Tài nguyên và đa dạng các hệ sinh thái ở Phú Quốc trong phát triển kinh tế

244 | Hội thảo CRES 2020: Môi trường và phát triển bền vững TÀI NGUYÊN VÀ ĐA DẠNG CÁC HỆ SINH THÁI Ở PHÖ QUỐC TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ Lê Xuân Tuấn(1) và Đào Văn Tấn(2) (1) Khoa Sinh học, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội (2) Trường Đại học Sư phạm Hà Nội TÓM TẮT Phú Quốc c tài nguyên phong phú a ạng sinh học, v i các hệ sinh thái ặc trưng, như hệ sinh thái HST rừng rậm cây lá rộng mưa ẩm nhiệt i, HST rừng úng phèn, HST rừng ngập mặn, HST rạn san hô và thảm cỏ i n Các HST này m lại các giá trị kinh tế, như phát tri n u lịch sinh thái, khai thác tài nguyên thủy hải sản Trên cơ sở kế thừa các tài liệu và số liệu khảo sát thực tiễn vào tháng , tháng 4 8 và tháng 8 9 tại khu vực huyện Phú Quốc, áo cáo ánh giá hiện trạng và giá trị cơ ản của một số HST tiêu i u ảo Phú Quốc và cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quy hoạch, các nhà quản lý, các nhà làm chính sách và các nhà kinh tế trong việc ề xuất chiến lược phát tri n và ảo tồn nguồn tài nguồn tài nguyên sinh học trong phát tri n kinh tế và ảo vệ môi trường ảo Phú Quốc Từ khóa: Đa dạng sinh cảnh, đa dạng sinh học, hệ sinh th i, huyện Phú Quốc. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Phú Quốc là hòn đảo lớn nhất của Việt Nam, huyện Phú Quốc gồm 40 hòn đảo lớn nhỏ, trong đó đảo Phú Quốc có diện tích 567,79 km2. Địa hình thiên nhiên thoai thoải, chạy từ Nam đến Bắc, với 99 ngọn núi đồi, điểm cao nhất tới 603 m (núi Chúa). Về điều kiện địa lý tự nhiên, khí hậu trên đảo Phú Quốc thuộc loại nhiệt đới gió mùa (nóng ẩm, mƣa nhiều), tuy nhiên, do nằm trong vùng vị trí đặc iệt của vịnh Th i Lan, nên ít ị thiên tai. Do vị trí đặc điểm của đảo Phú Quốc, nằm ở vĩ độ thấp, lại lọt sâu vào vùng vịnh Th i Lan, xung quanh iển ao ọc, nên thời tiết mát mẻ mang tính nhiệt đới gió mùa (Phạm Quý Nhân và cs., 2017). Phú Quốc có tài nguyên đa dạng sinh học (ĐDSH) phong phú, với c c hệ sinh th i (HST) đặc trƣng, với nhiều loài đặc hữu: HST rừng rậm cây l rộng mƣa ẩm nhiệt đới, HST rừng úng phèn, HST rừng ngập mặn, HST rạn san hô và thảm cỏ iển. Phú Quốc còn có Vƣờn quốc gia (VQG) có tổng diện tích hơn 31 nghìn ha, có Khu Bảo tồn thiên nhiên Bắc đảo, khu vực núi Hàm Rồng, Gành Dầu và Cửa Cạn. C c HST này tạo nên c c gi trị, là cơ sở cho một số hoạt động ph t triển kinh tế, nhƣ ph t triển du lịch sinh th i, khai th c tài nguyên thủy hải sản. B o c o đƣa ra ức tranh kh i qu t về hiện trạng và gi trị cơ ản của một số HST tiêu iểu của đảo Phú Quốc, cung cấp cơ sở khoa học cho c c nhà quy hoạch, c c nhà quản lý, chính s ch, c c nhà kinh tế trong việc đề xuất chiến lƣợc ph t triển và ảo tồn nguồn tài nguyên đa dạng sinh học ở hiện tại và trong qu trình ph t triển kinh tế, ảo vệ môi trƣờng đảo Phú Quốc. 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U 2.1. Phương pháp khảo sát thực địa C c đợt khảo s t hệ thực vật rừng ngập mặn đƣợc tiến hành vào th ng 11/2010, th ng 4/2018, th ng 8/2019. Phƣơng ph p điều tra thực vật đƣợc tiến hành theo tuyến nghiên cứu và điểm chìa khóa dựa trên tài liệu công ố của Saenger et al. (1983). C c địa điểm khảo s t ao gồm c c con lạch, i lầy thuộc Cửa Cạn, Gành Dầu, B i Thơm, An Thới, sông Rạch Tràm. Hội thảo CRES 2020: Môi trường và phát triển bền vững | 245 2.2. Phương pháp định danh các loài thực vật C c loài thực vật, ao gồm c c loài thực vật ngập mặn thực sự và loài tham gia rừng ngập mặn, đƣợc định danh dựa theo tài liệu của Tomlison (1999), c c loài kh c theo Phạm Hoàng Hộ (2000). 2.3. Phương pháp thu thập, xử lý dữ liệu Chúng tôi sử dụng phƣơng ph p kế thừa kết quả nghiên cứu trƣớc đó. Những tài liệu thu thập từ c c nghiên cứu trƣớc đây có tính chính x c, kh ch quan, tin cậy và cập nhật. 3. T QUẢ NGHIÊN C U 3.1. Đa dạng sinh cảnh của hệ sinh thái trên cạn Phú Quốc là nơi tập trung nhiều hệ sinh th i rừng nhiệt đới: HST rừng nguyên sinh và rừng thứ sinh, với ƣu thế cây họ Dầu (Dipterocarpaceae); HST rừng trên núi đ , với ƣu thế của loài ổi rừng (Trestonia mergvensis) và hoàng đàn (Dacrydium pierrei); HST rừng ngập chua phèn (tràm Melaleuca cajuputi); HST rừng ngập mặn (đƣớc, sú, v t, mắm..., đặc iệt là loài cóc đỏ Lumnitzera littorea, loài có trong danh mục S ch Đỏ Việt Nam); HST rú ụi ven iển. So với một số nghiên cứu của t c giả nhƣ Th i Thành Lƣợm và Nguyễn Thị Kim Phƣớc (2011), Huỳnh Thu Hòa và cs. (2011) cho thấy, trên núi đ vôi ở B i Chông (Hà Tiên, Kiên Giang) và một số vùng núi đ vôi kh c ở Kiên Giang, có c c loài phổ iến là cóc rừng (Spondias pinata), gòn ta (Ceiba pentandra), gòn rừng (Bombax ceiba), ứa (Garcinia), lôi (Crypteronia), sổ (Dillenia spp.), ời lời (Litsea vang), duối (Streblus sp.), trâm (Syzygium spp.), muồng truổng (Zanthoxylum avicennae), cám (Parinari anamensis), xƣơng rilum (Euphorbia antiquorum), đa (Ficus bengalensis), lâm vồ, thiên tuế (Cycas clivicola). Kết quả nghiên cứu hệ thực vật cạn ở đảo Phú Quốc cho thấy, có nhiều nét khác biệt và kh điển hình về đa dạng các loài thực vật ở các sinh cảnh khác nhau. + Sinh cảnh rừng núi á cao: Phân ố trên địa hình núi ở độ cao từ 250-603 m, dốc lớn và nhiều đ ở vùng sƣờn. Tiêu iểu cho kiểu sinh cảnh này là đỉnh d y Hàm Ninh, trên núi Chảo và trên đỉnh núi Hàm Rồng. Rừng ít ị con ngƣời t c động, nên giữ đƣợc tính nguyên sinh, nhƣng do địa hình đất đai, khí hậu khắc nghiệt, nên cây chỉ có đƣờng kính nhỏ, thấp, cong queo, t n rộng. Thảm thực vật núi cao gồm c c loài thực vật cây gỗ bụi, có chiều cao 10-12 m, rất ít cây vƣợt tán, đƣờng kính tƣơng đối đồng đều, từ 10-20 cm, có mật độ cây dày. Trong tầng cây gỗ, có một số họ phổ biến ở khu vực núi cao: họ Chè (Theaceae), họ Long não (Lauraceae), họ Măng cụt (Clusiaceae). Điểm đặc trƣng trong thảm thực vật này là sự có mặt của các loài hạt trần: hoàng đàn giả (Dacrydium elatum), thông lông gà (Dacrycarpus imbricatus) và kim giao núi đất (Nageia wallichiana). + Sinh cảnh rừng núi á thấp: Phân ố ở độ cao từ 100-350 m so với mực nƣớc iển, kiểu rừng đặc trƣng cho sinh cảnh này là rừng nguyên sinh cây họ Dầu (Dipterocarpaceae). Theo Đặng Minh Quân và cs. (2011), ở kiểu rừng này, cây họ Dầu chiếm ƣu thế cả về số lƣợng cá thể và độ che phủ trong quần xã; cây cao tới 20-25 m, thân thẳng, đƣờng kính lớn 40-60 cm, có cây > 1 m, phân bố tập trung thành từng cụm. Ở những khoảng trống lớn khác là sự phát triển của các loài cây gỗ thuộc nhiều họ nhƣ: Trôm (Sterculiaceae), họ Bồ hòn (Sapindceae), họ Xoan (Meliaceae), với nhiều loài cây gỗ có giá trị thuộc chi Gội (Aglaia), chi Huỳnh đƣờng (Dysoxylum). + Sinh cảnh rừng ồi thấp, tương ối ằng ph ng: Phân ố tập trung ở nơi địa hình ằng phẳng, đồi thấp, có độ cao dƣới 100 m, kiểu rừng đặc trƣng cho sinh cảnh này là rừng nguyên sinh cây họ Dầu và rừng thứ sinh. Theo Nguyễn Xuân Đặng và Đặng Huy Phƣơng (2007), Nguyễn Xuân 246 | Hội thảo CRES 2020: Môi trường và phát triển bền vững Đặng (2009), Phân viện Điều tra Quy hoạch rừng II (2001), kiểu rừng nguyên sinh cây họ Dầu, phân ố trên loại đất feralit, ph t triển sa thạch, có tầng đất dày, ẩm m t, tập trung ở 3 khu vực: suối Kỳ Đà, sƣờn d y núi Hàm Ninh và sƣờn núi Chảo. Kiểu đất feralit thƣờng đƣợc thấy ở nhiều vùng núi và chân núi kh c ở Kiên Giang (Hà Quang Hải và Nguyễn Ngọc Tuyến, 2011). Lâm phần này, với loài cây chủ yếu thuộc họ Dầu, tạo thành một tầng rừng có chiều cao ình quân khoảng 20-25 m. Rừng thứ sinh chiếm diện tích khá lớn ở VQG Phú Quốc. Có sự khác nhau ít nhiều giữa rừng thứ sinh phục hồi sau khai thác kiệt với rừng thứ sinh phục hồi trên đất canh tác nƣơng r y chủ yếu ở thành phần thực vật cấu thành. Kiểu rừng thứ sinh phân bố từ độ cao dƣới từ 30-100 m. Đáng chú ý, một số khu vực rừng thứ sinh có sự tái sinh của loài trai (Fagreca fragrans) – một loài gỗ quý có giá trị. Những cây lớn, trƣớc đây đã khai thác kiệt, thậm chí gốc rễ cũng bị đào để sản xuất đồ mỹ nghệ. + Sinh cảnh cồn cát cố ịnh v n ờ i n: Thực vật ở đây có tốc độ sinh trƣởng, ph t triển kém, phẩm chất xấu, kích thƣớc nhỏ, thƣờng ra hoa kết quả sớm. Kiểu rừng đặc trƣng cho sinh cảnh này là rừng thƣa cây họ Dầu, với thành phần chủ yếu là sao đen (Hopea odorata), dầu (Dipterocarpus dyerii), dầu mít (D. costata), cám (Parinari anamensis), trâm trắng, sổ (Dillenia ovata). Một kiểu thảm thực vật tìm thấy trên sinh cảnh này là rú lùn trên cồn cát: cấu trúc tầng tán rất đơn điệu; 1 tầng cây gỗ nhỏ hay cây bụi tƣơng đối đồng đều về chiều cao (4-5 m), tán to, tròn, đan bện vào nhau. Thành phần hệ thực vật cũng rất đơn giản, chỉ gặp một số loài thuộc một số họ: chi Trâm (Syzygium), họ Sim (Myrtaceae), một vài loài họ Trúc đào (Apocynaceae), họ Hồng xiêm (Sapotaceae), họ Cỏ roi ngựa (Verbenaceae), họ Núc nác (Bignoniaceae). + Sinh cảnh rừng khô hạn trên ãi cát ọc th o ờ i n: Kiểu sinh cảnh này phân ố ở đƣờng K7, thành phần chủ yếu là găng (Randia tomentosa), hồng sim (Rhodomyrtus tomentosa). + Sinh cảnh trảng tranh (Imperata cylindrica): Đƣợc hình thành sau khi rừng ị chặt và ch y rừng, thƣờng có ở phía Nam Khu Bảo tồn, ở khu vực núi Tƣợng, núi Chóp Chài và một số vùng phía Nam đảo. Ngoài thảm cỏ tranh, còn có một số loài cây ƣa s ng mọc thành lùm ụi nhƣ hu lay, cò ke (Grewia tomentosa), sâm (Portulata oleracea), cù đèn (Croton poilanei). 3.2. Đa dạng sinh cảnh hệ sinh thái cửa sông, ven biển Có 4 sinh cảnh chính trong HST vùng cửa sông ven iển, đó là sinh cảnh rừng tràm trên đất phèn, sinh cảnh rừng ngập mặn, sinh cảnh vùng đất phù sa c t pha sét và vùng cồn c t cố định ở khu vực ven iển đảo Phú Quốc: + Sinh cảnh rừng tràm M lal uca trên ất phèn: đang hình thành và ị chi phối ởi c c điều kiện đất đai, đƣợc phân ố ở 3 dạng địa hình. Những vùng đất trũng ngập nƣớc quanh năm, có độ pH = 6; quần thụ Tràm ở đây có mật độ dày, nhƣng đƣờng kính không lớn (D1,3 = 13 cm; H = 14 m) (Phạm Hoàng Hộ, 1999-2000; Nguyễn Văn Quân, 2010; Đặng Minh Quân và cs., 2011). Rừng tràm tự nhiên phát triển trên đất chua phèn, kế tiếp với rừng thứ sinh ra tới mép sông Rạch Tràm, có độ cao 20-30 m. Rừng tràm trên đất chua phèn là kiểu rừng chuyển tiếp từ HST rừng trên núi xuống thung lũng bằng, thấp. Khu vực này ngập úng vào mùa mƣa, nhiều khu vực luôn ngập nƣớc. + Sinh cảnh vùng ất phù sa cát pha sét có kết cấu chặt và kh chua, chỉ ngập nƣớc vào mùa mƣa. Thực vật có mặt ở sinh cảnh này chủ yếu là tràm và c c loài cỏ chịu hạn. + Sinh cảnh vùng giồng cát cố ịnh ít ị ngập nƣớc trong mùa mƣa, tràm mọc l n với c c loài cây kh c, ph t triển chậm, kích thƣớc nhỏ, cằn cỗi. Hội thảo CRES 2020: Môi trường và phát triển bền vững | 247 + Sinh cảnh truông nhum (Oncosperma tigillaria): diện tích nhỏ, phân ố rải r c ở những vùng trũng, ẩm thấp, có khi ị ngập nƣớc vào mùa khô. Sinh cảnh này có chiều cao thấp, rất rậm rạp, nhƣng số loài không nhiều, chủ yếu là cây nhum. + Sinh cảnh rừng ngập mặn: Đây là sinh cảnh đƣợc khảo s t kỹ trong nghiên cứu này, phân ố thành ở c c cửa rạch, suối, tập trung ở ven đảo. Thành phần chủ yếu có đƣớc đôi (Rhizophora apiculata), v t dù (Bruguiera gymnorhiza), ần trắng (Sonneratia alba), cóc (Lumnitzera racemosa), giá (Excoecaria agallocha). Kết quả khảo s t rừng ngập mặn (RNM) c c năm 2010, 2018, 2019 và tham khảo c c tài liệu công ố của Phan Nguyên Hồng (1999), Phân viện Điều tra Quy hoạch rừng II (2001), đ thống kê đƣợc 23 loài cây ngập mặn chủ yếu, 22 loài cây tham gia RNM, còn lại là 58 loài cây nội địa, ph t t n ra sống ở vùng ven iển có RNM. Đ xây dựng đƣợc ảng danh lục c c loài thực vật ậc cao có mạch gồm 103 loài, thuộc 80 chi, của 41 họ trong 3 ngành thực vật. Thực vật trong hệ sinh th i RNM ở Phú Quốc có 7 dạng sống chính (Bảng 3.1). Bảng 3 1 Các ạng sống của thực vật trong hệ sinh thái rừng ngập mặn ở Phú Quốc TT Các ạng sống Ký hiệu Số lượng loài Tỷ lệ % 1 Thân gỗ G 44 42,72 2 Thân ụi B 13 12,62 3 Thân leo hoặc ò L 8 7,77 4 Thân cỏ ò, đứng hay thân ngầm C 15 14,56 5 Cây ký sinh, n ký sinh, phụ sinh K 13 12,62 6 Dạng kh c: dạng cau dừa, tre H 2 1,94 7 Dƣơng xỉ D 8 7,77 − Nhóm cây thân gỗ chiếm tỷ lệ cao nhất 42,72% số loài của hệ, gồm c c loài cây ngập mặn chủ yếu, phổ iến nhƣ ần trắng (Sonneratia alba), đƣớc đôi (Rhizophora apiculata), v t dù (Bruguiera gymnorrhiza), cóc đỏ (Lumnitzera littorea), xu ổi (Xylocarpus granata), cùng với một số loài cây tham gia RNM, nhƣ ụp tra (Hibiscus tiliaceus), tra lâm vồ (Thespesis populnea), mƣớp x c hồng (Cerbera manghas). − Nhóm thân cỏ chiếm tỷ lệ 14,56%, chủ yếu là c c loài thuộc họ L c (Cyperaceae), họ Cúc (Asteraceae), họ Hoàng đầu (Xyridaceae), sống phổ iến ở c c vùng đất ngập nƣớc lợ hoặc đất ít ị ngập mặn (sau rừng đƣớc), hay trên những đồi c t ven iển. − Nhóm cây thân ụi và nhóm cây n ký sinh, phụ sinh đều chiếm tỷ lệ 12,62%. Nhóm cây thân ụi chủ yếu gồm c c loài nhƣ sú (Aegiceras corniculatum), muôi lông (Melastoma saigonense), ô rô (Acanthus ebracteatus), mật cật gai (Licuala spinosa)... Nhóm cây bán ký sinh, phụ sinh phổ iến là c c loài họ Lan (Orchidaceae), nhƣ cầu diệp thanh (Bulbophyllum lepidum), lan (Microsaccus griffithii), họ Thiên lý (Asclepiadaceae), tơ xanh (Cassytha filiformis), í kỳ nam (Hydnophytum formicarum)... − Nhóm thân leo, ò và nhóm Dƣơng xỉ đều chiếm 7,77%. Nhóm thân leo phổ iến là lấu ò (Psychotria serpens), cóc kèn (Derris trifolia), c c loài họ Thiên lý (Asclepiadaceae). Dạng kh c chỉ có 2 loài là dừa nƣớc (Nypa fruticans) và dứa dại (Pandanus odoratissimus), chiếm tỷ lệ 1,94%. 248 | Hội thảo CRES 2020: Môi trường và phát triển bền vững Phân ố thảm thực vật RNM đảo Phú Quốc nhƣ sau: + Vùng v n cửa sông, cửa rạch: Thuộc địa phận của 3 x là Cửa Cạn, Gành Dầu và B i Thơm, là nơi có loài cây ngập mặn ph t triển mạnh. Thành phần loài tƣơng đối ít, chỉ có 16 loài, chiếm tỷ lệ 15,5% số loài của hệ, hầu hết là c c loài cây ngập mặn chủ yếu với 3 quần x chính: quần x đƣớc đôi, quần x v t dù – đƣớc đôi và quần x cóc đỏ – cóc vàng (Lumnitzera racemosa) – xu ổi. + Vùng ất ồi cao ít ị ngập mặn, chỉ ngập mặn khi triều cường: Phân ố phía sau c c RNM thuộc địa phận của 3 x là Cửa Cạn, Gành Dầu và B i Thơm. Có số lƣợng loài nhiều nhất, với 82 loài, chiếm tỷ lệ 79,61% số loài của hệ, đa số là c c loài cây nội địa ph t t n vào sống ở RNM, còn lại là c c loài cây tham gia RNM và cây ngập mặn chủ yếu. + Vùng ất ùn thường ngập nư c lợ v n các sông, rạch: Phân ố chủ yếu ở ven c c sông Rạch Tràm, Cửa Cạn, c ch cửa sông khoảng 1,5-2,5 km. Thành phần loài kh đa dạng với 38 loài, chiếm tỷ lệ 36,89% số loài của hệ, gồm một số loài cây ngập mặn thực thụ và cây tham gia RNM, còn lại là c c loài cây nội địa ph t t n vào sống ở RNM với 2 quần x . + Vùng ất cát c l p ùn mỏng v n i n ngập mặn tự nhiên và ều ặn: Phân ố chủ yếu ở ven iển B i Bổn (x Hàm Ninh) và Hòn Một (x B i Thơm). Chỉ có quần x đƣớc đôi (R. apiculata) – ần trắng (Sonneratia alba) – mắm iển (Avicennia marina), với thành phần loài rất ít, chỉ có 10 loài, chiếm tỷ lệ 9,7% số loài của hệ, hầu hết là c c loài cây ngập mặn chủ yếu. Ngoài 3 loài chiếm ƣu thế là đƣớc đôi, ần trắng và mắm iển, rải r c còn có sú (A. corniculatum), xu sung (Xylocarpus granatum), mắm lƣỡi đòng (A. officinalis), v t trụ (B. cylyndrica), cóc kèn (D. trifoliata). + Cồn cát v n i n, chịu sự tác ộng của gi i n, s ng i n: Phân ố chủ yếu ở ven iển x Hàm Ninh, có 25 loài, chiếm tỷ lệ 24,27% số loài của hệ. Rải r c có một số loài cây ụi, cây gỗ nhƣ củ đề, trang đỏ, àng vuông (Barringtonia asiatica), ằng lăng nƣớc (Lagerstroemia speciosa). Trên những i c t, nơi chịu sự t c động trực tiếp của sóng iển, có khi ị ngập lúc triều cƣờng, phổ iến có muống iển (I. pes-caprae), giá (E. agallocha), cui (Heritiera littoralis), tra ụp (Hibiscus tiliaceus), tra lâm vồ (Thespesia populnea), mƣớp x c hƣờng (Cerbera manghas), hếp (Scaevola taccada). Tƣơng tự nhƣ nhiều vùng đất trũng kh c ở Kiên Giang, vùng đồng ằng trũng thấp đƣợc cấu thành từ c c loại đất phèn và đất phù sa ngập nƣớc theo mùa (Nguyễn Quang Hải và Nguyễn Ngọc Tuyến, 2011, Chƣơng trình Đông Nam Á, 2003). Vì vậy, c c HST vùng đất trũng ở Phú Quốc có nhiều nét tƣơng đồng với c c quần x thực vập ngập nƣớc, nhƣ quần x đồng cỏ năng xoắn, năng ngọt, àng, mồm mốc, lông tƣợng, rừng ngập mặn, rừng tràm. 3.3. Hệ sinh thái rạn san hô Ở vùng iển Phú Quốc, c c rạn san hô phân ố chủ yếu ở vùng nƣớc nông ven ờ c c đảo thuộc quần đảo An Thới (Nam đảo Phú Quốc, nhƣ Hòn Dừa, Hòn Dâm trong, Hòn Dâm ngoài, Hòn Rỏi, Hòn Thơm, Hòn Vang, Hòn Gầm Ghì, Hòn Xƣởng, Hòn Vông). Ở đảo lớn Phú Quốc, rạn chỉ tồn tại với diện tích nhỏ ở một số khu vực phía Tây (Cửa Cạn), Tây Bắc. C c rạn san hô xung quanh c c đảo thuộc Phú Quốc thuộc rạn riềm không điển hình. Kết quả khảo s t năm 2005-2010 cho thấy, diện tích của c c rạn san hô ở ven ờ c c đảo Nam An Thới khoảng 124,4 ha. Số liệu này có lẽ còn nhỏ hơn so với thực tế, do một số rạn ngầm ở đây và xung quanh đảo Phú Quốc còn chƣa đƣợc khảo s t. C c giống san hô phổ iến và thƣờng chiếm ƣu thế trong rạn là Porites, Pavona và Acropora. Độ phủ trung ình của san hô cứng cho Hội thảo CRES 2020: Môi trường và phát triển bền vững | 249 toàn vùng Nam An Thới là 19,30%, trong đó, độ phủ trung ình của san hô cứng thấp nhất là ở Hòn Thơm (12,71%) và cao nhất là ở Hòn Xƣởng (23,5%). San hô mềm cũng thấy phân ố ít ở rạn san hô vùng Gành Dầu, Hòn Mây Rút ngoài và Hòn Vang (UBND tỉnh Kiên Giang, MAB Việt Nam, 2005; Nguyễn Văn Quân, 2010). Hầu hết rạn san hô ở c c đảo Nam An Thới chỉ ở trong tình trạng trung ình, tuy nhiên ở một số địa điểm, rạn san hô còn ở trong tình trạng kh tốt. Kết quả kiểm tra chi tiết tại 6 điểm san hô điển hình tại c c đảo phía Nam An Thới: Hòn Gầm Ghì, Hòn Vông, Hòn Xƣởng, Hòn Thơm, Hòn Rỏi và Hòn Dâm trong năm 2004, cũng cho thấy độ phủ san hô cứng tại c c điểm khảo s t kh cao. Độ phủ trung ình cho tất cả c c điểm khảo s t đạt 38,4%, dao động từ 27,85% (Tây Hòn Rỏi) đến 43,75% (Bắc Hòn Gầm Ghì). 3.3.1. Cá rạn san hô Rạn san hô có tầm quan trọng lớn đối với nguồn tài nguyên thủy sản của vùng iển Phú Quốc. Cho đến nay, đ thống kê đƣợc hơn 135 loài c rạn thuộc 60 giống của 27 họ (Đặng Ngọc Thanh và Nguyễn Huy Yết, 2008). Trong đó, họ c Bàng chài (La ridae) (gồm 21 loài) và họ Cá thia (Pomacentridae) (gồm 24 loài) là những họ c nổi ật nhất. C c họ c có trị kinh tế cao nhƣ họ C mú (Serranidae) (14 loài), Scaridae (13 loài), họ C hồng (Lutjunidae) (5 loài), họ C lƣợng (Nemipteridae) (5 loài) và họ C dìa (Siganidae) (5 loài), thu đƣợc trong những rạn san hô của vùng An Thới (Nguyễn Văn Quân, 2010; Võ Sĩ Tuấn và Trịnh Thế Hiếu, 2008). Một điểm kh đặc iệt của khu vực An Thới là sự xuất hiện những đàn c lớn thuộc hai loài c khơi có gi trị kinh tế cao là háo sáu sọc (Caranx sexfasciatus) và cá nhồng (Sphyraena sp.). Những nghiên cứu tiến hành trong năm 2004, 2005 cũng đ chỉ ra rằng, mật độ c san hô iến động từ 520 c thể tới 2.694 c thể/400 m2. Nhƣ vậy cứ tính trung bình trong 400 m2 rạn san hô, có 1.247 c thể c c loài c . Mật độ c thấp nhất xuất hiện tại Hòn Dâm và chỉ có 520 c thể/400 m 2, mật độ cao nhất xuất hiện tại Hòn Roi, với 2.694 c thể/400 m2. Kết quả điều tra trong năm 2005 cũng cho thấy, kích thƣớc của c thể c c loài c thƣờng nhỏ, 89,2% nhỏ hơn 10 cm, chủ yếu là c c loài thuộc hai nhóm Cá thia (Pomacentrids) và Cá bàng chài (Labridae). Những c thể có kích thƣớc lớn hơn 10 cm chỉ chiếm khoảng 10,8%. Rạn san hô là nơi cƣ trú của rất nhiều loài c có gi trị kinh tế cao, khi so s nh với những vùng iển kh c của Việt Nam, c mú là một nhóm đa dạng nhất trên cả hai phƣơng diện thành phần loài và số lƣợng c thể thuộc loài (Đặng Ngọc Thanh và Nguyễn Huy Yết, 2008). Một số đối tƣợng thân mềm kh c cũng rất quan trọng trong vùng iển An Thới, nhƣ điệp, mang tới công ăn việc làm cho khoảng 300 ngƣ dân làm nghề lặn, với sản lƣợng vào khoảng 1 tấn/th ng. 3.3.2. Động vật thân mềm trong rạn san hô Đ x c định trong vùng san hô Phú Quốc có 48 loài động vật thân mềm (Molluscs) thuộc 3 lớp: lớp Chân ụng (Ga