Luận văn Xây dựng chiến lược kinh doanh của VietcomBank đến năm 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ÕÕÕÕÕ HUỲNH NGỌC THỊNH XÂY DỰNG CHIẾN LƯỢC KINH DOANH CỦA VIETCOMBANK ĐẾN NĂM 2020 Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60.34.05 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thanh Hội TP.HỒ CHÍ MINH – NĂM 2011 LỜI CẢM ƠN Tôi xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy TS. Nguyễn Thanh Hội, người đã tận tâm hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này; Tôi xin chân thành cám ơn Quý thầy, cô Khoa Quản trị Kinh doanh và Khoa Sau Đại học thuộc Trường Đại học Kinh tế Tp.HCM đã tạo điều kiện tốt nhất trong học tập, nghiên cứu và truyền đạt những kiến thức quý báu cho tôi trong suốt thời gian học tập vừa qua; Tôi cũng xin chân thành cám ơn Ban Lãnh đạo VCB và các bạn đồng nghiệp VCB đã hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong việc thu thập số liệu phục vụ cho nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Tp.HCM, ngày 20 tháng 05 năm 2010 Thực hiện Huỳnh Ngọc Thịnh LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: Luận văn “Xây dựng chiến lược kinh doanh của Vietcombank đến năm 2020” là kết quả quá trình học tập, nghiên cứu của bản thân tôi. Các số liệu trong luận văn được sử dụng trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và đáng tin cậy. Các kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong các công trình khác. Tác giả Huỳnh Ngọc Thịnh MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................................1 Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN LIÊN QUAN ĐẾN CHIẾN LƯỢC VÀ XÂY DỰNG CHIẾN LƯỢC CỦA MỘT DOANH NGHIỆP ....................................................4 1.1 Giới thiệu về quản trị chiến lược...............................................................................4 1.1.1 Khái niệm chiến lược.............................................................................................4 1.1.2 Vai trò của quản trị chiến lược ..............................................................................4 1.1.3 Các loại chiến lược ................................................................................................5 1.1.4. Mô hình quản trị chiến lược tổng hợp ..................................................................7 1.2. Quy trình xây dựng chiến lược kinh doanh ............................................................7 1.2.1 Xác định sứ mạng, tầm nhìn và mục tiêu của DN.................................................7 1.2.1.1 Sứ mạng của DN.............................................................................................7 1.2.1.2 Xác định tầm nhìn của DN .............................................................................8 1.2.1.3 Xác định mục tiêu của DN .............................................................................9 1.2.2 Nghiên cứu môi trường .........................................................................................9 1.2.2.1 Đánh giá các yếu tố bên ngoài........................................................................9 1.2.2.2 Phân tích nội bộ ............................................................................................12 1.2.3 Xây dựng chiến lược kinh doanh.........................................................................13 1.2.3.1 Xác định các phân khúc ngành mục tiêu và chiến lược kinh doanh tổng thể ..................................................................................................................................13 1.2.3.2 Xác định các chiến lược kinh doanh ở mức độ phối thức thị trường ...........14 1.2.3.3 Xác định các chiến lược kinh doanh ở mức độ nguồn lực ...........................15 1.3 Một số công cụ xây dựng chiến lược .......................................................................15 1.3.1 Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài (EFE - External Factor Evaluation matrix) ......................................................................................................................................15 1.3.2 Ma trận đánh giá các yếu tố bên trong (IFE - Internal Evaluation matrix) .........16 1.3.3 Ma trận hình ảnh cạnh tranh................................................................................17 1.3.4 Kỹ thuật phân tích SWOT ...................................................................................18 1.3.5 Lựa chọn chiến lược thông qua ma trận QSPM ..................................................19 Tóm tắt chương 1......................................................................................................................21 Chương 2: PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ VỀ MÔI TRƯỜNG KINH DOANH VÀ THỰC TRẠNG CỦA VCB................................................................................................22 2.1 Giới thiệu khái quát về VCB ...................................................................................22 2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển của VCB .......................................................22 2.1.2 Cơ cấu tổ chức, điều hành ...................................................................................24 2.1.3 SP DV..................................................................................................................25 2.1.3.1. Huy động vốn ..............................................................................................25 2.1.3.2. Hoạt động tín dụng ......................................................................................25 2.1.3.3. DV thanh toán và ngân quỹ .........................................................................25 2.1.3.4. Các hoạt động khác .....................................................................................25 2.1.4 Kết quả hoạt động kinh doanh trong năm qua.....................................................25 2.1.4.1 Công tác huy động vốn.................................................................................25 2.1.4.2 Công tác kinh doanh vốn..............................................................................27 2.1.4.3 Công tác tín dụng - cho vay..........................................................................27 2.1.4.4 Công tác thanh toán XNK và DV khác ........................................................31 2.1.4.5 Hoạt động kinh doanh thẻ.............................................................................32 2.1.4.6 Hoạt động kinh doanh ngoại tệ.....................................................................33 2.1.4.7 Hoạt động DV NHBL...................................................................................34 2.1.4.8 DV ngân hàng điện tử...................................................................................35 2.1.4.9 Tổng kết kết quả kinh doanh về mặt tài chính..............................................35 2.2. Phân tích các yếu tố về môi trường kinh doanh của VCB...................................36 2.2.1 Yếu tố môi trường vĩ mô .....................................................................................37 2.2.1.1 Các yếu tố kinh tế .........................................................................................37 2.2.1.2 Các yếu tố chính trị, pháp luật......................................................................40 2.2.1.3 Các yếu tố về dân số, văn hóa, xã hội ..........................................................41 2.2.1.4 Các yếu tố công nghệ, kỹ thuật.....................................................................43 2.2.2 Yếu tố môi trường tác nghiệp..............................................................................45 2.2.2.1 Đối thủ cạnh tranh ........................................................................................45 2.2.2.2 Khách hàng...................................................................................................51 2.2.2.3 Đối thủ tiềm ẩn .............................................................................................51 2.2.2.4 Sản phẩm thay thế ........................................................................................51 2.2.3 Nhận định cơ hội và nguy cơ...............................................................................52 2.2.3.1 Cơ hội ...........................................................................................................52 2.2.3.2 Nguy cơ ........................................................................................................53 2.2.4 Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài ................................................................54 2.2.5 Ma trận hình ảnh cạnh tranh................................................................................55 2.3 Phân tích các yếu tố nội bộ ......................................................................................56 2.3.1 Nguồn nhân lực ...................................................................................................56 2.3.2 Năng lực tài chính................................................................................................57 2.3.3 Hoạt động Marketing...........................................................................................57 2.3.4 Công nghệ Ngân hàng .........................................................................................57 2.3.5 Công tác chăm sóc khách hàng............................................................................58 2.3.6 Nghiên cứu phát triển ..........................................................................................58 2.3.7 Nhận định điểm mạnh và điểm yếu của VCB .....................................................58 2.3.7.1 Những điểm mạnh ........................................................................................58 2.3.7.2 Những điểm yếu ...........................................................................................59 2.3.8 Ma trận đánh giá nội bộ.......................................................................................61 Tóm tắt chương 2......................................................................................................................62 Chương 3: XÂY DỰNG CHIẾN LƯỢC KINH DOANH CỦA VIETCOMBANK ĐẾN NĂM 2020............................................................................................................................63 3.1 Tầm nhìn và Sứ mạng của VCB..............................................................................63 3.1.1 Tầm nhìn VCB ....................................................................................................63 3.1.2 Sứ mạng của VCB ...............................................................................................63 3.2 Mục tiêu phát triển VCB đến năm 2020.................................................................63 3.2.1 Tổng kết chiến lược phát triển ngành NH thời kỳ 2001 – 2010 và Mục tiêu phát triển hệ thống NHTM VN đến năm 2020.....................................................................63 3.2.2 Mục tiêu phát triển VCB đến năm 2020..............................................................65 3.3. Xây dựng và lựa chọn chiến lược kinh doanh của VCB ......................................66 3.3.1 Phân tích ma trận kết hợp SWOT của VCB........................................................66 3.3.1.1 Chiến lược thâm nhập thị trường..................................................................68 3.3.1.2 Chiến lược phát triển thị trường ...................................................................68 3.3.1.3 Chiến lược về phát triển sản phẩm dịch vụ mới...........................................68 3.3.1.4 Chiến lược khác biệt hoá sản phẩm..............................................................68 3.3.1.5 Chiến lược mở rộng kênh phân phối ............................................................68 3.3.1.6 Chiến lược phát triển năng lực tài chính ......................................................69 3.3.1.7 Chiến lược hoàn thiện công nghệ .................................................................69 3.3.1.8.Chiến lược tăng cường hoạt động marketing ...............................................69 3.3.1.9 Chiến lược nâng cao năng lực quản lý và chất lượng nguồn nhân lực.........69 3.3.2 Lựa chọn chiến lược kinh doanh của VCB .........................................................69 3.4. Các giải pháp thực hiện chiến lược........................................................................71 3.4.1 Nâng cao năng lực tài chính ................................................................................71 3.4.2 Hiện đại hóa công nghệ NH ................................................................................72 3.4.3 Phát triển nguồn nhân lực....................................................................................73 3.4.4 Hoàn thiện hoạt động Marketing.........................................................................74 3.4.5 Kiện toàn bộ máy tổ chức, quy trình nghiệp vụ ..................................................75 3.4.6 Phát triển mạnh mảng DV NHBL .......................................................................75 3.4.7 Xây dựng văn hóa kinh doanh.............................................................................75 3.4.8 Nhóm giải pháp thuộc về công tác quản lý và điều hành đối với Hội đồng Quản trị và Ban điều hành của VCB......................................................................................76 3.5 Kiến nghị ...................................................................................................................77 3.5.1 Đối với Chính phủ ...............................................................................................77 3.5.2 Đối với NHNN ....................................................................................................77 Tóm tắt chương 3......................................................................................................................79 KẾT LUẬN ..............................................................................................................................80 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................................81 PHỤ LỤC .................................................................................................................................82 ĐỊNH NGHĨA VÀ TỪ VIẾT TẮT ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á CAR Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu CBCNV Cán bộ công nhân viên CNTT Công nghệ thông tin CSTT Chính sách tiền tệ DN Doanh nghiệp DPRR Dự phòng rủi ro DV Dịch vụ EU Liên minh Châu Âu FDI Đầu tư trực tiếp nước ngoài FED Cục dự trữ Liên bang Mỹ GATS Hiệp định chung về thương mại dịch vụ HĐKD Hoạt động kinh doanh HĐQT Hội đồng Quản trị HSC Hội sở chính NH Ngân hàng NHBL Ngân hàng bán lẻ NHNN Ngân hàng nhà nước Việt Nam NHNNg Ngân hàng nước ngoài NHNT Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam NHTM Ngân hàng thương mại NHTMCP Ngân hàng Thương mại Cổ phần NHTW Ngân hàng trung ương PGD Phòng giao dịch POS (Point of Service) máy chấp nhận thanh toán qua thẻ SME Doanh nghiệp vừa và nhỏ SP Sản phẩm SWIFT Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Thế giới TC-NH Tài chính ngân hàng TCTD Tổ chức tín dụng TTQT Thanh toán quốc tế TV Thành viên UBND Uỷ ban nhân dân VCB Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam VDB Ngân hàng Phát triển Việt Nam VN Việt Nam VNPT Tập đoàn bưu chính Viễn Thông VN WTO Tổ chức Thương mại Thế giới XHCN Xã hội chủ nghĩa XNK Xuất nhập khẩu DANH MỤC PHỤ LỤC HÌNH ẢNH - BẢNG BIỂU DANH MỤC HÌNH ẢNH Hình 1.1 Mô hình quản trị chiến lược tổng hợp Hình 1.2 Tầm nhìn và giá trị cốt lõi của một DN Hình 1.3 Mô hình 5 áp lực cạnh tranh Hình 2.1 Cơ cấu tổ chức điều hành của VCB Hình 2.2 Biểu đồ tăng trưởng dư nợ và tỷ trọng dư nợ theo ngành của VCB Biều đồ tỷ trọng dư nợ của VCB cuối năm 2009 theo quy mô và loại hình sở Hình 2.3 hữu Hình 2.4 Biểu đồ quy mô hoạt động kinh doanh của VCB 2005-2009 Biểu đồ diễn biễn tăng trưởng tín dụng và kinh tế hàng quý giai đoạn 2000- Hình 2.5 2008 Biểu đồ diễn biến lãi suất huy động, cho vay bằng VND và lạm phát từ 2008- Hình 2.6 2009 Hình 2.7 Kim ngạch xuất nhập khẩu và cán cân thương mại năm 2004-2009 Hình 2.8 Biểu đồ cơ cấu dân số Việt Nam theo giới tính và độ tuổi Biểu đồ so sánh quy mô và hiệu quả hoạt động kinh doanh của các đối thủ cạnh Hình 2.9 tranh chính của VCB DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1 Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài Bảng 1.2 Ma trận đánh giá nội bộ (IFE) Bảng 1.3 Ma trận hình ảnh cạnh tranh Bảng 1.4 Ma trận SWOT Bảng 1.5 Ma trận hoạch định chiến lược có thể định lượng (QSPM) Bảng 2.1 Tình hình huy động vốn Vietcombank qua 2 năm 2008 - 2009 Bảng 2.2 Tình hình hoạt động tín dụng năm 2009 của VCB Bảng 2.3 Tỷ trọng dư nợ của VCB cuối năm 2009 theo quy mô DN và loại hình sở hữu Bảng 2.4 Tình hình kinh doanh ngoại tệ VCB trong 2 năm 2008-2009 Bảng 2.5 Một số chỉ tiêu kinh doanh chủ yếu của VCB qua các năm 2005-2009 Bảng 2.6 Tỷ lệ dân số theo độ tuổi của VN qua các thời kỳ Bảng 2.7 Số liệu phản ánh quy mô và hiệu quả hoạt động của 12 NH quan tâm đối với VCB tính đến 31/12/2009 Bảng 2.8 Tình hình kinh doanh, năng lực tài chính của Vietinbank Bảng 2.9 Tình hình kinh doanh, năng lực tài chính của ACB Bảng 2.10 Tình hình kinh doanh, năng lực tài chính của Eximbank Bảng 2.11 Tình hình kinh doanh, năng lực tài chính của Sacombank Bảng 2.12 Tình hình kinh doanh, năng lực tài chính của HSBC VN Bảng 2.13 Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài của VCB Bảng 2.14 Ma trận hình ảnh cạnh tranh của VCB Bảng 2.15 Ma trận đánh giá nội bộ của VCB Bảng 3.1 Ma trận kết hợp SWOT của VCB Bảng 3.2 Kết quả phân tích Ma trận QSPM nhóm S-O 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của luận văn Trong thời đại ngày nay, hội nhập kinh tế quốc tế đang diễn ra mạnh mẽ và trở thành một xu thế phổ biến trên thế giới, biểu hiện rõ nét của xu thế này chính là việc ra đời của các liên kết khu vực và quốc tế như ASEAN, EU, WTO với mục tiêu thúc đẩy tự do hóa thương mại quốc tế, giảm dần và tiến tới xóa bỏ các hàng rào bảo hộ mậu dịch. VN cũng không nằm ngoài xu thế đó, với việc gia nhập hiệp hội ASEAN, ký kết hiệp định thương mại song phương với Hoa Kỳ, và gần đây nhất là sự kiện nước ta chính thức trở thành TV thứ 150 của WTO đã đánh dấu quá trình hội nhập đầy đủ của VN vào kinh tế thế giới. Có thể nói, việc chính thức là TV của WTO đem lại cho VN những cơ hội và cũng đặt ra nhiều thách thức, muốn thành công chúng ta phải thấy được hết thách thức, tận dụng cơ hội để đẩy lùi thách thức. Tuy nhiên, suy cho cùng thì cơ hội và thách thức chính là động lực thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế. Ngân hàng là một trong những lĩnh vực được mở cửa mạnh nhất sau khi VN gia nhập WTO, thách thức lớn nhất của ngành NH là đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng quyết liệt và mạnh mẽ hơn. Để giành thế chủ động trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, hệ thống NH VN cần cải tổ cơ cấu một cách mạnh mẽ để trở thành hệ thống NH đa dạng về hình thức, có khả năng cạnh tranh cao, hoạt động an toàn và hiệu quả, huy động tốt các nguồn vốn trong xã hội và mở rộng đầu tư đáp ứng nhu cầu của phát triển đất nước. Do đó, việc nâng cao năng lực cạnh tranh của các DN nói chung và của các NHTM nói riêng là vấn đề được mọi quốc gia đặt lên hàng đầu, khi nền kinh tế ngày càng bị ảnh hưởng sâu sắc bởi tiến trình hội nhập, nâng cao năng lực cạnh tranh có thể sẽ là con đường dẫn tới thành công. VCB tiền thân là một NHTM nhà nước được cổ phần hóa vào năm 2008, với lợi thế là một ngân hàng có uy tín trong lĩnh vực thanh toán xuất nhập khẩu cho các thành phần kinh tế, thị phần thanh toán XNK chiếm số 1 tại VN hiện nay, bên cạnh đó VCB cũng đi tiên phong trong dịch vụ thanh toán thẻ tại thị trường VN, phát triển tín dụng bán buôn cũng là một lợi thế của VCB do lượng khách hàng là các DNNN cũ đã quan hệ ổn định. Tuy nhiên, về phương thức quản lý, chất lượng phục vụ còn theo cách quản lý cũ, chưa đa dạng về sản phẩm dịch vụ trước xu thế hội nhập cùng với việc thành lập hàng loạt các NH trong nước từ các Tập đoàn kinh tế lớn như Bưu chính Viễn Thông, Điện lực, Dầu khí đã chia sẻ một lượng lớn khách hàng của VCB, ngoài ra các ngân hàng nước ngoài với trình độ và công nghệ hiện đại thành lập ngày càng nhiều tại VN đã góp phần tạo nên sức cạnh tranh khá khốc liệt, điều này đã dẫn đến thị phần của VCB ngày càng giảm trong thời gian gần đây. Chính vì vậy, đề tài “Xây dựng chiến lược kinh doanh của Vietcombank đến năm 2020” sẽ hướng đến việc nâng cao năng lực cạnh tranh của VCB trong xu thế 2 cạnh tranh ngày càng gay gắt như hiện nay, có tầm ảnh hưởng lớn đến sự tồn tại và phát triển của VCB nói riêng và góp phần vào sự phát triển chung của hệ thống NH trong nước. 2. Mục tiêu nghiên cứu Về mặt lý luận: luận văn đi vào nghiên cứu và hệ thống hóa những lý luận cơ bản về chiến lược, chiến lược kinh doanh và các yếu tố ảnh hưởng đến chiến lược kinh doanh để làm cơ sở xây dựng chiến lược kinh doanh của VCB. Về phương diện thực tiễn: luận văn sử dụng những lý thuyết đã được đề cập để phân tích thực trạng kinh doanh của VCB, đánh giá các yếu tố về môi trường bên ngoài của VCB. Từ đó xây dựng chiến lược kinh doanh cùng một số giải pháp thực hiện chiến lược kinh doanh cho VCB đến năm 2020. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài: Ngân hàng TMCP Ngoại thương VN, cụ thể luận văn phân tích tình hình kinh doanh của Vietcombank trong 5 năm qua, phân tích môi trường bên ngoài của VCB, môi trường nội bộ của VCB, phân tích đối thủ cạnh tranh chính và dự báo tình hình kinh doanh ngành NH đến năm 2020. Phạm vi nghiên cứu: - Về không gian: trong phạm vi của ngành NH, đồng thời các số liệu phân tích chủ yếu tại VCB và một số NH lớn trong cùng ngành. Do đó, phạm vi của luận văn mang tính ứng dụng tại một DN cụ thể thuộc ngành NH. - Về thời gian: luận văn thu thập số liệu về tình hình kinh doanh của Vietcombank từ năm 2005 đến năm 2009, ngoài ra luận văn còn thu thập số liệu của một số đối thủ cạnh tranh chính trong thời gian qua từ đó làm cơ sở xây dựng chiến lược kinh doanh của VCB sẽ được thực thi từ nay đến năm 2020. 4. Phương pháp nghiên cứu Sử dụng phương pháp duy vật biện chứng, kết hợp với các phương pháp thống kê miêu tả, so sánh, phân tích, tổng hợp nhằm làm rõ vấn đề nghiên cứu; Phương pháp thu thập, xử lý số liệu: số liệu thứ cấp được thu thập từ các Báo cáo thường niên, bảng công bố thông tin, cơ quan thống kê, tạp chí và được xử lý trên máy tính; Phỏng vấn chuyên gia và khách hàng VCB: luận văn sẽ thực hiện phỏng vấn một số chuyên gia thuộc ngành NH như: chuyên viên cao cấp của NHNN, Ban lãnh đạo VCB và Ban lãnh đạo một số NH lớn; và đặc biệt là khách hàng của VCB và cán bộ của VCB nhằm đánh giá mức độ quan trọng của các yếu tố thuộc môi trường bên ngoài và các yếu tố thuộc nội lực bên trong có ảnh hưởng đến chiến lược kinh doanh của VCB.