Luận văn Xây dựng mô hình quản trị tài chính cho tập đoàn thương mại Saigop Co.op

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ----------- * ---------- BÙI XUÂN TƯỜNG XÂY DỰNG MÔ HÌNH QUẢN TRỊ TÀI CHÍNH CHO TẬP ĐOÀN THƯƠNG MẠI SAIGON CO.OP LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2010 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ----------- * ---------- BÙI XUÂN TƯỜNG XÂY DỰNG MÔ HÌNH QUẢN TRỊ TÀI CHÍNH CHO TẬP ĐOÀN THƯƠNG MẠI SAIGON CO.OP Chuyên ngành : KINH TẾ TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG Mã số : 60.31.12 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC : PGS.TS. NGUYỄN THỊ LIÊN HOA TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2010 LỜI CAM ĐOAN Tôi là Bùi Xuân Tường. Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các nội dung và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa được ai công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào. TÁC GIẢ BÙI XUÂN TƯỜNG LỜI CẢM ƠN Hiểu rằng kiến thức đã có được là vô giá và hữu ích. Tôi rất trân trọng và chân thành cảm ơn các thầy cô trường Đại học Kinh tế TP.HCM đã truyền đạt các kiến thức thật quý báu cho tôi nghiên cứu đề tài này, đặc biệt là PGS.TS. Nguyễn Thị Liên Hoa đã trực tiếp hướng dẫn tôi rất tận tình. Cảm ơn Saigon Co.op đã cho tôi cơ hội được làm việc tại đây, giúp tôi có được nhiều kiến thức thực tế và tạo điều kiện thật thuận lợi về thời gian cho tôi hoàn thành luận văn này. Cảm ơn các tác giả đi trước đã cung cấp các tài liệu, mà qua các nghiên cứu này, tôi đã hiểu hơn về vấn đề mà mình đang trăn trở. Tôi mong muốn đề tài có thể góp phần hỗ trợ cho các nghiên cứu tiếp theo và cho công cuộc phát triển của Saigon Co.op. Một lần nữa, tôi xin chân thành cảm ơn. Người thực hiện Bùi Xuân Tường MỤC LỤC (Trang) MỤC LỤC DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG BIỂU PHẦN MỞ ĐẦU................................................................................................................ 1 CHƯƠNG 1 - CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TẬP ĐOÀN KINH TẾ ................................ 5 1.1. Khái niệm tập đoàn kinh tế .................................................................................... 5 1.2. Sự hình thành các tập đoàn kinh tế thế giới.......................................................... 6 1.2.1. Liên kết nhằm đa dạng hoá hoạt động của các thành viên. ....................................... 6 1.2.2. Liên kết nhằm gia tăng lợi ích về tài chính ............................................................... 7 1.2.3. Liên kết do nhu cầu của quá trình tăng trưởng.......................................................... 7 1.2.4. Liên kết do xu thế toàn cầu hoá................................................................................. 7 1.3. Đặc điểm của tập đoàn kinh tế ............................................................................... 8 1.3.1. Tư cách pháp nhân..................................................................................................... 8 1.3.2. Quy mô ...................................................................................................................... 8 1.3.3. Ngành nghề kinh doanh............................................................................................. 8 1.3.4. Cơ cấu tổ chức trong tập đoàn................................................................................... 9 1.4. Quản trị tài chính trong tập đoàn kinh tế ........................................................... 12 1.4.1. Khái quát về quản trị tài chính................................................................................. 12 1.4.2. Vai trò của công ty tài chính trong tập đoàn............................................................ 12 1.4.3. Các hoạt động quản trị tài chính.............................................................................. 13 1.4.3.1. Quyết định đầu tư.................................................................................................. 13 1.4.3.2. Quyết định tài trợ .................................................................................................. 14 1.4.3.3. Quyết định phân phối lợi nhuận............................................................................ 18 1.4.3.4. Quyết định quản trị tài sản.................................................................................... 19 1.4.3.5. Quản trị doanh thu và chi phí ............................................................................... 20 1.5. Kinh nghiệm về mô hình Liên hiệp HTX tiêu dùng Nhật Bản (JCCU) ........... 20 1.5.1. Giới thiệu về JCCU ................................................................................................. 20 1.5.2. Mối quan hệ tài chính giữa JCCU và các HTX thành viên ..................................... 22 1.5.3. Bài học kinh nghiệm từ JCCU................................................................................. 23 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1.................................................................................................... 24 CHƯƠNG 2 – HOẠT ĐỘNG KINH DOANH BÁN LẺ TẠI VIỆT NAM VÀ THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ TÀI CHÍNH CỦA SAIGON CO.OP..................... 25 2.1. Thực trạng hoạt động kinh doanh bán lẻ tại Việt Nam và vị thế của Saigon Co.op trong thị trường bán lẻ Việt Nam hiện nay.............................................. 25 2.1.1. Quá trình phát triển của hoạt động bán lẻ hiện đại tại Việt Nam ............................ 25 2.1.2. Cạnh tranh trong hoạt động bán lẻ hiện đại tại Việt Nam hiện nay ........................ 30 2.2. Hoạt động kinh doanh của Saigon Co.op ............................................................ 33 2.2.1. Giới thiệu về Saigon Co.op ..................................................................................... 33 2.2.2. Mô hình tổ chức của Saigon Co.op ......................................................................... 34 2.3. Hoạt động quản trị tài chính của Saigop Co.op.................................................. 37 2.3.1. Tổ chức bộ phận tài chính ....................................................................................... 38 2.3.2. Quyết định đầu tư .................................................................................................... 38 2.3.3. Quyết định tài trợ..................................................................................................... 40 2.3.4. Quyết định phân phối lợi nhuận .............................................................................. 43 2.3.5. Quyết định quản trị tài sản....................................................................................... 43 2.3.6. Quản trị doanh thu và chi phí .................................................................................. 44 2.3.7. Đánh giá về hoạt động quản trị tài chính của Saigon Co.op ................................... 46 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2.................................................................................................... 48 CHƯƠNG 3 - XÂY DỰNG MÔ HÌNH QUẢN TRỊ TÀI CHÍNH CHO TẬP ĐOÀN THƯƠNG MẠI SAIGON CO.OP....................................................... 49 3.1. Nhận định một số vấn đề đặt ra khi xây dựng mô hình tập đoàn thương mại Saigon Co.op........................................................................................................... 49 3.1.1. Định hướng hoạt động của tập đoàn thương mại Saigon Co.op.............................. 49 3.1.1.1. Hoàn thiện mô hình công nghệ bán lẻ .................................................................. 49 3.1.1.2. Phát triển mở rộng các vệ tinh bán lẻ................................................................... 50 3.1.1.3. Phát triển đa dạng các dịch vụ hỗ trợ và công nghệ bán lẻ mới .......................... 50 3.1.1.4. Liên kết với các nhà cung ứng hàng hóa............................................................... 51 3.1.2. Tái cơ cấu tập đoàn, chuẩn bị các điều kiện cần thiết cho phát triển ...................... 51 3.1.2.1. Sự cần thiết chia tách mô hình quản lý tập quyền thành các đơn vị nhỏ.............. 51 3.1.2.2. Chuẩn bị các nguồn lực cần thiết cho phát triển .................................................. 53 3.2. Xây dựng mô hình quản trị tài chính cho tập đoàn thương mại Saigon Co.op ....................................................................................................................... 56 3.2.1. Tổng quan về mô hình ............................................................................................. 56 3.2.2. Đặc điểm của mô hình............................................................................................. 57 3.2.2.1. Cơ cấu tổ chức ...................................................................................................... 57 3.2.2.2. Hình thức sở hữu và mối quan hệ giữa công ty mẹ với các công ty trực thuộc.... 57 3.2.2.3. Cách thức chi phối giữa công ty mẹ đối với công ty con ...................................... 58 3.2.2.4. Ngành nghề kinh doanh của tập đoàn................................................................... 59 3.2.2.5. Cách thức quản lý và điều hành............................................................................ 60 3.2.3. Quản trị tài chính trong mô hình tập đoàn bán lẻ Saigon Co.op ............................. 62 3.2.3.1. Luân chuyển tiền nội bộ từ các hoạt động của tập đoàn ...................................... 62 3.2.3.2. Công ty tài chính của tập đoàn ............................................................................. 65 3.2.3.3. Quyết định đầu tư.................................................................................................. 66 3.2.3.4. Quyết định tài trợ .................................................................................................. 68 3.2.3.5. Quyết định phân phối lợi nhuận............................................................................ 71 3.2.3.6. Quyết định quản trị tài sản.................................................................................... 73 3.2.3.7. Quản trị doanh thu và chi phí ............................................................................... 73 3.3. Giải pháp hỗ trợ khác ........................................................................................... 74 3.3.1. Hoàn chỉnh hệ thống quản trị tài chính, tiến tới xây dựng công ty tài chính cho tập đoàn.................................................................................................................... 74 3.3.2. Tái cơ cấu, chuyển đổi hình thức của các công ty con thành công ty cổ phần để dễ dàng huy động vốn thông qua thị trường tài chính............................................. 74 3.3.3. Chuẩn bị thật tốt công tác tổ chức nhân sự, huấn luyện để có đủ nguồn nhân lực phục vụ cho phát triển ............................................................................................. 75 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3.................................................................................................... 76 KẾT LUẬN....................................................................................................................... 77 TÀI LIỆU THAM KHẢO CÁC PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT CM Siêu thị Co.opMart CSH chủ sở hữu ERP Enterprise Resource Planning, là hệ thống phần mềm để giúp cho một công ty quản lý tất cả các hoạt động chủ chốt của mình bao gồm: kế toán, phân tích tài chính, quản lý mua hàng, quản lý tồn kho, hoạch định và quản lý sản xuất, quản lý hậu cần, quản lý quan hệ với khách hàng, quản lý nhân sự, theo dõi đơn hàng, quản lý bán hàng, .... HĐCĐ Đại hội đồng cổ đông HĐQT Hội đồng quản trị HĐTV Hội đồng thành viên HTX Hợp tác xã SCID Công ty cổ phần đầu tư và phát triển Saigon Co.op SGC Liên hiệp HTX thương mại TP.HCM (Saigon Co.op) SOP Thể thức điều hành tiêu chuẩn (Standard operating proceduce) TĐKT Tập đoàn kinh tế TMĐT Thương mại điện tử TNHH Trách nhiệm hữu hạn TTTM Trung tâm thương mại VN Việt Nam DANH MỤC BẢNG, BIỂU (Trang) Hình 1.1: 10 tập đoàn có doanh thu lớn nhất thế giới năm 2009. ............................. 8 Hình 1.2: Mô hình quản trị tiền mặt phân tán. ........................................................ 16 Hình 1.3: Chiến lược tài trợ của doanh nghiệp qua các giai đoạn phát triển .......... 17 Hình 1.4: Mô hình quản trị tiền mặt tập trung......................................................... 18 Hình 1.5: Sơ đồ tổ chức của JCCU. ........................................................................ 21 Hình 1.6: Sơ đồ tổ chức của Miyagi Co-op............................................................. 22 Hình 2.1: Tổng mức bán lẻ hàng hóa theo giá thực tế từ 2005-2009...................... 27 Hình 2.2: Các nhà bán lẻ hàng đầu tại Việt Nam, Thái Lan và khu vực Châu Á - Thái Bình Dương .............................................................................. 29 Hình 2.3: Sơ đồ tổ chức của Saigon Co.op theo cấu trúc vốn................................. 34 Hình 2.4: Sơ đồ tổ chức của Văn phòng Saigon Co.op........................................... 35 Hình 2.5: Kết quả kinh doanh của Saigon Co.op các năm 2005-2009 ................... 37 Hình 2.6: Thành phần nợ của các ngành công nghiệp lớn ...................................... 40 Hình 2.7: Tình hình tài sản và vốn của Saigon Co.op từ 2005-2009 ...................... 41 Hình 3.1: Nhu cầu vốn và phương án tài trợ cho đầu tư một Co.opMart năm 2010......................................................................................................... 53 Hình 3.2: Tăng trưởng của thị trường bán lẻ Việt Nam và hệ thống Co.opMart từ 2010-2015 ........................................................................................... 54 Hình 3.3: Mô hình tập đoàn thương mại Saigon Co.op .......................................... 56 Hình 3.4: Cấu trúc theo hoạt động của các công ty trong tập đoàn ........................ 60 Hình 3.5: Sự luân chuyển tiền giữa các đối tượng trong tập đoàn.......................... 63 Hình 3.6: So sánh khả năng tạo vốn giữa 2 mô hình............................................... 69 -1- PHẦN MỞ ĐẦU Sự hoạt động của doanh nghiệp cũng giống như cơ thể con người vậy. Khi cơ thể còn bé, ta cần được bảo bọc chở che, khi cơ thể lớn dần, thì đó là lúc phải triển khối óc và trái tim để hoà hợp cùng với sự phát triển của các bộ phận cơ thể khác mà đương đầu với cuộc sống. Doanh nghiệp nào cũng trãi qua các giai đoạn khởi đầu, khó khăn, phát triển rực rỡ và lụi bại, đó là quy luật tất yếu của phát triển. Song song với nó, việc quản lý điều hành như là khối óc, giúp doanh nghiệp điều khiển, vận hành cơ thể của mình; quản trị tài chính như là trái tim nghệ thuật và cảm xúc, cung cấp nguồn máu chứa năng lượng cho các hoạt động của cơ thể. Nếu chúng không phát triển theo kịp với sự phát triển của cơ thể thì không đủ dưỡng chất, không đủ trí não vận hành các bộ phận hoạt động, cơ thể sẽ suy giảm và đào thải, đó là quy luật tất yếu. Mô hình tập đoàn chính là bước phát triển hơn của mô hình doanh nghiệp quy mô vừa và nhỏ, sự vận hành nó cũng đòi hỏi phải khoa học hơn, đó là phương pháp quản trị theo khoa học thay thế cho phương pháp quản trị theo sự thuận tiện. Đây không phải là vấn đề mới vì nó đã thịnh hành từ những năm 1960 ở các nước phát triển, tuy nhiên trong bối cảnh mới thì nó cũng có đặc trưng riêng và việc áp dụng khéo léo, hợp lý cách quản trị này cùng với các tiến bộ và nghiên cứu mới chính là chìa khoá cho sự thành công của một doanh nghiệp. Yêu cầu của quản trị tài chính là phải xây dựng một mô hình hợp lý để đảm bảo nó cung cấp đầy đủ nhất “dưỡng chất” cần thiết cho doanh nghiệp, không chỉ ngay lúc này mà phải chuẩn bị trước cho cả tương lai khi doanh nghiệp đạt quy mô cực lớn, đó là: quản trị việc đầu tư để bảo toàn và phát triển nguồn vốn; quản trị việc tài trợ để có kế hoạch tiếp cận thị trường vốn, thị trường nợ nhưng vẫn đảm bảo an toàn tài chính; và quản trị việc sử dụng tài sản để góp phần cùng với nhà điều hành kiểm soát việc kinh doanh của tất cả bộ phận, đảm bảo chúng được vận hành theo đúng định hướng, hoà hợp với sự phát triển của doanh nghiệp. -1-