Phóng sự phát thanh - Cái tôi trần thuật

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------o0o------ KHOA BÁO CHÍ TIỂU LUẬN PHÓNG SỰ PHÁT THANH - CÁI TÔI TRẦN THUẬT Giảng viên hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: Lớp: MỤC LỤC Trang PHẦN MỞ ĐẦU………………………………………..3 PHẦN MỘT Vài nét về thể loại phóng sự……………………………4 I.Sự hình thành và phát triển của phóng sự………………4 II.Khái niệm và đặc trưng của phóng sự…………………5 II.1. Khái niệm phóng sự……………………………….5 II.2. Đặc trưng của phóng sự……………………………7 III.Kết cấu tác phẩm phóng sự………………………….10 PHẦN HAI Vai trò của cái tôi trần thuật trong phóng sự………..12 I.Cái tôi trần thuật trong phóng sự………………………12 II.Nhân vật trần thuật với tinh thần nhập cuộc………….15 KẾT LUẬN…………………………………………….17 Danh mục tài liệu tham khảo…………………………18 Phụ lục………………………………………………….19 PHẦN MỞ ĐẦU Trong các thể loại báo chí, phóng sự là một trong những thể loại đặc biệt thích hợp với việc mô tả sự phát triển năng động của hiện thực, có khả năng gây được những ấn tượng rất sâu sắc với công chúng. Với sức mạnh của một thế loại mang tính chiến đấu, từ khi hình thành cho đến nay, phóng sự vẫn phát triển không ngừng và trở thành thế mạnh của mọi loại hình báo chí. Phóng sự có khả năng thông tin thời sự, đảm bảo tính xác thực, định hướng thông qua việc trình bày, diễn tả về những vấn đề, sự kiện, con người, tình huống điển hình trong một quá trình phát triển. Nhắc đến phóng sự không thể không kể đến vai trò của cái tôi trần thuật có mặt trực tiếp trong tác phẩm khắc hoạ nên bức tranh toàn cảnh về cuộc sống với những chi tiết cụ thể, sinh động, đầy chất nhân văn. Sự phát triển mạnh mẽ của báo chí Việt Nam với các loại hình báo in, báo nói, báo hình, báo điện tử… đã tạo mảnh đất màu mỡ cho phóng sự phát triển ngày càng đa dạng và mạnh mẽ, phản ánh một cách nhanh chóng những cái mới, kịp thời mang đến cho công chúng những thông tin sinh động về mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Tuy nhiên, bối cảnh của báo chí hiện đại cũng đòi hỏi phóng sự luôn có sự đổi mới, thích ứng với những biến đổi về mặt khoa học kĩ thuật trong công nghệ truyền thông hiện đại. Trong tiểu luận này, tác giả muốn đi sâu tìm hiểu về thể loại phóng sự - đặc biệt là vai trò của cái tôi trần thuật trong phóng sự, một thể loại báo chí xung kích với năng lực phản ánh sự thật sống động và có chiều sâu. PHẦN 1. VÀI NÉT VỀ THỂ LOẠI PHÓNG SỰ SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA PHÓNG SỰ: Thuật ngữ “ Phóng sự” theo tiếng La tinh là Reportage có nghĩa là truyền đạt, báo tin, thông báo. Ban đầu phóng sự được người Anh sử dụng với nghĩa mô tả những đám cháy, những trận lụt, những kì họp Quốc hội, chiến tranh… Sau đó ít lâu, trên báo chí Pháp, phóng sự cũng xuất hiên với tư cách bài viết về quá trình điều tra của phóng viên đối với những con người sự việc chứa nhiều bí ẩn với người đọc. Ban đầu, thể loại phóng sự được khai thác từ nhiều góc độ theo những quan niệm khác nhau. Người Đức coi phóng sự chỉ là sự đưa tin, không khác lám so với tin tức. Người Mỹ lại chú ý đến khả năng diễn tả những cuộc cãi vã trong các kì họp quốc hội của phóng sự, trong khi người Pháp lại quan tâm nhiều hơn đến khả năng trình bày các kết quả điều tra sự việc…Dần dần phóng sự ngày càng hoàn thiện hơn, không chỉ đề cập đến những sự việc nhỏ mà đã đề cập đến những sự kiện, những biến cố gây chấn động toàn cầu như thiên phóng sự “Mười ngày rung chuyển thế giới” của nhà báo Mỹ John Reed về Cách mạng tháng Mười Nga, hay “Viết dưới giá treo cổ” của Nhà báo tiệp Khắc Julius Fucik…Phóng sự không chỉ dùng lại ở việc đưa tin mà đã đã kết hợp giữa thông tin sự kiện với thông tin lý lẽ với bút pháp đầy tính nghệ thuật. Ở nước ta, các hình thức thông tin về người thật việc thật đã có nguồn gốc từ xa xưa. Một số tác phẩm như “ Việt điện u linh” (Lí Tế Xuyên), “Lĩnh Nam chích quái” (Vũ Quỳnh –Kiều Phú), đằng sau những huyền thoại, những truyền thuyết hoang đường là những thông tin chân thật về cuộc sống. Thông tin đó dần hiện ra rõ nét hơn trong các tác phẩm ký như: Thượng kinh kí sự, Hoàng Lê nhất thống chí…Tuy nhiên, phải đến đầu thế kỉ 19, khi có báo in ở Việt Nam, thì phóng sự mới xuất hiện và dần ổn định với tư cách là một thể độc lập với các thể loại báo chí khác. Bước sang thế kỉ 20, phóng sự phát triển mạnh với rất nhiều những tên tuổi nổi tiếng như: Vũ Trọng Phụng với Cơm thầy, cơm cô, Làm đĩ, Kĩ nghệ lấy Tây…Ngô Tất Tố với Việc làng…Bên cạnh đó là những tác phảm của dòng báo chí cách mạng tiêu biểu là: Bản án chế độ thực dân Pháp (Nguyễn ái Quốc), Vấn đề dân cày (Quan Ninh- Vân Đình)…Cùng với cuộc chiến đấu vì độc lập tự do dân tộc, thể loại phóng sự trên báo chí đã thực sự bám sát cuộc sống chiến đấu của nhân dân ta. Những năm cuối thập kỉ 80 được xem như thời kì bùng nổ của thể loại phóng sự với những cây bút nổi tiếng như: Huỳnh Dũng Nhân, Xuân Ba, Mạnh Việt, Đào Quang Thép…góp phần thay đổi diện mạo của thể loại phóng sự, đáp ứng nhu cầu thông tin ngày càng lớn của công chúng. Trong bối cảnh hiện nay, phóng sự không chỉ dừng lại ở việc mô tả mà đã tiếp cận thực tế một cách chân thực và đa dạng, hiện thực được phản ánh trong phóng sự là hiện thực phức tạp, luôn phát triển và biến động không ngừng với tính khái quát cao. Với bút pháp giàu chất văn học và cái tôi trần thuật vừa cảm xúc, vừa trí tuệ, phóng sự không chỉ trình bày hiện thực mà còn cố gắng phát triển những vấn đề liên quan đến hiện thực đó. Với những ưu điểm này, phóng sự đã đạt tới sự chân thực, đa dạng khi phản ánh hiện thực. KHÁI NIỆM VÀ ĐẶC TRƯNG CỦA PHÓNG SỰ: II.1. Khái niệm phóng sự: Cho đến nay vẫn tồn tại nhiều quan điểm khác nhau về phóng sự. Trước đây, Stanny Johnson và Jolian Narit - hai giáo sư bộ môn báo chí trường ĐH Tennesse trong cuốn sách Người phóng viên toàn năng cho rằng: “ phóng sự là một bài tường thuật hoặc một bài báo được phát triển và xử lý một cách có văn học”. Quan điểm này thừa nhận trong phóng sự có thể sử dụng những yếu tố văn học mà chất lượng tuỳ thuộc vào cá tính và khả năng của mỗi tác giả. Nhà văn, nhà báo Mỹ Mark Twain thì coi : “Phóng sự chỉ là một sự ghi chép máy móc đơn thuần các sự việc chứ không phải là một công việc sáng tạo”. Trái lại, giáo sư Pơ-rô-min, khoa báo chí trường DDH Lô-mô-nô-xốp cho rằng: “ Phóng sự là một cách đặc biệt để thông tin về một sự viẹc như sự việc đó đã diễn ra trước mặt người viết. Thực chất phóng sự là đưa tin về hoạt động của côn người nghĩa là trước hết phải nêu được những hoạt động của con người.” Quan niệm này thừa nhận tính sinh động, hấp dẫn trong những thông tin được đưa ra trong phóng sự khiến cho người đọc cảm giác như được chứng kiến sự kiện. Giáo trình nghiệp cụ báo chí (khoa Báo chí - trường tuyên huấn trung ương trước đây) đưa ra quan niệm: “Phóng sự là một trong những thể tài thông tin quan trọng của báo, có ít nhiều đặc trưng văn học, phản ánh sự kiện xảy ra có thể kết hợp với nghị luận, nhằm nêu lên phẩm chất tinh thần của con người và toàn bộ xã hội theo một hệ thống quan điểm và đương lối chính trị nhất định”. Tác giả Đức Dũng trong Các thể kí báo chí đưa ra quan niệm: “ Phóng sự là một thể loại đứng giữa văn học và báo chí có khả năng trình bày, diễn tả những sự kiện, con người, tình huống điển hình trong một quá trình phát sinh, phát triển dưới dạng một bức tranh toàn cảnh vừa khái quát, vừa chi tiết sống động với vai trò quan trọng cảu nhân vật trần thuật và bút pháp linh hoạt, ngôn ngữ giàu chất văn học” Từ những quan niệm trên có thể thấy hai điểm chung: thứ nhất, phóng sự có mục đích tối thượng là thông tin thời sự về người thật, việc thật trong quá trình phát sinh, phát triển; thứ hai, phóng sự sử dụng bút pháp linh hoạt, sinh động gần với văn học. Từ đó có thể đưa ra định nghĩa về phóng sự: Phóng sự là một thể loại báo chí, phản ánh những sự kiện, sự việc, vấn đề đàn diễn ra trông hiện thực khách quan có liên quan đến những hoạt động và số phận của một hoặc nhiều người bằng phương pháp miêu tả hay tự thuật, kết hợp với nghị luận ở mức độ nhất định. Trong phóng sự, vai trò cái tôi trần thuật, nhân chứng khách quan rất quan trọng. II.2. Đặc trưng của phóng sự: II.2.1. Phóng sự phản ánh sự thật: Đối với tất cả các thể loại báo chí, phản ánh sự thật luôn là mục tiêu được đặt lên hàng đầu. Với phóng sự, việc cung cấp cho công chúng những tri thức phong phú, đầy đủ, chính xác, để họ có những nhận thức, đánh giá đúng người và đúng việc luôn là mục đích quan trọng nhất. Ngoài việc thông tin thời sự về người thật, việc thật trong một quá trình phát sinh, phát triển, phóng sự còn cố gắng thẩm định hiện thực và trả lời những câu hỏi mà hiện thực đặt ra. Tính xác thực trong thông tin đòi hỏi người viết phóng sự phải thật sự hiểu biết về vấn đề định viết. Tác giả phải là người tận mắt chứng kiến sự việc hoặc tự mình đi tìm hiểu vấn đề thông qua những nhân chứng tin cậy. Trong phóng sự “Tôi đi bán tôi”, nhà báo Huỳnh Dũng Nhân đã phải mượn một “chiếc áo “quân khu” rộng thùng thình, chân xỏ đôi dép lê loẹt quẹt, đầu đội chiếc mũ cối bất hủ”, rồi “ thả bộ ra chợ người”. Anh cũng tham dự vào đội quân bán sức lao động, để được tận mắt chứng kiến cảnh tranh giành công việc, mặc cả giá, nỗi thất vọng của những người không được thuê mướn… Tam Lang khi viết “ Tôi kéo xe” cũng đã chụp lên đầu chiếc nón và mặc bộ quần áo phu xe để hiểu đến tận cùng nỗi vất vả, nhọc nhằn của những “ngựa người” từ đó kêu gọi xoá bỏ công việc đầy bất công ấy. Phóng sự không chỉ dừng lại ở việc phản ánh một sự kiện, hiên tượng đơn lẻ mà còn trình bày một chuỗi các sự kiện, dặt trong tiến trình lịch sử, quá trình phát sinh, để người đọc dễ dàng nắm bắt vấn đề. Người viết trình bày một cách khách quan diễn biến của sự việc, đồng thời cũng nhằm chứng minh cho kết luận của mình, tù đó gợi mở những vấn đề có ý nghĩa chính trị xã hội nhất định. II.2.2. Phóng sự sử dụng bút pháp miêu tả tường thuật kết hợp với nghị luận: Từ những ngày đầu của phóng sự Việt Nam, bút pháp miêu tả, tường thuật đã được các nhà báo khai thác triệt để. Trong “Tôi kéo xe”, Tam Lang viết: “ Trước mặt tôi, một bát canh sáo bò bốc khói lên ngùn ngụt. Nóng sốt như thế mà tôi đoán chừng nó chẳng ngon lành gì cho lắm vì trong bát canh đục ngầu như nước cống, mấy khoanh lòng bò lều bều nổi như những xác chết đuối giữa những đám hàm răng”. Sự miêu tả dẫn dắt người đọc tới gần sự kiện hơn. Cách thức tường thuật của tác giả giúp cho người đọc có cảm giác như đang được từng bước khám phá diễn biến của sự kiện. Chính vì vậy mà phóng sự có ưu thế cung cấp thông tin cho người đọc một cách chi tiết và đầy đủ. Cũng như các thể loại báo chí khác, sự vật, nhân vật trong phóng sự phải đảm bảo tính trung thực của nó. Yếu tố miêu tả trong phóng sự sẽ làm tăng thêm tính trung thực của thông tin cũng như tạo sự uyển chuyển, mềm mại của thông tin khi đến với độc giả. Nhà báo phải là nhà quan sát tinh tế và nhạy cảm, biết chọn lọc những chi tiết tiêu biểu của sự kiện. Cây phóng sự Xuân Ba được xem là một trong những người có con mắt tinh đời, luôn khám phá ra những chi tiết tưởng như vặt vãnh nhưng lại rất có giá trị trong tác phẩm. Trong phóng sự Đông Âu trên từng cây số có đoạn: “ Ở bến xe này hững dãy người xếp hàng chờ mua vé đi các tuyến, cũng những dãy ghế gỗ sứt sẹo bẩn thủi áp lưng vào nhau, cũng cái mùi uế tạp rất đặc thù bốc lên từ thùng rác ở góc nhà, từ những bộ quần áo lâu ngày không giặt, từ những đôi chân lồng trong các loại giầy to sụ kia, hệt như ở các bến xe tứ sứ mình vậy…Cách đó không xa thay vì những cái nón mê rách, rổ rá của đám ăn mày bên ta là những chiếc đấu gỗ con con bẩn thỉu vì lâu ngày không được cọ rửa của tốp khất thực cứ huơ huơ dưới đầu gối của khách bộ hành”. Để có những phóng sự sắc sảo, người viết phải biết kết hợp tính nghị luận ở mức độ nhất định, để phóng sự không chỉ là bài ghi chép thuần tuý mà đưa ra những đánh giá, nhận định đúng đắn, định hướng cho người đọc. II.2.3. Phóng sự sử dụng bút pháp sinh động, linh hoạt, giàu hình ảnh, gần với văn học. Phẩm chất văn học trong phóng sự không phải là cách tác giả thêm thắt vào trong tác phẩm đó mà phẩm chất đó tồn tại ngay trong hiện thực. Đặc biệt là trong giai đoạn có biết bao nhiêu sự kiện, cuộc đời đầy kịch tính, đầy sống động. Bởi vì theo như Bô-rit Pô-lê-vôi thì: “ Cuộc sống của chúng ta muôn hình muôn vẻ như thế, biết bao sự việc đã xảy ra thực ra cũng không cần thiết phải hư cấu, thêm thắt tô vẽ gì thêm nữa”. Trong tác phẩm phóng sự, đối tượng càng điển hình bao nhiêu tác phẩm càng có khả năng tiếp cận tới những phẩm chất văn học bấy nhiêu. Tất nhiên, đối với những người làm báo không phải ai cũng có cơ hội được chứng kiến những sự kiện trọng đại nhưng điển hình có nhiều cấp độ và cấp độ đó không hề làm giảm bớt những phẩm chất văn học trong phóng sự. Nói đến những đặc trưng của phóng sự không thể không kể đến vai trò của cái tôi trần thuật bởi chỉ trong phóng sự, cái tôi trần thuật mới hiện lên có bề dày, có bản sắc và luôn luôn đóng vai trò là sợi chỉ đỏ xuyên suốt tác phẩm, là nhân chứng đáng tin cậy nhất trước toàn bộ những điều mà tác phẩm đề cập tới. Vai trò của cái tôi trần thuật sẽ được đề cập trong phần sau của tiểu luận. KẾT CẤU TÁC PHẨM PHÓNG SỰ: Tác phẩm phóng sự thường có ba phần cơ bản: Nêu vấn đề: Thông qua một sự kiện, tình huống hay một con người cụ thể, tác giả nêu vấn đề mà bài phóng sự sẽ đề cập tới. Ngoài ra, tác giả phóng sự cũng có thể đặt vấn đề xuất phát từ chính kiến thức, kinh nghiệm của mình. Dù dưới hình thức nào thì mục đích chủ yếu của phần này cũng nhằm nêu lên vấn đề mà tác phẩm sẽ tập trung làm rõ. Diễn giải, chứng minh sự tồn tại của vấn đề đã nêu: Trong phần này, tác giả trình bày những chi tiết, sự việc, con người, số liệu… thật điển hình và chân thật mà tác giả thu thập được. Những dữ kiện ấy được sắp xếp một cách có chủ định nhằm minh hoạ một cách rõ ràng nhất cho những vấn đề đã nêu lên. Cái tôi trần thuật - tác giả - nhân chứng khách quan làm nhiệm vụ khâu nối các dữ kiện xuyên suốt toàn bộ nội dung tác phẩm. Một phóng sự hay nhất thiết phải có được những chi tiết có khả năng gây ấn tương với công chúng. Đó là những con số, những sự kiện, tình huống… làm nên luận cứ của tác phẩm, từ đó những luận chứng càng được khắc hoạ và hiệu quả thông tin càng cao. Trong một phóng sự, do sự phong phú của nội dung thông tin, nên ngoài tít chính, tác giả thường đặt thêm nhưng tít phụ. Tít phụ là những phần nhỏ của nội dung mang tính độc lập tương đối. Mỗi phần nội dung ấy có chủ đề riêng của nó, và chủ đề của những phần nhỏ đó làm nên nội dung của tác phẩm. Phần kết luận: Đây được xem là phần quan trọng nhất, vì nó là mục đích chủ yếu mà tác phẩm hướng tới. Sự thật được trình bày càng nổi bật, điển hình bao nhiêu thì những vấn đề rút ra càng nổi bật, quan trọng bấy nhiêu. Trong phần này tác giả cũng phần nào trả lời những câu hỏi mà hiện thực trong tác phẩm đặt ra. Trong trường hợp tác giả đề xuất vấn đề trên cơ sở huy động những dữ kiện xa nhau hoặc chỉ liên quan với nhau về mặt ý nghĩa, tác giả sử dụng một vấn đề làm trung tâm, khi không tìm được vấn đề như vậy thì vai trò trung tâm ấy chính là cái tôi trần thuật. Dạng kết cấu với ba phần này là mô hình cơ bản nhất của thể loại phóng sự. Trên cơ sở kết cấu như vậy, mỗi tác giả lại có sự sáng tạo trong từng tác phẩm cụ thể. Trong thực tế, mỗi tác phẩm phóng sự đều mang đậm dấu ấn cá nhân. Điều đó với văn học không có gì lạ nhưng với báo chí, đây lại là điểm nổi bật, không thể không nhắc tới. PHẦN 2. VAI TRÒ CỦA CÁI TÔI TRẦN THUẬT TRONG PHÓNG SỰ CÁI TÔI TRẦN THUẬT TRONG PHÓNG SỰ: Cái tôi trần thuật được coi là đặc điểm nổi bật của thể kí báo chí, và chỉ trong phóng sự cái tôi trần thuật mới được thể hiện một cách có bề dày và có bản sắc nhất. Nếu như trong truyền ngắn hay kí, cái tôi chỉ được xem như một thủ pháp nghệ thuật thì trong phóng sự, cái tôi bao giờ cũng là tác giả. Với tư cách alà người trực tiếp chứng kiến và trình bày sự thật, cái tôi trần thuật - tác giả - nhân chứng khách quan khiến cho công chúng luôn tin tưởng rằng họ đang được tiếp xúc với sự thật. Nhà báo, nhà văn Cô-lôm-bi-a Gab-rien Gac-xi-a Mác-két nói: “Trong nghề phóng sự, người ta có thể nói điều người ta muốn nói với hai điều kiện: một là phóng sự được làm với hình thức có thể tin được và hai là người làm phóng sự từ trong ý thức của mình phải hiểu rằng điêu mình viết là sự thật”. Phóng sự là một trong những thể loại đặc biệt thích hợp với việc mô tả sự phát triển năng động của hiện thực. Khác với tin, là thể loại hầu như không có tính chất cá nhân, cái tôi trần thuật trong phóng sự là một nhân vật m định khách quan, khách quan không chỉ với công chúng tiếp nhận mà ngay cả với đối tượng mà tác phẩm đề cập tới. Trong phóng sự, cái tôI - tác giả là người dẫn chuyện, người trình bày, lí giải những dữ kiện mà tác phẩm đề cập tới. Công chúng tiệp nhận luôn có cảm giác tác giả có mặt trong từng chi tiết của tác phẩm. Chính điều này khiến cho Phóng sự khác với các thể loại khác. Trong kí chân dung, tác giả xuật hiện chỉ đóng vai trò gợi mở, nhường chỗ cho vai trò nhân vật của mình. Trong Nhật kí phóng viên, sự thẩm định của cái tôi lại mang tính cá nhân nhiều hơn, còn với kí chính luận, cái tôi lại nghiêng về phía lĩ lẽ nhiều hơn, nó thiếu đi sự uyển chuyển, mềm mại của cảm xúc như trong phóng sự. Tuy nhiên trong khi trình bày và thẩm định hiện thực, cái tôi - tác giả phải khách quan nhưng đồng thời cũng phải tạo được sự đồng cảm với cái ta - công chúng tiếp nhận. Một phóng sự mà ở đó tác giả không đủ khả năng thẩm định hoặc thẩm định méo mó hiện thực đem đen cho công chúng thì không những không tạo ra được sự hưởng ứng mà còn khiến công chúng nghi ngờ tài năng và sự trung thực của chính tác giả. Cái tôi trần thuật cũng góp phần tạo nên giọng điệu của tác phẩm. Xuất phát từ đối tượng mô tả và nhằm thẩm định đối tượng đó, giọng điệu trong phóng sự rất sinh động: khi nghiên túc, lí lẽ, lúc hài hước, châm biếm và khi lại tràn đầy cảm xúc. Cùng với nghệ thuật trình bày, nghệ thuật miêu tả.. cái tôi trần thuật khiến phóng sự có khả năng phản ánh hiện thực trong nhiều trạng huống khác nhau. Phóng sự Ngấn ngơ ta xuống ga nào hở em ?, tác giả Ngô Minh Khôi có đoạn mở đầu: “Anh Hoàng Dương, trưởng ga Huế là người cởi mở, thích đùa. Anh yêu văn học và chơi thân với nhiều nhà văn, nhà thơ trong xứ. Trong mâm rượu vui, anh thường hát “bài ruột” tự biên về ngành hoả xa của mình. Bài hát ám ảnh tôi đến nỗi đi đâu gặp đoàn tàu hay nhà ga là tôi lại nhẩm hát. Đặc biệt những lúc tàu đi qua vùng đèo núi hiểm trở, vào ngầm ra dốc như miền Minh Cầm, Kim Lũ, trong tôi lại vang lên da diất bài hát của anh Dương bên chén rượu nơi đất Thần Kinh quen thuộc: Mi cực, tau cực Mi cực, tau cực Mi cực, tau cực … Suỵt!... Chỉ mấy chữ ấy thôi mà đủ trạng huống của đoàn tàu. Tiết tấu nhanh dần là tầu rời ga. Tiết tấu chậm dần là tàu vào ga. Tiếng “ suỵt” là tiếng xả phanh hơi như nỗi khổ nghiệt ngã dồn nén tức tưởi”… Âm hưởng của những lời hát ấy xuyên suốt trong bài phóng sự, tạo ra nỗi ám ảnh đầy trăn trở về thực trạng của những chuyến tài chất chứa bao cảnh đời ngang trái của một xã hội thu nhỏ, được minh hoạ bằng cảnh kiếm sống của những “ thương gia tí hon”, cảnh “rùa đi tàu thống nhất”…Cả một “ mớ thị trường hổ lốn” ấy kết thành khối “ nặng nề và âm thầm, xuyên qua không gian và thời gian trên hai đường ray mưa và nắng và âm điệu bài hát “ ngành nghề ” của anh Dương : Mi cực, tau cực…” Viết về những người thợ lò ở mỏ than Mông Dương, Huỳnh Dũng Nhân cũng có những dòng đầy trăn trở: “ Tôi đã thấy tạn mắt vài trương hợp có đôi ủng rách, đôi tay trần tứa máu trông than đá, vắt xôi đạu cứng quèo gọi là bồi dưỡng giữa ca, thùng nước vẩn đục bụi than, một chiếc nút áo bị đứt tung phải buộc tạm bằng dây mìn…Tôi đã tạm hiểu thế nào là cuộc sống của những người ăn trên than, đi trên than, ngủ trên than, lam lũ suốt ngày mà hai bàn tay họ không có một tài sản gì giá trị. Tôi nhớ lại- vâng - ngay trong lúc bò trong hầm lò này - hình ảnh một nữ công nhân đang đếm lại từng đòng lương ít ỏi, nhầu nát, toàn tiền lẻ với giấy 50 đồng (chắc tất cả không quá 15 ngàn đồng). Một tờ 50 đồng quá rách.