Luận văn Ứng dụng mô hình ba nhân tố Fama-French trên thị trường chứng khoán Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH -------------------------- ĐINH THỊ LIỄU ỨNG DỤNG MÔ HÌNH BA NHÂN TỐ FAMA-FRENCH TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP.Hồ Chí Minh – Năm 2011 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH -------------------------- ĐINH THỊ LIỄU ỨNG DỤNG MÔ HÌNH BA NHÂN TỐ FAMA-FRENCH TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM Chuyên ngành : Kinh tế tài chính-Ngân hàng Mã số : 60.31.12 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS. PHAN THỊ BÍCH NGUYỆT TP.Hồ Chí Minh – Năm 2011 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu này là của bản thân, các số liệu và nội dung trong nghiên cứu này là trung thực. Kết quả của nghiên cứu chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào. Tác giả Đinh Thị Liễu LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn: PGS.TS Phan Thị Bích Nguyệt người đã trực tiếp hướng dẫn tôi với tinh thần trách nhiệm, tận tình và chu đáo để tôi hoàn thành luận văn đạt chất lượng và thời gian quy định; Cùng các Thầy, Cô giảng dạy lớp cao học Tài chính khóa 18 đã truyền đạt kiến thức cho tôi trong suốt khóa học. Cám ơn các Thầy, Cô khoa Đào tạo sau đại học đã giúp đỡ, hỗ trợ trong suốt thời gian học tại trường; Và tất cả các bạn lớp cao học Tài chính đêm 1 khóa 18 . MỤC LỤC CHI TIẾT DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................... DANH MỤC CÁC BẢNG SỬ DỤNG .................................................................... DANH MỤC CÁC HÌNH ........................................................................................ LỜI MỞ ĐẦU .......................................................................................................... CHƯƠNG 1: NGHIÊN CỨU LÝ THUYẾT VÀ THỰC NGHIỆM VỀ MÔ HÌNH BA NHÂN TỐ CỦA FAMA VÀ FRENCH ............................................ 4 1.1. Các mô hình phân tích và dự báo cho thị trường chứng khoán ........................ 4 1.2 .Mô hình ba nhân tố Fama-French ..................................................................... 4 1.2.1. Mô hình ba nhân tố : “ Fama-French three-factors model ............................. 5 1.2.2.Ý nghĩa mô hình .............................................................................................. 9 1.3. Thực nghiệm mô hình Fama-Frech ở các nước ............................................... 11 1.3.1. Mô hình ba nhân tố trên thị trường chứng khoán các nước ........................... 11 1.3.2. Mô hình Fama-French ở các nước phát triển ................................................. 13 1.3.2.1. Các kết quả thực nghiệm về mô hình đa nhân tố ........................................ 13 1.3.2.2 Các kết quả thực nghiệm về phần bù thị trường, quy mô và giá trị ............. 16 1.3.3. Mô hình Fama-French ở các nước đang phát triển ........................................ 18 1.3.3.1. Thị trường chứng khoán Ấn Độ .................................................................. 18 1.3.3.2 . Thị trường chứng khoán Hồng Kông ......................................................... 22 1.3.3.3 . Thị trường chứng khoán Hàn Quốc ........................................................... 25 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ......................................................................................... 27 CHƯƠNG 2: KIỂM ĐỊNH MÔ HÌNH FAMA –FRENCH TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM .......................................................... 30 2.1. Tổng quan thị trường chứng khoán Việt Nam .................................................. 30 2.1.1. Quy mô thị trường .......................................................................................... 30 2.1.1.1 Số công ty niêm yết ...................................................................................... 30 2.1.1.2. Khối lượng và giá trị giao dịch ................................................................... 32 2.1.1.3.Giá trị vốn hóa thị trường ............................................................................. 33 2.1.2. Tính đầu cơ cao trên thị trường chứng khoán Việt Nam ............................... 35 2.1.3. Hệ thống pháp luật quy định hoạt động của thị trường từng bước được hoàn thiện .......................................................................................................................... 37 2.2. Kiểm định mô hình thị trường và mô hình ba nhân tố trên thị trường chứng khoán Việt Nam ....................................................................................................... 38 2.2.1. Cơ sở dữ liệu .................................................................................................. 38 2.2.2. Các biến phụ thuộc ......................................................................................... 39 2.2.2.1. Xây dựng danh mục theo quy mô và BE/ME ............................................. 39 2.2.2.2 Tỷ suất sinh lời vượt trội và rủi ro của các danh mục theo quy mô và BE/ME .................................................................................................................................. 42 2.2.3. Các nhân tố giải thích ..................................................................................... 43 2.2.3.1.Nhân tố thị trường ........................................................................................ 43 2.2.3.2.Nhân tố quy mô ............................................................................................ 43 2.2.3.3.Nhân tố giá trị sổ sách trên gía trị thị trường ............................................... 43 2.2.3.4.Đặc tính của các nhân tố giải thích .............................................................. 44 2.2.4.Kết quả kiểm định. .......................................................................................... 45 2.2.4.1. Mô hình thị trường ( CAPM) ...................................................................... 46 2.2.4.2.Mô hình Fama-French ................................................................................. 47 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ......................................................................................... 49 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ NHẰM ỨNG DỤNG HIỆU QUẢ MÔ HÌNH BA NHÂN TỐ FAMA-FRENCH TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM ............................................................................................. 50 3.1. Xây dựng các chỉ số đặc tính cổ phiếu ............................................................. 50 3.2. Xây dựng bộ dữ liệu thị trường đầy đủ, cập nhật và đa dạng ........................... 52 3.3. Gia tăng số lượng lẫn chất lượng của doanh nghiệp niêm yết .......................... 53 3.4 Tăng tính chuyên nghiệp của nhà đầu tư cá nhân ............................................. 55 3.5 Phát triển các tổ chức đầu tư chuyên nghiệp ...................................................... 56 3.6 Các giải pháp khác tăng tính hiệu quả của thị trường qua đó tăng khả năng ứng dụng mô hình định giá .............................................................................................. 57 3.6.1 Tiến tới cho phép bán khống .......................................................................... 57 3.6.2 Giải pháp về công bố thông tin ...................................................................... 59 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ......................................................................................... 63 PHẦN KẾT LUẬN .................................................................................................. 63 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................. 64 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT APT : Lý thuyết kinh doanh chênh lệch giá BE/ME : Gía trị sổ sách trên giá trị thị trường CAPM : Mô hình định giá tài sản vốn CML : Đường thị trường vốn FF : Mô hình ba nhân tố Fama-French HML : Nhân tố giá trị sổ sách trên gía trị thị trường HOSE : Sở giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh HASTC : Trung tâm giao dịch chứng khoán Hà Nội ME : Giá trị thị trường NHNN : Ngân hàng Nhà nước SML : Đường thị trường chứng khoán SGDCK : Sở giao dịch chứng khoán SMB : Nhân tố quy mô RMRF : Nhân tố thị trường TSSL : Tỷ suất sinh lợi TTGDCK : Trung tâm giao dịch chứng khoán DANH MỤC CÁC BẢNG SỬ DỤNG Bảng 2.1: Số lượng công ty niêm yết trên hai sàn qua các năm 2000-2010 ................. 31 Bảng 2.2: Khối lượng và gía trị niêm yết trên hai sàn qua các năm 2000-2009 ........... 31 Bảng 2.3: Khối lượng và giá trị giao dịch trên hai sàn từ 2000-2010 ........................... 33 Bảng 2.4: Số chứng khoán trong mỗi danh mục qua các năm ...................................... 40 Bảng 2.5: Quy mô trung bình của các công ty trong mỗi danh mục qua các năm ....... 41 Bảng 2.6: Giá trị sổ sách của vốn cổ phần của các công ty trong mỗi danh mục qua các năm .......................................................................................................................... 41 Bảng 2.7: Tỷ suất sinh lời vượt trội và rủi ro của 4 danh mục ..................................... 42 Bảng 2.8: Tỷ suất sinh lợi và rủi ro nhân tố .................................................................. 45 Bảng 2.9: Tương quan giữa các nhân tố giải thích ....................................................... 45 Bảng 2.10: Hồi quy tỷ suất sinh lời vượt trội của 4 danh mục theo quy mô-BE/ME với nhân tố thị trường .................................................................................................... 46 Bảng 2.11: Hồi quy tỷ suất sinh lời vượt trội của 4 danh mục theo quy mô-BE/ME với 3 nhân tố RMKT, SMB và HML ............................................................................ 47 Bảng 2.12: Phần bù rủi ro nhân tố trong mô hình ba nhân tố của Fama-French .......... 49 DANH MỤC CÁC HÌNH SỬ DỤNG Hình 2.1: Giá trị vốn hóa thị trường trên HOSE năm 2000-2010................................. 34 Hình 2.2 : Gía trị vốn hóa thị trường chứng khoán Việt Nam (%GDP) ....................... 35 Hình 2.3:Diễn biến chỉ số thị trường VNindex từ 28/10/2000-21/12/2010 .................. 37 Hình 2.4: Lãi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 12 tháng hiệu chỉnh theo tuần ............ 44 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ngay từ khi thị trường chứng khoán mới ra đời và hoạt động đầu tư xuất hiện thì các nhà nghiên cứu và các nhà đầu tư đã đặt mối quan tâm lớn trong việc đi tìm các nhân tố tác động đến tỷ suất sinh lợi của các chứng khoán. Trên thực tế đã và đang có nhiều tranh luận về các mô hình như mô hình một nhân tố CAPM, mô hình ba nhân tố Fama-French, Các mô hình đưa tới mối quan hệ giữa tỷ suất sinh lợi kỳ vọng và các nhân tố thị trường, quy mô, giá trị sổ sách trên giá trị thị trường, mỗi chứng khoán hay thị trường chứng khoán với mức độ rủi ro nào đó sẽ có một tỷ suất sinh lợi tương ứng. Dựa vào mức độ rủi ro và tỷ suất sinh lợi kỳ vọng đó mà nhà đầu tư sẽ quyết định mua bán các chứng khoán trong danh mục. Thị trường chứng khoán Việt Nam được thành lập và đi vào hoạt động đã mở ra kênh huy động vốn dài hạn cho các doanh nghiệp, thay thế một phần kênh huy động vốn truyền thống từ ngân hàng của những năm trước đây. Thị trường chứng khoán cũng mở ra kênh đầu tư hấp dẫn cho các nhà đầu tư muốn chấp nhận mạo hiểm để mong muốn có được tỷ suất sinh lợi cao. Như vậy để doanh nghiệp có thể tiếp cận được vốn và nhà đầu tư cũng có thể thực hiện quyết định đầu tư dựa trên mức sinh lợi kỳ vọng và rủi ro thì việc xem xét mẫu hình tỷ suất sinh lợi trong mối quan hệ với các nhân tố thị trường, quy mô, giá trị sổ sách trên giá trị thị trường là hết sức cần thiết. Đặc biệt đối với thị trường chứng khoán Việt Nam, một thị trường có những đặc trưng như sở hữu nhà nước cao trong các công ty niêm yết, thì mối quan hệ giữa nhân tố thị trường, nhân tố quy mô, nhân tố giá trị sổ sách trên giá trị thị trường và tỷ suất sinh lợi có thật sự tuân theo các mô hình được đề xuất trên thế giới hay không? Và mô hình nào phù ợph với thị chứng khoán Việt Nam . Đây là những vấn đề đặt ra cho đề tài “Ứng dụng mô hình ba nhân tố Fama-French trên thị trường chứng khoán Việt Nam” mà tác giả chọn làm đề tài luận văn của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu của luận văn là nghiên cứu mối quan hệ giữa tỷ suất sinh lợi và các nhân