Nhịp sinh học với dịch học trong văn hóa phương đông

NhÞp sinh häc víi dÞch häc Trong v¨n hãa ph­¬ng ®«ng Môc lôc Lêi giíi thiÖu 3 Ch­¬ng mét TriÕt häc cæ ®iÓn vµ hiÖn ®¹i I. Kh«ng gian vµ thêi gian 5 II. Con ng­êi vò trô 8 A- Vò trô víi con ng­êi lµ mét hÖ h÷u h¹n vµ hë 8 B- Con ng­êi vËt chÊt vµ tinh thÇn 9 C- Quan hÖ gi÷a con ng­êi víi vò trô 10 III. Thiªn bµn cña tö vi 13 A- B¸t qu¸i 13 B - Thiªn bµn cña tö vi 15 Ch­¬ng hai ¢m d­¬ng ngò hµnh, thËp nhÞ ®Þa chi I. Sù ra ®êi cña ©m d­¬ng ngò hµnh thËp nhÞ ®Þa chi 17 II. CÊu tróc vò trô 19 III. ¢m d­¬ng ngò hµnh thËp nhÞ ®Þa chi trªn c¬ thÓ ng­êi 21 IV. ¢m d­¬ng ngò hµnh thËp nhÞ ®Þa chi trong Tö vi 30 A- Thêi gian víi ngµy giê th¸ng n¨m 30 B- ¢m d­¬ng ngò hµnh thËp thiªn can, thËp nhÞ ®Þa chi trong Tö vi 34 C- Tö vi vµ thÇn thøc 37 ch­¬ng ba DÞch lý vµ c¬ thÓ ng­êi I - Phñ t¹ng 38 A- T¹ng 38 B- Phñ 39 C- Phñ kú h»ng 41 D- Quan hÖ gi÷a c¸c phñ, t¹ng khiÕu 41 II. HÖ Kinh L¹c 43 A- M­êi hai chÝnh kinh 47 1. Kinh thñ th¸i ©m phÕ 48 2. Kinh thñ d­¬ng minh ®¹i tr­êng 49 3. Kinh tóc d­¬ng minh vÞ 50 4. Kinh tóc th¸i ©m tú 51 5. Kinh thñ thiÕu ©m t©m 52 6. Kinh thñ th¸i d­¬ng tiÓu tr­êng 53 7. Kinh tóc th¸i d­¬ng bµng quang 54 8. Kinh tóc thiÕu ©m thËn 55 9. Kinh thñ quyÕt ©m t©m bµo 56 10. Kinh thñ thiÕu d­¬ng tam tiªu 57 11. Kinh tóc thiÕu d­¬ng ®ëm 58 12. Kinh tóc quyÕt ©m can 59 B- B¸t m¹ch kú kinh 60 1. M¹ch ®èc 61 2. M¹ch nh©m 62 3. M¹ch xung 63 4. M¹ch ®íi 64 5. M¹ch d­¬ng kiÓu 65 6. M¹ch ©m kiÓu 66 7. M¹ch d­¬ng duy 67 8. M¹ch ©m duy 68 C- M­êi hai kinh nh¸nh 69 1. Kinh nh¸nh cña hai kinh bµng quang vµ kinh thËn ë ch©n 70 2. Kinh nh¸nh cña kinh ®ëm, kinh can 71 3. Kinh nh¸nh cña kinh vÞ vµ kinh tú ë ch©n 72 4. Kinh nh¸nh kinh tiÓu tr­êng vµ kinh t©m ë tay 73 5. Kinh nh¸nh cña kinh tam tiªu, kinh t©m bµo ë tay 74 6. Kinh nh¸nh cña kinh ®¹i tr­êng vµ kinh phÕ ë tay 75 D- 15 l¹c m¹ch 76 1. L¹c cña thñ th¸i ©m phÕ 77 2. L¹c cña thñ d­¬ng minh ®¹i tr­êng 77 3. L¹c cña tóc d­¬ng minh vÞ 78 4. L¹c cña tóc th¸i ©m tú 78 5. L¹c cña thñ thiÕu ©m t©m 79 6. L¹c cña thñ th¸i ©m tiÓu tr­êng 79 7. L¹c cña tóc th¸i d­¬ng bµng quang 80 8. L¹c cña tóc thiÕu ©m thËn 80 9. L¹c cña thñ quyÕt ©m t©m bµo 81 10. L¹c cña thñ thiÕu d­¬ng tam tiªu 81 11. L¹c cña tóc thiÕu d­¬ng ®ëm 82 12. L¹c cña tóc quyÕt ©m can 82 13. L¹c cña m¹ch ®èc 83 14. L¹c cña m¹ch nh©m 83 15. §¹i l¹c cña tú 84 E- M­êi hai c©n kinh 85 1. Kinh c©n th¸i d­¬ng bµng quang ë ch©n 86 2. Kinh c©n thiÕu d­¬ng ®ëm 87 3. Kinh c©n d­¬ng minh vÞ ë ch©n 88 4. Kinh c©n th¸i ©m tú ë ch©n 89 5. Kinh c©n thiÕu ©m thËn ë ch©n 90 6. Kinh c©n quyÕt ©m can ë ch©n 91 7. Kinh c©n th¸i d­¬ng tiÓu tr­êng ë tay 92 8. Kinh c©n thiÕu d­¬ng tam tiªu ë tay 93 9. Kinh c©n d­¬ng minh ®¹i tr­êng ë tay 94 10. Kinh c©n th¸i ©m phÕ ë tay 95 11. Kinh c©n quyÕt ©m t©m bµo ë tay 96 12. Kinh c©n thiÕu ©m t©m ë tay 97 G- M­êi hai khu da 98 H - Nh÷ng quan niÖm kh¸c nhau vÒ hÖ kinh l¹c cña th©n thÓ 98 Ch­¬ng bèn NhÞp sinh häc vµ hÖ dù b¸o theo thêi sinh I. L­îc sö chiªm tinh häc 100 A- Tæng sè l¸ sè 101 B- Sè l­îng sao 104 1. Sè sao trong chÝnh th­ 105 2. Sè sao trong t¹p th­ 107 3. Chßm l­u niªn 108 C- Tö vi ViÖt Nam 109 1. C¸c sao 109 2. §¹i tiÓu h¹n 110 D- Nh÷ng thuËt ng÷ cÇn biÕt 111 II. LËp sè vµ an sao 113 A- C¸c kh¸i niÖm 113 B- X¸c ®Þnh cung an mÖnh viªn vµ cung an th©n 117 C- An sao 124 1. ChÝnh tinh 124 2. Sao an theo giê sinh 128 3. Sao an theo th¸ng sinh 129 4. Sao an theo ®Þa chi n¨m sinh 130 5. Sao an theo thiªn can n¨m sinh 132 6. C¸ch an c¸c sao tæng hîp, phøc t¹p 136 7. An ®¹i h¹n - TiÓu h¹n - NguyÖt h¹n 140 8. ChÝn sao l­u niªn 140 D- ý nghÜa cña c¸c sao trªn ®Þa bµn 141 Ch­¬ng n¨m NhÞp sinh häc víi dÞch häc trong chiÒu dµi cuéc sèng nh©n thÓ I. C¸c thiªn thÓ vµ c¸c sao trong Tö vi 150 A- §Æc ®iÓm cña c¸c thiªn thÓ 150 B- §Æc ®iÓm cña c¸c sao trong Tö vi 152 II. Mèi quan hÖ cña c¸c sao trong Tö vi víi kinh m¹ch trªn nh©n thÓ 158 A- Trêi vµ ng­êi 158 B- Mèi quan hÖ cña m­êi bèn chÝnh tinh víi hÖ kinh l¹c 160 1. Kinh thiÕu ©m t©m, kinh th¸i d­¬ng tiÓu tr­êng víi sao Thiªn t­íng, sao Th¸i d­¬ng 162 2. Kinh th¸i d­¬ng tiÓu tr­êng vµ sao Th¸i d­¬ng 163 3. Kinh quyÕt ©m can, kinh thiÕu d­¬ng ®ëm víi sao Th¸i d­¬ng vµ sao Thiªn ®ång 163 4. Kinh th¸i ©m tú, kinh d­¬ng minh vÞ víi sao Thiªn l­¬ng, Liªm trinh 164 5. Kinh thiÕu ©m thËn, kinh Th¸i d­¬ng bµng quang víi sao Tham lang vµ sao Cù m«n 165 6. Kinh th¸i ©m phÕ, kinh d­¬ng minh ®¹i tr­êng víi sao Ph¸ qu©n vµ sao Vò khóc 167 7. Kinh quyÕt ©m t©m bµo, kinh thiÕu d­¬ng tam tiªu víi sao ThÊt s¸t, sao Thiªn c¬ 168 8. M¹ch nh©m, m¹ch ®èc víi sao Thiªn phñ sao Tö vi 169 C- Mèi quan hÖ cña nhãm hung tinh vµ hÖ kinh l¹c 170 1. M¹ch xung víi sao K×nh d­¬ng 171 2. M¹ch ®íi vµ sao La §µ 171 3. M¹ch d­¬ng kiÓu, m¹ch ©m kiÓu víi sao Ho¶ tinh, Linh tinh 172 4. M¹ch d­¬ng duy, m¹ch ©m duy víi sao Thiªn kh«ng vµ sao §Þa kiÕp 172 D- Mèi quan hÖ cña c¸c nhãm sao cßn l¹i víi hÖ kinh l¹c 173 1. Vßng Trµng sinh vµ m­êi hai kinh nh¸nh 173 2. Vßng Th¸i tuÕ vµ m­êi hai khu da 175 3. Vßng Léc tån vµ m­êi l¨m l¹c m¹ch 175 4. Hai m­¬i t¸m sao cßn l¹i vµ c¸c kinh c©n 175 III. ¸p dông Tö vi vµo Y häc vµ gi¸o dôc 180 A- ¸p dông Tö vi vµo viÖc x¸c ®Þnh bÖnh bÈm sinh 180 B- ¸p dông Tö vi vµo viÖc ph¸t hiÖn n¨ng lùc c¸ nh©n 181 C- ¸p dông Tö vi vµo viÖc chän nghÒ vµ nguån thu nhËp tµi chÝnh 182 D- ¸p dông Tö vi vµo viÖc ph¸t hiÖn tÝnh c¸ch vµ t­íng m¹o cña ng­êi kÕt h«n 184 E- ¸p dông Tö vi vµo viÖc chän ng­êi cho viÖc 187 Ch­¬ng s¸u Tinh tó trªn ®Þa bµn víi t©m sinh lý vµ x· héi häc I. PhÐp dù b¸o 189 A- Hµm sè Tö vi 189 B- PhÐp ®o¸n sè 191 C- Mét sè ®iÒu cÇn chó ý 192 II. NhËn thøc 12 cung cña mÖnh bµn (Thiªn bµn cña Tö vi) 193 A. ý nghÜa c¸c sao ë cung MÖnh 198 B. ý nghÜa c¸c sao ë cung Huynh §Ö 209 C. ý nghÜa c¸c sao ë cung Phu Thª 212 D. ý nghÜa c¸c sao ë cung Tö tøc 215 E. ý nghÜa c¸c sao ë cung Tµi b¹ch 218 G. ý nghÜa c¸c sao ë cung TËt ¸ch 221 H. ý nghÜa c¸c sao ë cung Thiªn di 224 I. ý nghÜa c¸c sao ë cung N« 227 K. ý nghÜa c¸c sao ë cung Quan 230 M. ý nghÜa c¸c sao ë cung §iÒn 233 N. ý nghÜa c¸c sao ë cung Phóc ®øc 236 P. ý nghÜa c¸c sao ë cung Phô mÉu 239 III. Bµn vÒ cung thø 13 - cung Th©n 241 IV. Bµn vÒ c¸ch cña sao trªn §Þa bµn (MÖnh c¸ch) 245 V. Bµn vÒ vËn h¹n 250 A- Bµn vÒ §¹i h¹n 250 B- Bµn vÒ TiÓu h¹n 251 C- Bµn vÒ c¸c sao nhËn h¹n 253 VI. Bµn vÒ c¸c sao vµ hÖ kinh m¹ch trªn nh©n thÓ 1. Sao Tö vi (m¹ch ®èc 13) 268 2. Sao Thiªn c¬ (kinh tam tiªu 10) 269 3. Sao Th¸i d­¬ng (kinh tiÓu tr­êng 6) 270 4. Sao Vò khóc (kinh ®¹i tr­êng 2) 271 5. Sao Thiªn ®ång (kinh ®ëm 11) 272 6. Sao Liªm Trinh (kinh vÞ 9) 273 7. Sao Thiªn phñ (m¹ch nh©m 14) 274 8. Sao Th¸i ©m (kinh can 12) 274 9. Sao Tham lang (kinh thËn 8) 275 10. Sao Cù m«n (kinh bµng quang 7) 276 11. Sao Thiªn t­íng (kinh t©m 5) 277 12. Sao Thiªn l­¬ng (kinh tú 4) 278 13. Sao ThÊt s¸t (kinh t©m bµo 9) 279 14. Sao Ph¸ qu©n (kinh phÕ 1) 280 15. Sao V¨n x­¬ng (kinh c©n ®¹i tr­êng 50) 281 16. Sao V¨n khóc (kinh c©n ®¹i tr­êng 51) 282 17. T¶ phô, h÷u bËt (kinh c©n tiÓu tr­êng 52) 283 18. Sao Thiªn kh«i, Thiªn ViÖt (kinh c©n t©m 54) 284 19. Sao Léc tån (l¹c m¹ch…) 284 20. Sao Thiªn m· (kinh c©n vÞ 56) 285 21. Sao Ho¸ léc (hËu m«n 22) 285 22. Sao ho¸ khoa (miÖng 22) 285 23. Ho¸ quyÒn (mòi 23) 286 24. Sao Ho¸ kþ (cöa tiÓu tiÖn 24) 286 25. Sao K×nh d­¬ng (m¹ch xung…) 287 26. Sao ®µ la (m¹ch ®íi 16) 288 27. Ho¶ tinh (m¹ch d­¬ng kiÓu 20) 288 28. Sao Linh tinh (m¹ch ©m kiÓu 19) 289 29. Thiªn kh«ng, ®Þa kiÕp (m¹ch d­¬ng duy 17 ...) 289 30. Thiªn th­¬ng, thiªn sø chñ vÒ h­ hao 290 31. Sao Thiªn h×nh (kinh c©n t©m bµo 57) 290 32. Sao Thiªn diªu (kinh c©n thËn 58) 291 33. Thiªn khèc, thiªn h­ 291 34. TuÇn trung kh«ng vong 291 35. B¸c sÜ diªu (l¹c m¹ch…) 292 36. Lùc sÜ (l¹c m¹ch t©m 39) 292 37. Thanh long (l¹c m¹ch tiÓu tr­êng 40) 292 38. T­íng qu©n (l¹c m¹ch thËn 42) 292 39. TÊu th­ (l¹c m¹ch t©m bµo 43) 292 40. Phi liªm (l¹c m¹ch t©m bµo 44) 293 41. HØ thÇn (l¹c m¹ch ®ëm 45) 293 42. BÖnh phï (l¹c m¹ch can 46) 293 43. Phôc binh (l¹c m¹ch phÕ 48) 293 44. Quan phñ (l¹c m¹ch ®¹i tr­êng 49) 293 45. §¹i tiÓu hao (l¹c m¹ch ®èc 47…) 294 46. §iÕu kh¸ch (khu da…) 294 47. Quan phï (khu da…) 294 48. B¹ch hæ (khu da…) 294 49. Tang m«n (khu da…) 295 50. Long tr×, ph­îng c¸c 295 51. Tam thai, b¸t to¹ (kinh c©n tú 59 - 60) 295 52. Hång loan, Thiªn hû (hû l¹c m¹ch ®ëm 45) 295 53. Thiªn ®øc, nguyÖt ®øc 296 54. Sao ®Èu qu©n (kinh ®ëm 61) 296 55. Sao Th¸i tuÕ (khu da…) 296 56. ThiÕu d­¬ng, thiÕu ©m (khu da…) 296 57. Tö phï, tuÕ ph¸ (khu da…) 296 58. Long ®øc (khu da liªn quan ®Õn thËn 69) 297 59. Phóc ®øc (khu da…) 297 60. Trùc phï (khu da…) 297 61. Trµng sinh (kinh nh¸nh bµng quang 25) 297 62. Méc dôc (kinh nh¸nh thËn 26) 297 63. Quan ®íi (kinh nh¸nh t©m bµo 27) 297 64. L©m quan (kinh nh¸nh tam tiªu 28) 297 65. §Õ v­îng (kinh nh¸nh ®ëm 29) 297 66. Suy (kinh nh¸nh can 30) 297 67. BÖnh (kinh nh¸nh phÕ 31) 297 68. Tö (kinh nh¸nh ®¹i tr­êng) 298 69. Mé (kinh nh¸nh vÞ 33) 298 70. TuyÖt (kinh nh¸nh tú 34) 298 71. Thai (kinh nh¸nh t©m 35) 298 72. D­ìng (Kinh nh¸nh tiÓu tr­êng 36) 298 VII. Dù b¸o vÒ tuæi thä cña con ng­êi 299 A- Nh÷ng ghi nhËn ch­a chÝnh thèng 299 B- Nh÷ng t­ liÖu y häc hiÖn ®¹i vµ gi¶ ®Þnh 300 C- Quan niÖm vÒ ho¸ 303 D. Bé sao Tø ho¸ vµ §iÓm ho¸ 305 ch­¬ng B¶y Phó ®o¸n I. C¸c sao thñ, chiÕu th©n mÖnh 314 II. Phó ®o¸n cña Hy Dy l·o tæ 350 Tµi liÖu tham kh¶o 395 Lêi giíi thiÖu L Þch sö nh©n lo¹i tõ khi h×nh thµnh cho tíi nay cã thÓ t¹m chia lµm hai thêi l­îng lín. Kho¶ng thêi l­îng lín thø nhÊt kÕt thóc ë thêi ®¹i Vua Phôc Hy c¸ch ngµy nay 3500 n¨m. Trong thêi l­îng thø nhÊt ng­êi víi ng­êi thËt sù b×nh ®¼ng. C¸c thµnh viªn cña céng ®ång chØ kh¸c nhau vÒ giíi tÝnh, tuæi t¸c. QuyÒn vµ lîi cña ng­êi ®øng ®Çu céng ®ång cã lÏ gièng nh­ quyÒn vµ lîi cña c¸c giµ lµng tr­ëng b¶n vïng dÎo cao cña nh÷ng bé téc Ýt ng­êi. (Nghiªu, ThuÊn lµ nh÷ng «ng vua sèng trong kho¶ng thêi l­îng lín thø nhÊt). Kho¶ng thêi l­îng lín thø hai b¾t ®Çu tõ thêi ®¹i Khæng Tö, c¸ch ngµy nay 2500 n¨m. Trong kho¶ng thêi l­îng thø hai x· héi ®· cã cÊu tróc chÆt chÏ, ®· ph©n thµnh tÇng líp, ®¼ng cÊp, giai cÊp. Mét ngh×n n¨m tõ thêi ®¹i Phôc Hy ®Õn thêi ®¹i Khæng Tö lµ thêi kú chuyÓn tiÕp. Cuèi thêi l­îng lín thø nhÊt, sù hiÓu biÕt cña con ng­êi vÒ con ng­êi ®· ®¹t tíi ®Ønh cao tuyÖt ®èi mµ ngµy nay chóng ta cßn chÞu ¶nh h­ëng, nh­ng ch­a ®ñ kh¶ n¨ng tiÕp nhËn, ®¸nh gi¸. §Ønh cao tuyÖt ®èi nµy lµ tËp hîp nh÷ng chøng nghiÖm cao siªu, s©u s¾c, tinh tÕ trong lÜnh vùc sinh y d­îc, ®­îc ghi nhËn bëi häc thuyÕt kinh l¹c huyÖt, t¹ng phñ, häc thuyÕt ©m d­¬ng ngò hµnh ®¹i cµn kh«n tiÓu cµn kh«n… Kinh phËt, kinh dÞch vµ yoga ®Òu chøa ®ùng nh÷ng phiªn b¶n cña häc thuyÕt kinh l¹c…, häc thuyÕt ©m d­¬ng ngò hµnh … Bèc PhÖ, B¸t tù hµ l¹c, tö b×nh…lµ sù ph¸t triÓn më réng øng dông cña häc thuyÕt kinh l¹c… Khæng Tö nghiÒn ngÉm kinh dÞch cña cæ nh©n ®Ó «ng s¸ng t¹o ra mét kinh dÞch kh¸c ®Çy ®Æc nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng x· héi, ®Çy ®Æc nh÷ng nhiÔu nh­¬ng, ngang tr¸i vµ bÝ t¾c. Tæ s­ tö vi häc - Tr©n §oµn - Sèng kho¶ng cuèi §­êng ®Çu Tèng (c¸ch ngµy nay kho¶ng 900 n¨m) lµ nhµ y d­îc häc (T¸c phÈm chÝnh gåm 114 thiªn y d­îc häc ) l¹i tinh th«ng nho, lý, dÞch häc, biÕt thuËt tu tiªm, thuËt phong thuû. Trªn c¬ së nghiªn cøu sù vËn hµnh cña c¸c sao trªn thiªn bµn Tö vi vµ nghiªn cøu hÖ thèng c¸c kinh, l¹c, m«n trªn c¬ thÓ con ng­êi t¸c gi¶ chøng minh c¸c sao trong Tö vi kh«ng ph¶i lµ sao trêi (nh­ quan niÖm phæ biÕn hiÖn hµnh) mµ lµ c¸c kinh, l¹c, m«n trªn c¬ thÓ con ng­êi, chØ ra sao nµo lµ kinh nµo, l¹c nµo, m«n nµo. §©y lµ xuÊt ph¸t ®iÓm ®Ó t¸c gi¶ ®Æt vÊn ®Ò viÕt cuèn s¸ch nµy. Vµ xin ch©n thµnh c¶m ¬n GS. Sö häc TrÇn Quèc V­îng, GS. NguyÔn Tµi Thu - ViÖn tr­ëng ViÖn Ch©m cøu ViÖt Nam vµ GS. Ph¹m ViÕt Trinh ( Héi tr­ëng Héi Thiªn v¨n häc ViÖt Nam) ®· ®éng viªn, thóc ®Èy ®Ó hoµn thiÖn mét suy lý, mét t×m tßi, t¹o cho t¸c gi¶ mét niÒm tin, sù m¹nh d¹n ®Ó phæ biÕn nghiªn cøu cña m×nh tíi b¹n ®äc, ®Ó t¸c gi¶ cã thÓ cïng b¹n ®äc ®i ®Õn mét c¸ch nh×n kh¸c vÒ vÊn ®Ò Tö vi víi con ng­êi. Víi sù t­¬ng øng 1:1 cña 77 sao cña Tö vi, víi 77 kinh, l¹c, m«n cña y häc cæ truyÒn, t¸c gi¶ ®· cè g¾ng lµm s¸ng tá s¸ch Tö vi cña TrÇn §oµn còng tr×nh bµy cÊu tróc vµ ¶nh h­ëng qua l¹i cña 77 kinh, l¹c, m«n nh­ y häc cæ truyÒn, nh­ng chó träng më réng nh÷ng chøng nghiÖm tõ lÜnh vùc sinh y sang lÜnh vùc t©m sinh lý c¸ nh©n, ®Æc ®iÓm bÖnh lý, lÞch sö bÖnh häc, lÞch sö x· héi cña mçi nh©n sè vµ mét vµi nhËn xÐt cã tÝnh triÕt häc. Sau khi lµm s¸ng tá nguån gèc sinh y häc nh©n thÓ cña Tö vi, t¸c gi¶ tr×nh bµy vËn dông Tö vi vµ y häc vµo viÖc dù b¸o, ®o¸n ®Þnh bÖnh bÈm sinh, n¨ng khiÕu nghÒ nghiÖp, ®Æc ®iÓm t©m sinh lý vµ tuæi thä cña mçi ng­êi. Dùa vµo c¸c tinh tó trªn thiªn bµn Tö vi ®Ó truy t×m téi ph¹m, h­íng nghiÖp, chän ng­êi cho viÖc. VËn dông mét c¸ch ®óng ®¾n, chÝnh x¸c lùc l­îng hËu thiªn cña con ng­êi ®Ó khai s¸ng t­¬ng lai. T¸c gi¶ xin ch©n thµnh c¶m ¬n «ng Hoµng B×nh, t¸c gi¶ cuèn s¸ch Hoµng LÞch, ThÕ kû ©m d­¬ng ®èi lÞch cña Nhµ xuÊt b¶n V¨n ho¸ D©n téc, ng­êi ®· ®ãng gãp mét sè kiÕn thøc c¬ b¶n cña ng­êi x­a ®Ó s¸ch thªm phÇn gi¸ trÞ. S¸ch lµ kÕt qu¶ cña nhiÒu n¨m häc hái, suy ngÉm vµ thÓ hiÖn. Tuy vËy c¶ viÖc häc hái vµ viÖc thÓ hiÖn khã tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt. Mong nhËn ®­îc sù gãp ý cña b¹n ®äc. ch­¬ng mét triÕt häc cæ ®iÓn vµ hiÖn ®¹i i. kh«ng gian vµ thêi gian Ngµy nay triÕt häc, khoa häc x· héi, khoa häc nh©n v¨n, khoa häc tù nhiªn ®Òu cho r»ng kh«ng gian, thêi gian lµ hai biÕn sè ®éc lËp. §Ó x¸c ®Þnh mét ®¹i l­îng tù nhiªn vÜ m« hoÆc tr¹ng th¸i cña mét hÖ vÜ m«, ng­êi ta kh«ng ph¶i chØ biÕt ®Þa ®iÓm, thêi ®iÓm mµ cßn ph¶i biÕt hµng chôc, hµng tr¨m c¸c th«ng sè kh¸c. §Ó x¸c ®Þnh n ph©n tö khÝ ®ùng trong mét b×nh kÝn, ng­êi ta ph¶i biÕt 6 n th«ng sè ( mçi ph©n tö cÇn biÕt s¸u th«ng sè lµ: x, y, z vµ vx, vy, vz ). Mét mÐt khèi kh«ng khÝ ë ®iÒu kiÖn th­êng cã kho¶ng 1025 ph©n tö. Muèn biÕt tr¹ng th¸i kh«ng khÝ ë n¬i ta ®ang ngåi, ta cÇn cã gi¸ trÞ cña 6. 1025 th«ng sè kh¸c nhau. Mét con sè qu¸ lín, kh«ng thùc tÕ v× kh«ng thÓ biÕt ®­îc, vµ nÕu cã biÕt ®­îc còng kh«ng thÓ sö dông ®­îc. Ng­êi ph­¬ng §«ng x­a gi¶i quyÕt vÊn ®Ò h¬i kh¸c. C¸ch gi¶i quyÕt nµy võa mang tÝnh triÕt häc võa mang tÝnh kinh nghiÖm, kh«ng hoµn toµn kh¼ng ®Þnh vµ kh«ng lÝ gi¶i triÖt ®Ó. Kinh DÞch chia mÆt ®Êt thµnh t¸m ph­¬ng vÞ lÇn l­ît lµ: §«ng, §«ng - Nam, Nam, T©y - Nam, T©y, T©y - B¾c, B¾c, §«ng - B¾c. C¸c ph­¬ng vÞ nµy còng ®Æc tr­ng cho bèn mïa: H­íng Nam - Mïa h¹ H­íng B¾c - Mïa ®«ng H­íng §«ng - Mïa xu©n H­íng T©y - Mïa thu NÕu cho r»ng kh«ng gian cña mçi sù vËt lµ c¨n cø chØ ra sù tån t¹i cña sù vËt Êy, lµ c¨n cø ®Ó ph©n biÖt sù vËt Êy víi sù vËt kh¸c, vµ thêi gian th­êng ®­îc biÓu hiÖn b»ng sù thay ®æi vÞ trÝ cña vËt th× sù thèng nhÊt kh«ng thêi gian trong Kinh DÞch kh«ng ®¬n thuÇn lµ mét h×nh thøc m« t¶ vµ ®· thùc sù lín h¬n kinh nghiÖm. TriÕt häc ph­¬ng §«ng quan niÖm c¸i t«i lµ mét (mét tiÓu cµn kh«n) vµ vò trô còng lµ mét (mét ®¹i cµn kh«n). TiÓu cµn kh«n cïng tån t¹i vµ thèng nhÊt víi ®¹i cµn kh«n. Mçi sinh vËt, mçi vËt thÓ còng lµ mét tiÓu cµn kh«n. Trêi ®Êt víi ta cïng sinh V¹n vËt víi ta lµ mét Cã "c¸i t©m ®ång nhÊt gi÷a nh©n thÓ vµ vò trô, gi÷a nh©n thÓ víi v¹n vËt". "C¸i t«i" kh«ng thÓ lµ mét nh©n tè ®éc lËp tù ph¸t sinh, tù ph¸t triÓn vµ cã kh¶ n¨ng c¶i t¹o thÕ giíi. L·o Tö nãi: Trêi ®Êt kh«ng cã nh©n Coi v¹n vËt nh­ loµi chã r¬m. Th¸nh nh©n kh«ng cã nh©n Coi tr¨m hä nh­ loµi chã r¬m. C¸i kho¶ng gi÷a trêi ®Êt gièng nh­ èng bÔ Trèng rçng mµ v« tËn, Cµng ®éng, h¬i cµng ra... "V¹n vËt víi ta lµ mét" nªn c¶ vò trô chØ cã mét biÕn. BiÕn Êy lµ kh«ng gian hay thêi gian còng vËy. Trong Tö Vi, Bèc PhÖ, Kinh DÞch, Phong Thñy... ®Òu thÊy bãng d¸ng mét biÕn. Mét biÕn ®Ëm ®Æc ë Tö Vi vµ Bèc PhÖ. ë Tö Vi, cuéc ®êi cña mçi con ng­êi ®­îc x¸c ®Þnh hoµn toµn b»ng thêi ®iÓm ra ®êi cña ng­êi Êy (giê, ngµy, th¸ng, n¨m). Mçi con ng­êi lµ hµm mét biÕn th× c¶ vò trô còng lµ hµm mét biÕn. §ã lµ sù t­¬ng ®ång gi÷a ®¹i cµn kh«n víi tiÓu cµn kh«n. §Ó v¬i ®i phÇn nµo sù hoµi nghi cña b¹n ®äc, ta h·y xÐt cô thÓ: Gi¶ sö cã mét tiÓu cµn kh«n A vµ mét tiÓu cµn kh«n Y. NÕu A ®éc lËp víi Y th× A sÏ vËn ®éng theo nh÷ng quy luËt cña chÝnh nã. ë thêi ®iÓm t*A, tiÓu cµn kh«n A ë tr¹ng th¸i A*. A* hoµn toµn x¸c ®Þnh bëi t*A (mét biÕn). T­¬ng tù nh­ A, ë thêi ®iÓm t+Y, tiÓu cµn kh«n Y ë tr¹ng th¸i Y+ (mét biÕn). ë thêi ®iÓm t-A víi tr¹ng th¸i A-, t­¬ng øng víi tr¹ng th¸i Y- thêi ®iÓm t-Y (chän t-A lµ thêi ®iÓm A gÇn Y nhÊt ch¼ng h¹n). Sù t­¬ng øng gi÷a A vµ Y khiÕn hai hÖ ®éc lËp víi nhau còng chØ x¸c ®Þnh b»ng mét biÕn t-A (hoÆc t-Y). NÕu A vµ Y lÖ thuéc lÉn nhau sao cho c¸c tr¹ng th¸i, c¸c thêi ®iÓm t­¬ng øng nhau. 1tY Y1  2tY Y2  3tY Y3  .............. ..............  ntY nY   1tA A1  2tA A2  3tA A3  .............. ..............  ntA nA   Ta chØ cÇn biÕt gi¸ trÞ cña mét trong bèn ®¹i l­îng tA, A, tY, Y lµ suy ra gi¸ trÞ cña ba ®¹i l­îng cßn l¹i. LÞch sö thÕ giíi cã thÓ chØ ra tÝnh mét biÕn cña céng ®ång nh©n lo¹i: Khi c¸c vua Hïng (200 n¨m tr­íc C«ng nguyªn) bµn kÕ s¸ch dùng n­íc th× ThÝch Ca (- 544 ( - 464) gi¶ng ®¹o ë Ên §é, Khæng Tö ( - 551 ( - 479) gi¶ng ®¹o ë Trung Quèc. Khi NguyÔn Du viÕt KiÒu ( 1765 - 1820 ) th× LÝ Nh÷ Tr©m (1763 - 1830) viÕt Kinh Hoa Duyªn, Mozart ( 1756 - 1791 ) so¹n nh¹c, Napoleon ( 1768 - 1821) ®­a qu©n ®¸nh chiÕm ch©u ¢u. Mét lo¹t c©u hái ®­îc ®Æt ra lµ: - LÞch sö cã thÓ x¶y ra kh¸c ®i ®­îc kh«ng? - C¸c sù kiÖn cã thÓ ®Õn sím hoÆc muén h¬n ®­îc kh«ng? - NÕu cã thÓ kh¸c ®­îc th× sù kh¸c Êy lµ nh­ thÕ nµo vµ t¹i sao l¹i kh¸c ®­îc? §­¬ng nhiªn lµ lÞch sö ph¶i x¶y ra nh­ thÕ chø kh«ng thÓ kh¸c ®­îc. LÞch sö ®· ®i qua, c¸c sö gia ®· ghi chÐp. BiÕt kho¶ng thêi gian NguyÔn Du viÕt KiÒu lµ biÕt thêi gian Kinh Hoa Duyªn gãp mÆt, biÕt ch©u ¢u ®ang ch×m trong m¸u löa (®ång ®¹i). LÞch sö nh÷ng sù kiÖn, nh÷ng c¸ nh©n hoµn toµn cè ®Þnh, lÞch sö thÕ giíi tr­íc n¨m 2000 hoµn toµn cè ®Þnh th× lÞch sö thÕ giíi sau n¨m 2000 còng hoµn toµn cè ®Þnh. Cè ®Þnh theo ®ång ®¹i vµ theo lÞch ®¹i. BiÕt mét sù kiÖn trong cuèn lÞch Êy th× ta cã thÓ suy ra c¸c sù kiÖn kh¸c. Trong khoa häc tù nhiªn, mçi hÖ th­êng cã nhiÒu ®Æc tÝnh, nhiÒu mèi quan hÖ. Ngµy x­a, thiÕu ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n nªn ng­êi ta th­êng bá qua nh÷ng mèi quan hÖ cã ¶nh h­ëng kh«ng lín ®Õn gi¸ trÞ cña nh÷ng ®¹i l­îng cÇn x¸c ®Þnh ®Ó mçi ®¹i l­îng th­êng chØ phô thuéc vµo mét vµi biÕn sè nµo ®ã. Ngµy nay, do ®Çy ®ñ ph­¬ng tiÖn tÝnh to¸n, ng­êi ta cã thÓ xem xÐt ®Õn mäi ®Æc tÝnh, mäi mèi quan hÖ nªn gi¸ trÞ cña mét ®¹i l­îng liªn quan ®Õn hµng chôc, hµng tr¨m hoÆc nhiÒu h¬n n÷a nh÷ng gi¸ trÞ cña c¸c ®¹i l­îng kh¸c. T¹i sao cã sù gia t¨ng sè biÕn sè vµ t¹i sao sù gia t¨ng biÕn sè nµy ®­îc thùc tÕ khoa häc kÜ thuËt c«ng nhËn. Chóng ta ph¶i ®o gi¸ trÞ cña hµng tr¨m biÕn sè x1, x2, x3...x10 v× chóng ta kh«ng biÕt sù lÖ thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c biÕn sè nµy, vµ nÕu cã biÕt th× sù tÝnh to¸n cßn phøc t¹p h¬n phÐp ®o trùc tiÕp nªn ng­êi ta kh«ng tÝnh hoÆc kh«ng t×m c¸ch tÝnh. Mét hµm sè y = f (x1, x2,... x100) x¸c ®Þnh th«ng qua 100 th«ng sè xi víi 100 c¸ch kh¸c nhau mµ ë ®ã (100 th«ng sè) chØ cã mét th«ng sè ®éc lËp th× b¶n th©n mçi gi¸ trÞ cña y ®· lµ gi¸ trÞ trung b×nh: y =  y1 + y2 +... y100    100   y lµ gi¸ trÞ trung b×nh cña 100 gi¸ trÞ kh¸c nhau nªn y chÝnh x¸c (Ýt thay ®æi) ii. con ng­êi vµ vò trô a. vò trô víi con ng­êi lµ mét hÖ h÷u h¹n vµ hë TriÕt häc cña chóng ta ngµy nay dïng mÉu hÖ v« h¹n. HÖ v« h¹n lµ mét kh¸i niÖm lÝ thuyÕt thuÇn tóy. Kh¸i niÖm hÖ