Tiểu luận Hoạt động tín dụng - Tín dụng ngân hàng ở Việt Nam. Thực trạng và giải pháp
Trong bất kỳ một nền kinh tế phát triển sôi động nào, vốn bao giờ cũng là nguồn lực khan hiếm. Vì vậy sử dụng có hiệu quả nguồn vốn là mục tiêu của bất kỳ nhà quản lý kinh tế nào, dù ở tầm vĩ mô hay vi mô. Tín dụng, nhất là trong nền kinh tế thị trường, là một trong những hìz nh thức sử dụng vốncó hiệu quả nhất. Nó giúp cho nguồn vốn luôn luôn vận động, có mậưt kịp thời ở những nơI, những lúc cần thiết, như mạch máu vận hành cơ thể kinh tế. Tín dụng nói chung, tín dụng ngân hàng nói riêng ra đời có ý nghĩa cực kỳ quan trọng đối với nền kinh tế. Nó góp phần thúc đẩy quá trình luân chuyển vổn trong nền kinh tế, giải quyết mâu thuẫn vốn có của quá trình táI sản xuất xã hội, trong thực tế cùng một lúc có những chủ thể thừa vốn, cũng có những chủ thể thiếu vốn cần có vốn để đáp ứng những khoản chi tiêu hây kinh doanh của mình. Tình trạng này nếu không được giải quyết nhanh thì nó sẽ làm cho quá trình sản xuất bị ngưng trệ, nền kinh tế kém phát triển. Ngày nay, trong thời kỳ Công nghiệp hoá, Hiện đại hoá đất nước, tín dụng dường như dã đáp ứng được những nhu cầu bức xúc về vốn đó. Còn ở nước ta, sau cuộc khủng hoảng kinh tế, gặp rất nhiều khó khăn. Năm 1999 là mốc đánh dấu nền kinh tế bắt đầu phục hồi và vượt qua nhiều thử thách do tác động bất lợi của cuộc khủng hoảng kinh tế, hạn hán, lũ lụt liên tiếp xảy ra. Bên cạnh đó, nền kinh tế nước ta còn gặp những khó khăn như: sức hấp thụ vốn nền kinh tế không tốt, sản phẩm kém sức cạnh tranh, khu vực dịch vụ tăng chậmcác doanh nghiệp trong nước bộc lộ nhiều yếu kém, đầu tư nước ngoài giảm sút, sự mất cân đối mang tính cơ cấu ngày càng rõ nét, chỉ số hàng tiêu dùng giảm rõ rệt. Đứng trước tình hình như vậy, chính sách tiền tệ nới lỏng được thực hiện, tín dụng ngân hàng được ưu tiên về mọi mặt để cố gắng đáp ứng tốt đòi hỏi của nền kinh tế nhưng phảI vẫn có hiệu quả. Với những vấn đề bức xúc đó, tín dụng ngân hàng luôn là vấn đề được quan tâm và đặt lên hàng đầu đối với Đảng và Nhà nước ta. Bởi nếu quan hệ tín dụng mở rộng mà tỏ ra có hiệu quả thì mới góp phần kích cầu, khắc phục tình trạng giảm phát, giảm bớt khó khăn cho doanh nghiệp vừa và nhỏ. Bước sang thế kỷ XXI này, trong bối cảnh mới thời cơ thuận lợi, nguy cơ thách thức đan xen, sẵn sàng chuyển hoá cho nhau. Hệ thống ngân hàng Việt Nam đang có những bước tiến toàn diện, quan hệ tín dụng(Tín dụng ngân hàng) ngày càng trở nên hoàn thiện về mọi mặt, đẩy nhanh lộ trình hội nhạp thế giới và khu vực, phục vụ đắc lực cho quá trình Công nghiệp hoá, Hiện đại hoá đất nước. Đứng trước tình hình đó, là một sinh viên khoa Nghiệp vụ, chuyên ngành tín dụng, để tìm hiểu thêm về hoạt động tín dụng - tín dụng ngân hàng ở Việt Nam hiện nay, em đã chọn tiêu đề: “Hoạt động tín dụng - tín dụng ngân hàng ở Việt Nam. Thực trạng và giải pháp” làm đề tài nghiên cứu môn Lý thuyết tiền tệ của mình. Trong phạm vi bài viết, khái quát cho chúng ta biết những nét chung nhất về tín dụng cũng như tín dụng ngân hàng. Và đặc biệt nó cung cấp cho đọc giả những thông tin cơ sở cần thiết về tín dụng - tín dụng ngân hàng ở Việt Nam hiện nay. Nội dung bài viết đề cập đến bao gồm 3 chương: Chương I: kháI quát chung về tín dụng và tín dụng ngân hàng. Chương II: Thực trạng hoạt động tín dụng của các NHTM Việt Nam hiện nay. Chương III: Giải pháp mở rộng và nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng của các NHTM việt nam hiện nay. Để hoàn thành bài viết này, em xin cảm ơn các thầy cô đã giúp em trong quá trình thu thập tài liệu cũng như hướng dẫn xây dựng kết cấu tiểu luận.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Tiểu luận Hoạt động tín dụng - Tín dụng ngân hàng ở Việt Nam. Thực trạng và giải pháp, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
Trong bÊt kú mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn s«i ®éng nµo, vèn bao giê còng lµ nguån lùc khan hiÕm. V× vËy sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn lµ môc tiªu cña bÊt kú nhµ qu¶n lý kinh tÕ nµo, dï ë tÇm vÜ m« hay vi m«. TÝn dông, nhÊt lµ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, lµ mét trong nh÷ng h×z nh thøc sö dông vèncã hiÖu qu¶ nhÊt. Nã gióp cho nguån vèn lu«n lu«n vËn ®éng, cã mËt kÞp thêi ë nh÷ng n¬I, nh÷ng lóc cÇn thiÕt, nh m¹ch m¸u vËn hµnh c¬ thÓ kinh tÕ.
TÝn dông nãi chung, tÝn dông ng©n hµng nãi riªng ra ®êi cã ý nghÜa cùc kú quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ. Nã gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn væn trong nÒn kinh tÕ, gi¶i quyÕt m©u thuÉn vèn cã cña qu¸ tr×nh t¸I s¶n xuÊt x· héi, trong thùc tÕ cïng mét lóc cã nh÷ng chñ thÓ thõa vèn, còng cã nh÷ng chñ thÓ thiÕu vèn cÇn cã vèn ®Ó ®¸p øng nh÷ng kho¶n chi tiªu h©y kinh doanh cña m×nh. T×nh tr¹ng nµy nÕu kh«ng ®îc gi¶i quyÕt nhanh th× nã sÏ lµm cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt bÞ ngng trÖ, nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn. Ngµy nay, trong thêi kú C«ng nghiÖp ho¸, HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, tÝn dông dêng nh d· ®¸p øng ®îc nh÷ng nhu cÇu bøc xóc vÒ vèn ®ã.
Cßn ë níc ta, sau cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ, gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. N¨m 1999 lµ mèc ®¸nh dÊu nÒn kinh tÕ b¾t ®Çu phôc håi vµ vît qua nhiÒu thö th¸ch do t¸c ®éng bÊt lîi cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ, h¹n h¸n, lò lôt liªn tiÕp x¶y ra. Bªn c¹nh ®ã, nÒn kinh tÕ níc ta cßn gÆp nh÷ng khã kh¨n nh: søc hÊp thô vèn nÒn kinh tÕ kh«ng tèt, s¶n phÈm kÐm søc c¹nh tranh, khu vùc dÞch vô t¨ng chËmc¸c doanh nghiÖp trong níc béc lé nhiÒu yÕu kÐm, ®Çu t níc ngoµi gi¶m sót, sù mÊt c©n ®èi mang tÝnh c¬ cÊu ngµy cµng râ nÐt, chØ sè hµng tiªu dïng gi¶m râ rÖt. §øng tríc t×nh h×nh nh vËy, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ níi láng ®îc thùc hiÖn, tÝn dông ng©n hµng ®îc u tiªn vÒ mäi mÆt ®Ó cè g¾ng ®¸p øng tèt ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ nhng ph¶I vÉn cã hiÖu qu¶.
Víi nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc ®ã, tÝn dông ng©n hµng lu«n lµ vÊn ®Ò ®îc quan t©m vµ ®Æt lªn hµng ®Çu ®èi víi §¶ng vµ Nhµ níc ta. Bëi nÕu quan hÖ tÝn dông më réng mµ tá ra cã hiÖu qu¶ th× míi gãp phÇn kÝch cÇu, kh¾c phôc t×nh tr¹ng gi¶m ph¸t, gi¶m bít khã kh¨n cho doanh nghiÖp võa vµ nhá.
Bíc sang thÕ kû XXI nµy, trong bèi c¶nh míi thêi c¬ thuËn lîi, nguy c¬ th¸ch thøc ®an xen, s½n sµng chuyÓn ho¸ cho nhau. HÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®ang cã nh÷ng bíc tiÕn toµn diÖn, quan hÖ tÝn dông(TÝn dông ng©n hµng) ngµy cµng trë nªn hoµn thiÖn vÒ mäi mÆt, ®Èy nhanh lé tr×nh héi nh¹p thÕ giíi vµ khu vùc, phôc vô ®¾c lùc cho qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp ho¸, HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
§øng tríc t×nh h×nh ®ã, lµ mét sinh viªn khoa NghiÖp vô, chuyªn ngµnh tÝn dông, ®Ó t×m hiÓu thªm vÒ ho¹t ®éng tÝn dông - tÝn dông ng©n hµng ë ViÖt Nam hiÖn nay, em ®· chän tiªu ®Ò: “Ho¹t ®éng tÝn dông - tÝn dông ng©n hµng ë ViÖt Nam. Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p” lµm ®Ò tµi nghiªn cøu m«n Lý thuyÕt tiÒn tÖ cña m×nh.
Trong ph¹m vi bµi viÕt, kh¸i qu¸t cho chóng ta biÕt nh÷ng nÐt chung nhÊt vÒ tÝn dông còng nh tÝn dông ng©n hµng. Vµ ®Æc biÖt nã cung cÊp cho ®äc gi¶ nh÷ng th«ng tin c¬ së cÇn thiÕt vÒ tÝn dông - tÝn dông ng©n hµng ë ViÖt Nam hiÖn nay.
Néi dung bµi viÕt ®Ò cËp ®Õn bao gåm 3 ch¬ng:
Ch¬ng I: kh¸I qu¸t chung vÒ tÝn dông vµ tÝn dông ng©n hµng.
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c NHTM ViÖt Nam hiÖn nay.
Ch¬ng III: Gi¶i ph¸p më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c NHTM viÖt nam hiÖn nay.
§Ó hoµn thµnh bµi viÕt nµy, em xin c¶m ¬n c¸c thÇy c« ®· gióp em trong qu¸ tr×nh thu thËp tµi liÖu còng nh híng dÉn x©y dùng kÕt cÊu tiÓu luËn.
Ch¬ng I:
Kh¸I qu¸t vÒ tÝn dông vµ
tÝn dông ng©n hµng
1. C¬ së lý luËn vÒ tÝn dông:
1.1. LÞch sö ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña tÝn dông:
1.1.1. LÞch sö ra ®êi cña tÝn dông:
TÝn dông, ch÷ c¸i Latinh Credittium cã nghÜa lµ tin tëng,tÝn nhiÖm. TiÕng Anh gäi lµ Credit. Cßn theo ng«n ng÷ d©n gian ViÖt Nam th× tÝn dông cã nghÜa lµ sù vay mîn.
Cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ sù ra ®êi cña tÝn dông. Nhng ®Æc ®iÓm chung cña c¸c ý kiÕn ®ã ®Òu cho r»ng tÝn dông ®îc ra ®êi tõ rÊt sím. NÕu cã sù so s¸nh sù ra ®êi gi÷a tiÒn tÖ vµ tÝn dông th× ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng tÝn dông cã tríc tiÒn tÖ. ThËt vËy cuèi thêi kú c«ng x· nguyªn thuû diÔn ra qu¸ tr×nh trao ®æi gi÷a H-H (gäi lµ trao ®æi trùc tiÕp)gãp phÇn thóc ®Èy sù ph©n c«ng lao ®éng s¶n xuÊt vµ kÝch thÝch chuyªn m«n ho¸. Song sù h¹n chÕ trong viÖc trao ®æi trùc tiÕp, ®ßi hái ph¶i cã sù trïng kÐp vÒ nhu cÇu gi÷a nh÷ng ngêi tham gia trao ®æi vÒ thêi gian, ®Æc ®iÓm, còng nh gi¸ trÞ mang trao ®æi. Kh¶ n¨ng trao ®æi rÊt cã h¹n v× chi phÝ c¬ héi cña viÖc giao dÞch cao, khèi lîng giao dÞch ngµy cµng nhiÒu. Do vËy ngêi ta chuyÓn sang tÝn dông gi¸n tiÕp, ®iÒu ®ã cã nghÜa tiÒn tÖ ®· xuÊt hiÖn. §ång thêi chÝnh sù trao ®æi gi¸n tiÕp ®· lµm xuÊt hiÖ c¸c tÇng líp kh¸c nhau trong x· héi. X· héi lóc nµy chia ra hai giai cÊp chñ yÕu, ®ã lµ: ngêi lao ®éng trùc tiÕp (lµ chñ yÕu) vµ ngêi lao ®éng gi¸n tiÕp (lµ thø yÕu). Cã thÓ nãi r»ng tÝn dông ®· mang tÝnh chÊt s¬ khai cña nã.
Sù xuÊt hiÖn tÝn dông cã thÓ do sù ph©n ho¸ giai cÊp lµ bëi v× ngêi lao ®éng trùc tiÕp,nh÷ng ngêi ®i lµm thuª ®Ó kiÕm thu nhËp cho m×nh, s¶n phÈm mµ hä lµm ra phô thuéc vµo tù nhiªn, sù may rñi... vµ hä l¹i ph¶i tr¶ mét phÇn thu nhËp cña m×nh cho «ng chñ. Do ®ã thu nhËp cña nh÷ng ngêi lao ®éng trùc tiÕp nµy lµ rÊt thÊp vµ bÊp bªnh. §Æc biÖt khi mÊt mïa x¶y ra, hä kh«ng cã kho¶n thu nhËp cña m×nh mµ vÉn ph¶i nép s¶n phÈm theo sù ph©n phèi l¹i. Hä muèn tån t¹i ®îc th× ph¶I ®i vay. Cßn ngêi lao ®éng gi¸n tiÕp, cã thÓ nãi trong mäi ®iÒu kiÖn, hä lµ tÇng líp cã thu nhËp cao, kh«ng phô thuéc vµo may rñi. Vµ “ngêi giÇu vÉn cã mong muèn lµm giÇu”, hä tiªu dïng kh«ng hÕt vÉn d ra mét lîng(kh«ng sinh lêi). V× vËy hä ®· n¶y sinh ý kiÕn lµ m×nh cã thÓ cho vay ®Ó kiÕm lîi nhuËn, vµ hä ®· trë thµnh chñ nh©n cña nh÷ng mãn vay. Nh÷ng ngêi nµy cã quyÒn quyÕt ®Þnh tíi tµi s¶n cña m×nh. Tõ ®©y quan hÖ tÝn dông chÝnh thøc n¶y sinh nh»m gi¶I quyÕt nguyÖn väng chÝnh ®¸ng cña c¶ ngêi giÇu lÉn ngêi nghÌo. Mµ mong muèn lµm giÇu cña con ngêi lµ v« h¹n, do ®ã quan hÖ tÝn dông tõ khi ra ®êi ®· kh«ng ngõng ph¸t triÓn vµ ngµy cµng ®îc më réng.
1.1.2. Kh¸i niÖm, b¶n chÊt cña tÝn dông:
Tõ sù ra ®êi trªn cña tÝn dông, ngêi ta cã kh¸I niÖm ®¬n gi¶n vÒ tÝn dônglµ: TÝn dông lµ nh÷ng quan hÖ vay mîn cã sù hoµn tr¶ c¶ gèc vµ l·i sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh, sù tho¶ thuËn gi÷a ngêi ®I vay vµ ngêi cho vay vÒ sè tiÒn vay, l·I suÊt, thêi h¹n vµ ph¬ng thøc tr¶ nî(tr¶ mét lÇn hay tr¶ dÇn). Nhng nÕu chØ hiÓu theo nghÜa ®¬n gi¶n nµy th× tÝn dông míi chØ ph¶n ¸nh ë mét khÝa c¹nh nµo ®ã, cßn mang tÝnh chÊt chung chung, cha bao trïm ®îc c¸i tæng thÓ cña tÝn dông. Do vËy ngêi ta ®a ra mét kh¸i niÖm t¬ng ®èi ®Çy ®ñ vÒ tÝn dông nh sau:
TÝn dông lµ quan hÖ chuyÓn nhîng t¹m thêi mét lîng gi¸ trÞ(díi h×nh thøc tiÒn tÖ hay hiÖn vËt) tõ ngêi së h÷u sang ngêi sö dông ®Ó sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh thu håi vÒ mét lîng gi¸ trÞ lín h¬n lîng gi¸ trÞ ban ®Çu.
Nh vËy, mét quan hÖ tÝn dông ph¶I tho¶ m·n nh÷ng ®Æc trng sau:
*Lµ quan hÖ chuyÓn nhîng gi¸ trÞ mang tÝnh chÊt t¹m thêi: Sù chuyÓn quyÒn sö dông vèn cho ngêi sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, cßn quyÒn sö dông vèn thuéc quyÒn ngêi së h÷u. Tøc lµ trong thêi gian vay, ngêi cho vay kh«ng cã quyÒn ®ßi vµ ngîc l¹i, khi hÕt h¹n cho vay nÕu ngêi ®i vay kh«ng tr¶ th× sÏ vi ph¹m ph¸p luËt.
*§¶m b¶o tÝnh hoµn tr¶ vÒ thêi gian vµ gi¸ trÞ: §©y lµ ®Æc trng c¬ b¶n nhÊt cña quan hÖ tÝn dông, cã nghÜa lµ nÕu hÕt thêi h¹n vay ngêi ®i vay ph¶i thanh to¸n c¶ gèc vµ l·i. Qua ®ã ta kh¼ng ®Þnh r»ng tÝn dông mang tÝnh chÊt cã hoµn tr¶ nhng mang tÝnh kh«ng ngang gi¸ (thu vÒ kho¶n tiÒn lín h¬n kho¶n tiÒn ban ®Çu). §©y lµ dÊu hiÖu c¬ b¶n ®Ó nhËn biÕt quan hÖ tÝn dông.
*Quan hÖ tÝn dông ®îc x©y dùng trªn c¬ së sù tin tëng gi÷a ngêi cho vay vµ ngêi ®i vay. Cã thÓ nãi ®©y lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó thiÕt lËp quan hÖ tÝn dông, bëi v× cã tin tëng th× hä míi cho vay, ë ®©y tin cã nghÜa lµ hä sÏ thu håi nî lµ mét lîng gi¸ trÞ lín h¬n lîng gi¸ trÞ ban ®Çu.
TÝn dông theo nghÜa réng bao gåm hai mÆt lµ huy ®éng vèn vµ tiÕn hµnh cho vay. Trong ho¹t ®éng thùc tiÔn, quan hÖ tÝn dông ®îc h×nh thµnh hÕt søc ®a d¹ng nhng ë bÊt cø d¹ng nµo tÝn dông còng lu«n lµ mét quan hÖ kinh tÕ cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, nã tån t¹i vµ ph¸t triÓn g¾n liÒn víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nh÷ng quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ. Môc ®Ých vµ tÝnh chÊt cña tÝn dông do môc ®Ých vµ tÝnh chÊt cña nÒn s¶n xuó©t hµng ho¸ quyÕt ®Þnh. Sù vËn ®éng cña tÝn dông lu«n lu«n chÞu sù chi phèi cña c¸c quy luËt kinh tÕ cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt trong x· héi ®ã.
1.1.3. Sù ph¸t triÓn cña tÝn dông:
* TÝn dông nÆng l·i:
Thêi kú chiÕm h÷u n« lÖ xuÊt hiÖn sù t h÷u dÉn ®Õn quan hÖ vay mîn ra ®êi díi h×nh thøc cho vay nÆng l·i. H×nh thøc nµy ra ®êi trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt thÊp kÐm, cã nhiÒu rñi ro. V× vËy viÖc vay mîn x¶y ra nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n cÊp b¸ch trong ®êi sèng, ch¼ng h¹n nh mua l¬ng thùc, ®ãng thuÕ... Cßn c¸c tÇng líp kh¸c ®i vay lµ ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng thiÕu hôt t¹m thêi víi c¸c nhu cÇu cao. TÝn dông nÆng l·i nh»m môc ®Ých tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng cña ngêi ®i vay, kh«ng cã t¸c dông phôc vô cho s¶n xuÊt. H×nh thøc biÓu hiÖn cña vèn trong quan hÖ tÝn dông nÆng l·i biÓu hiÖn rÊt ®a d¹ng. VÝ dô cho vay b»ng tiÒn, thu nî b»ng tiÒn; cho vay b»ng tiÒn thu nî b»ng hiÖn vËt. TÝn dông nÆng l·i xuÊt hiÖn ë thêi kú chiÕm h÷u n« lÖ víi møc cung tiÒn nhá h¬n rÊt nhiÒu cÇu tiÒn. Vay víi mäi gi¸ vµ cha cã quy ®Þnh vÒ l·i suÊt. Chñ nghÜa T b¶n ra ®êi l¹I ®Èy lïi tÝn dông nÆng l·i, tuy nhiªn nã cha bÞ thñ tiªu mµ vÉn tån t¹i ë hµng thø yÕu.
* TÝn dông trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i:
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹I mäi vËn hµnh kinh tÕ ®Òu ®îc tiÒn tÖ ho¸. C¸c chñ thÓ ph¶i tù kiÕm nguån vèn trªn thÞ trêng vµ tù chñ trong viÖc sö dông nguån vèn ®ã. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i khi nµo nhu cÇu vÒ vèn tiÒn tÖ còng ®¶m b¶o, nghÜa lµ nhu cÇu giao lu vèn xuÊt hiÖn, nhu cÇu nµy b¾t nguån tõ phÝa nh÷ng ngêi cÇn vèn vµ nh÷ng ngêi cã vèn. Nh÷ng ngêi cÇn vèn lµ nh÷ng doanh nghiÖp, hé gia ®×nh, ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc kinh tÕ - x· héi. §©y còng lµ nh÷ng ngêi cã kh¶ n¨ng cung cÊp vèn. Trong nÒn kinh tÕ, t¹i mét thêi ®iÓm lu«n cã nh÷ng ngêi thõa, cã nh÷ng ngêi thiÕu. VÊn ®Ò quan träng lµ hä ph¶i gÆp nhau vµ tho¶ m·n yªu cÇu cña nhau, ®ång thêi vÊn ®Ò tin cËy nhau ®îc coi lµ tiÒn ®Ò cho qu¸ tr×nh giao nhËn vèn.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i, tÝn dông ng©n hµng ®ãng vai trß quan träng vµ phæ biÕn.
1.2. Sù cÇn thiÕt, chøc n¨ng vµ vai trß cña tÝn dông:
1.2.1. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña quan hÖ tÝn dông:
Nguyªn nh©n kh¸ch quan cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn quan hÖ tÝn dông lµ m©u thuÉn vèn cã cña qu¸ tr×nh tuÇn hoµn vèn tiÒn tÖ trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi, ®ã lµ: Cïng mét lóc cã chñ thÓ kinh tÕ t¹m thêi d thõa mét kho¶n vèn tiÒn tÖ trong khi c¸c chñ thÓ kinh tÕ kh¸c l¹i cã nhu cÇu cÇn bæ sung vèn. NÕu t×nh tr¹ng nµy kh«ng ®îc gi¶i quyÕt th× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã thÓ bÞ ngng trÖ ë chñ thÓ nµy trong khi vèn l¹i ®ang n»m im ë mét chñ thÓ kh¸c. KÕt qu¶ lµ nguån lùc cña x· héi kh«ng ®îc sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nh»m ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt diÔn ra liªn tôc.
Vèn nhµn rçi ë c¸c doanh nghiÖp thÓ hiÖn díi d¹ng quü khÊu hao cha dïng ®Õn, hoÆc do chªnh lÖch vÒ sè lîng, thêi gian tiªu thô s¶n phÈm vµ thêi gian mua nguyªn liÖu, do nh÷ng kho¶n ph¶i tr¶ nhng cha ®Õn kú tr¶, cac kho¶n ph¶i nép nhng cha ®Õn kú nép. Vèn nhµn rçi cßn xuÊt hiÖn do chªnh lÖch thêi gian thu chi cña c¸c c¬ quan ®oµn thÓ, c¸c tæ chøc x· héi vµ ng©n s¸ch c¸c cÊp. Quan träng nhÊt lµ bé phËn vèn ®Ó dµnh cña mäi tÇng líp d©n c trong x· héi. Trong khi ®ã chÝnh c¸c chñ thÓ kinh tÕ nµy l¹i ph¸t sinh nhu cÇu bæ sung vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt, thùc hiÖn thanh to¸n tiÒn hµng, mua s¾m m¸y mãc thiÕt bÞ, ®¶m b¶o chi tiªu ®óng thêi h¹n khi t¹m thêi cha cã kho¶n thu...
C¸c kho¶n vèn nhµn rçi t¹m thêi còng nh nh÷ng nhu cÇu vèn ph¸t sinh rÊt ®a d¹ng vÒ thêi gian, sè lîng, yªu cÇu tÝnh láng, møc rñi ro. Sù ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc tÝn dông phong phó cho phÐp tho¶ m·n yªu cÇu chuyÓn nhîng vèn phøc t¹p nµy. B»ng c¸ch ®ã tÝn dông thùc chÊt lµ chiÕc cÇu nèi liÒn nhu cÇu tiÕt kiÖm víi nhu cÇu ®Çu t cña x· héi.
1.2.2. Chøc n¨ng cña tÝn dông:
* Chøc n¨ng tËp trung vµ ph©n phèi l¹i vèn tiÒn tÖ theo nguyªn t¾c cã hoµn tr¶:
Theo chøc n¨ng nµy, tÝn dông thu hót ®¹i bé phËn tiÒn tÖ nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ vµ ph©n phèi l¹i vèn ®ã díi h×nh thøc cho vay ®Ó bæ sung vèn cho xÝ nghiÖp, c¸ nh©n cã nhu cÇu vÒ vèn nh»m phôc vô cho s¶n xuÊt kinh doanh vµ tiªu dïng. Trong ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ, ph©n phèi l¹i vèn tÝn dông ®îc thùc hiÖn b»ng hai c¸ch lµ ph©n phèi trùc tiÕp vµ ph©n phèi gi¸n tiÕp.
Ph©n phèi trùc tiÕp lµ ph©n phèi tõ chñ thÓ cã vèn t¹m thêi cha sö dông sang chñ thÓ trùc tiÕp sö dông vèn ®ã cho s¶n xuÊt kinh doanh vµ tiªu dïng.
Ph©n phèi gi¸n tiÐp lµ viÖc ph©n phèi vèn ®îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian.
* Chøc n¨ng tiÕt kiÖm tiÒn mÆt:
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ho¹t ®éng tÝn dông ngµy cµng më réng vµ ph¸t triÓn ®a d¹ng, tõ ®ã nã ®· thóc ®Èy viÖc më réng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vµ thanh to¸n bï trõ gi÷a c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ. §iÒu nµy sÏ lµm gi¶m ®îc lîng gi¸y b¹c trong lu th«ng vµ gi¶m ®îc chi phÝ lu th«ng giÊy b¹c ng©n hµng.
* Chøc n¨ng ph¶n ¸nh mét c¸ch tæng hîp vµ kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ, MÆt kh¸c tÝn dông cßn ®îc coi lµ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng cña Nhµ níc ®Ó kiÓm so¸t thóc ®Èy qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ.
1.2.3. Vai trß cña tÝn dông:
Vai trß cña tÝn dông phô thuéc chñ yÕu vµo nhËn thøc vµ vËn dông quan hÖ tÝn dông vµo x©y dùng vµ qu¶n lý kinh tÕ cña con ngêi. Tríc hÕt tÝn dông lµ c«ng cô tÝch tô vµ tËp trung vèn qu©n träng. Th«ng qua tÝn dông c¸c doanh nghiÖp sÏ t¨ng vèn ®Çu t cho s¶n xuÊt tõ c¸c kho¶n nhá ®Õn c¸c kho¶n lín. Nh vËy tÝn dông gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt.
TiÕp n÷a, tÝn dông lµ c«ng cô b×nh qu©n ho¸ tû xuÊt lîi nhuËn gióp c¸c doanh nghiÖp ®Çu t vµo c¸c ngµnh cã lîi nhuËn cao, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp chuyÓn híng kinh doanh.
Bªn c¹nh ®ã tÝn dông lµ c«ng cô lµm t¨ng vßng quay cña vèn vµ tiÕt kiÖm tiÒn mÆt trong lu th«ng.
Trªn ®©y lµ nh÷ng vai trß cña tÝn dông díi gãc ®é tÝch cùc, nÕu nhËn thøc vµ vËn dông sai lÖch nã sÏ dÉn tíi nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc.
1.3. C¸c h×nh thøc tÝn dông:
ViÖc nghiªn cøu c¸c h×nh thøc tÝn dông cã thÓ theo c¸c tiªu thøc ph©n lo¹I vÒ thêi h¹n tÝn dông, chñ thÓ tham gia quan hÖ tÝn dông vµ tÝnh chÊt lu©n chuyÓn vèn trong quan hÖ tÝn dông ... C¸ch nghiªn cøu nµy gióp chóng ta cã thÓ xem xÐt quan hÖ tÝn dông díi c¸c gãc ®é kh¸c nhau vµ gi¶I thÝch v× sao quan hÖ tÝn dông l¹I cã thÓ tho¶ m·n nhu cÇu ®a d¹ng cña c¸c chñ thÓ thõa vµ thiÕu vèn.
1.3.1. C¨n cø vµo thêi h¹n tÝn dông:
C¨n cø vµo thêi h¹n tÝn dông, ngêi ta chia tÝn dông ra thµnh ba lo¹i, ®ã lµ: TÝn dông ng¾n h¹n, tÝn dông trung h¹n vµ tÝn dông dµi h¹n.
* TÝn dông ng¾n h¹n:
TÝn dông ng¾n h¹n lµ c¸c kho¶n cho vay mµ thêi h¹n kh«ng qu¸ 12 th¸ng, nh»m ®¸p øng c¸c nhu cÇu vèn ng¾n h¹n nh bæ sung ng©n quü, ®¶m b¶o yªu cÇu thanh to¸n ®Õn h¹n, bæ sung nhu cÇu vèn lu ®éng hoÆc ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng c¸ nh©n.
§Æc ®iÓm cña lo¹i h×nh tÝn dông nµy lµ cã møc rñi ro thÊp v× thêi h¹n hoµn vèn nhanh tr¸nh ®îc c¸c rñi ro vÒ l·i suÊt, vÒ l¹m ph¸t còng nh sù bÊt æn ®Þnh cña m«i trêng kinh tÕ vÜ m«. Do ®ã lo¹i tÝn dông nµy thêng cã l·i suÊt thÊp h¬n so víi c¸c lo¹i tÝn dông kh¸c.
* TÝn dông trung vµ dµi h¹n:
TÝn dông trung vµ dµi h¹n lµ lo¹i tÝn dông cã thêi h¹n dµi, tõ trªn 1 n¨m ®Õn vµi chôc n¨m (tÝn dông trung h¹n cã thêi h¹n tõ trªn 1 n¨m ®Ðn 5 n¨m; tÝn dông dµi h¹n cã thêi h¹n tõ trªn 5 n¨m ®Õn vµi chôc n¨m vµ dµi h¬n n÷a).
Lo¹i h×nh tÝn dông nµy thêng ®îc sö dông ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt theo chiÒu réng hoÆc chiÒu s©u lµm t¨ng møc s¶n xuÊt vµ cña c¶i x· héi. V× thêi h¹n dµi vµ hiÖu qu¶ ®Çu t thêng lµ dù tÝnh nªn lo¹i tÝn dông nµy chøa ®ùng møc rñi ro cao, kÓ c¶ rñi ro c¸ biÖt vµ rñi ro hÖ thèng. Do cã møc rñi ro cao nh thÕ nªn l·i suÊt cña nã t¨ng lªn cïng víi thêi h¹n vay.
1.3.2. C¨n cø vµo tÝnh chÊt lu©n chuyÓn vèn:
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, ta cã hai lo¹i h×nh quan hÖ tÝn dông lµ tÝn dông trùc tiÕp vµ tÝn dông gi¸n tiÕp.
* TÝn dông trùc tiÕp:
TÝn dông trùc tiÕp thÓ hiÖn quan hÖ chuyÓn nhîng vèn trùc tiÕp tõ ngêi së h÷u vãn sang ngêi sö dông vèn. B»ng c¸ch ®ã ngêi cho vay trùc tiÕp hëng lîi nhuËn còng nh chÞu rñi ro tõ kho¶n vèn ®Çu t cña m×nh.
§iÓm thuËn lîi cña tÝn dông trùc tiÕp lµ thñ tôc vay vµ cho vay ®¬n gi¶n, thu nhËp cao ®èi víi ngêi cho vay (kh«ng ph¶i mÊt kho¶n chi phÝ cho tæ chøc trung gian). Song bÊt lîi cña lo¹I h×nh tÝn dông nµy lµ rñi ro cao vµ tÝnh láng kÐm.
* TÝn dông gi¸n tiÕp:
TÝn dông gi¸n tiÕp lµ quan hÖ chuyÓn nhîng vèn gi¸n tiÕp tõ ngêi së h÷u vèn ®Õn ngêi sö dông vèn th«ng qua c¸c trung gian tµi chÝnh. Trong quan hÖ nµy, ngêi thõa vèn cho vay nhng th«ng qua trung gian tµi chÝnh, hay nãi c¸ch kh¸c, trung gian tµi chÝnh lµ tæ chøc huy ®éng vèn, tËp trung c¸c kho¶n vèn nhµn rçi lÎ tÎ cña nh÷ng ngêi tiÕt kiÖm ®Ó tiÕn hµnh ®Çu t vµo c¸c chñ thÓ cã nhu cÇu vÒ vèn. Ngêi ®i vay ë ®©y lµ ngêi sö dông nguån vèn cña ngêi cho vay th«ng qua trung gian tµi chÝnh. Thùc chÊt ë ®©y, ngêi ®i vay ph¶i chÞu mét møc l·i suÊt cao h¬n bëi v× hä cßn ph¶i tr¶ thªm mét kho¶n chi phÝ cho trung gian tµi chÝnh.
Lo¹i h×nh tÝn dông nµy cã u ®iÓm lµ møc rñi ro thÊp vµ v× th«ng qua trung gian tµi chÝnh nªn viÖc ph©n phèi tµi s¶n tèt h¬n cho ngêi cho vay, do ®ã nã cã tÝnh láng cao h¬n, bëi c¸c trung gian tµi chÝnh cã kh¶ n¨ng thu thËp vµ sö lý th«ng tin tèt h¬n c¸c nhµ ®Çu t c¸ nh©n. Bªn c¹nh nh÷ng u ®iÓm ®ã nã cßn mét sè h¹n chÕ lµ thñ tôc vay r¾c rèi th«ng qua c¬ chÕ cho vay, kho¶n thu nhËp ®èi víi ngêi cho vay thÊp v× sè tiÒn mµ hä nhËn ®îc ph¶I chia cho ba ®èi tîng: ngêi cho vay, ngêi ®i vay vµ trung gian tµi chÝnh.
1.3.3. C¨n cø vµo chñ thÓ tham gia tÝn dông:
Víi c¸ch ph©n lo¹i nµy, ta cã c¸c h×nh thøc tÝn dông sau:
* TÝn dông th¬ng m¹i:
TÝn dông th¬ng m¹i lµ quan hÖ tÝn dông gi÷a c¸c doanh nghiÖp ®îc thùc hiÖn th«ng qua h×nh thøc mua b¸n chÞu hµng ho¸. Trong ®ã ngêi cho vay lµ ngêi b¸n chÞu hµng v× ®· chuyÓn nhîng t¹m thêi quyÒn sö dông lîng gi¸ trÞ hµng ho¸ b¸n chÞu cho ngêi mua. Ngîc l¹i, thay v× viÖc ph¶i tr¶ tiÒn ngay, ngêi mua ®îc sö dông sè tiÒn ®ã trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, phô thuéc vµo thêi gian b¸n chÞu hµng hãa.
§Æc ®iÓm:
- Chñ thÓ tham gia trong lÜnh vùc th¬ng m¹i ®Òu lµ nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®«ng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh.
- §èi tîng tÝn dông lµ hµng ho¸ ë giai ®o¹n cuu«Ý cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh (H’).
T - H ... SX ... H’ - T’
- C«ng cô lu th«ng lµ kú phiÕu th¬ng m¹i (th¬ng phiÕu)
- TÝnh chÊt lu©n chuyÓn vèn: trùc tiÕp chuyÓn nhînh vèn nªn nã mang ®Çy ®ñ nh÷ng lîi thÕ vµ bÊt lîi cña tÝn dông trùc tiÕp.
- Thêi h¹n: cã thêi h¹n ng¾n (1 tuÇn, 30 ngµy, ... , nhá h¬n 12 th¸ng), gäi lµ tÝn dông ng¾n h¹n nªn cã quy m« nhá, ®iÒu kiÖn tÝn dông vµ l·i suÊt hÕt søc linh ho¹t.
- Sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn: Nã lu«n lu«n phï hîp víi sù vËn ®éng trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt.
- TÝn dông th¬ng m¹i chØ diÔn ra trong tõng nhãm c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸
-TÝn dông th¬ng m¹i chØ diÔn ra theo mét chiÒu duy nhÊt.
¦u ®iÓm:
- §Èy nhanh qu¸ tr×nh tiªu thô hµng ho¸.
- §¸p øng ngay nhu cÇu vÒ vèn cho c¸c doanh nghiÖp ®I vay ®Ó duy tr× liªn tôc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
Tõ 2 u ®iÓm trªn ta rót ra kÕt luËn lµ tÝn dông th¬ng m¹I cã t¸c dông ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tuÇn hoµn vèn, sö dông vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶, Tõ ®ã ®Èy nhanh tèc ®ä t¨ng trëng.
- T¹o c«ng cô lu th«ng lµ th¬ng phiÕu, do ®ã tiÕt kiÖm ®iÒu kiÖn ®¸ng kÓ vÒ khèi lîng tiÒn mÆt trong lu th«ng, gi¶m chi phÝ lu th«ng tiÒn mÆt.
- Thñ tôc vay ®¬n gi¶n, ®iÒu kiÖn vay kh«ng chÆt chÏ
H¹n chÕ:
- Quan hÖ tÝn dông th¬ng m¹i bÞ giíi h¹n vÒ quy m«, thêi h¹n vµ ph¬ng híng vËn ®éng: Quy m« cña nã bÞ giíi h¹n trong ph¹m vi lîng gi¸ trÞ hµng ho¸ ®îc b¸n chÞu, lîn
