Nguyên tắc xây dựng mô hình tổ chức và hoạt động của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt

Soá 4/2018 - Naêm thöù Möôøi Ba 75 Nguyên tắc xây dựng mô hình tổ chức và hoạt động của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt là những nguyên lý, tư tưởng chỉ đạo đúng đắn, khách quan, khoa học, phù hợp với bản chất của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, tạo cơ sở pháp lý cho quá trình xây dựng mô hình tổ chức và hoạt động của các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt trên cả nước. Việc xây dựng mô hình tổ chức và hoạt động của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt cần tuân thủ các nguyên tắc cơ bản sau: 1. Giữ vững, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng Nguyên tắc Đảng lãnh đạo không chỉ là nguyên tắc xây dựng mô hình tổ chức và hoạt động của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt mà còn là nguyên tắc tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị nói chung. Đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng là nguyên tắc hiến định, được ghi nhận trong các bản Hiến pháp: Hiến pháp năm 1959, Hiến pháp năm 1980, Hiến pháp năm 1992 và Hiến pháp năm 2013. Khoản 1 Điều 4 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Đảng Cộng sản Việt Nam - Đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam, đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, lấy chủ nghĩa Mác - Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội”. Sự lãnh đạo của Tóm tắt: Nguyên tắc xây dựng mô hình tổ chức và hoạt động của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt là những nguyên lý, tư tưởng chỉ đạo đúng đắn, khách quan, khoa học, phù hợp với bản chất của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, tạo cơ sở pháp lý cho quá trình xây dựng mô hình tổ chức và hoạt động của các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt trên cả nước. Các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Xuất phát từ cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn, việc xây dựng mô hình tổ chức và hoạt động của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt là hết sức cần thiết. Bài viết nghiên cứu nội dung các nguyên tắc xây dựng mô hình tổ chức và hoạt động của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt nhằm đảm bảo các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt hoạt động hiệu quả, thể hiện đúng bản chất của Nhà nước “của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân”, vừa thể hiện tính ưu trội của mình, vừa đảm bảo sự thống nhất trong quản lý nhà nước thì việc xây dựng mô hình tổ chức và hoạt động của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt phải được tiến hành dựa trên những nguyên tắc nhất định. Từ khóa: Nguyên tắc, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt Nhận bài: 11/06/2018; Hoàn thành biên tập: 13/06/2018; Duyệt đăng: 24/07/2018 Abstract: Principle of building organization and operation model of special economic- administrative unit are scientific, objective, proper guideline principle, thoughts suitable with nature of the Socialist Republic of Vietnam creating legal foundation for the process of building organization and operation model of special economic-administrative units nationwide. Special economic- administrative units have important role in the social-economic development of our country. From theoretical and practical base, it is very necessary to build organization and operation model of special economic-administrative units.The article researches on contents regarding to principle of organization and operation model of special economic-administrative units to ensure the effectiveness of operation of special economic-administrative units properly showing the nature of the State “of the people, by the people, for the people” showing its advantage and ensuring the consistency in state management. The development of organization and operation model of special economic- administrative units should be based on certain principles. Keywords: Principle, special economic-administrative unit Date of receipt: 11/06/2018; Date revision: 13/06/2018; Date of approval: 24/07/2018 NGUYÊN TẮC XÂY DỰNG MÔ HÌNH TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA ĐƠN VỊ HÀNH CHÍNH - KINH TẾ ĐẶC BIỆT Trần Thái Hà1 1 Học Viện Báo chí Tuyên truyền HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP 76 Đảng đối với Nhà nước thể hiện ở các mặt chủ yếu: Đảng đề ra đường lối chính trị, những chủ trương, phương hướng lớn, quyết định những vấn đề quan trọng về tổ chức bộ máy nhà nước. Đảng lãnh đạo quá trình xây dựng pháp luật, nhất là những đạo luật quan trọng nhằm thông qua Nhà nước thể chế hoá các chủ trương, chính sách của Đảng thành pháp luật, thường xuyên theo dõi, kiểm tra, hướng dẫn lãnh đạo các cơ quan nhà nước hoạt động theo đúng đường lối của Đảng và đào tạo cán bộ tăng cường cho bộ máy nhà nước. Sự lãnh đạo của Đảng giữ vai trò quyết định phương hướng tổ chức và hoạt động của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước là điều kiện quyết định để giữ vững bản chất của Nhà nước, nâng cao hiệu lực quản lý của Nhà nước. Giữ vững và nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng là nhân tố quyết định bảo đảm sự ổn định chính trị - xã hội, phát triển nhanh, bền vững của đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Chính vì vậy, việc xây dựng mô hình tổ chức và hoạt động của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt cũng phải đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng. Toàn bộ quá trình xây dựng mô hình tổ chức và hoạt động của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt phải được tiến hành theo đúng quan điểm chỉ đạo, chủ trương, đường lối của Đảng và đặt dưới sự kiểm tra, giám sát của Đảng. 2. Bảo vệ chủ quyền quốc gia và bảo đảm quốc phòng, an ninh Kết hợp chặt chẽ phát triển kinh tế - xã hội với tăng cường quốc phòng - an ninh nói chung, trên các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt nói riêng đã được ghi nhận trong nhiều văn kiện của Đảng ở các kỳ đại hội, nhất là Nghị quyết Trung ương 8 (khóa IX, XI) về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Trên cơ sở kế thừa quan điểm ở các kỳ đại hội trước, Đại hội XII tiếp tục khẳng định: “Kết hợp chặt chẽ kinh tế, văn hóa, xã hội với quốc phòng, an ninh và quốc phòng, an ninh với kinh tế, văn hóa, xã hội trong từng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, chú trọng vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển, đảo. Khắc phục triệt để những sơ hở, thiếu sót trong việc kết hợp kinh tế và quốc phòng, an ninh tại các địa bàn, nhất là địa bàn chiến lược”2. Thể chế hóa quan điểm trên của Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác nhau để tái khẳng định nguyên tắc này. Điều 68 Hiến pháp năm 2013 ghi nhận: “Nhà nước phát huy tinh thần yêu nước và chủ nghĩa anh hùng cách mạng của Nhân dân, giáo dục quốc phòng và an ninh cho toàn dân; xây dựng công nghiệp quốc phòng, an ninh; bảo đảm trang bị cho lực lượng vũ trang nhân dân, kết hợp quốc phòng, an ninh với kinh tế, kinh tế với quốc phòng, an ninh; thực hiện chính sách hậu phương quân đội; bảo đảm đời sống vật chất, tinh thần của cán bộ, chiến sỹ, công nhân, viên chức phù hợp với tính chất hoạt động của Quân đội nhân dân, Công an nhân dân; xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân hùng mạnh, không ngừng tăng cường khả năng bảo vệ Tổ quốc”. Cũng với nội dung trên, Điều 10 Luật Biên giới quốc gia năm 2003 khẳng định: “Xây dựng, quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia, khu vực biên giới là sự nghiệp của toàn dân do Nhà nước thống nhất quản lý. Nhà nước và nhân dân thực hiện kết hợp phát triển kinh tế - xã hội với tăng cường quốc phòng, an ninh và đối ngoại”. Khoản 3 Điều 5 Luật An ninh quốc gia năm 2004 cũng khẳng định: “Kết hợp chặt chẽ giữa nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia với nhiệm vụ xây dựng, phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội; phối hợp có hiệu quả hoạt động an ninh, quốc phòng và đối ngoại”. Khoản 3 điều 5 Luật Quốc phòng năm 2005 quy định: “Kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế - xã hội với tăng cường quốc phòng; giữa tăng cường quốc phòng với phát triển kinh tế - xã hội”. Điều 4 Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo năm 2015 cũng ghi nhận: “Nhà nước bảo đảm tài nguyên biển và hải đảo được quản lý, bảo vệ, khai thác, sử dụng hợp lý, hiệu quả, bền vững theo chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ chủ quyền quốc gia, bảo đảm quốc phòng, an ninh” Mục đích của việc xây dựng đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt là nhằm tạo động lực mạnh mẽ thúc đẩy kinh tế - xã hội tại các đơn vị này cũng như tạo ra sức lan tỏa cho việc phát triển kinh tế quốc tế. Tuy nhiên, việc phát triển kinh tế - xã hội ở các đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt không được tách rời với việc bảo vệ chủ quyền 2 Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb CTQG, Hà Nội, tr.149. Soá 4/2018 - Naêm thöù Möôøi Ba 77 quốc gia và bảo đảm quốc phòng, an ninh. Các đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt thường là khu vực hải đảo, biên giới, có ý nghĩa chiến lược cả về kinh tế, đối ngoại và quốc phòng, an ninh, lại đã và đang tồn tại nhiều nguy cơ có thể gây mất ổn định, là trọng điểm chống phá của các thế lực thù địch cả trong nước và nước ngoài. Chính vì thế, việc bảo vệ chủ quyền quốc gia và bảo đảm quốc phòng, an ninh ở các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt cần được thực hiện một cách triệt để. Để đảm bảo nguyên tắc trên, các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt cần được xây dựng thành những khu vực phòng thủ vững chắc, toàn diện cả về tiềm lực, lực lượng, thế trận. Cần phải kết hợp chặt chẽ giữa quốc phòng, an ninh với phát triển kinh tế, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân vững chắc; xây dựng quy chế phối hợp chặt chẽ đồng bộ giữa các lực lượng quốc phòng, an ninh trong việc bảo vệ an ninh quốc phòng tại đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt; đồng thời thực hiện có hiệu quả việc ngăn ngừa, trấn áp các loại tội phạm và tệ nạn xã hội. 3. Bảo đảm tính thống nhất trong quản lý nhà nước và phát huy tính ưu trội của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt phải thể hiện tính chất đặc biệt về mặt hành chính và kinh tế. Về mặt hành chính, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt phải có bộ máy hành chính khác biệt, nổi trội so với các đơn vị hành chính khác trên cả nước. Hệ thống chính trị của đơn vị hành chính kinh tế - đặc biệt phải tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, trong đó bộ máy hành chính phải có thẩm quyền mạnh. Về mặt kinh tế, các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt phải được áp dụng thể chế kinh tế vượt trội so với thể chế kinh tế hiện tại được áp dụng trong cả nước. Yêu cầu về tính ưu trội của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt cũng đã được đưa ra trong Nghị quyết số 11/NQ-TW ngày 03- 6-2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã xác định: “Xây dựng một số đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt với thể chế vượt trội để tạo cực tăng trưởng và thử nghiệm đổi mới, hoàn thiện tổ chức bộ máy thuộc hệ thống chính trị”. Tuy nhiên, bên cạnh phát huy tính ưu trội của mình, việc xây dựng mô hình tổ chức và hoạt động của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt vẫn phải bảo đảm tính thống nhất, thông suốt của nền hành chính quốc gia; đảm bảo Chính phủ “thống nhất quản lý về kinh tế, văn hóa, xã hội, giáo dục, y tế, khoa học, công nghệ, môi trường, thông tin, truyền thông, đối ngoại, quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội” (khoản 3 Điều 96 Hiến pháp năm 2013) và “Thống nhất quản lý nền hành chính quốc gia” (khoản 5 Điều 96 Hiến pháp năm 2013). 4. Giữ vững pháp chế xã hội chủ nghĩa Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là “Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân” (Điều 2 Hiến pháp năm 2013), vì vậy nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa là nguyên tắc cơ bản trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước. Với tính chất quan trọng như vậy, nên nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa cũng được ghi nhận trong các bản Hiến pháp Việt Nam. Khoản 1 Điều 4 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Nhà nước được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật, thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ”. Nguyên tắc này đặt ra nhiều đòi hỏi đối với việc xây dựng bộ máy nhà nước nói chung, xây dựng mô hình tổ chức và hoạt động của các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt nói riêng. Cụ thể như sau: Một là, tổ chức và hoạt động của các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt phải được ghi nhận và được điều chỉnh cụ thể bởi luật chứ không chỉ quy định trong các văn pháp quy dưới luật, xuất phát vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước của các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt. Hai là, quá trình xây dựng mô hình tổ chức và hoạt động của các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt phải tuân thủ nghiêm chỉnh, chặt chẽ, triệt để Hiến pháp và pháp luật. Các cơ quan, tổ chức, cá nhân được phân công nhiệm vụ xây dựng mô hình tổ chức và hoạt động của các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt phải thực hiện đúng thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục được quy định trong Hiến pháp, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Luật Tổ chức Viện Kiểm sát nhân dân và các văn bản quy phạm pháp luật khác. Ba là, khi xây dựng mô hình tổ chức và hoạt động của các đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt, HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP 78 các chủ thể có thẩm quyền phải bảo đảm những quy định về vị trí pháp lý, cách thức thành lập của đơn vị hành chính đặc biệt; chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức, nguyên tắc hoạt động của chính quyền địa phương tại các đơn vị này phải phù hợp với Hiến pháp và pháp luật. Bốn là, mặc dù các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt được phép thực hiện thể chế, chính sách mới, đột phá, đặc biệt và vượt trội trên các mặt kinh tế - xã hội, hành chính, tư pháp, cao hơn và thuận lợi hơn so với các quy định của pháp luật hiện hành áp dụng đối với các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế, khu công nghệ cao, các đơn vị hành chính khác trong cả nước nhưng vẫn phải phù hợp với Hiến pháp, các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. 5. Kiểm soát quyền lực nhà nước Trong Hiến pháp năm 2013, nguyên tắc kiểm soát quyền lực nhà nước lần đầu tiên được ghi nhận thành một nguyên tắc hiến định. So với Điều 2 Hiến pháp năm 1992, Hiến pháp năm 2013 bổ sung: “Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp” (khoản 3). Khi xây dựng đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt, để đảm bảo tính ưu trội của đơn vị này, vừa phải trao thẩm quyền lớn cho chính quyền địa phương tại đây, bảo đảm tính độc lập cao, tính linh hoạt cho đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt nhưng cũng cần có cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước chặt chẽ để tránh nguy cơ lạm quyền. Việc kiểm soát quyền lực của chính quyền địa phương tại đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt bao gồm cả việc kiểm soát quyền lực từ bên trong bộ máy nhà nước như: kiểm soát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, của Chính phủ, các Bộ, cơ quan ngang Bộ có liên quan, của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh và việc kiểm soát từ bên ngoài bộ máy nhà nước như: kiểm soát của Đảng, kiểm soát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên; kiểm soát của Nhân dân. Như vậy, cần thiết lập cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước giữa chính quyền Trung ương và chính quyền đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt một cách chặt chẽ để tránh tình trạng “xé rào” mà lại vẫn phát huy tính chủ động, sáng tạo của chính quyền đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt. Nội dung và mức độ kiểm soát cần được tính toán cho hợp lý, tránh hai khuynh hướng: một là, việc kiểm soát quyền lực nhà nước được quy định một cách hình thức; hai là, việc kiểm soát quyền lực nhà nước gây cản trở cho công tác chỉ đạo, điều hành chính quyền địa phương ở đơn vị này. 6. Đảm bảo hài hòa giữa phát triển kinh tế và giải quyết các vấn đề xã hội Trong nhiều văn kiện của mình, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn nhấn mạnh mối quan hệ biện chứng giữa tăng trưởng kinh tế và tiến bộ, công bằng xã hội. Tăng trưởng kinh tế là điều kiện tiền đề để thực hiện công bằng xã hội; ngược lại thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội là động lực, điều kiện quan trọng có tác dụng thúc đẩy, bảo đảm tăng trưởng kinh tế cao, bền vững. Đại hội X của Đảng đã nêu: “Thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước và từng chính sách phát triển; tăng trưởng kinh tế đi đôi với phát triển văn hóa, y tế, giáo dục..., giải quyết tốt các vấn đề xã hội vì mục tiêu phát triển con người. Thực hiện chế độ phân phối chủ yếu theo kết quả lao động, hiệu quả kinh tế, đồng thời theo mức đóng góp vốn cùng các nguồn lực khác và thông qua phúc lợi xã hội”. Trong xây dựng mô hình tổ chức và hoạt động của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, nguyên tắc đảm bảo hài hòa giữa phát triển kinh tế và giải quyết các vấn đề xã hội đòi hỏi tăng trưởng kinh tế phải đặt trong mối quan hệ với việc thực sự nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân tại các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt. Để thực hiện được nguyên tắc này cần: Một là, bên cạnh các chính sách ưu đãi về kinh tế, các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt cần xây dựng các chính sách xã hội để hình thành một hệ thống phúc lợi xã hội nhằm bảo đảm sự hài hòa trong phân phối lợi ích do tăng trưởng kinh tế đem lại; hạn chế sự gia tăng khoảng cách giàu nghèo. Hai là, những cơ chế, chính sách phát triển kinh tế được áp dụng trên địa bàn các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt phải đem lại lợi ích cho nhân dân ở khu vực này (đặc biệt là đối với các nhóm đối tượng yếu thế), góp phần từng bước nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. Ba là, khi xây dựng các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt cần bảo đảm việc khai thác và sử dụng hợp lý, hiệu quả nguồn tài nguyên thiên nhiên tại các khu vực này. Các đơn vị hành chính Soá 4/2018 - Naêm thöù Möôøi Ba 79 - kinh tế đặc biệt cần phải có cơ chế, giải pháp để huy động các nguồn lực để khai thác có hiệu quả các nguồn năng lượng tái tạo, các nguồn năng lượng mới như tạo ưu đãi đặc biệt để khuyến khích các dự án sử dụng công nghệ xanh, tiết kiệm năng lượng và tài nguyên. Bốn là, phát triển kinh tế - xã hội phải luôn đi liền với coi trọng bảo vệ và cải thiện môi trường, chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu. Khi thành lập các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, nhiều dự án lớn sẽ được thực hiện. Điều này dẫn đến nguy cơ suy thoái nguồn tài nguyên thiên nhiên (đặc biệt là tài nguyên biển đảo và rừng phòng hộ ở các khu vực này) và nguy cơ ô nhiễm môi trường. Bên cạnh đó, các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt được thí điểm lựa chọn hiện nay đều là các đảo, bán đảo hoặc nằm ở ven biển, là những khu vực chịu sự tác động lớn của biến đổi khí hậu, đặc biệt là tình trạng nước biển dâng.Vì vậy, khi xây dựng các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt cần giảm thiểu tác động tới môi trường, bảo tồn các giá trị tài nguyên thiên nhiên và đa dạng sinh học ở các khu vực này. 7. Bảo đảm tính hiệu quả Nội dung nguyên tắc bảo đảm tính hiệu quả được thể hiện qua nhiều khía cạnh khác nhau: Một là, khi xây dựng cơ chế, chính sách ưu đãi áp dụng tại các đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt cần đảm bảo không ưu đãi dàn trải mà chỉ tập trung vào các ngành, nghề ưu tiên phát triển của từng đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt. Việc thực hiện tốt nguyên tắc này sẽ giúp hạn chế cạnh tranh trong thu hút đầu tư giữa các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt với nhau và giữa các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt với các mô hình khác đang tồn tại trong cả nước như: các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu kinh tế). Hai là, muốn phát triển các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt thì cần phải có cơ chế đặc biệt, đột phá về thể chế. Tuy nhiên, việc đưa ra chính sách ưu đãi gì, mức độ ưu đãi đến đâu cũng là vấn đề cần được nghiên cứu nghiêm túc và cẩn trọng. Các chính sách ưu đãi cần bảo đảm nguy