Luận văn Vốn cố định và một số biện pbáp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn cố định tại công ty Cổ phần may Thăng Long

PhÇn I Lý luËn chung vÒ tsc®, vc® vµ c¸c biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vc® trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp I. Mét sè vÊn ®Ò vÒ TSC§ vµ VC§ 1. Tµi s¶n cè ®Þnh trong doanh nghiÖp Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, sù vËn ®éng cña vèn cè ®Þnh ®­îc g¾n liÒn víi h×nh th¸i biÓu hiÖn vËt chÊt cña nã - tµi s¶n cè ®Þnh vµ ®­îc tu©n theo tÝnh quy luËt nhÊt ®Þnh. Do ®ã ®Ó qu¶n lý, sö dông hiÖu qu¶ vèn cè ®Þnh ta cÇn nghiªn cøu nh÷ng tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm cña tµi s¶n cè ®Þnh. §Ó s¶n xuÊt kinh doanh trong mét doanh nghiÖp th­êng cã nhiÒu lo¹i t­ liÖu lao ®éng kh¸c nhau: XÐt vÒ mÆt gi¸ trÞ: cã lo¹i cã gi¸ trÞ rÊt lín nh­ng còng cã lo¹i cã gi¸ trÞ t­¬ng ®èi nhá. XÐt vÒ mÆt thêi gian sö dông: cã lo¹i cã thêi gian sö dông rÊt dµi vµ còng cã laäi cã thêi gian sö dông rÊt ng¾n. Bé phËn quan träng nhÊt trong t­ liÖu lao ®éng sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ c¸c TSC§. §ã lµ t­ liÖu lao ®éng chñ yÕu ®­îc sö dông trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nh­: m¸y mãc thiÕt bÞ ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, nhµ cöa vËt kiÕn tróc, c¸c kho¶n chi phÝ ®Çu t­ mua s¾m c¸c TSC§ v« h×nh …Th«ng th­êng mét t­ liÖu lao ®éng ®­îc coi lµ TSC§ ph¶i ®ång thêi tho¶ m·n hai tiªu chuÈn c¬ b¶n: Ph¶i cã thêi gian sö dông tèi thiÓu 1 n¨m trë lªn. Ph¶i ®¹t gi¸ trÞ tèi thiÓu ë møc quy ®Þnh. Tiªu chuÈn nµy ®­îc quy ®Þnh riªng ®èi víi tõng n­íc vµ cã thÓ ®­îc diÒu chØnh cho phï hîp víi møc gi¸ c¶ cña tõng thêi kú. ë ViÖt Nam hiÖn nay theo quy ®Þnh 206/2003/Q§-BTC cña Bé tµi chÝnh quy ®Þnh. *Tiªu chuÈn nhËn biÕt TSC§ h÷u h×nh. T­ liÖu lao ®éng lµ tµi s¶n h÷u h×nh, cã kÕt cÊu ®éc lËp hoÆc lµ mét hÖ thèng gåm nhiÒu bé phËn tµi s¶n riªng lÎ liªn kÕt víi nhau ®Ó cïng thùc hiÖn mét hay mét sè chøc n¨ng nhÊt ®Þnh, nÕu thiÕu bÊt kú mét bé phËn nµo trong ®ã th× c¶ hÖ thèng kh«ng ho¹t ®éng ®­îc. Theo quy ®Þnh cña chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam sè 03 “Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh” th× c¸c tµi s¶n ®­îc ghi nhËn lµ tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh ph¶i tho¶ m·n ®ång thêi tÊt c¶ 4 tiªu chuÈn ghi nhËn sau: Ch¾c ch¾n thu ®­îc lîi Ých kinh tÕ trong t­¬ng lai tõ viÖc sö dông tµi s¶n ®ã. Gi¸ trÞ ban ®Çu cña tµi s¶n ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh mét c¸ch ®¸ng tin cËy. Cã thêi gian sö dông tõ 1 n¨m trë lªn. Cã gi¸ trÞ tõ 10.000.000 ®ång trë lªn. Tr­êng hîp mét hÖ thèng bao gåm nhiÒu bé phËn tµi s¶n riªng lÎ kÕt hîp víi nhau, trong ®ã mét sè bé phËn cÊt thµnh cã thêi gian sö dông kh¸c nhau nÕu thiÕu mét bé phËn nµo ®ã mµ c¶ hÖ thèng vÉn thùc hiÖn ®­îc chøc n¨ng ho¹t ®éng chÝnh cña nã nh­ng do yªu cÇu qu¶n lý. Sö dông TSC§ ®ßi hái ph¶i qu¶n lý riªng tõng bé phËn tµi s¶n th× tµi s¶n ®ã ph¶i tho¶ m·n ®ång thêi 4 tiªu chuÈn cña TSC§ ®­îc coi lµ TSC§ h÷u h×nh ®éc lËp. * Tiªu chuÈn nhËn biÕt TSC§ v« h×nh. Trong mét sè tr­êng hîp, doanh nghiÖp ph¶i ®Çu t­ mét l­îng gi¸ trÞ lín, kÕt qu¶ ®Çu t­ tuy kh«ng t¹o ra mét thùc thÓ vËt chÊt cô thÓ, nh­ng kho¶n ®Çu t­ ®ã phôc vô cho nhiÒu chu kú s¶n xuÊt kinh doanh nh­: chi phÝ thµnh lËp doanh nghiÖp, chi phÝ mua b»ng ph¸t minh, s¸ng chÕ b¶n quyÒn t¸c gi¶ ... Nh÷ng kho¶n ®Çu t­ nh­ vËy ®· t¹o ra mét lo¹i tµi s¶n kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt vµ nÕu ®ñ c¶ 4 tiªu chuÈn trªn mµ kh«ng h×nh thµnh TSC§ h÷u h×nh th× ®­îc coi lµ TSC§ v« h×nh. Mäi kho¶n chi phÝ thùc tÕ mµ doanh nghiÖp chi ra tho¶ m·n 4 ®iÒu kiÖn quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 ®iÒu nµy. Nh÷ng kho¶n chi phÝ kh«ng ®ång thêi tho¶ m·n c¶ 4 tiªu chuÈn nªu trªn th× ®­îc h¹ch to¸n trùc tiÕp hoÆc ®­îc ph©n bæ vµo chi phÝ kinh doanh cña doanh nghiÖp. §Æc ®iÓm chung cña TSC§ lµ tham gia vµo nhiÒu chu kú s¶n xuÊt sÈn phÈm víi vai trß lµ c«ng cô lao ®éng. Trong qu¸ tr×nh ®ã h×nh th¸i vËt chÊt vµ ®Æc tÝnh sö dông ban ®Çu cña TSC§ lµ kh«ng thay ®æi. Song gi¸ trÞ cña nã ®­îc chuyÓn dÞch dÇn tõng phÇn vµo gi¸ trÞ s¶n xuÊt ra. Bé phËn chuyÓn dÞch gi¸ trÞ nµy cÊu thµnh mét yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ ®­îc bï ®¾p mçi khi s¶n phÈm ®­îc tiªu thô. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c TSC§ cña doanh nghiÖp còng ®­îc coi lµ mét hµng ho¸ th«ng th­êng. Nã kh«ng chØ cã gi¸ trÞ mµ cßn cã gi¸ trÞ sö dông. Th«ng qua mua b¸n trao ®æi TSC§ cã thÓ chuyÓn dÞch quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông tõ chñ thÓ nµy sang chñ thÓ kh¸c trong thÞ tr­êng. 2. Ph©n lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n TSC§ th× viÖc ph©n lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh ph¶i ®­îc tiÕn hµnh theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau. Tµi s¶n cè ®Þnh ®­îc ph©n lo¹i theo nh÷ng tiªu thøc kh¸c nhau víi môc ®Ých: n¾m v÷ng ®­îc hiÖn tr¹ng tµi s¶n cè ®Þnh trong doanh nghiÖp, tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý, sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n. HiÖn nay TSC§ th­êng ®­îc ph©n lo¹i theo mét sè tiªu thøc sau: 2.1 Ph©n lo¹i TSC§ theo h×nh th¸i biÓu hiÖn vµ c«ng dông kinh tÕ Theo tiªu thøc nµy, toµn bé tµi s¶n cè ®Þnh cña doanh nghiÖp ®­îc chia lµm 2 lo¹i: tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh vµ tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh. + TSC§ h÷u h×nh Lµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh cã h×nh th¸i vËt chÊt cô thÓ cã gi¸ trÞ lín vµ thêi gian sö dông l©u dµi, tham gia vµo nhiÒu chu kú s¶n xuÊt kinh doanh mµ vÉn gi÷ nguyªn h×nh th¸i vËt chÊt nh­: nhµ x­ëng, vËt kiÕn tróc, m¸y mãc, thiÕt bÞ ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, thiÕt bÞ truyÒn dÉn, dông cô qu¶n lý … Trong ®ã TSC§ h÷u h×nh cã thÓ lµ tõng ®¬n vÞ tµi s¶n cã kÕt cÊu ®éc lËp hoÆc mét hÖ thèng bao gåm nhiÒu tµi s¶n liªn kÕt víi nhau ®Ó thùc hiÖn mét hay nhiÒu chøc n¨ng nhÊt ®Þnh. + TSC§ v« h×nh Lµ nh÷ng tµi s¶n kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt cô thÓ, thÓ hiÖn mét l­îng gi¸ trÞ lín ®· ®­îc ®Çu t­ cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn nhiÒu chu kú kinh doanh cña doanh nghiÖp. Theo c¸c quy ®Þnh ph¸p quy hiÖn nay TSC§ v« h×nh trong doanh nghÖp bao gåm: QuyÒn sö dông ®Êt, chi phÝ thµnh lËp doanh nghiÖp, chi phÝ vÒ b»ng ph¸t minh, s¸ng chÕ, chi phÝ nghiªn cøu ph¸t triÓn, chi phÝ vÒ lîi thÕ th­¬ng m¹i, c¸c TSC§ v« h×nh kh¸c (nh·n hiÖu th­¬ng m¹i, quyÒn ®Æc nh­îng…) ý nghÜa: Ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i nµy gióp cho ng­êi qu¶n lý cã mét nh·n quan tæng thÓ vÒ c¬ cÊu ®Çu t­ cña doanh nghiÖp. §©y lµ mét c¨n cø quan träng ®Ó tõ ®ã lùa chän c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t­ hoÆc c¬ cÊu ®Çu t­ cho phï hîp vµ hiÖu qu¶ nhÊt. MÆt kh¸c ph­¬ng ph¸p nµy còng t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc qu¶n lý vµ thùc hiÖn khÊu hao TSC§ ®­îc chÝnh x¸c. 2.2 Ph©n lo¹i TSC§ theo t×nh h×nh sö dông. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, tµi s¶n cè ®Þnh trong doanh nghiÖp ®­îc chia thµnh 4 lo¹i: - TSC§ ®ang sö dông: Lµ nh÷ng TSC§ cña doanh nghiÖp ®ang sö dông cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Trong doanh nghiÖp tû träng tµi s¶n cè ®Þnh ®· ®­a vµo sö dông so víi tµon bé tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn cã cµng lín th× hiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n cè ®Þnh cµng cao. - TSC§ ch­a sö dông: Lµ nh÷ng TSC§ cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hay c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña doanh nghiÖp, song hiÖn t¹i ch­a cÇn dïng cßn dù tr÷ ®Ó dông sau nµy. VÝ dô nh­ tµi s¶n cè ®Þnh dù tr÷, tµi s¶n mua s¾m, x©y dùng thiÕt kÕ ch­a ®iång bé, tµi s¶n trong giai ®o¹n l¾p r¸p ch¹y thö... - TSC§ kh«ng cÇn dïng vµ chê thanh lý: Lµ nh÷ng TSC§ ®· hÕt thêi gian sö dông hay nh÷ng TSC§ kh«ng phï hîp víi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp cÇn thanh lý, nh­îng b¸n ®Ó thu håi vèn ®Çu t­ bá ra ban ®Çu. ý nghÜa: C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp c¸c nhµ qu¶n lý n¾m ®­îc t×nh h×nh sö dông vÒ sè l­îng, chÊt l­îng tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn cã, vèn cè ®Þnh tiÒm tµng, hoÆc ø ®äng, trªn c¬ së ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ph©n tÝch, kiÓm tra, ®¸nh gi¸ tiÒm lùc s¶n xuÊt vµ cÇn ®­îc khai th¸c hay thu håi. 2.3 Ph©n lo¹i tµi s¶n theo nguån h×nh thµnh. Theo tiªu thøc nµy tµi s¶n cè ®Þnh ®­îc chia thµnh tµi s¶n cè ®Þnh ®­îc h×nh thµnh tõ nguån ng©n s¸ch cÊp hoÆc tµi s¶n ccè ®Þnh ®­îc h×nh thµnh tõ nguån vèn vay. Ph­¬ng ph¸p nµy gióp ng­êi qu¶n lý biÕt ®­îc nguån gèc h×nh thµnh cña tõng lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh ®Ó cã ph­¬ng h­íng sö dông vµ trÝch khÊu hao ®óng ®¾n, ®ång thêi x¸c ®Þnh ®­îc tû träng cña tõng nguån vèn trong tæng sè ®Ó cã biÖn ph¸p tæ chøc khai th¸c tèt nhÊt c¸c nguån vèn nh»m ®¸p øng cho nhu cÇu s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. 2.3 Ph©n lo¹i TSC§ theo quyÒn së h÷u. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy dùa trªn c¬ së quyÒn ®Þnh ®o¹t cña doanh nghiÖp ®èi víi tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn cã, víi tiªu thøc nµy TSC§ cña doanh nghiÖp chia thµnh 2 lo¹i: TSC§ tù cã vµ TSC§ thuª ngoµi. - TSC§ tù cã: Lµ nh÷ng TSC§ ®­îc x©y dùng, mua s¾m hoÆc chÕ t¹o b»ng nguån vèn chñ së h÷u cña doanh nghiÖp (do ng©n s¸ch cÊp, tù bæ sung, do ®¬n vÞ kh¸c gãp liªn doanh ...) hoÆc b»ng nguån vèn vay. §èi víi nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh lo¹i nµy doanh nghiÖp ®­îc quyÒn ®Þnh ®o¹t nh­ nh­îng b¸n, thanh lý ... trªn c¬ së chÊp hµnh ®óng nh­ thñ tôc theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. - TSC§ thuª ngoµi: Lµ TSC§ ®i thuª ®Ó sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh theo hîp ®ång ®· ký kÕt. Theo ph­¬ng thøc thuª, hîp ®ång thuª tµi s¶n ®­îc chia lµm 2 lo¹i: Thuª ho¹t ®éng vµ thuª tµi chÝnh. C¨n cø vµo tiªu chuÈn ghi nh©n TSC§ th× chØ cã tµi s¶n thuª tµi chÝnh míi cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó trë thµnh TSC§. + TSC§ thuª tµi chÝnh: lµ nh÷ng TSC§ ®i thuª nh­ng doanh nghiÖp cã quyÒn sö dông vµ kiÓm so¸t theo ®óng c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång thuª. TSC§ thuª tµi chÝnh còng ®­îc coi nh­ TSC§ cña doanh nghiÖp ®­îc ph¶n ¸nh trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. Doanh nghiÖp cã nhiÖm vô qu¶n lý sö dông vµ trÝch khÊu hao nh­ c¸c TSC§ tù cã cña doanh nghiÖp. + TSC§ thuª ho¹t ®éng: lµ c¸c TSC§ thuª kh«ng tho¶ m·n bÊt cø ®iÒu kho¶n nµo cña hîp ®ång thuª TSC§ tµi chÝnh nh­ ®· tr×nh bµy trªn ®©y. Bªn ®i thuª chØ ®­îc qu¶n lý sö dông trong thêi h¹n hîp ®ång vµ ph¶i hoµn tr¶ khi kÕt thóc hîp ®ång. ý nghÜa: Ph©n lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh theo ph­¬ng ph¸p nµy gióp cho viÖc qu¶n lý vµ tæ chøc h¹ch to¸n tµi s¶n cè ®Þnh ®­îc chÆt chÏ, chÝnh x¸c, vµ sö dông tµi s¶n cè ®Þnh sao cho cã hiÖu qu¶ cao nhÊt. * Ph©n lo¹i TSC§ theo ®Æc tr­ng kü thuËt cña TSC§. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy c¨n cø vµo ®Æc tr­ng kü thuËt TSC§ h÷u h×nh ®­îc chia thµnh c¸c nhãm TSC§ kh¸c nhau: - TSC§ h÷u h×nh ®­îc chia thµnh c¸c lo¹i sau: Nhµ cöa vËt kiÕn tróc, m¸y mãc thiÕt bÞ, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i truyÒn dÉn, thiÕt bi dông cô qu¶n lý, c©y l©u n¨m, sóc vËt lµm viÖc vµ cho s¶n phÈm vµ c¸c TSC§ h÷u h×nh kh¸c. - TSC§ v« h×nh ®­îc chia thµnh c¸c lo¹i sau: QuyÒn sö dông ®Êt, b¶n quyÒn, b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ, chi phÝ nghiªn cøu ph¸t triÓn, chi phÝ vÒ lîi thÕ th­¬ng m¹i vµ c¸c TSC§ v« h×nh kh¸c. ý nghÜa: C¸ch ph©n lo¹i theo ®Æc tr­ng kü thuËt cho thÊy c«ng dông cô thÓ cña tõng lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh trong doanh nghiÖp, cã t¸c dông trong viÖc quyÕt ®Þnh ®Çu t­ thÝch hîpcòng nh­ c«ng t¸c kÕ to¸n qu¶n trÞ tµi s¶n cè ®Þnh. 3. Vèn cè ®Þnh vµ ®Æc ®iÓm chu chuyÓn cña nã. Còng nh­ c¸c lo¹i hµng ho¸ kh¸c, tµi s¶n cè ®Þnh còng cã hai thuéc tÝnh lµ gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông, ®ång thêi nã còng lµ ®èi t­îng ®Ó mua b¸n trao ®æi trªn thÞ tr­êng. Do vËy, trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ tiÖn tÖ, ®Ó mua s¾m, x©y dùng tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh hoÆc v« h×nh doanh nghiÖp ph¶i øng ra mét sè tiÒn ®Ó mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh. Tõ ®ã ta cã thÓ nãi vèn cè ®Þnh lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña tµi s¶n cè ®Þnh. Vèn cè ®Þnh lµ kho¶n vèn ®Çu t­ øng tr­íc vµ tµi s¶n cè ®Þnh, quy m« cña vèn cè ®Þnh sÏ quyÕt ®Þnh quy m« cña tµi s¶n cè ®Þnh. Song, ®Æc ®iÓm vËn ®éng cña tµi s¶n cè ®Þnh ¶nh h­ëng ®Õn ®Æc ®iÓm tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn cña vèn cè ®Þnh. Kh¸c víi vèn l­u ®éng, trong qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ sö dông, vèn cè ®Þnh cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau ®©y: + Vèn cè ®Þnh tham gia vµo nhiÒu chu kú s¶n xuÊt. + Trong qu¸ tr×nh tham gia vµo s¶n xuÊt, tµi s¶n cè ®Þnh vÉn gi÷ nguyªn h×nh th¸i ban ®Çu cña nã, gi¸ trÞ cña tµi s¶n cè ®Þnh ®­îc chuyÓn dÇn tõng phÇn vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm nh­ng chóng ta ph¶i thu håi nã th«ng qua viÖc trÝch khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh. + Qua nhiÒu chu kú s¶n xuÊt th× vèn cè ®Þnh míi kÕt thóc mét vßng lu©n chuyÓn (khi hÕt thêi gian sö dông tµi s¶n cè ®Þnh). Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn ta cã thÓ rót ra kh¸i niÖm vÒ vèn cè ®Þnh nh­ sau: Vèn cè ®Þnh cña doanh nghiÖp lµ mét bé phËn cña vèn ®Çu t­ øng tr­íc vÒ tµi s¶n cè ®Þnh mµ ®Æc ®iÓm cña nã lµ chu chuyÓn gi¸ trÞ dÇn tõng phÇn trong nhiÒu chu kú kinh doanh vµ hoang thµnh mét vßng cbu chuyÓn khi t¸i s¶n xuÊt ®­îc tµi s¶n cè ®Þnh vÒ mÆt gi¸ trÞ. 4. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu suÊt sö dông vèn cè ®Þnh. §¸nh gi¸ TSC§ lµ biÓu hiÖn gi¸ trÞ TSC§ b»ng tiÒn theo nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. §¸nh gi¸ TSC§ lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó h¹ch to¸n TSC§, trÝch khÊu hao vµ ph©n tÝch hiÖu qu¶ sö dông TSC§ trong doanh nghiÖp. Do ®Æc ®iÓm vµ yÒu cÇu qu¶n lý TSC§ trong qu¸ tr×nh sö dông TSC§ ®­îc ®¸nh gi¸ theo nguyªn gi¸ vµ gi¸ trÞ cßn l¹i. §¸nh gi¸ TSC§ theo nguyªn gi¸ Lµ toµn bé c¸c chi phÝ mµ doanh nghiÖp ®· chi ra ®Ó cã ®­îc TSC§ cho ®Õn khi ®­a TSC§ vµo ho¹t ®éng b×nh th­êng. Bao gåm: gi¸ mua thùc tÕ, l·i vay, ®Çu t­ TSC§ khi ch­a bµn giao ®­a vµo sö dông, thuÕ lÖ phÝ tr­íc b¹. Tuú theo tõng lo¹i TSC§ mµ nguyªn gi¸ cña nã ®­îc x¸c ®Þnh kh¸c nhau. C¸ch ®¸nh gi¸ nµy cã thÓ cho doanh nghiÖp thÊy ®­îc sè vèn ®Çu t­, mua s¾m TSC§ ë thêi ®iÓm ban ®Çu, lµ c¨n cø x¸c ®Þnh sè tiÒn ph¶i tr¶ kh¸ch hµng ®Ó t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n. §¸nh gi¸ TSC§ theo gi¸ trÞ cßn l¹i Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ lµ phÇn gi¸ trÞ ch­a chuyÓn vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm. Gi¸ trÞ cßn l¹i cã thÓ tÝnh theo gi¸ trÞ ban ®Çu. Mçi c¸ch ®¸nh gi¸ ®Òu cã ý nghÜa t¸c dông riªng, cho phÐp chóng ta thÊy møc ®é thu håi vèn ®Çu t­ ®ªn thêi ®iÓm ®¸nh gi¸, tõ ®ã ®­a ra chÝnh s¸ch khÊu hao thu håi sè vèn ®Çu t­ cßn l¹i ®Ó b¶o tån vèn s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Tõ ®ã ta cã mét sè c«ng thøc sau ®©y: Gi¸ trÞ cßn l¹i TSC§ = Nguyªn gi¸ - Gi¸ trÞ hao mßn luü kÕ Gi¸ trÞ hao mßn luü kÕ lµ tæng gi¸ trÞ hao mßn TSC§ tÝnh tõ lóc b¾t ®Çu sö dông cho ®Õn thêi ®iÓm nghiªn cøu. Gi¸ trÞ cßn l¹i TSC§ trªn - §¸nh gi¸ l¹i TSC§ = * HÖ sè gi¸ sæ s¸ch tr­íc khi ®¸nh gi¸ l¹i Gi¸ trÞ tr­êng cña TSC§ t¹i thêi ®iÓm ®¸nh gi¸ - HÖ sè gi¸ = Gi¸ trÞ cßn l¹i TSC§ trªn sæ s¸ch II. C¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh khÊu hao TSC§ 1. Hao mßn vµ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh. Hao mßn cña tµi s¶n cè ®Þnh lµ sù gi¶m dÇn gi¸ trÞ cña tµi s¶n cè ®Þnh trong qu¸ tr×nh sö dông do tham gia vµo qu¸ tr×nh kinh doanh bÞ cä s¸t, bÞ ¨n mßn hoÆc do tiÕn bé kü thuËt... NhËn thøc ®­îc sù hao mßn TSC§ cã tÝnh kh¸ch quan cho nªn khi sö sông tµi s¶n cè ®Þnh, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tÝnh to¸n vµ ph©n bæ mét c¸ch cã hÖ thèng nguyªn gi¸ cña TSC§ vµo chi phÝ kinh doanh trong tõng thêi kú h¹ch to¸n vµ gäi lµ khÊu hao TSC§. Môc ®Ých cña viÖc tÝnh khÊu hao lµ tÝnh ®óng tÝnh ®ñ chi phÝ sö dông TSC§ vµ thu håi vèn ®Çu t­ ®Ó t¸i t¹o TSC§ khi chóng bÞ h­ háng hoÆc thêi gian kiÓm so¸t hÕt hiÖu lùc. Nh­ vËy, khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh lµ mét ho¹t ®éng cã tÝnh chñ quan lµ con sè gi¶ ®Þnh vÒ sù hao mßn cña tµi s¶n cè ®Þnh trong qu¸ tr×nh sö dông. TSC§ cña doanh nghÖp cã nhiÒu thø, nhiÒu lo¹i víi ®Æc tÝnh hao mßn kh¸c nhau cho nªn c¸c doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh ph­¬ng ph¸p tÝnh khÊu hao phï hîp víi tõng TSC§. Cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p tÝnh khÊu hao kh¸c nhau, mçi ph­¬ng ph¸p cã nh÷ng ­u nh­îc ®iÓm riªng. ViÖc lùa chän ph­¬ng ph¸p khÊu hao ®óng ®¾n lµ néi dung quan träng trong viÖc qu¶n lý vèn cè ®Þnh trong doanh nghiÖp. 2. C¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh. Theo chÕ ®é tµi chÝnh hiÖn hµnh, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ tÝnh khÊu hao theo 2 ph­¬ng ph¸p lµ: Ph­¬ng ph¸p tÝnh khÊu hao tuyÕn tÝnh (Ph­¬ng ph¸p khÊu hao ®­êng th¼ng), Ph­¬ng ph¸p khÊu hao nhanh. 2.1 Ph­¬ng ph¸p tÝnh khÊu hao tuyÕn tÝnh (Ph­¬ng ph¸p khÊu hao ®­êng th¼ng) §©y lµ ph­¬ng ph¸p khÊu hao b×nh qu©n theo thêi gian sö dông. Theo phu¬ng ph¸p nµy møc khÊu hao c¬ b¶n hµng n¨m cña TSC§ ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: NG Mk = T Trong ®ã: + Mk : Møc khÊu hao c¬ b¶n b×nh qu©n hµng n¨m cña TSC§. + NG : Nguyªn gi¸ cña TSC§. + T : Thêi gian sö dông TSC§ Nguyªn gi¸ TSC§ :Lµ gi¸ thùc tÕ cña TSC§ khi ®­a vµo sö dông t¹i doanh nghiÖp, bao gåm gi¸ mua thùc tÕ ph¶i tr¶ vµ c¸c chi phÝ kÌm theo tr­íc khi ®­a TSC§ vµo sö dông nh­ : C¸c chi phÝ vËn chuyÓn, bèc dì, l¾p ®Æt, ch¹y thö vµ lÖ phÝ tr­íc b¹, l·i tiÒn vay ®Çu t­ TSC§ khi ch­a ®­a vµo sö dông … §èi víi lo¹i TSC§ mµ doanh nghiÖp tù x©y dùng th× nguyªn gi¸ lµ gi¸ trÞ thùc tÕ ®· chi phÝ ®Ó x©y dùng TSC§ ®ã. §èi víi TSC§ v« h×nh nguyªn gi¸ lµ tæng chi phÝ thùc tÕ ®· ®Çu t­ vµo tµi s¶n ®ã. Thêi gian sö dông TSC§: Lµ thêi gian sö dông dù tÝnh cho c¶ ®êi TSC§. ViÖc x¸c ®Þnh thêi gian sö dông TSC§ th­êng dùa vµo 3 c¨n cø: + Tuæi thä kü thuËt cña TSC§ theo thiÕt kÕ. + HiÖn tr¹ng tµi s¶n cè ®Þnh (thêi gian tµi s¶n cè ®Þnh ®· qua sö dông, thÕ hÖ tµi s¶n cè ®Þnh, t×nh tr¹ng thùc tÕ cña tµi s¶n ...) + Tuæi thä kinh tÕ cña tµi s¶n cè ®Þnh: §­îc quyÕt ®Þnh bëi thêi gian kiÓm so¸t TSC§ hoÆc yÕu tè hao mßn v« h×nh do sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ. ViÖc x¸c ®Þnh tuæi thä kinh tÕ cña TSC§ lµ rÊt phøc t¹p v× th«ng th­êng rÊt khã dù ®o¸n ®­îc chÝnh x¸c ®ù¬c sù tiÕn bé cña khoa häc vµ c«ng nghÖ. Ph­¬ng ph¸p khÊu hao tuyÕn tÝnh (®­êng th¼ng) cã ­u ®iÓm lµ dÔ tÝnh vµ tæng møc khÊu hao cña tµi s¶n cè ®Þnh ®­îc ph©n bè ®Òu ®Æn vµo c¸c n¨m sö dông tµi s¶n cè ®Þnh nªn kh«ng g©y sù biÕn ®éng qu¸ møc khi tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm hµng n¨m. Tuy nhiªn, nã cã nh­îc ®iÓm lµ trong nh÷ng tr­êng hîp kh«ng l­êng hÕt ®­îc sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña khoa häc vµ c«ng nghÖ th× doanh nghiÖp dÏ bÞ mÊt vèn cè ®Þnh do kh«ng thu håi vèn ®­îc kÞp thêi. 2.2 Ph­¬ng ph¸p khÊu hao nhanh Mét sè ph­¬ng ph¸p khÊu hao ®­îc sö dông nh»m thóc ®Èy viÖc thu håi vèn nhanh h¬n. V× thÕ, c¸c ph­¬ng ph¸p ®­îc gäi lµ ph­¬ng ph¸p khÊu nhanh. Hai ph­¬ng ph¸p khÊu hao nhanh th­êng ®­îc ®Ò cËp lµ: Ph­¬ng ph¸p khÊu hao theo sè d­ gi¶m dÇn : Theo ph­¬ng ph¸p nµy sè tiÒn khÊu hao tõng n¨m cña TSC§ ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch lÊy gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ ®Çu n¨m cña n¨m tÝnh khÊu hao nh©n víi mét tû lÖ khÊu hao cè ®Þnh hµng n¨m, cã thÓ ®­îc x¸c ®Þnh th«ng qua c«ng thøc. C«ng thøc: Mki = G®i * Tkh Trong ®ã : Tkh = Tk * Hs Mki : Sè tiÒn khÊu hao TSC§ n¨m thø i. G®i : Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ ®Çu n¨m thø i. Tkh : Tû lÖ khÊu hao hµng n¨m cña TSC§. Tk : Tû lÖ khÊu hao theo ph­¬ng ph¸p tuyÕn tÝnh. Hs : lµ hÖ sè. i : thø tù cña c¸c n¨m sö dông TSC§ (i = 1,n) HÖ sè: + Víi TSC§ cã thêi gian sö dông tõ 3 ®Õn 4 n¨m cã hÖ sè 1,5 + Víi TSC§ cã thêi gian sö dông tõ 5 ®Õn 6 n¨m cã hÖ sè 2,0. + Víi TSC§ cã thêi gian sö dông tõ 6 n¨m trë lªn cã hÖ sè 2,5. Ph­¬ng ph¸p khÊu hao theo tæng sè: Theo ph­¬ng ph¸p nµy, sè khÊu hao cña tõng n¨m ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch lÊy nguyªn gi¸ TSC§ nh©n víi tû lÖ khÊu hao cña tõng n¨m: C«ng thøc : Mkt = NG * Tkt Víi: Sè n¨m sö dông Tkt = Tæng sè c¸c n¨m sö dông cßn l¹i cña TSC§ Mkt : Sè tiÒn khÊu hao TSC§ n¨m thø t (t= 1,n). NG : Nguyªn gi¸ TSC§. Tkt : Tû lÖ khÊu hao TSC§ n¨m thø t. Hai ph­¬ng ph¸p khÊu hao nhanh cã ­u ®iÓm lµ doanh nghiÖp cã thÓ thu håi vèn nhanh, cã thÓ tËp trung ®­îc vèn ®Ó thùc hiÖn ®æi míi m¸y mãc thiÕt bÞ kÞp thêi vµ gi¶m bít ®­îc tæn thÊt do hao mßn v« h×nh. Tuy nhiªn nã còng cã nh­îc ®iÓm lµ theo c¸ch nµy gi¸ thµnh s¶n phÈm ë nh÷ng n¨m ®Çu cña thêi h¹n khÊu hao ph¶i chÞu kho¶n chi phÝ khÊu hao t­¬ng ®èi lín vµ sÏ bÊt lîi trong c¹nh tranh. Theo ph­¬ng thøc thuª, hîp ®ång thuª tµi s¶n ®­îc chia lµm 2 lo¹i: Thuª ho¹t ®éng vµ thuª tµi chÝnh. 3. Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§. Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ lµ gi¸ thùc tÕ cña TSC§ t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. Ng­êi ta chØ x¸c ®Þnh ®­îc chÝnh x¸c gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ khi b¸n chóng trªn thÞ tr­êng. VÒ ph­¬ng diÖn kÕ to¸n, gi¸ trÞ cßn l¹icña TSC§ ®­îc x¸c ®Þnh b»ng hiÖu sè gi÷a nguyªn gi¸ TSC§ vµ gi¸ trÞ hao mßn (sè khÊu hao luü kÕ tÝnh ®Õn thêi ®iÓm x¸c ®Þnh). ChÝnh v× vËy, gi¸ trÞ cßn l¹i trªn sæ kÕ to¸n mang dÊu ¸n chñ quan cña c¸c doanh nghiÖp, cïng mét tµi s¶n cè ®Þnh nh­ng nÕu doanh nghiÖp gi¶«¨th× gian khÊu hao th× tèc ®é gi¶m cña gi¸ trÞ cßn l¹i sÏ nhanh h¬n. Do ®ã trong c¸c tr­êng hîp gãp vèn liªn doanh b»ng tµi s¶n cè ®Þnh, gi¶i thÓ hoÆc s¸t nhËp doanh nghiÖp, ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u doanh nghiÖp th× ®ßi hái ph¶i ®¸nh gi¸ l¹i gi¸ trÞ hiÖn cßn cña TSC§, thùc chÊt viÖc lµm nµy lµ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ theo mÆt b»ng gi¸ c¶ hiÖn t¹i. Mèi quan hÖ gi÷a ba chØ tiªu gi¸ cña TSC§ ®­îc thÓ hiÖn b»ng c«ng thøc sau: Nguyªn gi¸ TSC§= Gi¸ trÞ cßn l¹i TSC§ + Gi¸ trÞ hao mßn TSC§ 4. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh. §Ó ®¸nh gi¸ hiÖu