Luận văn Ứng dụng định giá trong việc mua lại và sáp nhập ngân hàng thương mại tại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ KIM NGỌC ĐỀ TÀI : ỨNG DỤNG ĐỊNH GIÁ TRONG VIỆC MUA LẠI VÀ SÁP NHẬP NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM Chuyên ngành: Kinh Tế Tài Chính – Ngân Hàng Mã số : 60 31 12 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS PHAN THỊ BÍCH NGUYỆT Thành Phố Hồ Chí Minh – 2011 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn Thạc sĩ kinh tế này là do chính tôi nghiên cứu và thực hiện. Các thông tin, số liệu được sử dụng trong luận văn là trung thực và chính xác. Nguyễn thị Kim Ngọc SVTH : Nguy ễn thị Kim Ngọc GVHD: PGS.Tiến sĩ Phan Thị Bích Nguyệt LỜI CÁM ƠN Trong quá trình nghiên cứu và viết luận văn này, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của Giáo viên hướng dẫn trường Đại học Kinh Tế Thành phố Hồ Chí Minh. Kính gửi đến PGS.TS Phan Thị Bích Nguyệt và Nhà Trường lời tri ân sâu sắc. Tôi cũng đã nhận được sự động viên, giúp đỡ hết lòng của các đồng nghiệp, bạn bè và những người thân yêu. Kính gửi đến mọi người lời cám ơn chân thành nhất. Nguyễn thị Kim Ngọc SVTH : Nguy ễn thị Kim Ngọc GVHD: PGS.Tiến sĩ Phan Thị Bích Nguyệt DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT M&A : Merge & Acquisition (Mua lại và sáp nhập) DCF : Dòng tiền chiết khấu FCFF : Free cashflow to firm –Ngân lưu tự do giá trị doanh nghiệp FCFE : Free cashflow to Equity – Ngân lưu tự do vốn chủ sỡ hữu APV : Adjusted Present Value – mô hình hiện giá điều chỉnh NAV : Định giá theo tài sản EBIT : Earnings before interest and taxes–lợi nhuận trước thuế và lãi vay FDI : Foreign Direct Investment – vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài WACC : Weighted average cost of capital – chi phí sử dụng vốn bình quân WTO : World Trade Organization – Tổ chức Thương mại Thế giới. NH : Ngân hàng NHNN : Ngân hàng Nhà nước NHTM : Ngân hàng thương mại. TS : Tấm chắn thuế S : Giá trị thị trường của vốn chủ sở hữu B : Giá trị thị trường của nợ E : Giá trị sổ sách của vốn chủ sở hữu D : Giá trị sổ sách của nợ V : Giá trị thị trường của doanh nghiệp t : Thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp rf : Tỷ lệ lãi suất phi rủi ro ROC : Suất sinh lợi trên vốn đầu tư G : Tốc độ tăng trưởng SVTH : Nguy ễn thị Kim Ngọc GVHD: PGS.Tiến sĩ Phan Thị Bích Nguyệt DANH MỤC CÁC BẢNG : Cc thương vụ M&A điển hình trong ngành tài chính - ngân hàng -2010 Bảng 1.1 : Các vụ M&A ngân hàng điển hình trên thế giới Bảng 1.2 : Bảng xếp hạng định giá ngân hàng thế giới toàn cầu 2010 Bảng 1.3 : Bảng xếp hạng định giá ngân hàng Châu Âu năm 2010 Bảng 1.4 : Bảng xếp hạng định giá ngân hàng Châu Á năm 2010 Bảng 1.5 : Các thương vụ M&A điển hình trong ngành tài chính - ngân hàng VN 2010 Bảng 2.4.1 : Bảng số liệu đầu vào tài chính 2009, 2010 của NH Phương Nam. Bảng 2.4.2 : Bảng phân tích tổng hợp dòng tiền 10 năm theo uớc lượng Ngân lưu FCFF Bảng 2.4.3 : Ngân lưu tự do trong giai đoạn cao 5 năm đầu (FCFF) Bảng 2.4.4 : Ngân lưu trong giai đoạn giảm dần năm thứ 6 à thứ 10 (FCFF) Bảng 2.4.5 : Ngân lưu năm kết thúc FCFF Bảng 2.4.6 Bảng phân tích tổng hợp dòng tiền 10 năm theo uớc lượng Ngân lưu FCFE Bảng 2.4.7 : Số liệu lịch sử các năm 2006 đến 2010 cần thiết cho tính tóan Bảng 2.4.8 : Số liệu lịch sử chi phí lãi vay, khấu hao và thặng dư giữ lại Bảng 2.4.9 : Bảng dòng tiền hiện giá của các năm thứ 1 đến thứ 10 (APV) Bảng 3.3.1 : Lợi nhuận sau thuế từ năm 2005 -2010 Bảng 3.3.2 : Bảng dự báo lợi nhuận và hiện giá 10 năm Lu ận văn thạc sĩ Ứng dụng mô hình định giá trong mua lại và sáp nhập NHTM DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ Hình 3.1.1 Phương trình xu thế hàm tuyến tính Hình 3.1.2: Phương trình xu thế hàm parabol bậc 2 Hình 3.1.3 : Phương trình xu thế hàm bậc 3 Hình 3.1.4 : Phương trình xu thế hàm số mũ Lu ận văn thạc sĩ Ứng dụng mô hình định giá trong mua lại và sáp nhập NHTM Mục lục DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ LỜI MỞ ĐẦU .................................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1 : TỔNG QUAN VỀ ĐỊNH GIÁ TRONG HOẠT ĐỘNG MUA LẠI VÀ SÁP NHẬP (M&A) NGÂN HÀNG ......................................................................................................... 4 1.1 KHÁI NIỆM ĐỊNH GIÁ NGÂN HÀNG ..................................................................................... 4 1.2 NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG LÊN ĐỊNH GIÁ M&A NGÂN HÀNG ................................... 5 1.2.1 Các yếu tố vi mô: ....................................................................................................................... 5 1.2.1.1 Khả năng sinh lợi của Ngân hàng. ........................................................................................ 5 1.2.1.2 Xu thế của sự tăng trưởng lợi nhuận trong tương lai. ......................................................... 5 1.2.1.3 Sự lành mạnh của tình hình tài chính. .................................................................................. 6 1.2.1.4 Hiện trạng của tài sản hữu hình. ............................................................................................. 6 1.2.1.5 Tài sản vô hình. ..................................................................................................................... 6 1.2.1.6 Năng lực hoạt động của con người ......................................................................................... 7 1.2.2 Các yếu tố vĩ mô ....................................................................................................................... 7 1.2.2.1 Môi trường kinh tế ................................................................................................................. 7 1.2.2.2. Môi trường chính trị pháp luật .............................................................................................. 7 1.2.2.3. Môi trường văn hóa xã hội .................................................................................................... 7 1.2.2.4. Môi trường công nghệ ........................................................................................................... 8 1.3 CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH GIÁ ÁP DỤNG TRONG NGÂN HÀNG. ................................... 8 1.3.1 Phương pháp thị trường ............................................................................................................ 8 1.3.2 Phương pháp tài sản .................................................................................................................. 9 1.3.3 Phương pháp thu nhập ............................................................................................................. 10 1.4 MỘT SỐ MÔ HÌNH ĐỊNH GIÁ TRONG PHƯƠNG PHÁP THU NHẬP ................................ 11 1.4.1 Mô hình DDM. ........................................................................................................................ 11 1.4.2 Mô hình FCFE ......................................................................................................................... 12 1.4.3 Mô hình FCFF ......................................................................................................................... 12 Lu ận văn thạc sĩ Ứng dụng mô hình định giá trong mua lại và sáp nhập NHTM 1.4.4 Mô hình giá trị hiện tại hiệu chỉnh (APV) ............................................................................... 13 1.5 THỰC TRẠNG ĐỊNH GIÁ M&A CÁC NGÂN HÀNG THẾ GIỚI ......................................... 13 1.5.1 Thực trạng M&A các ngân hàng trên thế giới :........................................................................ 13 1.5.1.1 Hoạt động M&A tại Mỹ. ..................................................................................................... 13 1.5.1.2 Hoạt động M&A tại Châu Âu. ............................................................................................ 14 1.5.1.3 Hoạt động M&A tại Châu Á. .............................................................................................. 15 1.5.2 Thực trạng định giá M&A ngân hàng trên thế giới : ................................................................ 16 1.5.2.1Tại Mỹ : ................................................................................................................................. 16 1.5.2.2 Tại Châu Âu : ....................................................................................................................... 18 1.5.2.3 Tại Châu Á: .......................................................................................................................... 19 1.5.3 Những nguyên ngân M&A các ngân hàng trên thế giới .......................................................... 20 1.5.3.1 Ở các nước phát triển ............................................................................................................ 20 1.5.3.2 Ở các nước đang phát triển .................................................................................................. 21 CHƯƠNG 2: THỰC TIỄN ĐỊNH GIÁ TRONG HOẠT ĐỘNG MUA LẠI VÀ SÁP NHẬP NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN QUA. ............................... 24 2.1 THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG M&A CỦA CÁC NGÂN HÀNG VIỆT NAM ................ 24 2.1.1 Thực trạng hoạt động M&A của các ngân hàng Việt Nam ................................................. 24 2.1.2 Sự khác biệt trong lĩnh vực M&A ngân hàng với lĩnh vực M&A trong các loại hình Doanh nghiệp khác. ...................................................................................................................................... 24 2.1.3 Một số vụ sáp nhập ngân hàng điển hình trong những năm gần đây : ................................ 26 2.1.3.1 Techcombank bán cổ phần cho HSBC ................................................................................ 26 2.1.3.2 NH TMCP Eximbank bán cổ phần cho các nhà đầu tư nước ngoài .................................... 26 2.1.3.3 Habubank bán cổ phần cho Deutsche Bank AG (Đức) ....................................................... 27 2.1.3.4 BIDV mua lại ngân hàng đầu tư thịnh vượng PIB ............................................................. 27 2.1.3.5 Tổng công ty bưu chính VNPost sáp nhập vào Liên Việt Bank .......................................... 28 2.2 THỰC TRẠNG VẬN DỤNG CÁC MÔ HÌNH ĐỊNH GIÁ TRONG NHTM VIỆT NAM ....... 29 2.2.1 Tổng quan về việc vận dụng các phương pháp định giá ở nước ta ......................................... 29 2.2.2 Thực trạng vận dụng các mô hình định giá NHTM Việt Nam thời gian qua. ......................... 30 2.3 NHỮNG HẠN CHẾ VỀ PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH GIÁ TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY ............. 32 2.3.1 Hạn chế trong phương pháp tài sản ......................................................................................... 32 2.3.1.1 Dựa vào số liệu trên bảng cân đối kế toán ............................................................................ 32 Lu ận văn thạc sĩ Ứng dụng mô hình định giá trong mua lại và sáp nhập NHTM 2.3.1.2: Xác định giá trị tài sản thuần theo giá thị trường ................................................................ 33 2.3.2 Hạn chế trong phương pháp DCF ........................................................................................ 33 2.3.2.1 Phương pháp hiện tại hóa lợi nhuận thuần ........................................................................... 34 2.3.2.2 Phương pháp hiện tại hóa dòng tiền thuần .......................................................................... 34 2.3.3 Hạn chế trong phương pháp APV ....................................................................................... 34 2.3.4 Một số hạn chế khác làm ảnh hưởng đến phương pháp định giá ........................................ 35 2.3.4.1 Cách thức và tác nghiệp M&A còn sơ khai, khó khăn cho việc định giá. ............................ 35 2.3.4.2 Việc bảo mật thông tin chưa được tuân thủ một cách chặt chẽ ........................................... 35 2.3.4.3 Thông tin chưa thực sự đáng tin cậy .................................................................................... 36 2.3.4.4 Khung pháp lý cho M&A vẫn đang đuợc hoàn thiện, cải tiến để góp phần cho việc M&A tại Việt Nam ngày càng minh bạch và quốc tế hóa. .............................................................................. 36 2.4 ỨNG DỤNG MÔ HÌNH ĐỊNH GIÁ ĐỐI VỚI NGÂN HÀNG PHƯƠNG NAM ..................... 37 2.4.1 Định giá dựa vào ngân lưu tự do doanh nghiệp (FCFF) .......................................................... 39 2.4.1.1 Xét ở tốc độ tăng trưởng giai đoạn cao 5 năm đầu ............................................................... 41 2.4.1.2 Xét ở tốc độ tăng trưởng giảm dần từ năm thứ 6 đến tháng 10 ............................................ 42 2.4.1.3 Giai đoạn ổn định từ năm thứ 11 .......................................................................................... 43 2.4.1.4 Xác định giá trị kết thúc ....................................................................................................... 44 2.4.2 Định giá dựa vào ngân lưu tự do vốn chủ sở hữu (FCFE)....................................................... 45 2.4.3 Định giá theo phương pháp hiện giá hiệu chỉnh APV ............................................................. 48 2.5 NHẬN XÉT CÁC MÔ HÌNH ĐỊNH GIÁ TRONG PHÂN TÍCH ỨNG DỤNG ....................... 51 2.6 NHẬN XÉT PHƯƠNG PHÁP TÍNH CỦA MÔ HÌNH TRONG PHÂN TÍCH ........................ 51 2.7 PHIẾU KHẢO SÁT NGHIÊN CỨU M&A NGÂN HÀNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP, NGÂN HÀNG. ................................................................................................................................. 53 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ĐỊNH GIÁ M&A TRONG NHTM NHẰM ĐẠT MỤC TIÊU TÁI CẤU TRÚC NHTM TRONG THỜI GIAN TỚI..................... 56 3.1 GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ĐỊNH GIÁ M&A NHTM TRONG QUÁ TRÌNH TÁI CẤU TRÚC ...................................................................................................................................... 56 3.1.1 Phát triển hoạt động M&A NHTM trong thời gian tới. ........................................................... 57 3.1.2 Nâng cao hiệu quả định giá trong hoạt động M&A ngân hàng ............................................... 57 3.1.2.1 Kết hợp với các công ty tư vấn, luật trong hoạt động M&A .............................................. 57 3.1.2.2 Định giá và lựa chọn phương pháp định giá ngân hàng phù hợp ........................................ 58 3.1.3 Lựa chọn thời điểm giao dịch M&A và minh bạch thông tin .................................................. 59 Lu ận văn thạc sĩ Ứng dụng mô hình định giá trong mua lại và sáp nhập NHTM 3.1.4 Nâng cao năng lực quản trị đối với NHTM Việt Nam thông qua cơ cấu lại tổ chức và hoạt động ngân hàng. ............................................................................................................................... 60 3.1.5 Nâng cao năng lực tài chính đối với NHTM thông qua cơ cấu lại tài chính ngân hàng. ......... 60 3.2 GIẢI PHÁP CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC TRONG M&A NHTM .................................. 61 3.2.1 Tăng cường hoạt động truyền thông về M&A ngành Ngân hàng thông qua hội thảo, diễn đàn. ............................................................................................................................................. 61 3.2.2 Hỗ trợ NHTM bằng các điều luật tài chính M&A từ NHNN. ................................................. 61 3.3 GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CỦA CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH GIÁ M&A ........ 62 3.3.1 Mô hình ngoại suy đơn giản Hàm xu thế. ............................................................................... 63 3.3.2 Các phương trình xu thế theo số liệu lịch sử ........................................................................... 63 3.3.3 Kết quả dự báo lợi nhuận ròng 10 năm của NH Phương Nam. ........................................... 65 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ................................................................................................................. 68 LỜI KẾT........................................................................................................................................... 69 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................................ 70 Phụ lục 1 : MẪU PHIẾU KHẢO SÁT ............................................................................................. 71 Phụ lục 2 : KẾT QUẢ KHẢO SÁT ................................................................................................. 74 Phụ lục 3 : BÁO CÁO TÀI CHÍNH 2010 - NH PHƯƠNG NAM................................................85 Phụ lục 4 : MÔ HÌNH FCFE ............................................................................................................ 93 Phụ lục 5 : MÔ HÌNH FCFF ............................................................................................................ 95 Phụ lục 6 : MÔ HÌNH APV ............................................................................................................. 97