Luận văn Vốn đầu tư cho phát triển kinh tế biển khu vực Nam Trung Bộ - Nguyễn Lê Nguyên Dung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM HỌC VIỆN NGÂN HÀNG ------***------ NGUYỄN LÊ NGUYÊN DUNG VỐN ĐẦU TƢ CHO PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN KHU VỰC NAM TRUNG BỘ LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ HÀ NỘI – 2020 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM HỌC VIỆN NGÂN HÀNG ------***------ NGUYỄN LÊ NGUYÊN DUNG VỐN ĐẦU TƢ CHO PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN KHU VỰC NAM TRUNG BỘ Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 9.34.02.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: NGND.PGS.TS. Tô Ngọc Hƣng TS. Tống Thiện Phƣớc HÀ NỘI – 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, tài liệu nêu trong luận án có nguồn gốc rõ ràng và đƣợc trích dẫn đúng quy định. Các kết quả nghiên cứu trong luận án do tôi tự tìm hiểu, phân tích một cách trung thực, khách quan và phù hợp với thực tiễn. Các kết quả này chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ nghiên cứu của tác giả nào khác. Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Tác giả Nguyễn Lê Nguyên Dung LỜI CẢM ƠN Đầu tiên, tôi xin cảm ơn các nhà khoa học Học viện Ngân hàng và đặc biệt là Ban Giám đốc Học viện đã luôn quan tâm và tạo mọi điều kiện trong quá trình học tập, nghiên cứu giúp tác giả hoàn thành luận án. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến Khoa Sau đại học cùng các thầy cô tham gia giảng dạy chƣơng trình nghiên cứu sinh. Những kiến thức, phƣơng pháp nghiên cứu đƣợc tiếp thu từ các thầy cô là hành trang quan trọng giúp tác giả thực hiện nghiên cứu. Tôi chân thành cảm ơn các chuyên gia của các cơ quan ban ngành nhƣ Sở Kế hoạch và Đầu tƣ, NHNN,Ủy ban Nhân dân Tỉnh Quảng Ngãi cũng nhƣ khu vực Nam Trung Bộ đã hỗ trợ thông tin, tƣ vấn và giúp sức trong quá trình thực hiện điều tra khảo sát. Tôi xin gửi lời tri ân sâu sắc đến hai nhà hƣớng dẫn khoa học cho tác giả là NGND.PGS.TS.Tô Ngọc Hƣng và TS.Tống Thiện Phƣớc đã nhiệt tình hƣớng dẫn, động viên, chia sẻ và giúp đỡ tác giả trong quá trình thu thập tài liệu phục vụ cho việc viết luận án. Các định hƣớng đúng đắn cùng sự chỉ bảo tận tâm của thầy và cô đã giúp tác giả hoàn thành luận án. Trân trọng cảm ơn! Hà Nội, 2020 Tác giả luận án MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: KINH TẾ BIỂN VÀ VỐN ĐẦU TƢ CHO PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN NHỮNG VẤN ĐỀ CÓ TÍNH LÝ LUẬN ............................................ 25 1.1. TỔNG QUAN VỀ KINH TẾ BIỂN ................................................................. 25 1.1.1. Khái niệm về kinh tế biển .............................................................................. 25 1.1.2. Các ngành kinh tế biển .............................................................................. 29 1.1.3. Đặc trƣng của kinh tế biển ............................................................................. 32 1.1.4. Vai trò của kinh tế biển đối với phát triển kinh tế ......................................... 33 1.2. VỐN ĐẦU TƢ CHO PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN ..................................... 36 1.2.1. Khái niệm vốn đầu tƣ cho phát triển kinh tế biển .......................................... 36 1.2.2. Các nguồn vốn đầu tƣ cho phát triển kinh tế biển ......................................... 39 1.2.3. Vai trò của vốn đầu tƣ cho phát triển kinh tế biển ......................................... 52 1.2.4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến vốn đầu tƣ cho phát triển kinh tế biển ............... 52 1.2.5. Tiêu chí đánh giá vốn đầu tƣ cho phát triển kinh tế biển ............................... 58 1.3. KINH NGHIỆM VỀ VỐN ĐẦU TƢ CHO PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN CỦA MỘT SỐ NƢỚC TRÊN THẾ GIỚI VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM ĐỐI VỚI VIỆT NAM .............................................................................................................. 60 1.3.1. Kinh nghiệm về vốn đầu tƣ cho phát triển kinh tế biển ở các nƣớc .............. 60 1.3.2. Bài học kinh nghiệm về vốn đầu tƣ cho phát triển kinh tế biển ở Việt Nam ........ 67 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ......................................................................................... 69 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ VỐN ĐẦU TƢ CHO PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN KHU VỰC NAM TRUNG BỘ ..................................................................... 70 2.1. TỔNG QUAN PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN KHU VỰC NAM TRUNG BỘ .. 70 2.1.1. Điều kiện tự nhiên và đặc điểm kinh tế xã hội khu vực Nam trung Bộ ......... 70 2.1.2. Thực trạng phát triển kinh tế biển khu vực Nam Trung Bộ ........................... 72 2.1.3. Những hạn chế trong phát triển kinh tế biển khu vực Nam Trung Bộ ................... 84 2.2. THỰC TRẠNG VỐN ĐẦU TƢ CHO PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN KHU VỰC NAM TRUNG BỘ ......................................................................................... 87 2.2.1. Nhu cầu vốn đầu tƣ cho phát triển kinh tế biển khu vực Nam Trung Bộ ...... 87 2.2.2. Thực trạng vốn đầu tƣ cho phát triển kinh tế biển khu vực Nam Trung bộ giai đoạn 2015 - 2019 ...................................................................................................... 89 2.2.3. Tổng hợp các nguồn vốn đầu tƣ cho phát triển kinh tế biển ........................ 112 2.3. Phân tích các nhân tố ảnh hƣởng đến vốn đầu tƣ cho phát triển kinh tế biển khu vực Nam Trung Bộ ................................................................................................. 113 2.3.1. Cơ sở lý thuyết của vấn đề nghiên cứu ........................................................ 113 2.3.2. Thiết kế nghiên cứu ...................................................................................... 124 2.3.3. Kết quả nghiên cứu định lƣợng .................................................................... 128 2.3.4. Thảo luận kết quả nghiên cứu ...................................................................... 138 2.4. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ TÌNH HÌNH VỐN ĐẦU TƢ CHO PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN KHU VỰC NAM TRUNG BỘ .................................................. 139 2.4.1. Những kết quả đạt đƣợc ............................................................................... 139 2.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân ................................................................... 142 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ................................................................................................... 148 CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP VỀ VỐN ĐẦU TƢ CHO PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN KHU VỰC NAM TRUNG BỘ ................................................................. 149 3.1. CHÍNH SÁCH CỦA ĐẢNG VÀ NHÀ NƢỚC VIỆT NAM VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN ĐẾN NĂM 2030 TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2045 ....................... 149 3.1.1. Chính sách của Đảng và Nhà nƣớc Việt Nam về phát triển kinh tế biển ..... 149 3.1.2. Chiến lƣợc phát triển kinh tế biển .................................................................... 151 3.2. ĐỊNH HƢỚNG VỀ VỐN ĐẦU TƢ CHO PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN CỦA KHU VỰC NAM TRUNG BỘ TRONG NHỮNG NĂM TỚI .................... 155 3.2.1. Điều kiện để phát triển kinh tế biển của khu vực Nam Trung Bộ ................ 155 3.2.2. Những cơ hội và thách thức đối với kinh tế biển khu vực Nam Trung Bộ ............ 157 3.2.3. Định hƣớng về vốn đầu tƣ cho phát triển kinh tế biển khu vực Nam Trung Bộ .... 160 3.3. GIẢI PHÁP VỀ VỐN ĐẦU TƢ NHẰM GÓP PHẦN PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN KHU VỰC NAM TRUNG BỘ ................................................................... 162 3.3.1. Các giải pháp chính ...................................................................................... 162 3.3.2. Các giải pháp bổ trợ ..................................................................................... 183 3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ .................................................................................... 189 3.3.1. Đối với Chính Phủ ......................................................................................... 189 3.3.2. Đối với các Bộ ngành ................................................................................... 191 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ....................................................................................... 192 KẾT LUẬN ........................................................................................................... 193 HẠN CHẾ CỦA LUẬN ÁN ................................................................................ 194 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT NHNN Ngân hàng Nhà nƣớc NHPT Ngân hàng Phát triển NHTM Ngân hàng Thƣơng mại NHNN Ngân hàng Nhà nƣớc KT - XH Kinh tế - Xã hội TDĐT Tín dụng đầu tƣ ODA Nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức FDI Nguồn vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Tình hình nuôi trồng hải sản các tỉnh Nam Trung Bộ giai đoạn 2015 – 2019. ............................................................................................................... 74 Bảng 2.2. Số lƣợng tàu khai thác hải sản có công suất từ 90CV trở lên phân theo địa phƣơng. ............................................................................................................... 76 Bảng 2.3. Danh sách cảng biển trên địa bàn Nam Trung Bộ quy hoạch đến năm 2020 .......................................................................................................................... 78 Bảng 2.4. Khối lƣợng hàng hóa thông qua các cảng biển khu vực Nam Trung Bộ giai đoạn 2015 – 2019 .............................................................................................. 80 Bảng 2.5. Doanh thu du lịch biển của các tỉnh Nam Trung bộ giai đoạn 2015 – 2019 .......................................................................................................................... 83 Bảng 2.6. Tổng hợp nhu cầu vốn đầu tƣ cho phát triển kinh tế biển khu vực Nam Trung Bộ giai đoạn 2015 -2019 ............................................................................... 88 Bảng 2.7. Vốn đầu tƣ NSNN cho các ngành nghề kinh tế biển khu vực Nam Trung Bộ giai đoạn 2015– 2019 ......................................................................................... 90 Bảng 2.8. Doanh số cho vay của NHPT đối với kinh tế biển khu vực Nam Trung Bộ giai đoạn 2015-2019 ................................................................................................. 95 Bảng 2.9. Doanh số cho vay kinh tế biển của các NHTM khu vực Nam Trung Bộ phân theo ngành nghề giai đoạn 2015 – 2019 .......................................................... 98 Bảng 2.10. Số doanh nghiệp thành lập mới và tổng vốn đăng ký thành lập ........ 104 Bảng 2.11. Kết quả huy động vốn FDI cho kinh tế biển Khu vực Nam Trung Bộ giai đoạn 2015 - 2019 .................................................................................................... 106 Bảng 2.12. Tổng hợp vốn đầu tƣ cho phát triển kinh tế biển tỉnh khu vực Nam Trung Bộ giai đoạn 2015 – 2019............................................................................ 112 Bảng 2.13. Một số nghiên cứu thực nghiệm liên quan .......................................... 117 Bảng 2.14. Diễn giải các biến trong mô hình hồi quy tuyến tính .......................... 121 Bảng 2.15. Thang đo các nhân tố ảnh hƣởng đến huy động vốn đầu tƣ cho phát triển kinh tế biển khu vực Nam Trung Bộ ............................................................. 123 Bảng 2.16. Địa phƣơng công tác của nhân viên ................................................... 130 Bảng 2.17. Đơn vị công tác của nhân viên ........................................................... 130 Bảng 2.18. Tóm tắt kết quả kiểm định Cronbach‟s Alpha ...................................... 132 Bảng 2.19. Kết quả phân tích KMO và Barlett ..................................................... 133 Bảng 2.20. Thang đo các nhân tố ảnh hƣởng đến vốn đầu tƣ cho phát triển kinh tế biển khu vực Nam Trung Bộ .................................................................................. 134 Bảng 2.21. Kết quả EFA thang đo vốn đầu tƣ cho phát triển kinh tế biển ............ 136 Bảng 2.22. Kết quả phân tích hồi quy .................................................................... 136