Tiểu luận Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
Đất nước ta đi lên từ một nền nông nghiệp lạc hậu, sản xuất lương thực chủ yếu là cây lúa nước mà một số hoa màu khác nhưng phân tán. bên cạnh đó, nề kinh tế của nước ta còn gặp nhiều khó khăn, chưa có đượcnề tảng để tạo đà phất triển. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI năm 1986 đã mở ra cho nền kinh tế nông nghiệp một hướng đi mới với một nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, xoá bỏ cơ chế tập trung quan liêu bao cấp theo định hướng xã hội chủ nghĩa dưới sự quản lý của Nhà nước và đặc biệt là nền kinh tế nông nghiệp đã được chú trọng hơn. Từ sau nghị quyết 10 của Bộ Chính trị và nhiều chính sách mới được ban hành đã giải quyết được những ràng buộc phong kiến phi kinh tế trong nông nghiệp và chỉ thị 100 của Ban Bí thư Trung ương Đảng với nhân dân khoán sản phẩm cây lúa đến nhóm người và người lao động. Đây được coi là chìa khoá vàng để mở ra thời kỳ mới của nông ngiệp. Bởi vì Đảng ta đã xác định để phát triển được nền kinh tế thì trước tiên là phải phát triển được nông nghiệp. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp với xu hướng giảm tỷ trọng cây lượng thực, tăng dần tỷ trọng cây công nghiệp và thuỷ sản và giảm dần tỷ trọng nông nghiệp trong nông thôn và tăng dần tỷ trọng công nghiệp, xây dựng và dịch vụ. Phát triển nông ngiệp một cách toàn diện nhằm từ đó tích luỹ cho công nghiệp và các ngành khác trong nền kinh tế. Việc thực hiện những chiến lược đó phụ thuộc phần lớn vào hiệu quả đổ mới cơ chế quản lý, các chính sach hồ tự phát triển và chuyển dịch cơ cấu trong nền kinh tế nông nghiệp. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp thực hiện như thế nào, tập trung vào những gì, thực thi những ngành nào mũi nhọn và then chốt, xu hướng chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp. là hàng loạt những vấn đề cần phải được tính đến. Bài viết này được chia thành 3 phần: Phần I. Những vấn đề lý luận về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông ngiệp Phần II. Thực trạng về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp Việt Nam từ trước năm 1985-1988 tới nay. Phần III. Giải pháp cho xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp Việt Nam giai đoạn 2001-2005
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Tiểu luận Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
më ®Çu
§Êt níc ta ®i lªn tõ mét nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu, s¶n xuÊt l¬ng thùc chñ yÕu lµ c©y lóa níc mµ mét sè hoa mµu kh¸c nhng ph©n t¸n. bªn c¹nh ®ã, nÒ kinh tÕ cña níc ta cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, cha cã ®îcnÒ t¶ng ®Ó t¹o ®µ phÊt triÓn. §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI n¨m 1986 ®· më ra cho nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp mét híng ®i míi víi mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, xo¸ bá c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa díi sù qu¶n lý cña Nhµ níc vµ ®Æc biÖt lµ nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp ®· ®îc chó träng h¬n. Tõ sau nghÞ quyÕt 10 cña Bé ChÝnh trÞ vµ nhiÒu chÝnh s¸ch míi ®îc ban hµnh ®· gi¶i quyÕt ®îc nh÷ng rµng buéc phong kiÕn phi kinh tÕ trong n«ng nghiÖp vµ chØ thÞ 100 cña Ban BÝ th Trung ¬ng §¶ng víi nh©n d©n kho¸n s¶n phÈm c©y lóa ®Õn nhãm ngêi vµ ngêi lao ®éng. §©y ®îc coi lµ ch×a kho¸ vµng ®Ó më ra thêi kú míi cña n«ng ngiÖp. Bëi v× §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh ®Ó ph¸t triÓn ®îc nÒn kinh tÕ th× tríc tiªn lµ ph¶i ph¸t triÓn ®îc n«ng nghiÖp. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp víi xu híng gi¶m tû träng c©y lîng thùc, t¨ng dÇn tû träng c©y c«ng nghiÖp vµ thuû s¶n vµ gi¶m dÇn tû träng n«ng nghiÖp trong n«ng th«n vµ t¨ng dÇn tû träng c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ dÞch vô.
Ph¸t triÓn n«ng ngiÖp mét c¸ch toµn diÖn nh»m tõ ®ã tÝch luü cho c«ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh kh¸c trong nÒn kinh tÕ.
ViÖc thùc hiÖn nh÷ng chiÕn lîc ®ã phô thuéc phÇn lín vµo hiÖu qu¶ ®æ míi c¬ chÕ qu¶n lý, c¸c chÝnh sach hå tù ph¸t triÓn vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu trong nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp thùc hiÖn nh thÕ nµo, tËp trung vµo nh÷ng g×, thùc thi nh÷ng ngµnh nµo mòi nhän vµ then chèt, xu híng chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp... lµ hµng lo¹t nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ph¶i ®îc tÝnh ®Õn.
Bµi viÕt nµy ®îc chia thµnh 3 phÇn:
PhÇn I. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng ngiÖp
PhÇn II. Thùc tr¹ng vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ViÖt Nam tõ tríc n¨m 1985-1988 tíi nay.
PhÇn III. Gi¶i ph¸p cho xu híng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ViÖt Nam giai ®o¹n 2001-2005
PhÇn I: nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp
I. Vai trß, vÞ trÝ, ®Æc ®iÓm cña N«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.
1. §Æc ®iÓm cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp
N«ng nghiÖp lµ mét lÜnh vùc rÊt phong phó. N«ng d©n sèng ë khu vùc n«ng nghiÖp g¾n liÒn víi n«ng th«n, s¶n xuÊt g¾n liÒn víi thiªn nhiªn, víi m«i trêng vµ gÆp nhiÒu rñi ro, ®Æc biÖt lµ ®èi víi níc cha ph¸t triÓn, khoa häc kü thuËt cßn l¹c hËu. §¹i bé phËn, xÐt mét c¸ch tæng thÓ, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ kÐm ph¸t triÓn cã trªn 80% d©n sè vµ 70% lao ®éng x· héi tËp trung ë n«ng víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu, kü thuËt canh t¸c l¹c hËu, tr×nh ®é lao ®éng thÊp. Ngêi n«ng ë ®©y, hä võa lµ nh÷ng ngêi s¶n xuÊt võa lµ nh÷ng ngêi tiªu thô s¶n phÈm cña chÝnh b¶n th©n hä lµm ra. Bëi vËy, tÝnh phèi hîp liªn ngµnh (cung øng vËt t, chÕ biÕn, tiªu thô s¶n phÈm) cßn ë møc ®é thÊp, ®ãng gãp tõ khu vùc n«ng nghiÖp vµ thu nhËp quèc d©n cha cao vµ bÊt æn ®Þnh.
Bªn c¹nh ®ã n«ng nghiÖp ViÖt Nam cßn cã ®Æc ®iÓm næi bËt kh¸c do nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ lÞch sö ®Æc biÖt.
Níc ta n»m ë khu vùc nhiÖt ®íi, ®Êt níc tr¶i dµi theo híng B¾c-Nam, phÇn lín ®Þa h×nh lµ ®åi nói, cã ba mÆt tiÕp gi¸p víi biÓn… chÝnh v× vËy, cã th¶m thùc vËt phong phó, ®a d¹ng, cã tiÒm n¨ng sinh khèi lín, nhiÒu loµi vËt cã gi¸ trÞ kinh tÕ cho phÐp ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp ®a d¹ng vµ cã thÓ ®i vµo chuyªn canh nhiÒu lo¹i c©y, con. HiÖn nay, n«ng nghiÖp níc ta s¶n xuÊt l¬ng thùc chñ yÕu lµ c©y lóa níc nhng phÇn t¸n, viÖc ¸p dông c¸c kü thuËt c¬ giíi ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp thiÕu kinh nghiÖm vµ cßn nhiÒu bÊt cËp.
-Níc ta ®Êt chËt, d©n sè kh«ng ngõng t¨ng lªn lªn kh¶ n¨ng më réng quy m« s¶n xuÊt n«ng nghiÖp h¹n chÕ.
-ViÖc chuyÓn nÒn n«ng nghiÖp ViÖt Nam sang s¶n xuÊt hµng ho¸ gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ vèn, kü thuËt, tr×nh ®é lao ®éng, kh¶ n¨ng qu¶n lý …
§©y lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt cÇn ph¶i kh¾c phôc nhanh chãng t¹o tiÒn ®Ò cho nhiÖm vô c«ng nghiÖp ho¸ -hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n níc ta theo híng bÒn v÷ng, tiÕn lªn mét nÒn n«ng nghiÖp mµ :
-§i vµo s¶n xuÊt hµng ho¸
-N¨ng suÊt c©y trång vµ gia sóc cao.
-N¨ng suÊt lao ®éng cao.
-Sö dông hÖ thèng thuû canh.
Vµ kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ :
-Sö dông n¨ng lîng l·ng phÝ
-ChÊt lîng n«ng s¶n kÐm.
-M«i trêng bÞ « nhiÔm.
2. Vai trß, vÞ trÝ cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
N«ng nghiÖp gi÷ mét vai trß quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Bëi v× c¸c níc nµy ®a sè ngêi d©n sèng dùa vµo nghÒ n«ng. §Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ n©ng cao phóc lîi cho nh©n d©n, ChÝnh phñ cÇn cã chÝnh s¸ch t¸c ®éng vµo khu vùc n«ng nghiÖp nh»m n©ng cao n¨ng suÊt c©y trång vµ t¹o ra nhiÒu viÖc lµm ë n«ng th«n.
Trõ mét sè Ýt níc dùa vµo nguån tµi nguyªn phong phó ®Ó xuÊt khÈu, ®æi lÊy l¬ng thùc, cßn hÇu hÕt c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ph¶i s¶n xuÊt l¬ng thùc cho nhu cÇu tiªu dïng cña d©n sè n«ng th«n còng nh thµnh thÞ. N«ng nghiÖp cßn cung cÊp c¸c yÕu tè ®Çu vµo cho ho¹t ®éng kinh tÕ . §Ó ®¸p øng nhu cÇu l©u dµi cña ph¸t triÓn kinh tÕ viÖc t¨ng d©n sè ë khu vùc ë khu vùc thµnh thµnh thÞ sÏ kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®¸p øng. Cïng víi viÖc t¨ng n©ng suÊt lao ®éng trong n«ng nghiÖp, sù di chuyÓn d©n sè ë n«ng th«n ra thµnh thÞ sÏ lµ nguån nh©n lùc ®¸p øng cho nhu cÇu n«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc. Bªn c¹nh ®ã, n«ng nghiÖp cßn lµ ngµnh cung cÊp nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn.
Khu vùc c«ng nghiÖp còng cã thÓ lµ mét nguån cung cÊp vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ, cã ý nghÜa lín lµ vèn tÝch luü ban ®Çu cho c«ng nghiÖp ho¸. Theo Timer-1988, Morris vµ Adelma -1981 tõ kinh nghiÖm thùc tÕ cña thÕ kû XIX vµ nhÊt lµ thËp kû gÇn ®©ycho thÊy, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp lµ mét ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho sù thµnh c«ng cña c«ng nghiÖp ho¸ (do tÝch luü tõ c«ng nghiÖp mang l¹i) h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng trong níc, gi¶i quyÕt viÖc lµm ë n«ng th«n trong thêi gian ®Çu, h¹n chÕ ¸p lùc lµm chËm qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ …)
Theo Timmer-1988 ë giai ®o¹n b¾t ®Çu ph¸t triÓn n«ng nghiÖp chiÕm phÇn lín s¶n phÈm trong níc, tÝch luü chñ yÕu tõ n«ng nghiÖp, nguån thu cña Nhµ níc chñ yÕu do c¸c lo¹i thuÕ ®¸nh vµo n«ng nghiÖp.
+Giai ®o¹n n«ng nghiÖp ®ãng gãp cñ yÕu cho sù t¨ng trëng mét phÇn nguån thu tõ n«ng nghiÖp ®îc ®Çu t l¹i hco n«ng nghiÖp (chñ yÕu cho nghiªn cøu vµ c¬ së h¹ tÇng) s¶n lîng n«ng nghiÖp t¨ng lªn.
+Giai ®o¹n lao ®éng n«ng nghiÖp b¾t ®Çu gi¶m, n«ng nghiÖp ph¶i ®îc liªn kÕt vÒ thÞ trêng lao ®éng vµ tÝn dông liªn kÕt kinh tÕ thµnh thÞ-n«ng th«n, n«ng nghiÖp ngµy cµng phô thuéc vµo thÞ trêng.
+Giai ®o¹n n«ng nghiÖp díi møc 20% cña tæng lao ®éng trong níc, n«ng nghiÖp cßn ®îc hç trî b»ng nhiÒu biÖn ph¸p linh ho¹t cña Nhµ níc.
§Ó ®¹t ®îc nh vËy th× ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn quan träng nhÊt lµ ta ph¶i thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp. §©y lµ mét nhiÖm vô rÊt quan träng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.
ii. chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp víi ph¸t triÓn n«ng nghiÖp - n«ng th«n.
1. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.
C¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n lµ bé phËn cÊu thµnh rÊt quan träng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, cã ý nghÜa rÊt to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi ë níc ta. C¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n lµ tæng thÓ cña kinh tÕ bao gåm mèi quan hÖ t¬ng t¸c gi÷a c¸c yÕu tè cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt thuéc khu vùc kinh tÕ n«ng th«n trong nh÷ng kho¶ng thêi gian vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh.
Sau khi nghÞ quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ vµ nhiÒu chÝnh s¸ch míi ®îc ban hµnh ®· gi¶i ®îc nh÷ng kh¶ n¨ng buéc phong kiÕn phi kinh tÕ trong n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, t¹o cho n«ng nghiÖp ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín gãp phÇn tõng bíc chuyÓn nÒn n«ng nghiÖp tù cÊp tù tóc sang s¶n xuÊt hµng ho¸. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp nãi riªng vµ n«ng th«n nãi chung ®· vµ ®ang cã sù khëi s¾c, s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®êi sèng nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn. MÆt kh¸c, viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh, theo vïng, l·nh thæ, theo c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, theo c¬ cÊu kü thuËt - c«ng nghÖ híng tíi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ ®¹t ®îc nhiÒu tiÕn bé ®¸ngg kÓ.
ThÕ nhng ë trong ph¹m vi cña tõng vïng trong níc th× kh«ng h¼n thÕ. Do cã sù ph¸t triÓn kh«ng ®Òu gi÷a c¸c vïng trong níc, qu¸ tr×nh ®ã diÔn ra ë c¸c vïng kh«ng gièng nhau: ë vïng kinh tÕ ph¸t triÓn , qu¸ tr×nh ®ã diÔn ra theo tr×nh tù chung cßn ë vïng kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, qu¸ tr×nh ®ã cã thÓ b¾t ®Çu tõ viÖc ph¸ thÕ ®éc canh ho¸ chuyÓn sang ®a canh lóa, mµu ph¸t triÓn ch¨n nu«i vµ bíc tiÕp the« lµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ tiÒu, thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Xu híng chung cña sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n lµ: tû träng n«ng nghiÖp ngµy cµng gi¶m vµ tû träng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ngµy cµng t¨ng.
Bªn c¹nh ®ã, ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n cßn ph¶i cã sù quan hÖ rÊt nhiÒu tíi c¸c ngµnh kh¸c nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp hµng ho¸ ph¶i chÞu sù t¸c ®éng m¹nh mÏ cña c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp kh«ng thÓ tù ®i lªn nÕu kh«ng cã sù t¸c ®éng trùc tiÕp cña mét nÒn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Vµ ®îc c¸c ngµnh nghÒ míi trong n«ng nghiÖp.
Trong n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, ®i cïng víi sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n lµ sù ph©n c«ng lao ®éng còng ®îc diÔn ra. Tõ lao ®éng trång lóa chuyÓn sang lao ®éng trång hoa mµu ch¨n nu«i, lµm c¸c ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, nã kh«ng chØ phô thuéc vµo phôc vô cho c¶ nhu cÇu ph¸t triÓn n«ng nghiÖp mµ cßn phôc vô cho c¶ nhu cÇu ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, th¬ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh doanh nghiÖp kh¸c.
Tõ thÕ kû 20 ®· chøng minh vµ x¸c ®Þnh khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ ph¸t triÓn vµ ®æi míi nh vò b·o, tÝnh céng ®ång trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm ngµy cµng cao, sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña mét níc kh«ng thÓ t¸ch rêi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña céng ®ång quèc tÕ hay còng nh kh«ng thÓ t¸ch rêi sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n víi c¬ cÊu kinh tÕ vïng vµ c¬ cÊu kinh tÕ chung cña c¶ níc.
MÆt kh¸c, sù ph©n ho¸ giµu nghÌo ë n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n kh«ng thÓ tr¸nh khái, nã diÔn ra theo híng : khi s¶n xuÊt hµng ho¸ kÐm ph¸t triÓn th× kho¶ng c¸ch ®ã t¬ng ®èi do·ng ra, khi s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao th× kho¶ng c¸ch ®ã thu hÑp laih vµ cã thÓ trë l¹i kho¶ng c¸ch ban ®Çu (nhng ë tr×nh ®é cao h¬n). §iÒu ®ã chøng tá sù ph©n ho¸ giµu nghÌo võa lµ kÕt qu¶, võa lµ ®éng lùc thóc ®Èy sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ.
Thªm vµo ®ã, ë ®©u cã tr×nh ®é d©n trÝ thÊp th× ë ®ã viÖc x¸c l¹p vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®¬ng nhiªn lµ gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ khã tr¸nh khái sai lÇm . §iÒu nµy còng chøng tá r»ng víi víi tr×nh ®é d©n trÝ hay mÆt b»ng trong gi¸o dôc cã chÞu sù ¶nh hëng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n.
2. Kinh nghiÖm cña mét sè níc trªn thÕ giíi
a. Kinh nghiÖm vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp cña §µi Loan.
Ta biÕt r»ng §µi Loan lµ mét l·nh thæ nhá víi 2/3 lµ ®åi nói, ®Êt canh t¸c chØ cã gÇn 900.000 ha, khÝ hËu ¸ nhiÖt ®èi vµ nhiÖt ®íi, bëi vËy c¬ cÊu n«ng nghiÖp rÊt ®a d¹ng, phong phó nh trång trät cã lóa níc, lóa m×, khoai l©ng, khoai t©y, l¹c, chuèi…. VÒ ch¨n nu«i cã lîn, gµm vÞt , tr©u, bß… Ng nghiÖp cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn, nu«i trång vµ ®¸nh b¾t thuû h¶i s¶n, cã nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ nh t«m, c¸…
Tuy vËy, cho ®Õn gi÷a thÕ kû xÐt xö, n«ng nghiÖp §µi Loan vÉn ë t×nh tr¹ng l¹c hËu, s¶n xuÊt tiÓu n«ng tù cÊp, tù tóc. Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1950 ®Õn nay c¬ cÊu n«ng nghiÖp §µi Loan, do cã sù t¸c ®éng cña c«ng nghiÖp ho¸, ®· cã mét bíc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, c¬ cÊu n«ng nghiÖp ®· chuyÓn dÞch theo híng s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸, híng vÒ vÒ xuÊt khÈu, vµ ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸. Qu¸ tr×nh ®ã cña §µi Loan ®îc chia lµm 3 thêi kú.
*Thêi kú thø nhÊt:
C¬ cÊu n«ng nghiÖp trong thêi kú kh«i phôc kinh tÕ sau chiÕn tranh chuÈn bÞ c«ng nghiÖp ho¸ (1949-1953).
Trong thêi kú nµy, §µi Loan b¾t ®Çu thùc hiÖn c¶i c¸ch ruéng ®Êt do chÝnh quyÒn Quèc D©n §¶ng thùc hiÖn trong 4 n¨m (1949-1953) víi néi dung: gi¶m t« tõ 50-60% xuèng 37,5% (1949), chÝnh quyÒn ®em 130.000 ha ruéng c«ng b¸n cho 177.000 hé n«ng d©n thiÕu ruéng (1951), ban chÊp hµnh "luËt ngêi cµy ruéng: (1953), trng mua sè ruéng ®Êt qu¸ h¹n møc cña ®Þa chñ b¸n cho n«ng d©n thiÕu ruéng.
§iÒu trªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn chuyÓn dÞch nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp phong kiÕn tiÓu n«ng sang nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ T b¶n chñ nghÜa, dän ®êng cho c«ng nghiÖp ho¸. KÕt qu¶, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp 1952 ®¹t 129,7% so víi n¨m 1940-19443 (thêi kú kinh tÕ thÞnh vîng tríc ®©y). C¬ cÊu n«ng nghiÖp thêi kú nµy vÉn lµ c¬ cÊu truyÒn th«ng. N¨m 1953, trong c¬ cÊu n«ng nghiÖp, gi¸ trÞ s¶n lîng trång trät chiÕm 71,9%, ch¨n nu«i chiÕm 15,6%, thuû s¶n chiÕm 7,4%, l©m nghiÖp chiÕm 5,1%. Trong ngµnh trång trät: lua chiÕm 58,7 %, m× mµu 13,3%, c©y c«ng nghiÖp 19,7%, rau 4,8, qu¶ 3,5%. Trong ngµnh n«ng s¶n xuÊt khÈu n¨m 1952 ®¹t 114 triÖu USD chiÕm 95,5% kim ng¹ch xuÊt khÈu. Nã ®¸nh dÊu bíc ngoÆc ®Çu tiªn cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chuyÓn tõ híng néi thuÇn tuý sang híng ngo¹i.
* Thêi kú thø hai
C¬ cÊu n«ng nghiÖp trong thêi kú ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ®Ó nu«i dìng c«ng nghiÖp (1953-1968): §©y lµ thêi kú ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë §µi Loan nã ®îc thùc hiÖn trong 4 kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ quèc gia (NEDP)
BiÓu 1: C¬ cÊu n«ng nghiÖp thêi kú 1953-1968
N¨m
Gi¸ trÞ s¶n lîng n«ng nghiÖp
Trång trät
Ch¨n nu«i
Ng nghiÖp
L©m nghiÖp
1953
10.390 (1)
71,9%
15,6%
7,4%
5,1%
1968
48.883
60,1%
23,0%
10,6%
6,3%
(1) TriÖu ®ång §µi Loan.
Víi chøc n¨ng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ®Ó nu«i dìng c«ng nghiÖp trong thêi gian 1953-1968, n«ng nghiÖp §µi Loan tËp trung vµo c¸c môc tiªu:
-N©ng cao n«ng nghiÖp b»ng ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm vµ c¹nh tranh ®Ó ®¶m b¶o nhu cÇu dinh dìng cho nh©n d©n.
-Më réng xuÊt khÈu n«ng s¶n phÈm phôc vô c«ng nghiÖp ho¸ .
-Cung cÊp nguyªn liÖu vµ lao ®éng cho c«ng nghiÖp ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸.
KÕt qu¶: s¶n phÈm trång trät chÝnh (lóa, mÝa, rau qu¶) t¨ng tõ 60-400%, n¨ng suÊt cÊy trång tõ 50-200%, s¶n lîng thuû s¶n t¨ng 400%, l©m s¶n t¨ng 50%-120%. Kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng l©m thuû s¶n ®¹t 266,590 triÖu USD, t¨ng 220%. §iÓm chñ ý ë ®©y lµ c¬ cÊu n«ng nghiÖp trong thêi kú 1953-1968 ®· cã sù chuyÓn dÞch m¹nh mÏ theo híng c«ng nghiÖp ho¸. Gi¸ trÞ s¶n lîng n«ng, l©m ng nghiÖp n¨m 1968 t¨ng 5 lÇn so víi 1953, c¬ cÊu gi¸ trÞ ch¨n nu«i t¨ng tõ 15,6% lªn 23%, ng nghiÖp tõ 7,4%-10,6%, l©m nghiÖp tõ 5,1%-6,3%.
* Thêi kú thø ba
C¬ cÊu n«ng nghiÖp trong thêi kú ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®Ó hç trî n«ng nghiÖp (1961 ®Õn nay). Mét trong nh÷ng néi dung chñ yÕu trong thêi kú nµy lµ tiÕp tôc chuyÓn ®æi c¬ cÊu n«ng nghiÖp cho phï hîp víi yªu cÇu vµ kh¶ n¨ng cña c«ng nghiÖp ho¸.
Sè trang tr¹i gia ®×nh b¾t ®Çu gi¶m, lao ®éng n«ng nghiÖp gi¶m tõ 1,6 triÖu (1969) xuèng 1,09 triÖu (1991). Tû träng lao ®éng n«ng nghiÖp trong tæng sè lao ®éng x· héi gi¶m tõ 38,9% (1969) xuèng 12,9% (1991).
DiÖn tÝch canh t¸c gi¶m 914 ha (1969) xuèng 883540 ha (1991). Gi¸ trÞ s¶n lîng n«ng nghiÖp t¨ng 47731 triÖu §µi Loan (1969) lªnhµ níc 234185 triÖu (1981). Kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng s¶n t¨ng 297 triÖu USD (1969) lªn 10,042 tû USD (1991).
BiÓu 2: c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n lîng n«ng nghiÖp (1968-1981)
N¨m
Gi¸ trÞ Sl (1) n«ng nghiÖp
Tû träng gi¸ trÞ s¶n phÈm (%)
Trång trät
Ch¨n nu«i
Ng nghiÖp
L©m nghiÖp
1968
48833
60,1
23
9,5
5,6
1981
234185
47,1
29,5
21,4
2,0
(1) triÖu ®ång §µi Loan
KÕ ho¹ch cña §µi Loan tõ nay ®Õn sau n¨m 2000 lµ tiÕp tôc chuyÓn dÞch nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp theo ph¬ng híng chän ®îc c¬ cÊu n«ng nghiÖp hîp lý trong ®iÒu kiÖn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®¹t tr×nh ®é cao, ®Êt ®ai vµ lao ®éng ®Êt ë trong níc tËp trung vµ s¶n xuÊt. KÕ ho¹ch cña §µi Loan tõ nay ®Õn sau n¨m 2000 lµ tiÕp tôc chuyÓn dÞch chuyÓn nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp theo híng chän ®îc c¬ cÊu n«ng nghiÖp hîp lý trong ®iÒu kiÖn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®¹t tr×nh ®é cao, ®Êt ®ai vµ lao ®éng ®Êt ë trong níc tË trung vµo s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm cÇn Ýt ®Êt ®ai, lao ®éng, ®em l¹i gi¸ trÞ kinh tÕ vµ lîi nhuËn cao vµ t×m c¸ch xuÊt khÈu vèn c«ng nghÖ , chuyªn gia n«ng nghiÖp ra c¸c níc ngoµi, cã ®Êt ®ai vµ lao ®éng rÎ h¬n, ®Ó s¶n xuÊt n«ng s¶n ®a vÒ níc vµ ®em xuÊt khÈu.
KÕt luËn:
+Trong thêi gian tõ 1949-1953 ®Ó më ®êng cho c«ng nghiÖp ho¸ §µi Loan ®· thùc hiÖn c¶i c¸ch ruéng ®Êt, chuyÓn ph¬ng thøc së h÷u vµ sö dông ®Êt phong kiÕn sang ph¬ng thøc sö dông ruéng ®Êt t b¶n chñ nghÜa.
+§µi Loan ®· chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp tõ híng néi phôc vô nhu cÇu nhu cÇu trong níc sang híng ngo¹i phôc vô nhu cÇu xuÊt khÈu n«ng s¶n.
+§· chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng l©m ng nghiÖp cho phï hîp tõng thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ theo híng t¨ng tû träng s¶n phÈm ch¨n nu«i thuû s¶n, rau qu¶ vµ gi¶m tû träng l¬ng thùc, l©m s¶n.
+ChuyÓn dÞch lao ®éng n«ng nghiÖp sang s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ë thµnh thÞ vµ n«ng th«n, t¹o ra thu nhËp cao h¬n, ®¸p øng nhu cÇu cho c«ng nghiÖp.
+ChuyÓn dÞch lao ®éng ®éng thñ c«ng trong n«ng th«n sang lao ®éng c¬ khÝ trªn lao ®éng chuång tr¹i vµ trong xÝ nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n.
+ Khi c«ng nghiÖp ph¸t triÓn tr×nh ®é lao ®éng cao, sÈn xuÊt n«ng nghiÖp cã xu thÕ gi¶m s¶n xuÊt mät sè n«ng s¶n vµ thay thÕ b»ng n«ng s¶n nh©p khÈu cã lîi cao, chuyÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tõ néi ®Þa ra níc ngoµi, nh»m vµo ®Êt níc cã ®Êt ®ai vµ lao ®éng rÎ ®Ó s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu n«ng sÈn tõ níc ngoµi cã lîi h¬n.
b. Kinh nghiÖm vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp cña Indonesia.
Víi h¬n 200 triÖu d©n vµ 70% d©n c sèng ë n«ng th«n, ngµnh n«ng nghiÖp Indonesia cã vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc. VÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nnn1 cña Indonesia quan t©m s©u s¾c, trong ®ã chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp tËp trung s¶n xuÊt l¬ng thùc, thùc phÈm v× môc tiªu an toµn l¬ng thùc, thùc phÈm vµ ®Ò cao vai trß khu vùc n«ng th«n.
§Ó thùc hiÖn viÖc dÔ dµng trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp chÝnh phñ níc nµy ®· t¨ng cêng ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng nh ®êng s¸, c«ng tr×nh thuû lîi, nghiªn cøu øng dông c¸c lo¹i gièng cao s¶n… ®Òu ®îc trî gi¸ ë møc ®é kh¸c nhau. §©y chÝnh lµ ®iÒu kiÖn nh»m khuyÕn khÝch ph¸t triÓn cho nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp.
C¬ cÊu vµ diÖn tÝch c©y trång liªn tôc ®îc më réng, chó träng ph¸t triÓn nh÷ng c©y c«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu ë c¸c trang tr¹i nhµ níc vµ t nh©n. Trong khu vùc §«ng Nam ¸, Indonesia thùc hiÖn kh¸ tèt chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. Nhê ®ã, Indonesia trë thµnh níc xuÊt khÈu ca cao, cµ phª, chÌ hµng ®Çu thÕ giíi. ChÝnh phñ níc nµy lu«n cè g¾ng duy tr× sù cÇn b»ng t¬ng ®èi gi÷a n«ng nghiÖp vµ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch vô.. ®a khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt, thóc ®Èy xuÊt khÈu, hç trî gi¶i quyÕt c¸c yÕu tè ®Çu vµo, ®Çu ra cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
3. C¸c nh©n tè ¶nh hëng tíi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n.
+VÞ trÝ ®¹i lý vµ khÝ hËu tù nhiªn: ë nh÷ng vÞ trÝ ®Þa lý kh¸c nhau vµ vïng khÝ hËu kh¸c , viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ còng kh¸c nhau. X¸c ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n còng cã nghÜa lµ x¸c ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ë c¸c vïng ®iÒu kiÖn ®Þa lý vµ khÝ hËu tù nhiªn kh¸c nhau cña níc ta. Bëi vËy, c¬ cÊu kinh tÕ cña mét níc, mét vïng bao giê còng dùa trªn qu thÕ vÒ ®i¹ lý vµ khÝ hËu cña níc ®ã, vïng ®ã.
+C¸c nguån lîi: bao gåm tµi nguyªn kho¸ng s¶n,nguån níc, nguån n¨ng lîng, ®Êt ®ai… cã hay kh«ng cã, cã nhiÒu hay cã Ýt c¸c tµi nguyªn nµy sÏ ¶nh hëng rÊt lín ®Õn viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ cña mét quèc gia nã chung vµ cña vïng ®ã nãi riªng.
+Phong tôc tËp qu¸n vµ truyÒn thèng d©n téc: §©y lµ nh©n tè võa cã t¸c dông thóc ®Èy võa cã t¸c dông k×m h·m. Mét quèc gia nµo hay mét vïng nµo ®ã ë ®©u ®ã cã phong tôc tËp qu¸n canh t¸c l¹c hËu vÝ dô nh du canh, du c th× ë ®ã cã sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt diÔn ra kh«ng thÓ nhanh chãng vµ su«n sÎ ®îc. Ngîc l¹i, ë ®©u cã tËp tô, tËp qu¸n truyÒn thèng s¶n xuÊt tiÕn bé th× ë ®ã viÖc lµm chuyÓn biÕn c¬ cÊu kinh tÕ nãi chung sÏ dÔ dµng h¬n.
+Tr×
