Luận văn Xây dựng thị trường giao sau nhằm phòng ngừa rủi ro biến động giá xuất khẩu cao su ở Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ------------- NGUYỄN HUỲNH NAM XÂY DỰNG THỊ TRƯỜNG GIAO SAU NHẰM PHÒNG NGỪA RỦI RO BIẾN ĐỘNG GIÁ XUẤT KHẨU CAO SU Ở VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2009 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ------------- NGUYỄN HUỲNH NAM XÂY DỰNG THỊ TRƯỜNG GIAO SAU NHẰM PHÒNG NGỪA RỦI RO BIẾN ĐỘNG GIÁ XUẤT KHẨU CAO SU Ở VIỆT NAM Chuyên ngành: Kinh tế Tài chính – Ngân hàng Mã số: 60.31.12 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐẶNG THỊ NGỌC LAN TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2009 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ kinh tế “Xây dựng thị trường giao sau nhằm phòng ngừa rủi ro biến động giá xuất khẩu cao su ở Việt Nam” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, đáng tin cậy và được xử lý khách quan, trung thực. TP.HCM, tháng 10 năm 2010 Tác giả Nguyễn Huỳnh Nam MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG KÊ DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ LỜI MỞ ĐẦU Trang 1. Tính cấp thiết của đề tài 2. Mục tiêu nghiên cứu 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4. Phương pháp nghiên cứu 5. Nội dung nghiên cứu CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ THỊ TRƯỜNG GIAO SAU HÀNG HÓA........................ 1 1.1 KHÁI NIỆM VỀ THỊ TRƯỜNG GIAO SAU HÀNG HÓA ................... 1 1.2 LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG GIAO SAU HÀNG HÓA ....... 2 1.3 CƠ CHẾ HOẠT ĐỘNG CỦA THỊ TRƯỜNG GIAO SAU HÀNG HÓA... 5 1.3.1 Sàn giao dịch ........................................................................................ 5 1.3.2 Trung tâm thanh toán bù trừ ................................................................. 6 1.3.3 Nhà môi giới......................................................................................... 7 1.3.4 Nhà đầu tư............................................................................................ 7 1.3.5 Phân biệt thị trường giao sau và thị trường giao ngay........................... 7 1.4 HỢP ĐỒNG GIAO SAU HÀNG HÓA ................................................... 8 1.4.1 Khái niệm hợp đồng giao sau hàng hóa ................................................ 8 1.4.2 Đặc điểm của hợp đồng giao sau hàng hóa ........................................... 8 1.4.3 Mục đích của người kinh doanh khi sử dụng hợp đồng giao sau........... 9 1.4.4 Vị thế mua và vị thế bán trên hợp đồng giao sau ................................ 10 1.5 RỦI RO VỀ GIÁ XUẤT KHẨU HÀNG HÓA VÀ CÁC CHIẾN LƯỢC PHÒNG NGỪA RỦI RO....................................................................... 12 1.5.1 Các loại rủi ro.................................................................................... 12 1.5.2 Các nhân tố ảnh hưởng đến biến động giá xuất khẩu hàng hóa........... 13 1.5.3 Các chiến lược phòng ngừa rủi ro....................................................... 13 1.5.4 Basic................................................................................................... 17 1.6 CÁC BÀI HỌC KINH NGHIỆM SỬ DỤNG THỊ TRƯỜNG GIAO SAU Ở MỘT SỐ QUỐC GIA......................................................................... 18 CHƯƠNG 22 THỰC TRẠNG VIỆC ỨNG DỤNG THỊ TRƯỜNG GIAO SAU TRONG CHIẾN LƯỢC PHÒNG NGỪA RỦI RO GIÁ XUẤT KHẨU CAO SU Ở VIỆT NAM............................................................................................ 22 2.1 TỔNG QUAN VỀ NGÀNH CAO SU VIỆT NAM................................ 22 2.1.1 Chủng loại cao su sản xuất ................................................................. 23 2.1.2 Thực trạng diện tích, năng suất, sản lượng cao su tự nhiên Việt Nam. 25 2.2 THỰC TRẠNG TIÊU THỤ CAO SU CỦA VIỆT NAM...................... 29 2.2.1 Thực trạng tình hình tiêu thụ nội địa cao su........................................ 29 2.2.2 Thực trạng tình hình xuất khẩu cao su ................................................ 30 2.3 THỰC TRẠNG TÌNH HÌNH BIẾN ĐỘNG GIÁ XUẤT KHẨU CAO SU Ở VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN QUA............................................ 33 2.3.1 Biến động giá cao su thế giới.............................................................. 33 2.3.2 Biến động giá cao su xuất khẩu Việt Nam .......................................... 34 2.4 THỰC TRẠNG SỬ DỤNG THỊ TRƯỜNG GIAO SAU PHÒNG NGỪA RỦI RO GIÁ XUẤT KHẨU CAO SU Ở VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN QUA............................................................................................ 36 2.4.1 Thực trạng sử dụng thị trường giao sau trên thế giới........................... 36 2.4.2 Thực trạng sử dụng thị trường giao sau phòng ngừa rủi ro giá xuất khẩu cao su ở Việt Nam.................................................................................. 38 2.5 NHỮNG KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC VÀ NHỮNG TỒN TẠI TRONG XUẤT KHẨU CAO SU TẠI VIỆT NAM ............................................. 39 2.5.1 Những kết quả đạt được...................................................................... 39 2.5.2 Những tồn tại...................................................................................... 39 2.6 NHỮNG NGUYÊN NHÂN ẢNH HƯỞNG ĐẾN BIẾN ĐỘNG GIÁ XUẤT KHẨU CAO SU......................................................................... 41 CHƯƠNG 3 GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG GIAO SAU CAO SU VIỆT NAM NHẰM PHÒNG NGỪA RỦI RO BIẾN ĐỘNG GIÁ CAO SU XUẤT KHẨU........................................................................................ 46 3.1 ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG GIAO SAU CAO SU VIỆT NAM............................................................................................ 46 3.1.1 Mục tiêu .............................................................................................. 46 3.1.2 Định hướng phát triển thị trường giao sau cao su Việt Nam ................ 46 3.2 GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG GIAO SAU CAO SU VIỆT NAM...................................................................................................... 47 3.2.1 Giải pháp vĩ mô................................................................................... 47 3.2.2 Giải pháp vi mô................................................................................... 51 KẾT LUẬN TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Tiếng Việt DH Duyên hải. ĐNB Đông Nam Bộ. SGD Sở giao dịch Tiếng Anh AFET The Agricultural Futures Exchange of Thailand (Sàn giao dịch nông sản Thái Lan). CBOT Chicago Board of Trade (Sàn giao dịch Chicago). FOB Free On Board (Điều kiện thương mại Giao hàng qua mạn tàu). GTC Good Till Cancel (Lệnh có giá trị đến khi bị hủy). GMT Greenwich Mean Time (giờ quốc tế theo kinh tuyến gốc Greenwich – Anh quốc). HS Harmonized Commodity Description and Coding System (Hệ thống phân loại hài hòa). ISO International Organization for Standardization (Tổ chức tiêu chuẩn quốc tế). LIFFE London International Financial Futures and Options Exchange (Sàn giao dịch Luân Đôn- Anh quốc). MRE Malaysian Rubber Exchange (Sàn giao dịch cao su Malaysia). NYBOT New York Board Of Trade (Sàn giao dịch New York - Hoa kỳ). NR Natural Rubber (Cao su thiên nhiên). RSS Ribbed Smoked Sheet (Cao su tấm xông khói). SIR Standard Indonesia Rubber (Cao su khối tiêu chuẩn Indonesia). STR Standard Thai Rubber (Cao su khối tiêu chuẩn Thái Lan). SMR Standard Malaisia Rubber (Cao su khối tiêu chuẩn Malaysia). SVR Standard Vietnamese Rubber (Cao su khối tiêu chuẩn Việt Nam). SHFE Shanghai Future Exchange (Sàn giao dịch tương lai Thượng Hải). SICOM Singapore Commodity Exchange (Sàn giao dịch hàng hóa Singapore). S$ Singapore Dollar (Đồng đô la Singapore). TOCOM Tokyo Commodity Exchange (Sàn giao dịch hàng hóa Tokyo- Nhật Bản). TSR Technically Specified Rubber (Cao su định chuẩn kỹ thuật). TSNR Technically Specified Natural Rubber (Cao su tự nhiên định chuẩn kỹ thuật). USS Natural Rubber Unsmoked Sheet (Cao su tấm tự nhiên không xông khói). US$ United State Dollar (Đồng đô la Mỹ). VRG Vietnamese Rubber Group (Tập đoàn công nghiệp cao su Việt Nam). WTO World Trade Organization (Tổ chức thương mại thế giới). DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng Trang Bảng 1.1: Các kết quả của phòng ngừa vị thế bán và vị thế mua giao sau ........15 Bảng 1.2: Tóm lược các tác động tổng thể của Basic cho các kịch bản ............18 Bảng 2.1: Diện tích, sản lượng, năng suất cao su Việt Nam, 1976-2009 ..... 25 Bảng 2.2: Diện tích cao su quốc doanh và tiểu điền, 2000-2009 ................. 26 Bảng 2.3: Diện tích, sản lượng cao su toàn quốc và các vùng, 2000-2009 .. 27 Bảng 2.4: Lượng NR xuất khẩu của Việt Nam qua các năm ...................... 30 Bảng 2.5: Top 5 nước mà Việt Nam xuất khẩu nhiều nhất năm 2009 ........ 30 Bảng 2.6: Cơ cấu xuất khẩu sản phẩm cao su Việt Nam, 2009 .................... 31 Bảng 2.7: Chủng loại và thị trường xuất khẩu cao su Việt Nam, 2009 ........ 32 Bảng 2.8: Thống kê giá cao su RSS3 Việt Nam giai đoạn 2000-2009 ......... 35 Bảng 2.9: Các sàn giao dịch hàng hóa giao sau chính trên thế giới ............. 37 Bảng 2.10: Diễn biến giá cao su và giá dầu thô đến tháng 10/2008 ............. 43 DANH MỤC CÁC HÌNH Hình Trang Hình 1.1: Vị thế mua giao sau .................................................................... 11 Hình 1.2: Vị thế bán giao sau ..................................................................... 11 Hình 1.3: Phòng ngừa vị thế bán - giá giao sau tăng $20 ........................... 14 Hình 1.4: Lỗ vị thế bán giao sau bù trừ bằng khoản lãi giao ngay - giá giao ngay tăng $20 .............................................................................................. 14 Hình 1.5: Lãi vị thế bán giao sau bù trừ bằng khoản lỗ giao ngay - giá giao ngay giảm $20 ............................................................................................. 15 Hình 1.6: Lỗ vị thế mua giao sau bù trừ bằng khoản lãi giao ngay- giá giao ngay giảm $0,35 .......................................................................................... 17 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Việt Nam là một trong những quốc gia sản xuất cao su hàng đầu Thế giới, sản lượng liên tục tăng. Tuy nhiên, do các ngành công nghiệp sử dụng mủ cao su nguyên liệu trong nước chưa phát triển nên lượng cao su tiêu thụ nội địa là rất ít, chủ yếu dành cho xuất khẩu. Thế giới đang lâm vào khủng hoảng kinh tế, giá cao su giảm mạnh và thị trường bị co hẹp so với các năm trước. Theo số liệu của Tổng cục thống kê, xuất khẩu cao su thiên nhiên Việt Nam năm 2009 đạt khoản 1,226 tỷ USD, tăng 11.1% về lượng nhưng giảm 31.1% về giá so với năm 2008 (Nguồn: Tổng hợp từ số liệu Hiệp hội cao su Việt Nam VRA). Giá cao su chịu tác động của rất nhiều nhân tố: cung - cầu, điều kiện thời tiết, giá dầu thô, tỷ lệ tăng trưởng kinh tế của một số quốc gia, yếu tố đầu cơ quốc tế... do đó, việc dự báo giá cao su làm một việc làm khó khăn và ít chính xác. Việt Nam đến thời điểm hiện nay chưa có sàn giao dịch cao su, nên việc xác định giá các hợp đồng xuất khẩu cao su dài hạn dựa vào giá trên thị trường SICOM. Với các điều kiện như trên, để hạn chế rủi ro do biến động giá cao su xuất khẩu nhằm bảo vệ thành quả sản xuất, kinh doanh của mình. Các doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu cao su Việt Nam nên mạnh dạn tham gia vào thị trường tương lai cao su quốc tế. Đề tài tập trung vào thực trạng sản xuất cao su Việt Nam, các rủi ro khi tham gia vào thị trường cao su Thế giới, cơ chế hoạt động của thị trường giao sau và ứng dụng hợp đồng giao sau vào phòng ngửa rủi ro biến động giá cao su xuất khẩu trên sàn giao dịch cao su quốc tế.