Nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hướng xã hội ở nước ta - Thực trạng và một số giải pháp cơ bản
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, đường lối để phát triển nền kinh tế quốc dân. Trong đó việc phát triển nền kinh tế hàng hoá là nhiệm vụ cơ bản nhất. Nước ta là một nước nông nghiệp lạc hậu, kinh tế đi lên chủ yếu là sản xuất nhỏ, tự cung, tự cấp. Ở một số vùng núi còn mang đậm dấu ấn của kinh tế tự nhiên. Lại trải qua nhiều năm chiến tranh, nền kinh tế nước ta không thể vươn dậy nổi một cách vững chắc, hàng hoá sản xuất ra không đủ phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng của người dân. Hơn thế nữa kinh tế hàng hoá ở nước ta lại có một thời gian dài hoạt động theo cơ chế của nền kinh tế tập trung chỉ huy. Do vậy việc xây dựng một quan hệ sản xuất mới tạo điều kiện cho lực lượng sản xuất phát triển nhằm thúc đẩy nền kinh tế hàng hoá phát triển là một việc làm tối quan trọng của Đảng và Nhà nước ta trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Nhận thức mới về chủ nghĩa xã hội đã cho ta kết luận rằng: Nền kinh tế quá độ lên chủ nghĩa xã hội là nền kinh tế hàng hoá, thị trường. Nước ta từ sản xuất nhỏ đi lên chủ nghĩa xã hội, mà xây dựng chủ nghĩa xã hội xét về mặt kinh tế cũng phải xây dựng nền sản xuất lớn của xã hội chủ nghĩa. Mà xây dựng nền sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa thì không thể không phát triển nền kinh tế hàng hoá. Từ sau Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI, Đảng ta cũng thể hiện quyết tâm phải chuyển nền kinh tế còn nhiều tính chất tự cung, tự cấp sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, sản xuất phải gắn liền với thị trường. Xuất phát từ sự nhận thức rõ về tầm quan trọng của việc phát triển kinh tế hàng hoá ở Việt Nam đã khiến em chọn đề tài: "Nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hướng xã hội ở nước ta. Thực trạng và một số giải pháp cơ bản".
Bạn đang xem nội dung tài liệu Nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hướng xã hội ở nước ta - Thực trạng và một số giải pháp cơ bản, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
A. §Æt vÊn ®Ò
Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë níc ta, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· cã nhiÒu chñ tr¬ng, ®êng lèi ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong ®ã viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ lµ nhiÖm vô c¬ b¶n nhÊt. Níc ta lµ mét níc n«ng nghiÖp l¹c hËu, kinh tÕ ®i lªn chñ yÕu lµ s¶n xuÊt nhá, tù cung, tù cÊp. ë mét sè vïng nói cßn mang ®Ëm dÊu Ên cña kinh tÕ tù nhiªn. L¹i tr¶i qua nhiÒu n¨m chiÕn tranh, nÒn kinh tÕ níc ta kh«ng thÓ v¬n dËy næi mét c¸ch v÷ng ch¾c, hµng ho¸ s¶n xuÊt ra kh«ng ®ñ phôc vô cho nhu cÇu tiªu dïng cña ngêi d©n. H¬n thÕ n÷a kinh tÕ hµng ho¸ ë níc ta l¹i cã mét thêi gian dµi ho¹t ®éng theo c¬ chÕ cña nÒn kinh tÕ tËp trung chØ huy. Do vËy viÖc x©y dùng mét quan hÖ s¶n xuÊt míi t¹o ®iÒu kiÖn cho lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn nh»m thóc ®Èy nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn lµ mét viÖc lµm tèi quan träng cña §¶ng vµ Nhµ níc ta trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi.
NhËn thøc míi vÒ chñ nghÜa x· héi ®· cho ta kÕt luËn r»ng: NÒn kinh tÕ qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸, thÞ trêng.
Níc ta tõ s¶n xuÊt nhá ®i lªn chñ nghÜa x· héi, mµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi xÐt vÒ mÆt kinh tÕ còng ph¶i x©y dùng nÒn s¶n xuÊt lín cña x· héi chñ nghÜa. Mµ x©y dùng nÒn s¶n xuÊt lín x· héi chñ nghÜa th× kh«ng thÓ kh«ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸.
Tõ sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, §¶ng ta còng thÓ hiÖn quyÕt t©m ph¶i chuyÓn nÒn kinh tÕ cßn nhiÒu tÝnh chÊt tù cung, tù cÊp sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, s¶n xuÊt ph¶i g¾n liÒn víi thÞ trêng.
XuÊt ph¸t tõ sù nhËn thøc râ vÒ tÇm quan träng cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ë ViÖt Nam ®· khiÕn em chän ®Ò tµi: "NÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng x· héi ë níc ta. Thùc tr¹ng vµ mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n".
Môc ®Ých cña bµi viÕt nµy lµ t×m hiÓu thÕ nµo lµ kinh tÕ hµng ho¸ ë ViÖt Nam, c¬ së kh¸ch quan ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ë ViÖt Nam, c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë ViÖt Nam.
B. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
I. §Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ë ViÖt Nam.
1. Kh¸i niÖm - c¬ së kh¸ch quan ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ë ViÖt Nam.
Kinh tÕ hµng ho¸ lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ - x· héi mµ trong ®ã h×nh th¸i phæ biÕn cña s¶n xuÊt lµ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm ®Ó trao ®æi trªn thÞ trêng.
XÐt vÒ mÆt lÞch sö, kinh tÕ hµng ho¸ ra ®êi cïng víi sù ra ®êi cña s¶n xuÊt hµng ho¸. NghÜa lµ khi cßn ngêi cã nhu cÇu vÒ sù trao ®æi s¶n phÈm tiªu dïng. NÒn kinh tÕ hµng ho¸ ra ®êi vµ tån t¹i trong nhiÒu h×nh th¸i kinh tÕ x· héi g¾n liÒn víi 2 ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò: Sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸ch nhau vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm lao ®éng. ë níc ta nh÷ng ®iÒu kiÖn chung cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vÉn cßn nªn sù tån t¹i cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan:
Mét lµ, ph©n c«ng lao ®éng x· héi víi t c¸ch lµ c¬ së kinh tÕ cña s¶n xuÊt hµng ho¸ ch¼ng nh÷ng kh«ng mÊt ®i tr¸i l¹i ngµy cµng ph¸t triÓn vÒ chiÒu s©u lÉn chiÒu réng.
ë níc ta ngµy cµng cã nhiÒu ngµnh nghÒ míi ra ®êi vµ ph¸t triÓn. Bªn c¹nh ®ã nh÷ng ngµnh nghÒ cæ truyÒn cã tiÕng kh«ng chØ trong níc mµ c¶ trªn thÕ giíi, cã tiÒm n¨ng lín mµ tríc ®©y bÞ c¬ chÕ kinh tÕ cò lµm mai mét nay ®îc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn. Sù chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c ho¸ lao ®éng ®· vît khái ph¹m vi quèc gia, trë thµnh ph©n c«ng lao ®éng trªn ph¹m vi quèc tÕ.
Hai lµ, nÒn kinh tÕ níc ta ®ang tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. §ã lµ kinh tÕ Nhµ níc, kinh tÕ t b¶n t nh©n, kinh tÕ t b¶n Nhµ níc, kinh tÕ hîp t¸c x·, kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá, kinh tÕ tù nhiªn ë vïng nói. H¬n n÷a tr×nh ®é x· héi ho¸ gi÷a c¸c ngµnh, c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh trong cïng mét thµnh phÇn kinh tÕ vÉn cha ®Òu nhau. Do vËy viÖc h¹ch to¸n kinh doanh, ph©n phèi vµ trao ®åi s¶n phÈm lao ®éng tÊt yÕu ph¶i th«ng qua h×nh thøc hµng ho¸ - tiÒn tÖ ®Ó thùc hiÖn c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ, ®¶m b¶o lîi Ých gi÷a c¸c tæ chøc kinh tÕ trong c¸c thµnh phÇn víi ngêi lao ®éng vµ gi÷a c¸c tæ chøc kinh tÕ thuéc c¸c thµnh phÇn víi nhau.
2. §Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ë ViÖt Nam.
Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, mäi s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Òu ®îc mua b¸n trªn thÞ trêng. ThÞ trêng lµ mét phÇn tÊt yÕu vµ h÷u c¬ cña toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸. Nã ra ®êi vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸.
Víi bÊt kú mét quèc gia nµo, nÒn kinh tÕ hµng ho¸ còng ®ãng mét vai trß chñ ®¹o chi phèi ®¸ng kÓ vµo ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. víi ®iÓm xuÊt ph¸t kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é kinh tÕ, kÕt cÊu h¹ tÇng, phong tôc tËp qu¸n, nÒn kinh tÕ hµng ho¸ cña mçi d©n téc kh«ng chØ chøa ®ùng chung tÝnh quy luËt cña kinh tÕ hµng ho¸ (c¸c ph¹m trï, quy luËt kinh tÕ) mµ cßn cã c¶ nh÷ng quan hÖ, ®Æc thï riªng cña mçi quèc gia, d©n téc. Níc ta ®ang tõng bíc qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, kh«ng qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t b¶n chñ nghÜa, xu híng vËn ®éng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ g¾n liÒn víi nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:
- NÒn kinh tÕ níc ta ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn tõ nÒn kinh tÕ yÕu kÐm, mang nÆng tÝnh tù cung, tù tóc vµ qu¶n lý theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng.
- §i lªn chñ nghÜa x· héi kh«ng qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t b¶n chñ nghÜa nªn níc ta thiÕu c¸i "cèt vËt chÊt" cña mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Thùc tr¹ng cña nÒn kinh tÕ ®îc biÓu hiÖn ë nh÷ng mÆt nh: c¬ cÊu h¹ tÇng vËt chÊt vµ x· héi thÊp kÐm, tr×nh ®é c¬ së vËt chÊt vµ c«ng nghÖ trong c¸c doanh nghiÖp cßn l¹c hËu, kÐm kh¶ n¨ng c¹nh tranh v× s¶n xuÊt ph©n t¸n, nhá lÎ, kü thuËt thñ c«ng, mang nÆng tÝnh b¶o thñ tr× trÖ; ph©n c«ng lao ®éng cha s©u s¾c, c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn; thÞ trêng cßn s¬ khai; thu nhËp cña ngêi d©n c qu¸ thÊp v× vËy søc mua thÊp, nhu cÇu t¨ng chËm dÉn ®Õn ®×nh trÖ s¶n xuÊt kinh doanh lµ khã tr¸nh khái; thiÕu ®éi ngò nh÷ng ngêi cã bËc thî chuyªn m«n ®Ó tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ míi trªn thÕ giíi do ®ã s¶n phÈm lµm ra kÐm kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng trong níc còng nh trªn thÕ giíi.
Tõ n¨m 1986 trë vÒ tríc, mÆc dï trªn thùc tÕ vÉn thõa nhËn s¶n xuÊt hµng ho¸, thõa nhËn quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ, nhng thùc chÊt ®ã chØ lµ kinh tÕ hµng ho¸ mét thµnh phÇn - thµnh phÇn x· héi chñ nghÜa dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt díi 2 h×nh thøc: toµn d©n vµ tËp thÓ.
Víi tªn gäi "Kinh tÕ hµng ho¸ x· héi chñ nghÜa" vÒ thùc chÊt lµ kiÓu kinh tÕ chØ huy, ®· lµm cho c¸c ph¹m trï cña kinh tÕ hµng ho¸ vèn sèng ®éng mÒn dÎo nh gi¸ trÞ, gi¸ c¶, lîi nhuËn... bÞ h×nh thøc ho¸ ®Õn cao ®é. Môc ®Ých ho¹t ®éng kinh tÕ cña c¸c c¸ nh©n, c¸c doanh nghiÖp kh«ng ph¶i v× lîi nhuËn nh vèn cã cña kinh tÕ hµng ho¸ mµ lµ tu©n thñ mét c¸ch nghiªm ngÆt hÖ thèng chØ tiªu ph¸p lÖnh ®îc ph¸t ra tõ mét trung t©m.
C¸c quy luËt kinh tÕ hµng ho¸ hoÆc do ý chÝ chñ quan bÞ "thu hÑp ph¹m vi ho¹t ®éng" xem nh "kh«ng hîp ph¸p" hoÆc cã thõa nhËn còng chØ ®ãng vai trß hÕt søc thø kÐm trong sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ. C¸c lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt hoÆc phi hµng ho¸, c¸c lo¹i thÞ trêng cã tæ chøc, cã kÕ ho¹ch chi phèi c¸c lÜnh vùc quan träng nhÊt cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi. §èi lËp víi kinh tÕ cã kÕ ho¹ch ®ã ®îc coi lµ kinh tÕ thÞ trêng tù do, bÊp hîp ph¸p.
NÒn kinh tÕ hµng ho¸ dùa trªn c¬ së nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. C¬ së kh¸ch quan cña sù tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn ®ã lµ do cßn nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau vÒ t liÖu s¶n xuÊt.
§¹i héi §¶ng lÇn thø VII ®· kh¼ng ®Þnh, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®ang tån t¹i kh¸ch quan t¬ng øng víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt trong giai ®o¹n lÞch sö hiÖn nay, ®ã lµ: kinh tÕ nhµ níc, kinh tÕ hîp t¸c, kinh tÕ c¸ thÓ, kinh tÕ t nh©n t b¶n chñ nghÜa vµ kinh tÕ t b¶n nhµ níc. NÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong sù vËn ®éng cña cña chÕ thÞ trêng ë níc ta lµ nguån lùc to lín ®Ó ®a nÒn kinh tÕ vît khái thùc tr¹ng thÊp kÐm, l¹c hËu, ®a nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn kÓ c¶ trong ®iÒu kiÖn ng©n s¸ch Nhµ níc hÑn hÑp.
NÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong sù vËn ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng võa ph¶n ¸nh tÝnh ®a d¹ng phong phó trong viÖc ®¸p øng nhu cÇu x· héi võa ph¶n ¸nh tÝnh chÊt phøc t¹p trong viÖc qu¶n lý theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Do ®ã, viÖc "ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ph¶i ®i ®«i víi t¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý cña Nhµ níc vÒ kinh tÕ - x· héi". §Ó h¹n chÕ vµ kh¾c phôc ®îc hËu qu¶ cña mÆt tr¸i kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng mang l¹i, gi÷ cho c«ng cuéc ®æi míi ®i ®óng híng vµ ph¸t huy b¶n chÊt tèt ®Ñp cña chñ nghÜa x· héi, Nhµ níc ph¶i thùc hiÖn tèt vai trß qu¶n lý kinh tÕ - x· héi b»ng ph¸p luËt, kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch, th«ng tin, tuyªn truyÒn, gi¸o dôc vµ c¸c c«ng cô kh¸c.
NÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo híng më réng quan hÖ víi níc ngoµi. Kinh tÕ "khÐp kÝn" thêng g¾n liÒn víi s¶n xuÊt nhá, víi t×nh tr¹ng "bÕ quan to¶ c¶ng" tù cung tù cÊp vµ nÒn kinh tÕ "chØ huy". Nh×n chung, ®ã lµ mét nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, b¶o thñ tr× trÖ. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®· lµm ph¸ vì c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ truyÒn thèng cña nÒn kinh tÕ khÐp kÝn. §Æc biÖt lµ ®Õn giai ®o¹n t b¶n chñ nghÜa, sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®· lµm cho thÞ trêng d©n téc ho¹t ®éng g¾n bã víi thÞ trêng thÕ giíi. ChÝnh sù giao lu vµ c¸c mèi liªn hÖ kinh tÕ ®îc më réng ra níc ngoµi ®· lµm cho nÒn kinh tÕ hµng ho¸ t b¶n chñ nghÜa cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn nhanh chãng.
Më réng quan hÖ kinh tÕ víi níc ngoµi lµ tÊt yÕu v× s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ tÊt yÕu vît xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ tÊt yÕu vît khái ph¹m vi quèc gia mang tÝnh chÊt quèc tÕ, ®ång thêi ®ã còng lµ tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn nhu cÇu.
BiÖt lËp trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ tÊt yÕu dÉn tíi ®ãi nghÌo. Do ®ã viÖc më réng quan hÖ kinh tÕ víi níc ngoµi díi nhiÒu d¹ng kh¸c nhau ®èi víi níc ta nh lµ mét tÊt yÕu trong sù ph¸t triÓn, khi tr×nh ®é khoa häc kü thuËt thÕ giíi cho phÐp ®¸p øng nhu cÇu c¶ vÒ s¶n xuÊt lÉn tiªu dïng. Th«ng qua më réng quan hÖ kinh tÕ víi níc ngoµi ®Ó biÕn nguån lùc bªn ngoµi thµnh nguån lùc bªn trong. §iÒu ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn rót ng¾n ë níc ta. ViÖc më cöa nÒn kinh tÕ ®ßi hái ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, t«n träng lÉn nhau, ®¶m b¶o chñ quyÒn vµ cïng cã lîi.
NÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa th«ng qua b¶n chÊt vµ vai trß qu¶n lý cña Nhµ níc.
Sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ theo c¬ chÕ thÞ trêng kh«ng thÓ nµo gi¶i quyÕt hÕt c¸c vÊn ®Ò do chÝnh c¬ chÕ ®ã vµ b¶n th©n ®êi sèng kinh tÕ- x· héi ®Æt ra. §ã chÝnh lµ t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp, l¹m ph¸t, khñng ho¶ng, ph©n ho¸ bÊt b×nh ®¼ng, « nhiÔm m«i trêng, sù bïng næ d©n sè còng nh nh÷ng hiÖn tîng x· héi kh¸c. Nh÷ng t×nh tr¹ng vµ hiÖn tîng trªn ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau, trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Óu cã t¸c ®éng ngîc trë l¹i, lµm c¶n trë sù ph¸t triÓn "b×nh thêng" cña mét x· héi nãi chung vµ cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nãi riªng. V× vËy sù t¸c ®éng cña Nhµ níc - mét chñ thÓ cã kh¶ n¨ng nhËn thøc vµ vËn dông c¸c quy luËt kh¸c quan vµo nÒn kinh tÕ lµ mét tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi. ThiÕu sù "can thiÖp" cña Nhµ níc vµo kinh tÕ ®Ó cho nÒn kinh tÕ thÞ trêng tù do ho¹t ®éng, th× viÖc ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ níc ta sÏ kh«ng thÓ cã hiÖu qu¶.
Sù qu¶n lý cña Nhµ níc ta ®èi víi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®îc thùc hiÖn b»ng luËt ph¸p vµ vµ c¸c c«ng cô vÜ m« kh¸c. Nhµ níc sö dông nh÷ng c«ng cô ®ã ®Ó qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ lµm cho nÒn kinh tÕ lµnh m¹nh h¬n, gi¶m bít c¸c th¨ng trÇm, ®ét biÕn xÊu trªn con ®êng ph¸t triÓn cña nã, kh¾c phôc ®îc t×nh tr¹ng ph©n ho¸ bÊt b×nh ®¼ng, b¶o vÖ ®îc tµi nguyªn m«i trêng cña ®Êt níc. Nh vËy, sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc ë níc ta lµ mét sù vËn ®éng ®îc ®iÒu tiÕt bëi sù thèng nhÊt gi÷a c¬ chÕ thÞ trêng - "Bµn tay v« h×nh" vµ sù qu¶n lý cña Nhµ níc - "Bµn tay h÷u h×nh".
NhËn thøc râ ®îc tÇm quan träng cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ còng nh nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña nã, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· v¹ch ra nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m thóc ®Èy nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ë ViÖt Nam ph¸t triÓn.
II. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë ViÖt Nam
T¹i héi nghÞ lÇn thø 6, Ban chÊp hµnh TW kho¸ VI §¶ng ta d· x¸c ®Þnh râ "ChÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn cã ý nghÜa chiÕn lîc l©u dµi, cã tÝnh quy luËt tõ s¶n xuÊt nhá ®i lªn CNXH". Tíi §¹i héi VII qua thùc tiÔn 5 n¨m ®æi míi, §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh " Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng XHCN vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc". Tæng kÕt 10 n¨m ®æi míi, t¹i §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII §¶ng ta l¹i mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh " TiÕp tôc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN" . NhÊt qu¸n víi nh÷ng quan ®iÓm nµy §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· v¹ch ra nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë níc ta.
Nh ®· biÕt c¬ së tån t¹i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸, kinh tÕ thÞ trêng lµ sù t¸ch biÖt vÒ kinh tÕ do chÕ ®é së høu kh¸c nhau vÒ t liÖu s¶n xuÊt quy ®Þnh. V× vËy ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng tríc hÕt ph¶i ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u trong nÒn kinh tÕ. §èi víi níc ta, qu¸ tr×nh ®a d¹ng ho¸ ®îc thÓ hiÖn b»ng viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn nh c¸c nghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, VII, VIII ®· chØ ra. §ã lµ ph¸t triÓn kinh tÕ Nhµ níc, kinh tÕ hîp t¸c x·, kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá, kinh tÕ t nh©n vµ kinh tÕ Nhµ níc.
§èi víi kinh tÕ nhµ níc. §©y lµ thµnh phÇn kinh tÕ ®ãng vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ níc ta. Vai trß nµy ®îc thÓ hiÖn ë chç nã chi phèi ®îc c¸c thµnh phÇn kh¸c lµm biÕn ®æi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo ®Æc ®iÓm, ®Æc tÝnh cña nã. Thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc ph¶i më ®êng, dÉn d¾t cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. §Ó ®¶m b¶o vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc, trong nh÷ng n¨m tíi cÇn thiÕt ph¶i cñng cè l¹i hÖ thèng kinh tÕ Nhµ níc, thùc hiÖn s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ níc, c¶i tiÕn qu¶n lý, n©ng cao tÝnh hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña chóng th«ng qua viÖc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn mét c¸ch phï hîp c¸c h×nh thøc tæ chøc kinh doanh.
§èi víi kinh tÕ hîp t¸c: CÇn thiÕt cã sù tæng kÕt, rót kinh nghiÖm vÒ bµi häc hîp t¸c x· kiÓu cò vµ kiÓu míi ®ang ®îc ph¸t triÓn hiÖn nay, ®æi míi néi dung, ph¬ng thøc ho¹t ®éng, ®æi míi ph¬ng thøc qu¶n lý, ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn cña thµnh phÇn kinh tÕ trong c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ ®Ó huy ®éng nguån lùc vµo ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸, kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta.
§èi víi lo¹i h×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá cña n«ng d©n, thî thñ c«ng, ngêi bu«n b¸n nhá. Mét mÆt th«ng qua c¬ chÕ chÝnh s¸ch vµ híng dÉn ph¸t triÓn cña Nhµ níc khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy. MÆt kh¸c cÇn t¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý ®Ó x©y dùng nÒn s¶n xuÊt kinh doanh theo quy ®Þnh luËt ph¸p.
§èi víi thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n. CÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®Î c¸c nhµ t b¶n yªn t©m vµ m¹nh d¹n ®Çu t vµo nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ lÜnh vùc s¶n xuÊt hµng ho¸ tiªu dïng vµ xuÊt khÈu.
§èi víi kinh tÕ t b¶n nhµ níc. Nhµ níc cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch thµnh phÇn kinh tÕ nµy ph¸t triÓn kÓ c¶ víi t b¶n nhµ níc trong níc vµ t b¶n nhµ níc níc ngoµi. Muèn vËy, ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch vµ c¸c h×nh thøc ®a d¹ng ®Ó thu hót vèn ®Çu t cña c¸c nhµ t b¶n trong vµ ngoµi níc th«ng qua ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung, c¸c h×nh thøc chÕ xuÊt, c¸c h×nh thøc liªn doanh, liªn kÕt...
Ngoµi ra hiÖn nay ë n«ng th«n vµ c¸c vïng nói cßn tån t¹i kh¸ n¨ng nÒn kinh tÕ tù nhiªn, s¶n xuÊt tù tóc, tù cÊp. V× vËy, cÇn cã chÝnh s¸ch thóc ®Èy sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ s¶n xuÊt hµng ho¸ ë c¸c vïng nµy, ®Æc biÖt chó ý tíi viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, ®Èy m¹nh lu th«ng hµng ho¸ víi c¸c vïng ph¸t triÓn trong níc.
§Èy m¹nh ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi ë níc ta. Nh ®· nãi, ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµ mét phÇn cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸, cña ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng. V× vËy, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta ®ßi hái ph¶i ®Èy m¹nh ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi.
ë níc ta, ®Èy m¹nh ph©n c«ng l¹i lao ®éng còng ®ång nghÜa víi qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Trong bèi c¶nh thÕ giíi, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë níc ta ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ hai chiÕn lîc c«ng nghiÖp ho¸ theo híng xuÊt khÈu, ®ång thêi thay thÕ dÇn nhËp khÈu. §Ó thùc hiÖn chiÕn lîc nµy, cÇn ph¶i ph©n c«ng l¹i lao ®éng ®Ó ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc mµ ®Êt níc cã lîi thÕ so s¸nh trong viÖc s¶n xuÊt, thóc ®Èy xuÊt khÈu. Tríc m¾t ®ã lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c, c«ng nghiÖp dÖt - may, c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m - h¶i s¶n, c«ng nghiÖp l¾p r¸p ®iÖn tö vµ mét sè lÜnh vùc kh¸c thuéc ngµnh nghÒ truyÒn thèng. Th«ng qua viÖc ph¸t triÓn vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ nµy cÇn tranh thñ nhËp ®îc nh÷ng c«ng nghÖ thÝch hîp ®Ó c¶i thiÖn tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ kü thuËt s¶n xuÊt hiÖn nay. §iÒu ®ã cho phÐp võa ®a d¹ng ho¸ ngµnh nghÒ, võa tõng bíc ®æi míi tr×nh ®é lao ®éng trong níc phï hîp víi tr×nh ®é quèc tÕ.
H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ trêng.
§èi víi thÞ trêng hµng ho¸ vµ dÞch vô: NÒn kinh tÕ hµng ho¸ cµng ph¸t triÓn, thÞ trêng dÞch vô ngµy cµng t¨ng. ThÞ trêng hµng ho¸ tiªu dïng vµ dÞch vô ®ãng vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, vai trß ®ã ®îc thÓ hiÖn trªn hai mùt: Mét mÆt nã tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng cña con ngêi, qua ®ã t¸i s¶n xuÊt ra søc lao ®éng - nh©n tè c¬ b¶n cña cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. MÆt kh¸c s¶n phÈm tiªu dïng vµ dÞch vô lµ kÕt qu¶, lµ "®Çu ra" cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §Ó ph¸t triÓn thÞ trêng hµng tiªu dïng vµ dÞch vô cÇn gi¶i quyÕt hai vÊn ®Ò sau:
Mét lµ, ph¶i t¨ng quy m« hµng tiªu dïng vµ dÞch vô víi chñng lo¹i ngµy cµng phong phó vµ chÊt lîng ngµy cµng n©ng cao. Nhu cÇu vÒ hµng tiªu dïng vµ dÞch vô ë níc ta ngµy cµng t¨ng cao do d©n sè t¨ng lªn, ®êi sèng cña c¸c tÇng líp d©n c t¨ng lªn. Mét mÆt ®ã lµ søc Ðp lín ®èi víi s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt thÊp kÐm. MÆt kh¸c nhu cÇu lín vÒ hµng tiªu dïng vµ dÞch vô lµ ®éng lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸. V× vËy viÖc ph¸t triÓn thÞ trêng hµng tiªu dïng vµ dÞch vô ®ßi hái ph¶i t¨ng dung lîng thÞ trêng, t¨ng khèi lîng hµng ho¸ tiªu dïng vµ dÞch vô ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu vÒ ¨n, ë, mÆc, sinh ho¹t ®i l¹i vµ häc tËp, ch÷a bÖnh cho nh©n d©n. ë ®©y cÇn khai th¸c thÕ m¹nh cña ®Êt níc vÒ ®Êt ®ai, rõng biÓn, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp hµng tiªu dïng ®Ó cã nguån hµng lín phôc vô cho nhu cÇu.
Hai lµ, tõng bíc gi¶m gi¸ c¶ hµng ho¸ tiªu dïng vµ dÞch vô. V× víi mét lîng thu nhËp nhÊt ®Þnh, nÕu gi¸ c¶ hµng ho¸ thÊp th× kh¶ n¨ng mua sÏ t¨ng lªn, lµm t¨ng dung lîng thÞ trêng vµ ngîc l¹i. V× vËy, ph¬ng ¸n thø nhÊt lµ gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó lµm c¬ së cho viÖc gi¶m gi¸. Trong trêng hîp nµy, gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ chi phÝ ®Òu gi¶m, nhng chi phÝ s¶n xuÊt ph¶i gi¶m nhiÒu h¬n vµ qua ®ã lîi nhuËn vÉn ®¶m b¶o. Ph¬ng ¸n thø hai lµ t¨ng khèi lîng s¶n phÈm cung øng trªn thÞ trêng ®Ó trong trêng hîp gi¶m gi¸ lîi nhuËn cña mét ®¬n vÞ hµng ho¸ b¸n ra Ýt h¬n nhng b¸n ®îc nhiÒu th× lîi nhuËn vÉn ®¶m b¶o.
§èi víi thÞ trêng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt.
ThÞ trêng yÕu tè s¶n xuÊt bao gåm thÞ trêng vèn, thÞ trêng søc lao ®éng vµ thÞ trêng c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt kh¸c cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Cã thÞ trêng nµy míi cã c¸c yÕu tè ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ míi cã hµng ho¸ tiªu dïng vµ dÞch vô hay míi cã ®Çu ra. Sè lîng, chÊt lîng, tÝnh ®a d¹ng cña thÞ trêng ®Çu ra do thÞ trêng ®Çu vµo quyÕt ®Þnh.
Hµng ho¸ b¸n ra trªn thÞ trêng yÕu tè s¶n xuÊt cã gi¸ cña nã. T liÖu s¶n xuÊt cã gi¸ c¶ t liÖu s¶n xuÊt, tiÒn vèn cã gi¸ c¶ lµ lîi tøc.
HiÖn nay níc ta ®ang h×nh thµnh thÞ trêng søc lao ®éng, ngêi lao ®éng cã quyÒn chän viÖc lµm vµ n¬i lµm viÖc. §¶m b¶o quyÒn lµm chñ søc lao ®éng cña ngêi lao ®éng vµ thùc hiÖn quyÒn tuyÓn chän nh©n c«ng cña ngêi sö dông lao ®éng. TiÒn l¬ng chÝnh lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng. Sù h×nh thµnh réng r·i thÞ trêng søc lao ®éng lµ ®åi hái tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ
