Luận văn Vay nợ của các doanh nghiệp Việt Nam và vấn đề kiệt quệ tài chính

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH ----------------- HỒ CÔNG MINH VAY NỢ CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM VÀ VẤN ĐỀ KIỆT QUỆ TÀI CHÍNH Chuyên ngành: Kinh tế Tài chính – Ngân hàng Mã số: 60.31.12 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học PGS.TS NGUYỄN THỊ NGỌC TRANG Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2011 LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS Nguyễn Thị Ngọc Trang đã tận tình hƣớng dẫn tôi thực hiện Luận văn tốt nghiệp này. Tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cô Trƣờng Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh đã truyền đạt kiến thức cho tôi. Tác giả Hồ Công Minh LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ kinh tế “Vay nợ của các doanh nghiệp Việt Nam và vấn đề kiệt quệ tài chính” là công trình nghiên cứu khoa học của tôi có sự hƣớng dẫn khoa học của PGS.TS Nguyễn Thị Ngọc Trang. Các số liệu sử dụng trung thực, có nguồn gốc trích dẫn rõ ràng. Tác giả Hồ Công Minh MỤC LỤC N M C C C C V T TẮT N M C C C ẢNG U N M C C C N V , ĐỒ T M Đ U ..................................................................................................................... 1 T M TẮT ................................................................................................................... 4 Chƣơng 1 KHUNG THU ẾT VỀ VA NỢ VÀ KIỆT QUỆ TÀI CH NH CỦA OANH NGHIỆP ........................................................................................... 5 1.1 Vay n của doanh nghiệp ............................................................................. 5 1.1.1 Tài trợ nợ của doanh nghiệp ............................................................ 5 1.1.2 Các chỉ tiêu tài chính đánh giá tình hình vay nợ .............................. 6 1.1.3 Các lý thuyết cấu trúc vốn ................................................................ 9 1.1.4 Lợi ích và rủi ro khi vay nợ ............................................................ 15 1.2 Kiệt quệ tài chính ...................................................................................... 17 1.2.1 Tình trạng kiệt quệ tài chính. .......................................................... 17 1.2.2 Chi phí kiệt quệ tài chính ................................................................ 18 K T LUẬN C ƢƠNG 1 .......................................................................................... 20 Chƣơng 2 NG CHỨNG TH C NGHIỆM VỀ VẤN ĐỀ VA NỢ VÀ T NH TRẠNG KIỆT QUỆ TÀI CH NH CỦA C C OANH NGHIỆP TR N THẾ GIỚI.......................................................................................................................... 22 2.1 ằng chứng thực nghiệm về vấn đề vay n ............................................... 22 2.1.1 Tỷ lệ nợ tối ưu ................................................................................. 22 2.1.2 Các yếu tố tác động đến quyết định vay nợ .................................... 23 2.2 ằng chứng thực nghiệm về tình trạng kiệt quệ tài chính.......................... 31 2.2.1 Dự báo kiệt quệ tài chính theo c ng th c của Altman ................... 31 2.2.2 Các nhân tố tác động đến tình trạng kiệt quệ tài chính ................. 32 c ác định kiệt quệ tài chính ...................................................... 34 2.3 Vấn đề đặt ra cho Việt Nam ....................................................................... 36 K T LUẬN C ƢƠNG 2 .......................................................................................... 37 Chƣơng 3 TH C TRẠNG T NH H NH VA NỢ CỦA C C OANH NGHIỆP VIỆT NAM .............................................................................................. 38 3.1 Vài nét về tình hình vay n của doanh nghiệp Việt Nam .......................... 38 3.2 Thống kê tình hình vay n của doanh nghiệp Việt Nam............................ 40 3.3 Các nhân tố tác động đến tình hình vay n của doanh nghiệp Việt Nam .. 52 K T LUẬN C ƢƠNG 3 .......................................................................................... 62 Chƣơng 4 O T NH TRẠNG KIỆT QUỆ TÀI CH NH CỦA OANH NGHIỆP VIỆT NAM VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ............................................... 63 4.1 ự báo tình trạng kiệt quệ tài chính của doanh nghiệp Việt Nam theo mô hình Z’’- Score của ltman....................................................................................... 63 4.2 Mô hình dự báo kiệt quệ tài chính cho doanh nghiệp Việt Nam ............... 65 4.3 Một số kiến nghị ......................................................................................... 68 K T LUẬN C ƢƠNG 4 .......................................................................................... 72 KẾT UẬN .............................................................................................................. 73 ẠN C VÀ ƢỚNG NG ÊN CỨU T P T EO ........................................... 75 TÀ L ỆU T M K ẢO ......................................................................................... 76 T UẬT NG ........................................................................................................... 82 P L C .................................................................................................................. 84 DANH MỤC CÁC CH VIẾT TẮT EBIT : L i nhuận trƣớc thuế và lãi vay (Earnings Before Interest and Taxes) M&M: Modigliani và Merton Miller ROA: Thu nhập trên tài sản (Return On Assets) Sig: Mức nghĩa VINASHIN: Tập đoàn Công nghiệp Tàu thủy Việt Nam DANH MỤC C C BẢNG BIỂU Bảng 2.1 Bảng tổng h p tỷ lệ n và cơ cấu n các nƣớc trên thế giới .................... 23 Bảng 2.2 Các nhân tố tác động đến cấu trúc vốn của doanh nghiệp ........................ 29 Bảng 2.3 Chỉ số dự báo phá sản của Altman ........................................................... 32 Bảng 2.4 Đối chiếu các nhân tố trong mô hình phá sản và mô hình kiệt quệ tài chính .......................................................................................................................... 34 Bảng 3.1 Tỷ lệ n của các nhóm doanh nghiệp ....................................................... 41 Bảng 3.2 Cấu trúc các nhóm doanh nghiệp theo nguồn gốc sở hữu và theo đặc điểm tổ chức hoạt động ...................................................................................................... 46 Bảng 3.3 Tỷ lệ n theo nguồn gốc sở hữu và theo đặc điểm tổ chức hoạt động ..... 47 Bảng 3.4 Kết luận về tỷ lệ n của các nhóm doanh nghiệp Việt Nam .................... 52 Bảng 3.5 Các giả thiết về tƣơng quan giữa các nhân tố tác động đến tỷ lệ n ........ 56 Bảng 3.6 Thống kê mô tả các biến ........................................................................... 57 Bảng 3.7 Ma trận hệ số tƣơng quan giữa các biến ................................................... 57 Bảng 3.8 Hệ số hồi quy và mức nghĩa của các biến giả thuyết có liên quan ........ 58 Bảng 3.9 Hệ số hồi quy và mức ý nghĩa các biến sau khi loại bỏ biến không phù h p ............................................................................................................................. 59 Bảng 3.10 Kết quả kiểm định độ phù h p chung của mô hình ................................ 60 Bảng 3.11 Kết quả kiểm định tính độc lập của sai số ............................................... 60 Bảng 4.1 Dự báo kiệt quệ tài chính của các nhóm doanh nghiệp Việt Nam ............ 63 DANH MỤC C C HÌNH VẼ ĐỒ THỊ Hình 1.3 Giá trị tối ƣu của doanh nghiệp .................................................................. 11 Hình 3.1 Tỷ lệ n của các nhóm doanh nghiệp Việt Nam ........................................ 43 Hình 3.2 Tỷ lệ vay của các nhóm doanh nghiệp Việt Nam ...................................... 44 Hình 3.3 Cấu trúc n của các nhóm doanh nghiệp Việt Nam ................................. 44 Hình 3.4 ROA của các nhóm doanh nghiệp Việt Nam ............................................ 45 Hình 3.5 Tỷ số thanh khoản của các nhóm doanh nghiệp Việt Nam ....................... 45 Hình 3.6 So sánh các tỷ số n theo nguồn gốc sở hữu ............................................ 48 Hình 3.7 So sánh các tỷ số n theo đặc điểm tổ chức hoạt động ............................. 49 Hình 3.8 So sánh cấu trúc n theo nguồn gốc sở hữu .............................................. 49 Hình 3.9 So sánh cấu trúc n theo đặc điểm tổ chức hoạt động .............................. 50 Hình 3.10 So sánh tỷ số thanh khoản và ROA theo nguồn gốc sở hữu ................... 51 Hình 3.11 So sánh tỷ số thanh khoản và RO theo đặc điểm tổ chức .................... 51 Hình 4.1 Tỷ lệ kiệt quệ tài chính của doanh nghiệp Việt Nam trong mẫu khảo sát . 64 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Cùng với sự phát triển của các tổ chức tài chính, đặc biệt là các ngân hàng thƣơng mại trong những năm gần đây, doanh nghiệp Việt Nam có nhiều điều kiện thuận l i về vay n . Bên cạnh các doanh nghiệp hiệu quả, không ít doanh nghiệp Việt Nam đã bộc lộ khiếm khuyết tài chính về n vay nhƣ điển hình của Tập đoàn Công nghiệp Tàu thủy Việt Nam (VINASHIN). N của V N S N đã trở thành vấn đề quan tâm đặc biệt trên các phƣơng tiện thông tin đại chúng và đặt ra vấn đề cần nghiên cứu đối với doanh nghiệp Việt Nam. Đến nay, phần lớn các nghiên cứu liên quan đến n của doanh nghiệp Việt Nam đều là các nghiên cứu về cấu trúc vốn nhƣ nghiên cứu của Hidenobu Okuda và Lai Thi Phuong Nhung (2010)1, Đoàn Ngọc Phi Anh (2010)2. Các nghiên cứu này đã có nhiều đóng góp trong việc nghiên cấu trúc vốn của Doanh nghiệp Việt Nam, tuy nhiên chƣa đi sâu vào n vay các doanh nghiệp, đặc biệt là trong mối liên hệ dẫn đến tình trạng kiệt quệ tài chính. Vì vậy cần có các nghiên cứu về tình hình n vay dẫn đến tình trạng kiệt quệ tài chính của doanh nghiệp Việt Nam. Luận văn thạc sĩ kinh tế với đề tài “Vay nợ của các doanh nghiệp Việt Nam và vấn đề kiệt quệ tài chính” nhằm đóng góp vào chỗ khuyết trong lĩnh vực nghiên cứu trên. 2. Phƣơng pháp nghiên cứu Phƣơng pháp thống kê, phân tích, so sánh số liệu, sử dụng mô hình kinh tế lƣ ng đƣ c sử dụng để phân tích tình hình vay n của doanh nghiệp Việt Nam và dự báo kiệt quệ tài chính của doanh nghiệp Việt Nam. 1 Okuda, H. và Lai Thi Phuong Nhung (2010), The Determinants of the Fundraising Structure of Listed Companies in Vietnam: The Effects of Government Ownership, Institute of Economic Research, Hitotsubashi University. 2 Đoàn Ngọc Phi Anh (2010), Các nhân tố ảnh hƣởng đến cấu trúc tài chính và hiệu quả tài chính: Tiếp cận theo phƣơng pháp phân tích đƣờng dẫn, Tạp chí Khoa học và công nghệ, Đại học Đà Nẵng, số 5(40). 2 3. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu nhằm đánh giá một cách có hệ thống tình hình vay n của doanh nghiệp Việt Nam, cảnh báo tình trạng kiệt quệ tài chính của doanh nghiệp Việt Nam và đƣa ra một số kiến nghị. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tƣ ng nghiên cứu là các doanh nghiệp Việt Nam, phạm vi nghiên cứu giới hạn trong vấn đề vay n , kiệt quệ tài chính của các doanh nghiệp Việt Nam. 5. nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài Ý nghĩa khoa học Đóng góp một phần vào nền tảng lý thuyết tài chính doanh nghiệp qua bằng chứng thực nghiệm về vấn đề vay n và kiệt quệ tài chính trên thế giới. Đánh giá một cách hệ thống tình hình vay n của doanh nghiệp Việt Nam, dự báo tình trạng kiệt quệ tài chính của doanh nghiệp Việt Nam. Ý nghĩa thực tiễn Đối với các nhà quản lý doanh nghiệp, góp phần xây dựng tỷ lệ n , cấu trúc n tối ƣu để nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, giảm thiểu tình trạng kiệt quệ tài chính dẫn đến phá sản. Đối với các tổ chức cho vay, góp phần trong việc ban hành chính sách tín dụng, nâng cao khả năng thu hồi n vay. Đối với các nhà hoạch định chính sách, góp phần trong việc ban hành các chính sách về cơ cấu lại doanh nghiệp, chính sách sử dụng vốn vay ở doanh nghiệp đặc biệt là các tập đoàn kinh tế. Đối với nhà đầu tƣ, giúp nhà đầu tƣ nhận định tình hình doanh nghiệp để đƣa ra quyết định đầu tƣ. 6. Kết cấu đề tài Đề tài đƣ c chia làm 4 chƣơng nhƣ sau: Chƣơng 1: Khung l thuyết tài chính về vay n và kiệt quệ tài chính của doanh nghiệp.