Luận văn Vận dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp trong dạy học môn Giáo dục Công dân lớp 10 ở các trường Trung học phổ thông Thành phố Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HOÀNG MẠNH CƯỜNG VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10 Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HOÀNG MẠNH CƯỜNG VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10 Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN Ngành: LL&PPDH Bộ môn Lý luận Chính trị Mã số: 8.14.01.11 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ KHƯƠNG THÁI NGUYÊN - 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn này do bản thân tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS.GVC Nguyễn Thị Khương, khoa Giáo dục Chính trị, trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên. Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 9 năm 2020 Tác giả Hoàng Mạnh Cường XÁC NHẬN XÁC NHẬN CỦA KHOA CHUYÊN MÔN CỦA NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. Nguyễn Thị Khương i LỜI CẢM ƠN Luận văn này hoàn thành và bảo vệ thành công, ngoài sự nỗ lực cố gắng của bản thân, em đã nhận được sự giúp đỡ tận tình của các thầy, cô giáo trong trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, đặc biệt là các thầy, cô giáo khoa Giáo dục Chính trị cùng gia đình, bạn bè, người thân. Em xin được dành lời cảm ơn chân thành, lòng biết ơn sâu sắc đến: - TS Nguyễn Thị Khương - người đã dành nhiều thời gian, công sức hướng dẫn em làm luận văn và dành cho em nhiều tình cảm, động viên để em có thể hoàn thành luận văn đúng tiến độ. - Các nhà khoa học trong Hội đồng đánh giá luận văn, đã góp ý, chỉ ra những ưu, khuyết điểm để em chỉnh sửa, hoàn thiện luận văn. Các thầy, cô giáo trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các thầy cô giáo khoa Giáo dục Chính trị cùng các thầy, cô giáo giảng dạy lớp cao học K26 chuyên ngành Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn Lý luận chính trị đã tận tình truyền đạt cho em những kiến thức quý báu giúp em có nền tảng kiến thức để thực hiện luận văn. - Quý trường THPT Lương Ngọc Quyến, trường THPT Thái Nguyên Thành phố Thái Nguyên đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho em trong quá trình khảo sát, điều tra và thực nghiệm làm luận văn. - Xin được trân trọng biết ơn bố mẹ, anh chị em trong gia đình và cảm ơn bạn bè đã luôn động viên, khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi, giúp tôi hoàn thành luận văn. Thái Nguyên, tháng 9 năm 2020 Tác giả Hoàng Mạnh Cường ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................... ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ..................................................... vii DANH MỤC CÁC BẢNG..................................................................... viii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ.................................................... ix MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................... 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ....................................... 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................... 4 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của đề tài ........................... 4 5. Ý nghĩa thực tiễn và đóng góp của đề tài .............................................. 5 6. Kết cấu của đề tài .................................................................................. 6 Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10 Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN ................................... 7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ............................................................ 7 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về phương pháp nghiên cứu trường hợp trong dạy học ............................................................................................. 7 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về phương pháp nghiên cứu trường hợp trong dạy học môn Giáo dục Công dân ở trường Trung học phổ thông . 10 1.2. Cơ sở lý luận của việc vận dụng phương phápnghiên cứu trường hợp trong dạy học môn Giáo dục Công dân lớp 10ở các trường Trung học phổ thông Thành phố Thái Nguyên ............................................................... 12 1.2.1. Khái niệm về phương pháp nghiên cứu trường hợp ..................... 12 iii 1.2.2. Vai trò của phương pháp nghiên cứu trường hợp trong dạy học môn Giáo dục Công dân lớp 10 ở các trường Trung học phổ thông Thành phố Thái Nguyên ............................................................................................ 16 1.2.3. Chương trình môn Giáo dục công dân lớp 10 hiện hành .............. 18 1.3. Cơ sở thực tiễn của việc vận dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 10 ở các trường Trung học phổ thông Thành phố Thái Nguyên ........................................................ 24 1.3.1. Khái quát chung về các trường Trung học phổ thông ở Thành phố Thái Nguyên ............................................................................................ 24 1.3.2. Đặc điểm học sinh và thực trạng việc dạy học môn Giáo dục Công dân lớp 10 ở các trường Trung học phổ thông Thành phố Thái Nguyên hiện nay......................................................................................................................... 27 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ........................................................................ 33 Chương 2. THỰC TRẠNG VÀ QUY TRÌNH VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10 Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN......................................... 34 2.1. Thực trạng vận dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp trong dạy học môn Giáo dục Công dân lớp 10 ở các trường Trung học phổ thông Thành phố Thái Nguyên hiện nay ........................................................... 34 2.2. Quy trình sử dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp trong dạy học môn Giáo dục Công dân lớp 10 ở các trường Trung học phổ thông Thành phố Thái Nguyên ..................................................................................... 38 2.2.1. Các nguyên tắc xây dựng quy trình .............................................. 38 2.2.2. Quy trình thiết kế bài dạy và thực hiện bài dạy bằng phương pháp nghiên cứu trường hợp trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 10 ở các trường Trung học phổ thông Thành phố Thái Nguyên ........................... 41 2.2.3. Quy trình kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh đối với giờ dạy theo phương pháp nghiên cứu trường hợp ....................................... 50 iv KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................ 55 Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO THỰC HIỆN CÓ HIỆU QUẢ VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10 Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN ........................... 57 3.1. Thực nghiệm sư phạm ...................................................................... 57 3.1.1. Khái quát chung về thực nghiệm sư phạm .................................... 57 3.1.2. Thực nghiệm sư phạm vận dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp trong dạy học trong dạy học môn Giáo dục Công dân lớp 10 ở các trường Trung học phổ thông Thành phố Thái Nguyên ........................... 62 3.2. Một số giải pháp đảm bảo thực hiện có hiệu quả việc vận dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp trong dạy học trong dạy học môn Giáo dục Công dân lớp 10 ở các trường Trung học phổ thông Thành phố Thái Nguyên .................................................................................................... 78 3.2.1. Nâng cao vai trò chỉ đạo, điều hành, quản lý giờ dạy có vận dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 10 ở các trường Trung học phổ thông Thành phố Thái Nguyên của các cấp quản lý .................................................................... 78 3.2.2. Nâng cao năng lực của đội ngũ giáo viên giảng dạy môn Giáo dục công dân lớp 10 để có thể thực hiện dạy học bằng phương pháp nghiên cứu trường hợp ........................................................................................ 80 3.2.3. Nâng cao tính tích cực tự giác học tập của học sinh ..................... 81 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ........................................................................ 83 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ....................................................... 85 1. Kết luận ............................................................................................... 85 2. Khuyến nghị ........................................................................................ 86 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................. 87 v PHỤ LỤC vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ĐC : Đối chứng ĐG : Đánh giá GDCD : Giáo dục công dân GV : Giáo viên HS : Học sinh KT: : Kiểm tra KT, ĐG : Kiểm tra, đánh giá NCTH : Nghiên cứu trường hợp NCTHĐH : Nghiên cứu trường hợp điển hình THPT : Trung học phổ thông TN : Thực nghiệm vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Tình hình sử dụng phương pháp dạy học tích cực trong dạy học môn GDCD cấp THPT ở Thành phố Thái Nguyên ...................... 35 Bảng 2.2: Những khó khăn khi vận dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp trong dạy học Giáo dục công dân lớp 10 ở các trường THPT Thành phố Thái Nguyên ........................................................................... 37 Bảng 3.1: Các lớp tham gia thực nghiệm ...................................................... 58 Bảng 3.2: Số lượng GV dạy môn GDCD ở trường thực nghiệm ................. 58 Bảng 3.3: Điểm kiểm tra 15 phút của lớp TN và ĐC ở trường THPT Lương Ngọc Quyến .................................................................................. 73 Bảng 3.4: Điểm kiểm tra 1 tiết của lớp TN và ĐC trường THPT Thái Nguyên .... 74 viii