Nhập siêu: Thực trạng và một số giải pháp

TAÏP CHÍ ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 5 - Thaùng 01/2011 137 NHẬP SIÊU: THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NGUYỄN ĐÌNH LUẬN (*) TÓM TẮT Đối với những nước đang phát triển, cán cân thương mại bị thâm hụt là điều khó tránh khỏi, nhưng thâm hụt trong thời gian dài thì cần phải nghiên cứu tìm ra nguyên nhân và có giải pháp thích hợp để giảm dần thâm hụt. Bài viết ngắn này trước hết đánh giá các chiều hướng của tình trạng nhập siêu, bắt đầu từ 8 tháng đầu năm 2010 và các năm trước đó, bởi vì nhập siêu là vấn đề dài hạn và việc xem xét chúng cần phải nghiên cứu trong thời gian dài. Tiếp đến là việc đánh giá những rủi ro, ảnh hưởng mà nhập siêu gây nên cho nền kinh tế. Cuối cùng là một số giải pháp giảm nhập siêu. ABSTRACT Trade deficit is inevitable to developing countries. If this situation drags on, it is necessary to find out its cause and carry out good solutions to curb it. In this article, the writer first evaluates some changes in trade deficit, a persistent problem which will take a long time to study, in the two quarters of 2010 and previous years. Next, he will evaluate the risks and effects which trade deficit brings on the economy, and finally he will present some solutions to reduce trade deficit. 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NHẬP SIÊU (*) Để đánh giá tình hình thương mại của một quốc gia người ta sử dụng Cán cân thương mại. Cán cân thương mại còn được gọi là xuất khẩu ròng hoặc thặng dư hay thâm hụt. Khi cán cân thương mại có thặng dư, xuất khẩu ròng mang giá trị dương. Khi cán cân thương mại có thâm hụt, xuất khẩu ròng mang giá trị âm. Lúc này còn gọi là thâm hụt thương mại (nhập siêu). NX = X – M Trong đó: NX(Net export) là xuất khẩu ròng hay cán cân thương mại; X(Export) là xuất khẩu; M(Import) là nhập khẩu. Các yếu tố ảnh hưởng đến cán cân thương mại: Nhập khẩu: có xu hướng tăng khi GDP tăng và thậm chí nó còn tăng nhanh hơn. Sự gia tăng của nhập khẩu khi GDP (*) TS, Trường Đại học Sài Gòn tăng phụ thuộc xu hướng nhập khẩu biên- MPZ. MPZ là phần của GDP có thêm mà người dân muốn chi cho nhập khẩu (Ví dụ, MPZ bằng 0,3 nghĩa là cứ 1 đồng GDP có thêm thì người dân có xu hướng dùng 0,3 đồng cho nhập khẩu). Ngoài ra, nhập khẩu phụ thuộc giá cả tương đối giữa hàng hóa sản xuất trong nước và hàng hóa sản xuất tại nước ngoài. Nếu giá cả trong nước tăng tương đối so với giá thị trường quốc tế thì nhập khẩu sẽ tăng lên và ngược lại. Xuất khẩu: chủ yếu phụ thuộc vào những gì đang diễn biến tại các quốc gia khác vì xuất khẩu của nước này chính là nhập khẩu của nước khác. Do vậy nó phụ thuộc chủ yếu vào sản lượng và thu nhập của các quốc gia bạn hàng. Chính vì vậy trong các mô hình kinh tế người ta thường coi xuất khẩu là yếu tố tự định. Tỉ giá hối đoái: là nhân tố rất quan trọng đối với các quốc gia vì nó ảnh hưởng đến giá tương đối giữa hàng hóa sản xuất trong nước 138 với hàng hóa trên thị trường quốc tế. Khi tỉ giá của đồng tiền của một quốc gia tăng lên thì giá cả của hàng hoá nhập khẩu sẽ trở nên rẻ hơn trong khi giá hàng xuất khẩu lại trở nên đắt hơn đối với người nước ngoài. Vì vậy việc tỉ giá đồng nội tệ tăng lên sẽ gây bất lợi cho xuất khẩu và thuận lợi cho nhập khẩu dẫn đến kết quả là xuất khẩu ròng giảm. 2. TÌNH HÌNH NHẬP SIÊU CỦA VIỆT NAM TRONG NHỮNG NĂM GẦN ĐÂY 2.1 Nguyên nhân của nhập siêu Có một số nguyên nhân dẫn đến tình trạng nhập siêu (thâm hụt thương mại), bao gồm một số nguyên nhân cơ bản từ cơ cấu mà khi giải quyết là một quá trình đầy khó khăn và thách thức. Bao gồm: Một là, tăng trưởng kinh tế trong một thời kì dài dựa quá mức vào đầu tư, đặc biệt thông qua việc bơm vốn cho khối doanh nghiệp nhà nước trong khi “năng lực” xuất khẩu của khu vực này yếu kém còn “năng lực” nhập khẩu thì rất dồi dào. Thực trạng này được minh họa cụ thể hơn bằng việc thâm hụt cán cân thương mại và thâm hụt ngân sách trong 10 năm qua tương quan chặt chẽ với nhau. Hệ số tương quan giữa hai đại lượng này cho giai đoạn 2000-2009 là 0,86 (Con số này dương và càng gần 1 càng minh chứng một điều: cứ khi nào thâm hụt ngân sách lớn thì thâm hụt thương mại cũng có nhiều khả năng lớn và ngược lại khi nào thâm hụt ngân sách thu hẹp hoặc dương thì thâm hụt thương mại cũng có nhiều khả năng được thu hẹp hoặc dương (thặng dư)). Trong một thời kì dài Chính phủ đã liên tiếp nỗ lực mở rộng đầu tư thông qua chi tiêu ngân sách để kích thích tăng trưởng và do đó làm thâm hụt ngân sách ngày càng lớn. Đầu tư mở rộng cao hơn so với tiết kiệm của nền kinh tế cũng làm cho cán cân thương mại thâm hụt ngày càng lớn hơn do: đầu tư mở rộng sản xuất nhưng không mở rộng năng lực xuất khẩu dẫn đến việc tập trung quá mức vào thị trường nội địa. Đầu tư thường do các doanh nghiệp nhà nước thực hiện với năng lực cạnh tranh bên ngoài yếu kém nên năng lực “tạo ra ngoại tệ” cũng rất yếu mà lại còn nhập khẩu nhiều máy móc, thiết bị, nguyên nhiên vật liệu, bán thành phẩm để phục vụ sản xuất, do đó đã dẫn đến thâm hụt cán cân thương mại nghiêm trọng trong một thời kì dài. Đây chính là thâm hụt kép, vừa mất cân bằng bên trong lại vừa mất cân bằng bên ngoài. Để giải quyết sự thâm hụt kép này đòi hỏi một chiến lược dài hạn nhằm tái cấu trúc nền kinh tế và nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, đặc biệt là việc tái cấu trúc và chỉnh đốn lại khu vực doanh nghiệp nhà nước. Hai là, doanh nghiệp nhà nước được bảo hộ trong thời gian dài buộc các doanh nghiệp khác trong nền kinh tế phải mua đầu vào sản xuất của họ từ các doanh nghiệp nhà nước với giá cao hơn và chất lượng thấp hơn, làm tăng chi phí sản xuất, tăng giá thành, giảm chất lượng sản phẩm và giảm năng lực cạnh tranh trong thị trường quốc tế, từ đó mà dẫn đến giảm xuất khẩu. Ba là, xuất khẩu của nền kinh tế dựa quá mức vào nhập khẩu, như vậy xuất khẩu tăng luôn đi kèm với nhập khẩu tăng (đồng biến). Thực trạng này còn cho thấy một nguyên nhân sâu xa hơn, đó là việc nền kinh tế đang sở hữu một ngành công nghiệp phụ trợ ọp ẹp, không đủ năng lực đáp ứng cho hoạt động sản xuất xuất khẩu. Bốn là, trong những năm vừa qua, cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu đã làm giá nhiều mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam giảm mạnh. Cụ thể, chỉ 139 số giá hàng hoá xuất khẩu quốc tế năm 2009 giảm 19% (theo tỉ trọng xuất khẩu), trong đó nhiều mặt hàng chủ lực của Việt Nam giảm mạnh như dầu thô, lúa gạo, cao su, cà phê, than đá Trong khi giá nhiều mặt hàng nhập khẩu của Việt Nam lại không giảm tương ứng. Kết quả là nhập siêu đã tăng đột biến kể từ năm 2007 và đang tiếp tục cho năm 2010 cũng như cho năm 2011. 2.2. Thực trạng nhập siêu của Việt Nam Nhập siêu đang trở thành vấn đề nghiêm trọng cho nền kinh tế bởi vì nó đã diễn ra trong một thời gian dài và từ năm 2007 trở lại đây càng trở nên nghiêm trọng hơn. Nếu đặt chúng trong mối tương quan với tỉ lệ đầu tư cao nhằm thúc đẩy tăng trưởng, với các doanh nghiệp nhà nước, với những bất ổn vĩ mô, và với mô hình xuất khẩu dựa vào nhập khẩu thì chúng ta có thể nhìn rõ những rủi ro mà nó đem lại và những nguyên nhân của tình trạng nhập siêu để từ đó đề ra chiến lược giảm nhập siêu hiệu quả. Theo số liệu từ Tổng cục thống kê, trong 8 tháng đầu năm 2010, xuất khẩu của nền kinh tế nước ta đạt 43,4 tỉ$, nhập khẩu đạt 52 tỉ $ và nhập siêu là 8,6 tỉ $, tăng 34,4% so với cùng kì năm 2009. Con số nhập siêu này cao hơn nhiều so với các năm trước đó và chỉ thấp hơn so với năm 2008 (năm đạt mức thâm hụt kỉ lục trong vòng 20 năm qua kể từ sau đổi mới). Thâm hụt thương mại qua các tháng của năm 2010 có xu hướng giảm nhưng chưa rõ rệt và nhiều trở ngại cho thấy mục tiêu kiềm chế nhập siêu ở mức dưới 20% kim ngạch xuất khẩu là rất khó đạt được (đồ thị 1, 2). Trong 2 năm 2008 và 2009 tỉ lệ nhập siêu/xuất khẩu cao hơn 20% và tỉ lệ nhập siêu/xuất khẩu năm 2007 cũng xấp xỉ 20%. So sánh tỉ lệ này cho 8 tháng đầu năm 2010 cao hơn so với các năm trước đó (trừ năm 2008), và với các tháng cuối năm còn lại, tốc độ giải ngân tăng cao, hoạt động sản xuất những ngày giáp Tết sôi động thì nhập khẩu sẽ còn tăng hơn nữa và việc kiểm soát nhập siêu ở mức dưới 20% kim ngạch nhập khẩu là nhiệm vụ rất khó khăn (Bảng 1, 2 một số mặt hàng xuất, nhập khẩu chủ yếu). Đồ thị 1. Tỉ lệ nhập siêu/xuất khẩu (%) từ 2004-2010 Nguồn: Tổng cục Thống kê. Tỉ lệ nhập siêu/xuất khẩu cho năm 2010 (chỉ tính 8 tháng đầu năm) 140 Đồ thị 2. Tỉ lệ nhập siêu/xuất khẩu (%) 8 tháng đầu năm từ năm 2004-2010 Nguồn: Tổng cục Thống kê. Bảng 1. Một số mặt hàng xuất khẩu chính Mặt hàng Năm 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Than (1.000tấn) 3251 4292 6047 7262 11636 17987 29307 32535 19355 24992 13192 Gạo (1.000tấn) 3477 3721 3236 3810 4063 5250 4643 4500 4742 5985 5017 Dầu thô (1.000tấn) 15424 16732 16876 17143 19501 17967 16419 15081 13725 13373 5493 Cà phê (1.000tấn) 734 931 722 749 976 892 981 1194 1060 1184 835 Hạt tiêu (1.000tấn) 36 57 78 74 111 109 117 86 90 134 94 Cao su (1.000tấn) 273 308 455 432 513 578 708 719 658 731 427 Hạt điều (1000tấn) 34 44 62 82 105 109 127 153 165 177 120 Chè (1.000tấn) 56 68 77 59 104 88 106 114 104 134 85 Giáy dép (triệu$) 1472 1578 1875 261 2691 3040 3592 3963 4768 4067 3221 Hàng dệt may (tr$) 1892 1975 2732 3609 4430 4838 5834 7784 9120 9066 6895 Thủy sản (triệu$) 1479 1816 2022 2200 2408 2739 3358 3792 4510 4251 2918 Điện tử, máy tính (tr$) 789 709 605 855 1062 1427 1708 2178 2638 2763 2177 Bảng 2. Một số mặt hàng nhập khẩu chính Mặt hàng Năm 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Máy móc thiết bị (triệu$) 2572 2706 3790 5409 5249 5282 6630 10376 13994 12673 8548 Xăng dầu (1000tấn) 8447 9083 9971 9936 11048 11477 11213 12554 12964 12706 7023 Nguyên phụ liệu cho dệtmay,da (triệu$) 1422 1590 1711 2034 2253 2281 1952 2187 2355 1932 1685 Sắt thép (1000tấn) 2485 3870 4946 4623 5186 5525 5707 7705 8264 9749 5328 Phân bón (1000tấn) 3971 3288 3820 4135 4078 2877 3119 3793 3035 4519 1945 Tân dược (triệu$) 325 328,6 349,7 399,7 410 502,1 548 700 864 1097 828 Chất dẻo (triệu$) 530,6 551 613,5 829 1190,9 1455,7 1866 2506 3714 3954 2400 Sợi dệt (1000tấn) 237,3 228,4 272,7 317,5 338,8 339,6 341 425 414 495 354 Vải (triệu$) 761 880 1523 1805 2067 2474 2985 3989 4434 4224 3416 Ô tô nguyên chiếc (chiếc) 16362 28269 29355 21355 22560 17346 50400 76300 1817 Nguồn bảng 1 và 2: Tổng cục thống kê (2005), Việt Nam 20 năm đổi mới và phát triển, Nhà xuất bản Thống kê, Hà Nội. Tổng cục Thống kê (2008), Niên giám thống kê 2007, Nhà xuất bản Thống kê, Hà Nội. Nguyễn Đức Thành (2010), Lựa chọn để tăng trưởng bền 141 vững, Nhà xuất bản Tri thức, Hà Nội. Và từ trang Web của Tổng cục Thống kê cho số liệu 8 tháng đầu của năm 2010 (www.gso.gov.vn). Tuy nhiên, nhập siêu là vấn đề của dài hạn, nó đã diễn ra trong một thời gian dài vì thế không thể chỉ căn cứ vào năm 2010 để giải thích tại sao nhập siêu lại đang gia tăng nhanh và mạnh mà chúng ta cần có cái nhìn dài hơn để tìm ra nguyên nhân cơ bản của vấn đề, để từ đó đề ra các giải pháp hữu hiệu có tính thuyết phục cao. Trong 10 năm trở lại đây, đặc biệt kể từ năm 2007, sau khi Việt Nam trở thành thành viên chính thức của WTO, thâm hụt thương mại gia tăng đột biến và đang trở thành nguy cơ gây nên bất ổn nghiêm trọng và rủi ro cao cho nền kinh tế. Năm 2006 thâm hụt 44.000 tỉ đồng thì năm 2007 tăng tới 181.000 tỉ đồng và vẫn tiếp tục giữ nguyên đà thâm hụt cao như thế cho hai năm tiếp theo. Cụ thể: Phân theo khu vực, thâm hụt ngân sách khu vực FDI nhỏ hơn nhiều so với khu vực kinh tế trong nước. Mặc dù có nhiều ý kiến về tình trạng nhập siêu của khu vực FDI, và khu vực FDI bị đổ lỗi đã gây ra thâm hụt cán cân thương mại nghiêm trọng, nhưng những lo lắng và ca thán đó là không có bằng chứng. Ngược lại, qua số liệu cho thấy một thực trạng khu vực kinh tế trong nước mới là thủ phạm chính gây ra tình trạng nhập siêu cho nền kinh tế. Nếu tính cả đến xuất khẩu thô ở khu vực FDI thì thâm hụt ở khu vực này trong giai đoạn 2006-2009 chỉ chiếm 10% thâm hụt của cả nền kinh tế. Mặt khác, các doanh nghiệp FDI đã và đang tham gia xuất khẩu hầu hết các các mặt hàng chủ lực và chiếm tỉ trọng cao trong xuất khẩu nhóm hàng công nghiệp chế biến như túi xách, va li, nón, hàng dệt may, giày dép, điện tử, máy tính Cho dù còn nhiều vấn đề trong khu vực FDI nhưng cũng không thể quên những đóng góp quan trọng của khu vực này cho nền kinh tế. Phân theo ngành, khu vực nông – lâm – thuỷ sản luôn xuất siêu còn khu vực công nghiệp, xây dựng và dịch vụ luôn nhập siêu. Nông nghiệp vẫn đang tiếp tục tạo ngoại tệ ròng cho nền kinh tế và số ngoại tệ này đang được sử dụng để phục vụ hoạt động sản xuất và phát triển của các ngành công nghiệp, xây dựng và dịch vụ. Việt Nam vẫn là một nền kinh tế dựa vào nông nghiệp, phát triển nhờ nông nghiệp và ổn định cũng từ nông nghiệp. Phân theo mặt hàng xuất, nhập khẩu, kể từ khi đổi mới đến nay, các mặt hàng xuất khẩu chủ yếu vẫn là than, dầu thô, gạo, hạt tiêu, cà phê, hạt điều, giày dép, hàng điện tử, hàng dệt may, thủy sản Các mặt hàng nhập khẩu chủ yếu là máy móc, trang thiết bị và các nguyên vật liệu phục vụ như phân bón, tân dược, xăng dầu, sợi dệt Nhập khẩu hàng tiêu dùng chỉ chiếm một tỉ trọng nhỏ trong tổng kim ngạch nhập khẩu. Phân theo khu vực có quan hệ thương mại với Việt Nam, trong 3 năm từ 2007- 2009, Việt Nam xuất siêu sang Mĩ và EU nhưng ngược lại nhập siêu rất cao từ các nước ASEAN và Trung Quốc. Còn với Nhật Bản, cán cân thương mại có năm thặng dư và có năm thâm hụt nhưng thấp. Như vậy, qua nghiên cứu cơ cấu hàng hóa xuất, nhập khẩu của nền kinh tế Việt Nam chúng ta có thể rút ra nhận xét: Chúng ta chủ yếu nhập khẩu máy móc, trang thiết bị và công nghệ sản xuất từ hai khu vực là Trung Quốc và ASEAN có công nghệ lạc hậu hơn so với Mĩ, EU, Nhật Bản. 142 Như vậy, công nghệ tiên tiến có khả năng tăng năng suất lao động cao nhập khẩu từ hai nền kinh tế Trung Quốc và ASEAN là không có nhiều triển vọng. Một nền kinh tế muốn cất cánh hoặc nhanh chóng rút ngắn khoảng cách với các nước phát triển không những đòi hỏi phải cần chiến lược xuất khẩu mà còn đòi hỏi phải có cả chiến lược nhập khẩu. 2.3. Ảnh hưởng của việc nhập siêu trong tiến trình phát triển kinh tế ở Việt Nam Có nhiều rủi ro hay ảnh hưởng sinh ra từ việc nền kinh tế nhập siêu trong một thời gian dài mà đặc biệt khi tình trạng nhập siêu trở nên nghiêm trọng hơn kể từ năm 2007 cụ thể: Một là, thâm hụt ngân sách lâu dài và tăng nhanh làm cạn nguồn dự trữ ngoại hối của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) và do đó làm giảm năng lực can thiệp của NHNN vào thị trường ngoại hối nhằm đạt mục tiêu đề ra. Mặt khác, nó còn tăng tích luỹ nợ của nền kinh tế với bên ngoài và đưa nền kinh tế gần hơn với trạng thái khủng hoảng nợ và tiến xa hơn trạng thái bền vững nợ. Hai là, bằng chứng từ nhiều cuộc khủng hoảng tiền tệ cho thấy một nền kinh tế có cơ chế tỉ giá hối đoái cố định cùng với thâm hụt cán cân thương mại lớn có nguy cơ trở thành đối tượng của các nhà đầu cơ, cộng với nguồn dự trữ ngoại hối ít ỏi sẽ dẫn đến cuộc khủng hoảng tiền tệ (bằng chứng rõ nhất cho thấy cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 2007). Ba là, thâm hụt ngân sách trong thời gian dài và nhập siêu đang gia tăng nhanh đã đặt thị trường ngoại tệ trong trạng thái bất ổn vì thị trường đặt kì vọng vào việc phá giá đồng nội tệ khi thông tin về nguồn dự trữ ngoại hối mập mờ và năng lực can thiệp thành công của NHNN vào thị trường ngoại hối bị nghi ngờ. Ảnh hưởng cuối cùng liên quan đến tính độc lập của chính sách tiền tệ, đó là chính sách tiền tệ không còn được độc lập để theo đuổi các mục tiêu vĩ mô khác khi luôn phải tập trung giữ tỉ giá hối đoái theo mục tiêu đã định trước. 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM GIẢM THIỂU LẠM PHÁT ĐỐI VỚI NỀN KINH TẾ VIỆT NAM Từ sự phân tích và đưa ra những nguyên nhân gây nên tình trạng nhập siêu trong những năm qua, tác giả đề xuất một số giải pháp giảm nhập siêu trong những năm tới, bao gồm: Thứ nhất, giảm đầu tư cho các doanh nghiệp nhà nước, thúc đẩy nhanh hơn nữa quá trình cổ phần hóa và để cho các doanh nghiệp nhà nước hoạt động trên nguyên tắc kinh tế thị trường, nghĩa là phải được ứng xử bình đẳng như các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác. Thứ hai, giảm bảo hộ và ưu đãi cho các doanh nghiệp nhà nước và cho các mặt hàng chiến lược. Chính sách bảo hộ hiện nay có sự đánh đổi lớn, các doanh nghiệp nhà nước hoặc các doanh nghiệp sản xuất những mặt hàng được bảo hộ sẽ được lợi còn các doanh nghiệp sử dụng sản phẩm của chúng làm đầu vào cho quá trình sản xuất của mình thì chịu nhiều thiệt thòi vì chi phí sản xuất cao làm giá thành sản xuất đội lên, chất lượng sản phẩm sản xuất cũng kém làm năng lực cạnh tranh bị giảm dẫn đến năng lực cạnh tranh cho tổng thể nền kinh tế yếu kém. Thứ ba, phát triển ngành công nghiệp phụ trợ với một chiến lược rõ ràng, toàn diện và cụ thể; có lộ trình và mục tiêu thích hợp để có thể kiểm tra, kiểm soát được bước đi; có tính đến những ràng buộc nguồn lực để 143 theo đuổi các mục tiêu. Thứ tư, phát triển cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực và đẩy nhanh, mạnh cải cách hành chính như đã và đang thực hiện. Thứ năm, cơ chế tỉ giá linh hoạt hơn nữa nhằm hạn chế rủi ro từ cuộc đầu cơ tiền tệ do vấn đề nhập siêu, vấn đề cạn kiệt nguồn dự trữ ngoại hối đặt ra. 4. KẾT LUẬN Vấn đề nhập siêu không thể giải quyết được trong một thời gian ngắn mà phải có thời gian, có giải pháp và bước đi cụ thể. Do vậy, không nên đặt kì vọng quá lớn vào việc giảm nhập siêu trong năm 2011 và những năm tiếp theo. Mọi biện pháp cấp tốc giảm nhanh nhập siêu (thâm hụt thương mại) sẽ gây nên những rủi ro và không hiệu quả trong trung hạn và dài hạn. Triển vọng tốt nhất được mong đợi không chỉ là thu hẹp dần thâm hụt thương mại mà còn mong chờ một chiến lược làm thu hẹp dần thâm hụt ngân sách. Chiến lược vừa làm giảm thâm hụt thương mại vừa làm giảm thâm hụt ngân sách đòi hỏi phải có mục tiêu tổng thể, mục tiêu cụ thể và định lượng cho từng giai đoạn và các biện pháp khả thi cần có để đạt được các mục tiêu. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bi Trường Giang, Thương mại Việt Nam năm 2010 và vấn đề nhập siêu, tài liệu Hội thảo Quốc gia, tháng 9/2010. 2. Tổng cục thống kê, Việt Nam 20 năm đổi mới và phát triển, NXB Thống kê, Hà Nội. Tổng cục Thống kê (2008), Niên giám thống kê 2007, NXB Thống kê, Hà Nội. 3. Nguyễn Đức Thành, Lựa chọn để tăng trưởng bền vững, NXB Tri thức, Hà Nội 2010. 4. Nguyễn Đình Luận, Kinh tế vĩ mô, Giáo trình giảng dạy, Đại học Sài Gòn, năm 2010.