Phương pháp tiếp cận điều tra kinh tế - xã hội phục vụ nghiên cứu quy hoạch phát triển vùng ven đô

SË 103+104 . 202062 I. Giôùi thieäu chung - Khaùi nieäm vaø nhaän thöùc cô baûn veà vuøng ven ñoâ Vuøng ven ñoâ laø nôi chöùng kieán söï chuyeån dòch cô caáu kinh teá noâng nghieäp sang phi noâng nghieäp, laø moâi tröôøng trung gian cho söï taùc ñoäng qua laïi giöõa vaên hoùa noâng thoân vaø vaên hoùa ñoâ thò. Vì vaäy, nghieân cöùu söï phaùt trieån cuûa vuøng ven ñoâ coù theå ñoùng goùp vaøo vieäc ñònh höôùng cho söï phaùt trieån ñoâ thò noùi chung vaø thaønh phoá noùi rieâng[7]. Vieäc tieáp caän ñieàu tra khaûo saùt töø goùc ñoä kinh teá - xaõ hoäi coù vai troø quan troïng trong vieäc nhaän dieän caùc vaán ñeà hieän traïng, ñaùnh giaù caùc taùc ñoäng cuûa ñoâ thò hoaù ñeán ñôøi soáng kinh teá - vaên hoaù, xaõ hoäi vuøng ven, töø ñoù môùi coù ñöôïc baøi toaùn khoâng gian cho nhöõng vaán ñeà ñang ñaët ra. Ñeå coù nhöõng chính saùch vaø nhöõng hoaït ñoäng can thieäp phuø hôïp nhaèm giaûi quyeát caùc vaán ñeà cuûa khu vöïc ven ñoâ döôùi taùc ñoäng cuûa quaù trình ñoâ thò hoaù caàn phaûi laøm roõ khaùi nieäm veà khu vöïc ven ñoâ vaø xaùc ñònh ñöôïc caùc ñaëc tröng cô baûn veà kinh teá, vaên hoaù, xaõ hoäi cuûa khu vöïc naøy. THE APPROACH OF SOCIAL-ECONOMICAL SURVEYS FOR PLANNING AND DEVELOPING PERIURBAN AREAS The peri-urban area is the place that witnessing the transformation of economic structure from agricultural to non- agricultural economy, an intermediary environment for the interaction between rural and urban culture. Therefore, studying the development of peri-urban areas can contribute significantly to the process of establising visions and strategies for the city development. The approach of social-economical surveys for planning and developing peri- urban areas in Vietnam plays a very important role in identifying the current situation, assessing the impacts of urbanization on the economic, cultural and social life in the peripheries so that the spatial problem can be solved in effective and practical way. The article gave general concepts and basic characteristics of peri-urban areas in terms of socio-economic and cultural aspects. Besides, the article identified the socio-economic factors under the impact of the urbanization process in the peri urban areas and introduced the basic principles when making survey plan for that specific areas. These are very important principles so that researchers can establish a framework and detail shedule for their surveys. Keywords: social – economical survey method, peri-urban area, peri-urbanization, social – economical impacts, Vietnam PHÖÔNG PHAÙP TIEÁP CAÄN ÑIEÀU TRA KINH TEÁ - XAÕ HOÄI PHUÏC VUÏ NGHIEÂN CÖÙU QUY HOAÏCH PHAÙT TRIEÅN VUØNG VEN ÑOÂ TS. KTS. TAï QUYøNH HOA Khoa Kieán truùc Quy hoaïch, Tröôøng Ñaïi hoïc Xaây döïng DIEÃN ÑAøN 63SË 103+104 . 2020 Caùc nhaø nghieân cöùu phaùt trieån ñoâ thò ñaõ ñöa ra moät soá khaùi nieäm khaùc nhau veà vuøng ven ñoâ, coù theå toùm taét caùc ñieåm chung nhaát nhö sau: veà maët ñòa lyù ven ñoâ coù theå ñöôïc hieåu laø khu vöïc caän keà vôùi thaønh phoá vaø tieáp giaùp vôùi khu vöïc noâng thoân. Vuøng ven ñoâ laø vuøng roäng lôùn bao truøm nhieàu ñòa baøn naèm xung quanh ñoâ thò loõi trung taâm ñoâ thò lôùn[1]. Nhìn chung, vuøng ven ñoâ laø nôi vöøa coù caùc hoaït ñoäng noâng thoân vöøa coù caùc hoaït ñoäng ñoâ thò, nghóa laø khoâng hoaøn toaøn laø ñoâ thò cuõng khoâng thuaàn tuyù laø noâng thoân vaø chòu taùc ñoäng maïnh cuûa ñoâ thò hoaù. Noù laø söï pha troän cuûa caùc heä thoáng sinh thaùi noâng nghieäp vaø ñoâ thò. Bôûi vaäy, vuøng ven ñoâ khoâng toàn taïi ñoäc laäp maø naèm trong moät mieàn lieân thoâng noâng thoân - ven ñoâ - ñoâ thò vaø taïo thaønh moät heä thoáng noâng thoân - ven ñoâ - ñoâ thò. Do ñoù, khoù coù theå xaùc ñònh ñöôïc ranh giôùi cuûa moät vuøng ven ñoâ vôùi caùc tieâu chuaån cuï theå. Thoâng thöôøng, ngöôøi ta xaùc ñònh ranh giôùi cuûa vuøng ven ñoâ döïa vaøo caùc chính saùch quy hoaïch ñoâ thò vaø caùc bieän phaùp quaûn lyù haønh chính[3],[5],[7]. Trong quaù trình ñoâ thò hoaù, vuøng ven ñoâ thöôøng phaûi chòu taùc ñoäng maïnh cuûa vieäc môû roäng khoâng gian ñoâ thò. ÔÛ nhieàu nöôùc, chính saùch quy hoaïch vaø phaùt trieån ñoâ thò ñaõ bieán vuøng ven ñoâ thaønh ñoâ thò vaø ñoâ thò hoaù vuøng noâng thoân laân caän thaønh vuøng ven ñoâ môùi. Tuy toàn taïi trong moät heä thoáng noâng thoân - ven ñoâ - ñoâ thò, nhöng vuøng ven ñoâ vaãn coù nhöõng ñaëc tröng kinh teá, vaên hoaù vaø xaõ hoäi rieâng cuûa noù. Moät soá nghieân cöùu ñaõ tieán haønh vôùi khu vöïc ven ñoâ nhö nghieân cöùu cuûa Nguyeãn Duy Thaéng (2009), Buøi Vaên Tuaán (2014) vaø Trònh Duy Luaân (2016) ñaõ neâu ra moät soá ñaëc tröng kinh teá, vaên hoaù xaõ hoäi nhö sau: n Veà kinh teá: Khaùc vôùi noâng thoân, ven ñoâ laø nôi khoâng ñoàng nhaát veà caùc hoaït ñoäng kinh teá vì noù bao goàm caùc hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp, noâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp vaø caùc dòch vuï ñoâ thò. Tæ troïng noâng nghieäp chæ chieám moät phaàn nhoû trong toång thu nhaäp töø caùc hoaït ñoäng kinh teá cuûa khu vöïc. Ven ñoâ laø nôi chòu taùc ñoäng maïnh meõ cuûa quaù trình ñoâ thò hoaù, söï chuyeån ñoåi muïc ñích söû duïng ñaát töø noâng nghieäp sang phi noâng nghieäp dieãn ra maïnh meõ vaø nhanh choùng, giaù trò kinh teá (thoâng qua giaù caû) cuûa ñaát ñai (caû ñaát ôû laãn ñaát canh taùc) ôû vuøng ven ñoâ ñeàu ñang gia taêng heát söùc nhanh choùng, ñoàng thôøi vaãn raát haáp daãn ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö (phi noâng nghieäp, baát ñoäng saûn)[3], [7]. Khu vöïc ven ñoâ laø nôi chöùa ñöïng caùc moái quan heä töông taùc laãn nhau veà maët kinh teá cuûa heä thoáng noâng thoân - ven ñoâ - ñoâ thò, ñöôïc theå hieän ôû choã noâng thoân vaø ven ñoâ laø nôi cung caáp thöôøng xuyeân, laâu daøi löông thöïc, thöïc phaåm, nguoàn nguyeân lieäu vaø nguoàn lao ñoäng cho ñoâ thò. Ngöôïc laïi, ñoâ thò taïo ra thò tröôøng ñeå tieâu thuï caùc saûn phaåm noâng nghieäp, taïo vieäc laøm vaø nôi ôû cho caùc doøng di daân töø noâng thoân ñeán ñoâ thò vaø cung caáp haøng hoùa phuïc vuï cho saûn xuaát noâng nghieäp[6]. n Veà xaõ hoäi: Noåi baät leân laø söï ña daïng hoùa cuûa caùc nhoùm xaõ hoäi vaø caùc boä phaän daân cö môùi gia nhaäp vuøng ñaát ven ñoâ naøy[3]. Vuøng ven ñoâ khoâng thuaàn nhaát veà thaønh phaàn daân cö vì noù bao goàm noâng daân, coâng nhaân, trí thöùc, chuû doanh nghieäp, taàng lôùp trung löu, ngöôøi ngheøo, thaäm chí caû ngöôøi daân toäc thieåu soá. Trình ñoä daân trí vaø nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân cao hôn so vôùi noâng thoân vì ñöôïc tieáp xuùc vôùi caùi hieän ñaïi vaø ñöôïc cung caáp thoâng tin thöôøng xuyeân töø nhieàu nguoàn khaùc nhau. Quan heä xaõ hoäi ña chieàu vaø phöùc taïp hôn so vôùi khu vöïc noâng thoân, thöôøng coù nhöõng xung ñoät veà lôïi ích giöõa caùc nhoùm daân cö do coù söï khaùc nhau veà nhaän thöùc vaø quyeàn lôïi. Hieän töôïng ña daïng hoaù ngheà nghieäp cuûa cö daân soáng taïi caùc khu vöïc ven ñoâ theå hieän roõ neùt. Nhaän thöùc veà ngheà nghieäp vaø cô hoäi vieäc laøm thay ñoåi theo töøng vuøng, tuyø thuoäc toác ñoä ñoâ thò hoaù[8]. n Veà vaên hoaù: Loái soáng cuûa cö daân ven ñoâ laø söï pha troän giöõa loái soáng noâng thoân vaø loái soáng ñoâ thò do söï ña daïng veà thaønh phaàn daân cö, trong ñoù loái soáng ñoâ thò chi phoái maïnh loái soáng noâng thoân. Thaùi ñoä, haønh vi vaø öùng xöû giöõa caùc caù nhaân vôùi nhau vaø vôùi moâi tröôøng thay ñoåi theo xu höôùng ñoâ thò. Caùc giaù trò, chuaån möïc vaø vaên hoaù cuõng bieán ñoåi theo höôùng ñoâ thò[8],[9]. II. Phöông phaùp tieáp caän trong ñieàu tra kinh teá - xaõ hoäi phuïc vuï nghieân cöùu quy hoaïch phaùt trieån khu vöïc ven ñoâ 2.1 Muïc ñích cuûa ñieàu tra khaûo saùt kinh teá - xaõ hoäi vuøng ven ñoâ Ñeå quy hoaïch phaùt trieån vuøng ven ñoâ caàn taäp trung nghieân cöùu quaù trình ñoâ thò hoaù vuøng ven, trong ñoù nghieân cöùu moâ hình bieán ñoåi coù tính quy luaät veà caùc vaán ñeà kinh teá - xaõ hoäi cuûa khu vöïc vuøng ven ñoâ döôùi taùc ñoäng cuûa ñoâ thò hoaù hieän nay. Vieäc nghieân cöùu veà vuøng ven ñoâ coù theå cung caáp nhieàu thoâng tin höõu ích hoã trôï cho caùc ñònh höôùng trong lónh vöïc quy hoaïch vaø hoaïch ñònh caùc chieán löôïc, taàm nhìn vaø chính saùch quaûn lyù ñoâ thò ôû khu vöïc naøy. Nghieân cöùu seõ taäp trung chuû yeáu ñeán caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán ñôøi soáng kinh teá - xaõ hoäi cuûa ngöôøi daân. Muïc ñích cuûa ñieàu tra kinh teá - xaõ hoäi khu vöïc ven ñoâ laø laøm roõ ñöôïc caùc vaán ñeà sau: 1) Vai troø cuûa vuøng ven ñoâ trong quaù trình ñoâ thò hoùa ñoái vôùi söï phaùt trieån noâng thoân vaø ñoâ thò; 2) Caùc taùc ñoäng cuûa quaù trình ñoâ thò hoaù ñeán söï phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa vuøng ven ñoâ vaø nhöõng vaán ñeà ñaët ra; 3) Nhöõng khía caïnh lieân quan ñeán vaán ñeà quaûn lyù caàn ñöôïc löu yù trong quaù trình phaùt trieån vuøng ven ñoâ ñeå noù coù theå trôû thaønh moät yeáu toá tích cöïc trong söï phaùt trieån ñoâ thò - noâng thoân. Trong caùc döï aùn/chöông trình nghieân cöùu quy hoaïch phaùt trieån cho khu vöïc ven ñoâ caàn ñieàu tra kinh teá - xaõ hoäi, thöôøng tieán haønh 3 loaïi ñieàu tra töông öùng vôùi tieán trình döï aùn/chöông trình: ñieàu tra cô baûn ban ñaàu, hay coøn goïi laø ñieàu tra ñaàu kyø (baseline survey), ñieàu tra giöõa kyø (mid-line survey) vaø ñieàu tra keát thuùc/ cuoái kyø (endline survey). Ñieàu tra ban ñaàu ñöôïc thöïc hieän luùc baét ñaàu chöông trình/döï aùn nhaèm moâ taû thöïc traïng tröôùc khi tieán haønh hoã trôï can thieäp duøng ñeå so saùnh sau naøy khi ñaùnh giaù tieán ñoä. Ñieàu tra giöõa kyø ñöôïc tieán haønh ôû thôøi ñieåm giöõa cuûa chu kyø ñeå cung caáp cho ngöôøi quaûn lyù vaø ngöôøi ra quyeát ñònh caùc thoâng tin caàn thieát nhaèm ñaùnh giaù vaø ñieàu chænh vieäc thöïc hieän, caùc quy trình, chieán löôïc vaø saép xeáp toå chöùc neáu caàn ñeå ñaït ñöôïc caùc keát quaû. Ñieàu tra keát thuùc/cuoái kyø ñöôïc thöïc hieän vaøo cuoái chu kyø, cung caáp thoâng tin cho nhöõng nhaø ra quyeát ñònh vaø laäp keá hoaïch ñeå xem xeùt laïi keát quaû cuûa chöông trình/ döï aùn vaø ruùt ra caùc baøi hoïc ñeå hoã trôï xaây döïng hoaëc thöïc hieän moät chöông trình/ döï aùn môùi. ≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝ SË 103+104 . 202064 2.2 Caùc yeáu toá cô baûn caàn ñieàu tra Sô ñoà moái lieân heä giöõa yeáu toá taùc ñoäng taïo neân nhöõng thay ñoåi treân khía caïnh kinh teá - xaõ hoäi vuøng ven ñoâ ñöôïc theå hieän taïi Hình 1. a) Caùc yeáu toá taùc ñoäng veà maët kinh teá Taùc ñoäng coù nhaän thaáy nhaát moät caùch roõ neùt nhaát cuûa ñoâ thò hoùa ñeán kinh teá cuûa vuøng ven ñoâ laø vieäc chuyeån muïc ñích söû duïng ñaát töø noâng nghieäp sang muïc ñích phi noâng nghieäp nhö xaây döïng caùc khu coâng nghieäp, khu daân cö, khu dòch vuï vaø vui chôi giaûi trí. Cô caáu kinh teá cuûa vuøng ven ñoâ seõ coù nhieàu bieán ñoåi theo höôùng coâng nghieäp - dòch vuï, thöông maïi - noâng nghieäp sinh thaùi. Söï thay ñoåi quy moâ vaø noäi dung hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp daãn tôùi vieäc ñoøi hoûi phaûi coù moät cô caáu ngaønh ngheà thích hôïp ôû caùc vuøng ven ñoâ. Vieäc xaùc ñònh cô caáu ngaønh ngheà phuø hôïp caàn döïa treân caùc soá lieäu lieân quan ñeán: tæ troïng cuûa caùc khu vöïc noâng - laâm nghieäp, xaây döïng coâng nghieäp, thöông maïi dòch vuï trong toång thu nhaäp töø caùc hoaït ñoäng kinh teá cuûa vuøng; Tæ troïng ñaát noâng nghieäp vaø ñaát phi noâng nghieäp hieän nay; Söï gia taêng soá löôïng doanh nghieäp coâng nghieäp, thöông maïi, dòch vuï; Soá löôïng caùc ngaønh ngheà môùi phaùt trieån Quaù trình chuyeån ñoåi caáu truùc kinh teá vaø cô caáu ngaønh ngheà khoâng chæ laøm thay ñoåi caáu truùc khoâng gian vaät theå cuûa vuøng ven ñoâ maø coøn laøm thay ñoåi ñieàu kieän soáng, sinh keá, quan heä xaõ hoäi, vaø ñaëc bieät laø laøm bieán ñoåi loái soáng cuûa cö daân ôû caùc vuøng naøy. Vieäc chuyeån ñoåi muïc ñích söû duïng ñaát taïi khu vöïc ven ñoâ töø ñaát noâng nghieäp sang ñaát phi noâng nghieäp vôùi vieäc xaây döïng caùc khu coâng nghieäp, cuïm tieåu thuû coâng nghieäp, khu daân cö, khu thöông maïi dòch vuï, vui chôi giaûi trí ñaõ taïo ra caùc cô hoäi cho lao ñoäng phi noâng nghieäp nhöng cuõng gaây ra nhöõng khoù khaên, thaùch thöùc cho ngöôøi noâng daân vaø saûn xuaát noâng nghieäp[7], [10]. Cô caáu nguoàn thu nhaäp vaø möùc soáng cuõng thay ñoåi cuøng chieàu vôùi söï thay ñoåi cuûa cô caáu ngheà nghieäp. Ngoaøi nguoàn thu nhaäp töø noâng nghieäp truyeàn thoáng, caùc nguoàn khaùc nhö töø löông, thuû coâng nghieäp vaø thöông maïi dòch vuï ngaøy caøng coù vai troø quan troïng. Nhöõng thay ñoåi naøy seõ khaùc nhau ñoái vôùi nhöõng nhoùm xaõ hoäi khaùc nhau vaø dieãn ra treân nhieàu lónh vöïc cuûa ñôøi soáng nhö: ñieàu kieän nhaø ôû, ñieàu kieän cô sôû haï taàng, tieän nghi phuïc vuï sinh hoaït maø ngöôøi daân coù ñöôïc nhôø nhöõng bieán ñoåi veà kinh teá hay söï suy giaûm thu nhaäp do suy giaûm/maát ñaát noâng nghieäp, chuyeån ñoåi ngheà nghieäp/ maát vieäc laøm, söï caïnh tranh veà kinh doanh, thöông maïi daãn ñeán suy giaûm thu nhaäp Nghieân cöùu caàn phaûi chæ ra ñöôïc nhöõng thay ñoåi trong cô caáu nguoàn thu nhaäp, möùc soáng, tæ leä hoä ngheøo, hoä thu nhaäp thaáp trong söï so saùnh vôùi caùc giai ñoaïn tröôùc ñaây. Ñoàng thôøi, caàn phaân nhoùm thu nhaäp trong moái quan heä vôùi ngheà nghieäp (ví duï: nhoùm thu nhaäp thaáp thöôøng laø caùc hoä thuaàn noâng hoaëc laøm thueâ, coâng nhaân lao ñoäng trong caùc khu, cuïm coâng nghieäp; nhoùm thu nhaäp trung bình laø caùc hoä buoân baùn, dòch vuï; nhoùm coù thu nhaäp khaù laø nhöõng ngöôøi höôûng löông nhaø nöôùc hoaëc chuû caùc doanh nghieäp nhoû; nhoùm coù thu nhaäp cao laø caùc chuû doanh nghieäp lôùn) Beân caïnh ñoù, caàn chæ ra nhöõng bieán ñoåi veà nhaø ôû, cô sôû haï taàng vaø moâi tröôøng soáng nhö phaân tích veà loaïi hình, kieán truùc nhaø ôû, möùc ñoä tieän nghi vaø caùc tieän ích trang bò trong gia ñình theo höôùng hieän ñaïi phuø hôïp loái soáng ñoâ thò, khaû naêng tieáp caän dòch vuï haï taàng nhö: Nöôùc saïch, thu gom raùc thaûi, caùc tieän ích coâng coäng, caûnh quan moâi tröôøng soáng an toaøn, tieän nghi. b) Taùc ñoäng veà maët vaên hoaù - xaõ hoäi n Thay ñoåi veà daân soá vaø caáu truùc daân cö Ñoâ thò hoaù vuøng ven thöôøng ñi keøm vôùi doøng nhaäp cö töø noâng thoân ñeán khu vöïc ven ñoâ vaø vaøo ñoâ thò. Moät soá löôïng lôùn lao ñoäng nhaäp cö laøm vieäc taïi caùc khu, cuïm coâng nghieäp ven ñoâ, caùc trung taâm thöông maïi dòch vuï, caùc khu daân cö seõ soáng taïi caùc khu vöïc ven ñoâ. Beân caïnh ñoù, vieäc xaây döïng caùc khu ñoâ thò môùi, caùc khu ôû môùi seõ gia taêng daân soá taïi khu vöïc ven ñoâ vaø ña daïng hoaù caáu truùc daân cö taïi ñaây vôùi caùc nhoùm ñoä tuoåi khaùc nhau, nhu caàu vaø mong muoán khaùc nhau. Vieäc nghieân cöùu bieán ñoäng daân cö cuûa vuøng ven vaø ñaëc ñieåm caáu truùc daân cö seõ giuùp cho caùc nhaø quy hoaïch coù ñöôïc caùc ñònh höôùng, chieán löôïc veà maët khoâng gian cho vieäc phaùt trieån nhaø ôû, CSHT kyõ thuaät vaø CSHT xaõ hoäi ñeå ñaùp öùng nhu caàu cuûa cö daân trong vuøng. n Thay ñoåi veà loái soáng vaø thaùi ñoä, haønh vi Ñoâ thò hoaù seõ daãn ñeán söï bieán ñoåi cuûa caáu truùc xaõ hoäi noâng thoân/vuøng ven luoân ñi lieàn vôùi bieán ñoåi cuûa heä thoáng giaù trò, ñieàu naøy ñaõ ñöôïc chæ ra trong coâng trình nghieân cöùu veà “Taùc ñoäng cuûa ñoâ thò hoùa ñeán quaù trình noâng nghieäp” cuûa Lewis vaø Maund[4].Theo hai taùc giaû naøy, khi bieán ñoåi caáu truùc cuûa xaõ hoäi noâng thoân, giaù trò truyeàn thoáng daàn daàn bò chuyeån ñoåi vaø moät soá giaù trò mang tính ñòa phöông rieâng bieät seõ daàn bò ñoàng daïng treân dieän roäng. Söï bieán ñoåi loái soáng töø noâng thoân sang ñoâ thò, töø noâng daân sang thò daân laøm thay ñoåi caùc chuaån möïc vaên hoaù daãn ñeán söï thay ñoåi thaùi ñoä, haønh vi vaø caùch öùng xöû cuûa moãi cö daân ven ñoâ trong ñôøi soáng gia ñình vaø xaõ hoäi. Ñoâ thò hoaù coøn laøm bieán ñoåi caùc moái quan heä xaõ hoäi cuûa ngöôøi daân ven ñoâ. Chuùng khoâng coøn ñôn giaûn laø caùc moái quan heä hoï haøng, coäng ñoàng laøng xaõ maø laø caùc quan heä xaõ hoäi ña chieàu, phöùc taïp do söï pha troän nhieàu taàng lôùp daân cö vaø söï chuyeån ñoåi caùc moâ hình toå chöùc. Caùc nhoùm coäng ñoàng laøng xaõ seõ daàn ñöôïc thay theá Hình 1: Sô ñoà moái lieân heä caùc yeáu toá taùc ñoäng taïo neân nhöõng thay ñoåi treân khía caïnh kinh teá - xaõ hoäi vuøng ven ñoâ ≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝ 65SË 103+104 . 2020 baèng caùc coäng ñoàng môû vôùi caùc quan heä baéc caàu. Ñaây laø moät trong nhöõng ñaëc tröng cuûa coäng ñoàng ñoâ thò. Vieäc chuyeån muïc ñích söû duïng ñaát cuõng laøm naûy sinh nhöõng maâu thuaãn xaõ hoäi vaø gia taêng baïo löïc do tranh giaønh ñaát ñai vaø do ñaát laø nguoàn sinh keá chính cuûa nhieàu hoä noâng daân vuøng ven ñoâ. Do ñaát ôû khu vöïc ven ñoâ ngaøy caøng trôû neân khan hieám, daãn ñeán giaù ñaát ôû ñaây ngaøy caøng taêng cao, taïo ra moät söùc eùp taâm lyù cho ngöôøi daân. Haäu quaû laø ngöôøi ngheøo coù theå seõ bò ñaåy ra xa hôn hoaëc bò doàn eùp vaøo caùc khu vöïc ñaát ñai ít giaù trò hay thieáu caùc dòch vuï coâng coäng vaø oâ nhieãm moâi tröôøng, xaõ hoäi trôû neân baát oån neáu vieäc maâu thuaãn vaø baïo löïc gia taêng. n Nhöõng taùc ñoäng veà vaên hoùa Chuùng ta ñang chöùng kieán nhöõng ñoåi thay saâu saéc veà vaên hoùa laøng xaõ tröôùc nhöõng taùc ñoäng cuûa ñoâ thò hoùa ôû caùc vuøng ven ñoâ. Tuy nhieân, nhöõng yeáu toá cuûa caáu truùc vaên hoùa laøng xaõ thay ñoåi khoâng gioáng nhau trong quaù trình ñoâ thò hoùa. Moät soá yeáu toá daàn bieán maát, trong khi moät soá yeáu toá khaùc ñöôïc duy trì hay chuyeån hoùa ñeå hoäi nhaäp vôùi moâi tröôøng môùi. ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt trieån, caùc yeáu toá vaên hoaù laøng xaõ ôû khu vöïc ven ñoâ khoâng thaät söï roõ neùt nhö ôû caùc vuøng noâng thoân maø bò pha troän vôùi vaên hoaù ñoâ thò vaø ñang bieán ñoåi theo xu höôùng ñoâ thò hoaù. Vì vaäy, caàn xem xeùt vaø ñaùnh giaù ñaày ñuû caùc taùc ñoäng cuûa ñoâ thò hoùa ñeán vaên hoùa laøng xaõ vuøng ven ñoâ, ñaëc bieät laø nhöõng bieán ñoåi veà chuaån möïc vaên hoùa, caùc khuoân maãu gia ñình vaø loái soáng. Nhöõng bieán ñoåi ñoù ñaõ ñoùng goùp nhö theá naøo cho söï phaùt trieån vuøng ven ñoâ noùi rieâng vaø xaõ hoäi noùi chung? c) Taùc ñoäng veà moâi tröôøng Moâi tröôøng cuõng laø moät vaán ñeà cuûa quaù trình ñoâ thò hoaù. Moät maët ñoâ thò hoaù laøm thay ñoåi nhanh choùng boä maët ñoâ thò vaø khu vöïc ven ñoâ. Maët khaùc noù cuõng laøm suy thoaùi moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi do söùc eùp taêng daân soá, söï pha troän loái soáng, thieáu ñaàu tö cho cô sôû haï taàng, quaûn lyù ñoâ thò yeáu keùm... Do moâi tröôøng sinh thaùi ven ñoâ coù tính löôõng cö, vöøa mang ñaëc ñieåm noâng nghieäp - noâng thoân vöøa mang ñaëc ñieåm ñoâ thò neân döôùi taùc ñoäng cuûa ñoâ thò hoaù heä sinh thaùi naøy seõ bò phaù vôõ. Chaúng haïn, caùc chaát thaûi coâng nghieäp vaø sinh hoaït, bao goàm caû chaát thaûi raén vaø loûng do khoâng ñöôïc xöû lí hoaëc xöû lí chöa toát seõ gaây oâ nhieãm khoâng khí vaø nguoàn nöôùc daãn ñeán suy thoaùi vaø oâ nhieãm moâi tröôøng, laøm maát ñi heä sinh thaùi töï nhieân voán coù cuûa khu vöïc ven ñoâ. Caùc hoaït ñoäng xaây döïng dieãn ra raàm roä taïi khu vöïc ven ñoâ laøm gia taêng toác ñoä beâ toâng hoaù, giaûm dieän tích caây xanh, maët nöôùc vaø caûnh quan töï nhieân, aûnh höôûng ñeán chaát löôïng moâi tröôøng soáng taïi khu vöïc ven ñoâ. 2.3 Giôùi thieäu caùc nguyeân taéc cô baûn laäp keá hoaïch ñieàu tra khaûo saùt cho khu vöïc ven ñoâ Tuyø theo muïc ñích, yeâu caàu cuûa nghieân cöùu vaø ñònh daïng soá lieäu caàn thu thaäp maø nhaø nghieân cöùu löïa choïn phöông phaùp khaûo saùt ñònh tính hoaëc ñònh löôïng cho vieäc khaûo saùt khu vöïc