Luận văn Ứng dụng nghiệp vụ bao thanh toán nội địa tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ HỒNG HÀ ỨNG DỤNG NGHIỆP VỤ BAO THANH TOÁN NỘI ĐỊA TẠI NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2011 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ HỒNG HÀ ỨNG DỤNG NGHIỆP VỤ BAO THANH TOÁN NỘI ĐỊA TẠI NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM Chuyên ngành: Kinh tế Tài chính Ngân hàng Mã số : 60.31.12 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS NGUYỄN NGỌC ẢNH Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2011 ii MỤC LỤC Trang Lời cam đoan .......................................................................................................i Mục lục...............................................................................................................ii Danh mục những từ viết tắt ................................................................................iii Danh mục các bảng ............................................................................................iv Danh mục các biểu đồ .........................................................................................v Danh mục các sơ đồ ...........................................................................................vi Lời mở đầu........................................................................................................vii CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BAO THANH TOÁN NỘI ĐỊA ...........1 1.1 TỔNG QUAN VỀBAO THANH TOÁN VÀ BAO THANH TOÁN NỘI ĐỊA....... 1 1.1.1 Lịch sử hình thành hoạt động bao thanh toán và bao thanh toán nội địa ............. 1 1.1.2 Khái niệm bao thanh toán.................................................................................... 2 1.1.2.1 Khái niệm BTT theo Công ước quốc tế UniDroit 1988........................ 2 1.1.2.2 Khái niệm BTT theo tổ chức BTT quốc tế FCI......................................... 3 1.1.2.3 Khái niệm BTT theo Quyết định 1096/2004/QĐ-NHNN ngày 06/09/2004 và Quyết định 30/2008/Q Đ-NHNN ngày 16/10/2008 của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ............................................................................................................... 3 1.1.3 Vai trò của sản phẩm bao thanh toán................................................................... 4 1.1.3.1 Đối với nền kinh tế.................................................................................... 4 1.1.3.2 Đối với các doanh nghiệp......................................................................... 5 1.1.3.3 Đối với tổ chức bao thanh toán................................................................ 7 1.1.4 Phân loại bao thanh toán ..................................................................................... 7 1.1.4.1 Phân loại theo phạm vi thực hiện............................................................. 7 1.1.4.2 Phân loại theo tính chất tài trợ................................................................. 8 1.1.4.3 Phân loại theo quy mô tài trợ.................................................................. 8 1.1.4.4 Phân loại theo phương thức bao thanh toán............................................ 8 1.1.4.5 Phân loại theo phương thức thực hiện ..................................................... 9 ii 1.1.5 Các bên tham gia trong hoạt động bao thanh toán nội địa................................ 10 1.1.6 Chức năng của sản phẩm bao thanh toán nội địa............................................... 10 1.1.6.1 Chức năng tài trợ.................................................................................... 10 1.1.6.2 Chức năng theo dõi sổ sách kế toán....................................................... 11 1.1.6.3 Chức năng thu nợ khi khoản phải thu đến hạn ...................................... 11 1.1.6.4 Chức năng bảo hiểm rủi ro .................................................................... 11 1.1.7 Lãi và phí bao thanh toán nội địa....................................................................... 12 1.1.8 Quy trình thực hiện nghiệp vụ bao thanh toán nội địa....................................... 12 1.1.9 So sánh bao thanh toán nội địa với cho vay truyền thống, tài trợ khoản phải thu và bao thanh toán quốc tế........................................................................................... 14 1.1.9.1 So sánh bao thanh toán nội địa với cho vay truyền thống ..................... 14 1.1.9.2 So sánh bao thanh toán nội địa với tài trợ khoản phải thu.................... 15 1.1.9.3 So sánh bao thanh toán nội địa với bao thanh toán quốc tế .................. 16 1.1.10 Rủi ro trong hoạt động bao thanh toán nội địa................................................ 17 1.1.10.1 Rủi ro đối với người bán....................................................................... 17 1.1.10.2 Rủi ro đối với người mua...................................................................... 17 1.1.10.3 Rủi ro đối với đơn vị bao thanh toán.................................................... 17 1.2 HOẠT ĐỘNG BAO THANH TOÁN NỘI ĐỊA TRÊN THẾGIỚI..........................19 1.2.1 Xu thế phát triển hoạt động bao thanh toán nội địa trên thế giới ....................... 19 1.2.2 Kinh nghiệm về bao thanh toán nội địa của một số nước trên thế giới đối với Việt Nam.................................................................................................................... 21 1.2.2.1 Kinh nghiệm từ một số quốc gia............................................................. 21 1.2.2.2 Bài học kinh nghiệm về bao thanh toán nội địa đối với Việt Nam......... 22 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ................................................................................ 24 CHƯƠNG 2: KHẢ NĂNG ỨNG DỤNG NGHIỆP VỤ BAO THANH TOÁN NỘI ĐỊA TẠI NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM...... 26 2.1 CƠ SỞ PHÁP LÝ THỰC HIỆN NGHIỆP VỤ BAO THANH TOÁN NỘI ĐỊA TẠI VIỆT NAM............................................................................................................................26 ii 2.1.1 Bối cảnh ra đời Quyết định 1096/2004/QĐ-NHNN ngày 06/09/2004 của Ngân hàng Nhà nước........................................................................................................... 26 2.1.2 Các văn bản pháp lý điều chỉnh hoạt động của tổ chức bao thanh toán............. 26 2.1.3 Đối tượng áp dụng và điều kiện được thực hiện hoạt động bao thanh toán nội địa ........................................................................................................................ 27 2.1.4 Điều kiện của các khoản phải thu...................................................................... 29 2.2 THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG BAO THANH TOÁN NỘI ĐỊA TẠI VIỆT NAM ............................................................................................................................................................29 2.2.1 Số lượng các TCTD cung cấp sản phẩm BTT nội địa tại Việt Nam................. 29 2.2.2 Doanh số BTT nội địa tại Việt Nam.......................................................... 30 2.2.3 Thực trạng hoạt động bao thanh toán nội địa tại một số NHTM điển hình tại Việt Nam ........................................................................................................................... 32 2.2.3.1 Hoạt động bao thanh toán nội địa tại Ngân hàng TMCP Á Châu......... 32 2.2.3.2 Hoạt động bao thanh toán nội địa tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam............................................................................................... .36 2.2.3.3 So sánh những điểm giống nhau và khác nhau giữa sản phẩm BTT nội địa của Ngân hàng TMCP Á Châu và Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam..................................................................................................................... 41 2.2.3.4 Bài học kinh nghiệm thực hiện bao thanh toán nội địa của các đơn vị BTT tại Việt Nam................................................................................................ 43 2.2.3.5 Nguyên nhân hạn chế sự phát triển của hoạt động bao thanh toán nội địa tại Việt Nam.................................................................................................. 45 2.3 SỰ CẦN THIẾT PHẢI ỨNG DỤNG NGHIỆP VỤ BAO THANH TOÁN NỘI ĐỊA TẠI NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM................................52 2.3.1 Giới thiệu về Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam.................................. 52 2.3.2 Kết quả hoạt động kinh doanh của BIDV giai đoạn 2006- 2011...................... 53 2.3.3 Sự cần thiết phải ứng dụng nghiệp vụ bao thanh toán nội địa tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam........................................................................................... 62 ii 2.4 ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM DỊCH VỤ TẠI NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂNVN..........................................................................................................63 2.4.1 Định hướng chiến lược của Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam đến năm 2015 và tầm nhìn đến năm 2020................................................................................ 63 2.4.2 Định hướng phát triển sản phẩm dịch vụ tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển VN............................................................................................................65 2.5 NHỮNG THUẬN LỢI VÀ KHÓ KHĂN KHI TRIỂN KHAI NGHIỆP VỤ BAO THANH TOÁN NỘI ĐỊA TẠI NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM.................................................................................................................................................67 2.5.1 Những thuận lợi ................................................................................................ 67 2.5.2 Những khó khăn................................................................................................ 69 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ................................................................................ 69 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP ỨNG DỤNG NGHIỆP VỤ BAO THANH TOÁN NỘI ĐỊA TẠI NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM...... 71 3.1 NHỮNG KIẾN NGHỊ ĐỐI VỚI CHÍNH PHỦ VÀ NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC....................................................................................................................... 71 3.1.1 Hoàn thiện khung pháp lý cho hoạt động bao thanh toán nội địa .................... 71 3.1.2 Xây dựng quy chế hạch toán kế toán chuẩn mực cho nghiệp vụ bao thanh toán ............................................................................................................................ 73 3.1.3 Khuyến khích việc thanh toán không dùng tiền mặt trong nền kinh tế............ 74 3.1.4 Thành lập Hiệp hội bao thanh toán quốc gia để thúc đẩy hoạt động bao thanh toán ......................................................................................................... 75 3.1.5 Nâng cao chất lượng hoạt động của Trung tâm thông tin tín dụng ..........................76 3. 2 KIẾN NGHỊ ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP........................................... 76 3.3 NHỮNG GIẢI PHÁP ĐỐI VỚI NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM............................................................................................................... 77 3. 3.1 Xây dựng mô hình tổ chức phù hợp và hiệu quả để triển khai nghiệp vụ bao thanh toán nội địa ...................................................................................................... 77 3.3.2 Xây dựng quy trình bao thanh toán nội địa tại Ngân hàng Đầu tư và ii Phát triển Việt Nam........................................................................................... 80 3.3.3 Xây dựng khách hàng mục tiêu dựa trên tiêu chí minh bạch tài chính............ 91 3.3.4 Đào tạo nghiệp vụ bao thanh toán, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực........ 93 3.3.5 Thiết kế sản phẩm bao thanh toán nội địa phù hợp với nhu cầu của các doanh nghiệp ........................................................................................................................ 93 3.3.6 Xây dựng các hoạt động Marketing về bao thanh toán.................................... 96 3.3.7 Xây dựng biểu phí bao thanh toán cạnh tranh, tăng tính hấp dẫn của sản phẩm bao thanh toán nội địa................................................................................................ 98 3.3.8 Xây dựng mối liên hệ với các tổ chức bao thanh toán trong và ngoài nước, tham gia các hiệp hội bao thanh toán quốc tế.......................................................... 100 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .............................................................................. 100 KẾT LUẬN.................................................................................................... 102 Tài liệu tham khảo............................................................................................viii Phụ lục ..............................................................................................................ix Phụ lục 1: Quyết định 1096/2004/QĐ-NHNN ngày 06/09/2004 của Ngân hàng Nhà nước v/v Ban hành quy chế hoạt động bao thanh toán của các TCTD Phụ lục 2: Quyết định 30/2008/QĐ-NHNN ngày 16/10/2008 của Ngân hàng Nhà nước về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy chế hoạt động bao thanh toán của các Tổ chức tín dụng ban hành theo Quyết định 1096/2004/QĐ-NHNN ngày 06/09/2004. Phụ lục 3: Công văn 676/NHNN-CSTT ngày 28/06/2005 của Ngân hàng Nhà nước v/v cơ cấu lại thời hạn trả nợ, chuyển nợ quá hạn đối với hoạt động bao thanh toán của TCTD v DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Ký hiệu Tên biểu đồ Trang Biểu đồ 2.1 Doanh số BTT của Việt Nam từ năm 2005 đến năm 2010 32 Biểu đồ 2.2 Tốc độ tăng trưởng doanh số BTT nội địa năm 2005 - 33 2010 của ACB Biểu đồ 2.3 Tốc độ tăng trưởng doanh số BTT nội địa năm 2006 - 37 2010 của Vietcombank Biểu đồ 2.4 Tốc độ tăng trưởng tổng tài sản của BIDV năm 2006 - 54 2011 Biểu đồ 2.5 Tốc độ tăng trưởng tổng dư nợ của BIDV năm 2006 - 55 2011 Biểu đồ 2.6 Tỷ lệ nợ xấu của BIDV năm 2006 - 2011 56 Biểu đồ 2.7 Tốc độ tăng trưởng huy động vốn năm 2006 - 2011 của 58 BIDV Biểu đồ 2.8 Quy mô huy động vốn năm 2006 - 2011 của một số 59 NHTM Biểu đồ 2.9 Tốc độ tăng trưởng thu dịch vụ ròng năm 2006 - 2010 60 của BIDV Biểu đồ 2.10 Cơ cấu các dòng sản phẩm đóng góp trong thu dịch vụ 61 ròng năm 2010 của BIDV vi DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Ký hiệu Tên sơ đồ Trang Sơ đồ 1.1 Quy trình thực hiện BTT nội địa 13 Sơ đồ 3.1 Mô hình tổ chức BTT nội địa tại Hội sở chính 78 Sơ đồ 3.2 Mô hình tổ chức Bộ phận BTT nội địa tại các chi nhánh 80 giai đoạn triển khai sản phẩm Sơ đồ 3.3 Mô hình tổ chức Bộ phận BTT nội địa tại các chi nhánh 80 giai đoạn phát triển sản phẩm iii DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nguyên văn ACB Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu Agribank Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam BTT Bao thanh toán BIDV Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam CIC Trung tâm thông tin tín dụng KPT Khoản phải thu NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại QHKHDN Quan hệ khách hàng doanh nghiệp Sacombank Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn Thương Tín Vietcombank Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam Vietinbank Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam TCTD Tổ chức tín dụng