Luận văn Xác định đồng thời acetaminophen và axit ascobic trong thuốc hapacol kids và Effe-paracetamol theo phương pháp phổ hấp thụ phân tử sử dụng chương tìrnh lọc kalman

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM --------------------- TRẦ N THU NGA XÁC ĐỊNH ĐỒNG THỜI ACETAMINOPHEN VÀ AXIT ASCOBIC TRONG THUỐ C HAPACOL KIDS VÀ EF-FPARACETAMOLE THEO PHƢƠNG PHÁ P PHỔ HẤ P THỤ PHÂN TƢ̉ SƢ̉ DỤ NG CHƢƠNG TÌRNH LỌC KALMAN LUẬ N VĂN THẠ C SĨ HÓA HỌC Thái Nguyên – 2010 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ------------------- TRẦ N THU NGA XÁC ĐỊNH ĐỒNG THỜI ACETAMINOPHEN VÀ AXIT ASCOBIC TRONG THUỐ C HAPACOL KIDS V EFFEÀ -PARACETAMOL THEO PHƢƠNG PHÁ P PHỔ HẤ P THỤ PHÂN TƢ̉ SƢ̉ DỤ NG CHƢƠNG TRÌ NH LỌ C KALMA N Chuyên ngành: Hoá Phân tí ch Mã số: 60.44.29 LUẬ N VĂN THẠ C SĨ HÓA HỌC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS. TRẦ N TƢ́ HIẾ U TS. MAI XUÂN TRƢỜ NG Thái Nguyên - 2010 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên MỤC LỤC Trang Danh mụ c cá c tƣ̀ viế t tắt trong luậ n văn 4 Danh mụ c cá c bả ng trong luậ n văn 5 Danh mụ c cá c hì nh trong luậ n văn 7 Mở đầ u 8 Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 10 1.1. Định luật hấp thụ quang 10 1.1.1. Định luật Bughe - Lămbe - Bia 10 1.1.2. Nhƣ̃ ng nguyên nhân gây sai lệ ch đị nh luậ t hấ p thụ quang 10 1.1.3. Tính chấ t cộ ng tí nh độ hấ p thụ quang 11 1.2. Một số phƣơng pháp phân tích quang phổ UV-VIS xác định đồng thời các cấu tử có phổ hấp thụ phân tử xen phủ nhau 12 1.2.1. Phƣơng pháp phổ đạo hàm 13 1.2.2. Phƣơng pháp Vierordt 15 1.2.3. Phƣơng pháp bình phƣơng tối thiểu 16 1.2.4. Phƣơng pháp mạng nơ ron nhân tạo 18 1.2.5. Phƣơng pháp lọc Kalman 20 1.3 Tổ ng quan về acetaminophen , axit ascobic và một số loại thuốc giảm đau, hạ sôt 21 1.3.1. Sơ lƣợc về acetaminophen 21 1.3.2. Sơ lƣợc về axit ascobic 27 1.3.3. Một số loại thuốc chứa thành phần acetaminophen và axit ascobic trên thị trƣờ ng hiệ n nay 31 1.4. Phƣơng pháp xác định riêng acetaminophen và axit ascobic 33 1.4.1. Phƣơng pháp xác định acetaminophen 33 1.4.1.1. Xác định acetaminophen dạ ng nguyên liệ u 33 1.4.1.2. Acetaminophen dạ ng viên né n 34 1.4.2. Phƣơng pháp xác định axit ascobic ( vitamin C) 34 1.4.2.1. Xác định vitamin C nguyên liệu 34 1.4.2.2. Quy trì nh xá c đị nh vitamin C 34 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên Chƣơng 2: NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 37 2.1. Nội dung nghiên cứu 37 2.2. Phƣơng phá p nghiên cƣ́ u 38 2.2.1. Phƣơng phá p nghiên cƣ́ u tà i liệ u 38 2.2.2. Phƣơng phá p nghiên cƣ́ u thƣ̣ c nghiệ m 38 2.3. Đánh giá độ tin cậy của quy trì nh phân tích 38 2.3.1. Xác định giới hạn phá t hi ện, giớ i hạ n đị nh lƣợ ng 38 2.3.1. Giớ i hạ n phá t hiệ n (LOD) 38 2.3.2. Giớ i hạ n đị nh lƣợ ng (LOQ) 39 2.3.3. Đá nh giá độ tin cậ y củ a phƣơng phá p 39 2.3.4. Đánh giá kết quả phân tích theo thống kê 40 2.4. Dụng cụ và hóa chất. 40 2.4.1. Dụng cụ 40 2.4.2. Hóa chất 41 Chƣơng 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 43 3.1. Khảo sát sơ bộ phổ hấ p thụ phân tƣ̉ củ a acetaminophen và axit ascobi c 43 3.2. Khảo sát sự phụ thuộc độ hấp thụ quang của ACE và ASC vào pH 44 3.3. Kiểm tra tính cộng tính độ hấp thụ quang củ a dung dị ch hỗ n hợ p acetaminophen và axit ascobic 45 3.4. Khảo sát khoảng tuyến tính sƣ̣ tuân theo đị nh luậ t Bughe - Lămbe - Bia của acetaminophen và axit ascobic, xác định LOD, LOQ 46 3.4.1. Khảo sát khoảng tuyến tính của ACE 46 3.4.2. Xác định LOD và LOQ của ACE 48 3.4.3. Khảo sát khoảng tuyến tính của ASC 49 3.4.4. Xác định LOD và LOQ của ASC 50 3.5. Khảo sát sự phụ thuộ c độ hấp thụ quang của acetaminophen và axit ascobic theo thờ i gian 51 3.5.1. Sự phụ thuộ c độ hấp thụ quang của dung dị ch chuẩ n acetaminophen theo thời gian 51 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 3.5.2. Sự phụ thuộ c độ hấp thụ quang của dung dị ch chuẩ n axit ascobic. theo thờ53i g ian 3.6. Khảo sát sự phụ thuộ c độ hấp thụ quang c ủa acetaminophen và axit ascobic theo nhiệt độ 54 3.7. Khảo sát, đánh giá độ tin cậy của phƣơng pháp nghiên cƣ́ u trên mẫu tự pha 55 3.8. Xác định hàm lƣợng acetaminophen và axit ascobic trong mẫu thuốc trên thị trƣờng hiện nay 61 3.8.1. Đị nh lƣợ ng ACE và ASC trong gó i thuố c bộ t Hapacol K ids 61 3 .8.2. Đị nh lƣợ ng ACE và ASC trong gó i thuố c bộ t Effe Paracet amol 62 3.9. Đánh giá độ đú ng củ a phé p phân tí ch theo phƣơng phá p thêm chuẩ n 64 3.9.1. Độ thu hồ i ACE và ASC trong thuố c Hapacol Kids 64 3.9.2 Độ thu hồi ACE và ASC trong gói thuốc sủi bọt Effe -paracetamol 65 KẾT LUẬN 68 TÀI LIỆU THAM KHẢO 69 PHỤ LỤC 72 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Tiếng việt Tiếng Anh Viết tắt Axetaminophen Acetaminophen ACE Axit ascobic (vitamin C) Ascorbic Acid ASC High Performance Liquid Sắc ký lỏng hiệu năng cao HPLC Chromatography Giới hạn phát hiện Limit Of Detection LOD Giới hạn định lƣợng Limit Of Quantity LOQ Bình phƣơng tối thiểu Least Squares LS Sai số tƣơng đối Relative Error RE Độ lệch chuẩn Standard Deviation SD hoặ c S Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Độ hấp thụ quang của ACE và ASC ở cá c giá trị pH 44 Bảng 3.2. Độ hấp thụ quang củ a ACE , ASC và hỗ n hợ p ở mộ t số 46 bƣớ c só ng. Bảng 3.3. Sƣ̣ phụ thuộ c độ hấ p thụ quang củ a ACE theo nồ ng độ 47 Bảng 3.4. Kết quả xá c đị nh LOD và LOQ củ a ACE 49 Bảng 3.5. Sƣ̣ phụ thuộ c độ hấ p thụ quang của ASC theo nồ ng độ 49 Bảng 3.6. Kết quả tí nh LOD và LOQ củ a ASC 51 Bảng 3.7. Sƣ̣ phụ thuộ c độ hấ p thụ quang củ a ACE theo thờ i gian 52 Bảng 3.8. Sƣ̣ phụ thuộ c độ hấ p thụ quang củ a ASC theo thờ i gian 53 Bảng 3.9. Sƣ̣ phụ thuộ c độ hấ p thụ quang củ a ACE và ASC theo 55 nhiệ t độ Bảng 3.10. Pha chế cá c dung dị ch hỗ n hợ p ACE và ASC khi hà m 56 lƣợ ng ACE lớ n hơn ASC Bảng 3.11. Pha chế cá c dung dị ch hỗ n hợ p ACE và ASC khi hà m 57 lƣợ ng ASC lớ n hơn ACE Bảng 3.12. Kế t quả tí nh nồ ng độ , sai số củ a ACE và ASC trong 59 hỗ n hợ p khi hà m lƣợ ng ASC <ACE Bảng 3.13. Kế t quả tí nh nồ ng độ , sai số củ a ACE và ASC trong 60 hỗ n hợ p khi hà m lƣợ ng ACE <ASC Bảng 3.14. Kết quả xá c đị nh hà m lƣợ ng ACE và ASC trong 62 thuố c Hapacol Kids Bảng 3.15. Kết quả xá c đị nh hà m lƣợ ng ACE và ASC trong 63 thuố c Effe-Paracetamol Bảng 3.16. Thành phần các dung dịch chuẩn ACE và ASC thêm 64 vào dung dịch mẫu Hapacol Kids Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên Bảng 3.17. Kết quả xác định độ thu hồ i ACE và ASC trong mẫ u 65 thuốc Hapacol Kids Bảng 3.18. Thành phầ n dung dịch chuẩ n ACE và ASC thêm và o 66 dung dị ch mẫ u Effe-Paracetamol Bảng 3.19. Kết quả xác định độ thu hồ i ACE và ASC trong mẫ u 66 thuốc Effe-Paracetamol Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1. Mô hình hoạt động của mạng nơ ron 19 Hình 1.2. Các phả n ƣ́ ng tổ ng hợ p acetaminophen 22 Hình 1.3. Các phản ứng trong quá trình chuyển hóa acetamino phen 24 Hình 3.1. Phổ hấp thụ của dung dịch chuẩn acetaminophen 43 và axit ascobic Hình 3.2. Đƣờng hồi quy tuyến tính biểu diễn sự phụ t huộ c 47 độ hấ p thụ quang A và o nồ ng độ ACE (0,2-25 g/ml) Hình 3.3. Đƣờng hồi quy tuyến tính biểu diễn sự phụ thuộc 50 độ hấ p thụ quang A và o nồ ng độ ASC (0,2-20,0 g/ml) Hình 3.4. Sƣ̣ phụ thuộ c độ hấ p thụ quang củ a dung dị ch 52 ACE theo thờ i gian Hình 3.5. Sƣ̣ phụ thuộ c độ hấ p thụ quang củ a dung dị ch 54 ASC theo thờ i gian Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên MỞ ĐẦU Trong những năm gần đây việc sản xuất các chế phẩm dƣợc dụng tăng nhanh, đặc biệt việc sản xuất các thuốc đa thành phần ngày càng phong phú. Do đó công tác kiểm nghiệm chất lƣợng sản phẩm, xác định thành phần của thuốc ngày càng đòi hỏi kỹ thuật chính xác hiện đại và nhanh chóng. Phƣơng pháp sắc ký lỏng hiệ u năng cao (HPLC) có độ lặp và độ chính xác cao đã đƣợc ứng dụng. Tuy nhiên phƣơng pháp HPLC đòi hỏi các hóa chất và dung môi phải có độ tinh khiết cao, hệ thống thiết bị đắt tiền và đòi hỏi kỹ thuật phƣ́ c tạ p nên chƣa thật sự phổ biến. Phƣơng pháp quang phổ hấp thụ phân tử có nhiều ƣu điểm hơn nhƣ sƣ̉ dụ ng má y mó c đơn giả n , hóa chất phổ biến và thờ i gian phân tí ch nhanh tiế t kiệ m đƣợ c hó a chấ t , hạ giá thành phân tích mẫu đồ ng thờ i do thờ i gian phân tí ch nhanh cũng tránh đƣợc sự nhiễm bẩn . Tuy nhiên, để xác định đồng thời hỗn hợp nhiều cấu tử có phổ hấp thụ quang phân tử xen phủ nhau thì lại gặp khó khăn trong việc tách riêng từng cấu tử hoặc phải áp dụng các biện pháp thêm chất che, loại trừ ảnh hƣởng của từng cấu tử, đó là quy trình phức tạp mất nhiều thời gian và dễ gây sai số trong quá trình thực hiện, đôi khi không thể thực hiện đƣợc [3, 4, 5]. Đã có n hiều công trình nghiên cứu phƣơng pháp trắc quang xác định đồng thời hỗn hợp nhiều cấu tử có phổ hấp thụ quang phân tử xen phủ nhau mà không phải tách chúng ra khỏi nhau nhƣ: phƣơng pháp sai phân, phƣơng pháp phổ đạo hàm, phƣơng pháp hồi quy, phƣơng pháp Vierordt, phƣơng pháp bình phƣơng tối thiểu, phƣơng pháp lọc Kalman. Phƣơng pháp trắc quang dùng phổ toàn phần kết hợp với kỹ thuật tính toán và ứng dụng phần mềm máy tính đã bƣớc đầu đƣợc nghiên cứu và cho nhiều ƣu điểm: quy trình phân tích đơn giản, tốn ít thời gian, tiết kiệm hóa chất và đạt độ chính xác cao [3, 4, 6, 7, 12]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 1