Luận văn Xác định đồng thời Paracetamol, Phenylpropanolamin và Clopheniramin maleat trong thuốc Decolgen Forte PS theo phương pháp trắc quang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM --------------------------------- HOÀNG THÙY LINH XÁC ĐỊNH ĐỒNG THỜ I PARACETAMOL, PHENYLPROPANOLAMIN VÀ CLOPHENIRAMIN MALEAT TRONG THUỐC DECOLGEN FORTE PS THEO PHƢƠNG PHÁP TRẮC QUANG LUẬN VĂN THẠ C SĨ KHOA HỌ C Thái Nguyên - 2010 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM --------------------------------- HOÀNG THÙY LINH XÁC ĐỊNH ĐỒNG THỜ I PARACETAMOL, PHENYLPROPANOLAMIN VÀ CLOPHENIRAMIN MALEAT TRONG THUỐC DECOLGEN FORTE PS THEO PHƢƠNG PHÁP TRẮC QUANG Chuyên ngành: Hoá Phân tí ch Mã số: 60.44.29 LUẬN VĂN THẠ C SĨ KHOA HỌ C : TS. MAI XUÂN TRƢỜ NG Người hướng dẫn khoa học Thái Nguyên – 2010 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên MỤC LỤC Trang MỤC LỤC 1 Danh mục các từ viết tắt của luận văn 4 Danh mục các bảng của luận văn 5 Danh mục các hình của luận văn 7 MỞ ĐẦU 8 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 9 1.1.Tổng quan về paracetamol, phenylpropanolamin và clopheniramin maleat 9 1.1.1. Paracetamol 9 1.1.1.1. Giới thiệu chung 9 1.1.1.2. Tổng hợp 9 1.1.1.3. Dược lý cơ chế tác dụng 11 1.1.1.4. Độc tính của paracetamol 15 1.1.1.5. Dạng thuốc 16 1.1.1.6. Tính chất của paracetamol 16 1.1.2.Phenylpropanolamin 18 1.1.2.1. Giới thiệu chung 18 1.1.2.2.Tính chất hóa học 18 1.1.2.3. Tình trạng pháp lý 19 1.1.3. Clopheniramin maleat 19 1.1.3.1. Giới thiệu chung 19 1.1.3.2. Tổng hợp 21 1.1.3.3. Dạng thuốc 21 1.1.3.4.Tính chất hóa học 22 1.2. Một số loại chế phẩm chứa paracetamol, phenylpropanolamin và clopheniramin maleat 23 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 1 1.2.1. Thuốc Decolgen Forte PS 23 1.2.2. Thuốc Tiffy 24 1.2.3. Thuốc Bilucol 24 1.3. Các định luật cơ sở của sự hấp thụ ánh sáng 24 1.3.1. Định luật Bughe - Lămbe – Bia 24 1.3.2. Định luật cộng tính 24 1.3.3. Những nguyên nhân làm cho sự hấp thụ ánh sáng của dung dịch không tuân theo định luật Bughe – Lămbe – Bia 25 1.4. Một số phƣơng pháp xác định đồng thời các cấu tử 26 1.4.1. Phương pháp Vierordt 27 1.4.2. Phương pháp phổ đạo hàm 28 1.4.3. Phương pháp mạng nơ ron nhân tạo 30 1.4.4. Phương pháp lọc Kalman 32 Chƣơng 2: THỰC NGHIỆM 33 2.1. Nội dung và phƣơng pháp nghiên cứu 33 2.1.1. Nội dung nghiên cứu 33 2.1.2. Phương pháp nghiên cứu 33 2.2. Hóa chất, dụng cụ và thiết bị thí nghiệm 34 2.2.1. Hóa chất 34 2.2.2. Dụng cụ, thiết bị 35 2.3. Đánh giá độ tin cậy của quy trình phân tích 35 2.3.1. Xác định giới hạn phát hiện, giới hạn định lượng 35 2.3.1.1. Giới hạn phát hiện (LOD) 35 2.3.1.2. Giới hạn định lượng (LOQ) 36 2.3.2. Đánh giá độ tin cậy của phương pháp 36 2.3.3. Đánh giá kết quả phép phân tích theo thống kê 37 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 2 Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 38 3.1. Khảo sát sơ bộ phổ hấp thụ phân tử của paracetamol, phenylpropanolamin và clopheniramin maleat 38 3.2. Khảo sát sự phụ thuộ hcâ ́đpộ thụ quang củ a P, PAPRA và CPM và o pH 39 3.3. Kiểm tra tính cộng tính độ hấp thụ quang của dung dịch hỗn hợp PAR, PPA và CPM 40 3.4. Khảo sát khoảng tuyến tính sự tuân theo định luật Bughe- Lămbe- Bia của dung dị ch PA, PPAR và CPM, xác định LOD và LOQ 41 3.4.1. Khảo sát khoảng tuyến tính của PAR 41 3.4.2. Xác định LOD và LOQ củ a PAR 42 3.4.3. Khảo sát khoảng tuyến tính của PPA 43 3.4.4. Xác định LOD và LOQ củ a PPA 44 3.4.3. Khảo sát khoảng tuyến tính của CPM 44 3.4.4. Xác định LOD và LOQ củ a CPM 45 3.5. Khảo sát sự phụ thuộ c độ hấp thụ quang của PAR, PPA và CPM theo thời gian 46 3.6. Khảo sát sự phụ thuộc độ hấp thụ quang của PAR, PPA và CPM theo nhiệt độ 47 3.7. Khảo sát, đánh giá độ tin cậy của phƣơng pháp nghiên cứu trên cá c hỗ n hợ p tự pha 49 3.7.1. Xác định hàm lượng PAR và CPM trong hỗ n hợ p tự pha 49 3.7.2. Xác định hàm lượng PAR và PPA trong hỗ n hợ p tự pha 54 3.7.3. Xác định hàm lượng PPA và CPM trong hỗ n hợ p tự pha 59 3.7.4. Xác định hàm lượng PAR, PPA, CPM trong các hỗn hợp tự pha 64 3.8. Đánh giá độ đúng củ a phé p phân tí ch theo phƣơng pháp thêm chuẩ6n6 KẾT LUẬN 69 TÀI LIỆU THAM KHẢO 71 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 3 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CỦA LUẬN VĂN Tiếng việt Tiếng Anh Viết tắt Paraxetamon Paracetamol PAR Phenylpropanonamin Phenylpropanolamine PPA Clopheniramin maleat Chlorpheniramine maleat CPM High Performance Liquid Sắc ký lỏng hiệu năng cao HPLC Chromatography Giới hạn phát hiện Limit Of Detection LOD Giới hạn định lượng Limit Of Quantity LOQ Bình phương tối thiểu Least Squares LS Sai số tương đối Relative Error RE Độ lệch chuẩn Standard Deviation S hay SD Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 4 DANH MỤC CÁC BẢNG CỦA LUẬN VĂN STT Tên bảng Trang 1 Bảng 3. 1. Độ hấp thụ quang của PAR, PPA và CPM ở ácc giá trị pH 39 Bảng 3.2. Độ hấp thụ quang của PAR, PPA, CPM và hỗn hợp 2 41 ở một số bước sóng 3 Bảng 3.3. Độ hấp thụ quang của dung dịch PAR ở các giá trị nồn g độ42 4 Bảng 3.4. Kết quả xá c đị nh LOD và LOQ của paracetamol 43 5 Bảng 3.5. Độ hấp thụ quang của dung dịch PPA ở các giá trị nồ ng độ43 6 Bảng 3.6. Kết quả tính LOD và LOQ của phenylpropanolamin 44 7 Bảng 3.7. Độ hấp thụ quang của dung dịch CPM ở các giá trị nồ ng độ4 4 8 Bảng 3.8. Kết quả tính LOD và LOQ của clopheniramin maleat 45 Bảng 3.9. Sự phụ thuộ c độ hấp thụ quang của dung dị ch PA, RPPA 9 46 và CPM theo thời gian Bảng 3.10. Sự phụ thuôc̣ độ hấp thụ quang của dung dịch PAR, PPA 10 48 và CPM theo nhiệt độ Bảng 3.11. Nồ ng độ PAR , CPM trong hỗ n hợ p tự pha chế khi 11 49 hàm lượng PAR >CPM Bảng 3.12. Nồ ng độ PAR , CPM trong hỗ n hợ p tự pha chế khi 12 50 hàm lượng CPM>PAR Bảng 3.13. Kết quả tính toán nồng độ PAR và CPM trong hỗn 13 52 hợp tự pha khi hàm lượng PAR > CPM Bảng 3.14. Kết quả tính toán nồng độ PAR và CPM trong hỗn 14 53 hợp tự pha khi hàm lượng CPM > PAR Bảng 3.15. Nồ ng độ PAR,PPA trong hỗ n hợ p tự pha chế 15 54 khi hàm lượng PAR >PPA Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 5 Bảng 3.16. Nồ ng độ PAR, PPA trong hỗ n hợ p tự pha chế 16 55 khi hàm lượng PPA >PAR Bảng 3.17. Kết quả tính toán nồng độ PAR và CPM trong hỗn 17 57 hợp tự pha khi hàm lượng PAR > PPA Bảng 3.18. Kết quả tính toán nồng độ PAR và CPM trong hỗn 18 58 hợp tự pha khi hàm lượng PPA > PAR Bảng 3.19. Nồ ng độ PPA , CPM trong hỗ n hợ p tự pha chế khi 19 59 hàm lượng PPA >CPM Bảng 3.20. Nồ ng độ PPA ,CPM trong hỗ n hợ p tự pha chế khi 20 60 hàm lượng CPM > PPA Bảng 3.21. Kế t quả tí nh toá n nồ ng độ PPA và CPM trong hỗ n 21 62 hợ p tự pha khi hà m lượ ng PPA > CPM Bảng 3.22. Hàm lượng PPA và CPM trong cá c hỗ n hợ p tự pha 22 63 khi hà m lượ ng CPM > PPA Bảng 3.23. Thành phần dung dịch chuẩn PAR, PPA, CPM và hỗ n 23 64 hợ p củ a chú ng Bảng 3.24. Kết quả tính nồng độ, sai số của PAR, PPA và CPM 24 65 trong cá chỗn hợp của chúng Bảng 3.25. Thành phần các dung dịch chuẩn PAR, PPA và 25 67 CPM thêm vào dung dịch mẫu Decolgen Forte PS Bảng 3.26. Kế t quả xá c đị nh độ thu hồ i PAR , PPA và CPM 26 68 trong mẫ u thuốc Decolgen F orte PS Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 6 DANH MỤC CÁC HÌNH CỦA LUẬN VĂN STT Tên hình Trang 1 Hình 1.1. Quá trình tổng hợp paracetamol 10 2 Hình 1.2. Sơ đồ chuyển hóa paracetamol 13 3 Hình 1.3. Quá trình tổng hợp clopheniramin maleat 21 4 Hình 1.4. Mô hình hoạt động của mạng nơron 31 Hình 3.1. Phổ hấ p thụ của dung dịch chuẩn PAR (3), 5 38 PPA (1), CPM (2) Hình 3.2. Đường hồi quy tuyến tính biểu diễn sự phụ thuộc 6 42 của độ hấp thụ quang A vào nồng độ PAR Hình 3.3. Đường hồi quy tuyến tính biểu diễn sự phụ thuộc 7 43 của độ hấp thụ quang A vào nồng độ PPA Hình 3.4. Đường hồi quy tuyến tính biểu diễn sự phụ thuộc 8 45 của độ hấp thụ quang A vào nồng độ CPM. Hình 3.5. Sự phụ thuộc độ hấp thụ quang của dung dịch 9 47 PAR(1), PPA (2), CPM(3) theo thời gian Hình 3.6. Sự phụ thuộc độ hấp thụ quang của dung dịch 10 48 PAR(1), PPA (2), CPM(3) vào nhiệt độ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 7 MỞ ĐẦU Hiện nay, trên thị trường có nhiều loại thuốc giảm đau, hạ sốt, chống viêm... với những thành phần rất khác nhau. Để định lượng các chất trong các thuốc này, theo tiêu chuẩn của các nhà sản xuất thì phải chiết tách riêng từng chất rồi định lượng bằng các phương pháp khác nhau, kĩ thuật tiến hành rất phức tạp, tốn nhiều thời gian, dung môi, hóa chất. Bên cạnh đó với sự thiếu thốn về cơ sở vật chất ở nhiều địa phương, việc định lượng đồng thời các chất mà không phải tách riêng các chất ra khỏi hỗn hợp là một vấn đề đang rất được quan tâm hiện nay. Một hướng nghiên cứu mới trong phân tích là xác định đồng thời các chất trong cùng một hỗn hợp mà không cần phải tách loại trước khi tiến hành phân tích. Hướng nghiên cứu này bao gồm một số phương pháp phân tích kết hợp với kỹ thuật tính toán, thống kê và đồ thị. Trên thế giới và ở Việt Nam hiện nay đã có nhiều công trình nghiên cứu đã áp dụng các phương pháp sai phân, phương pháp phổ đạo hàm, phương pháp bình phương tối thiểu, phương pháp lọc Kalman, các phương pháp phân tích hồi quy đa biến tuyến tính, phương pháp hồi quy đa biến phi tuyến tính để xác định đồng thời các chất trong cùng hỗn hợp [6, 7, 8, 9, 10, 11]. Sử dụng phương pháp trắc quang trong việc xác định thành phần các chất rất hiệu quả vì trong phương pháp trắc quang, người ta sử dụng nguyên lý của định luật Bughe-Lămbe-Bia, ở đó có sự tỉ lệ thuận của độ hấp thụ quang của chất vào nồng độ chất có trong dung dịch. Phương pháp trắc quang có nhiều ưu điểm về độ nhạy, độ lặp, độ chính xác, độ tin cậy của phép phân tích; phân tích nhanh, tiện lợi. Với những lí do nêu trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: Xác định đồ ng thờ i Paracetamol, Phenylpropanolamin và Clopheniramin maleat trong thuốc Decolgen Forte PS theo phương pháp trắc quang Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 8