Tiểu luận Vận dụng phương pháp trừu tượng hóa để nghiên cứu kinh tế chính trị Mac-Lenin ở nước ta

GVHD: Traàn Vaên Nhöng SVTH: Nguyeãn Duy Khang Trang 1 MỤC LỤC MỞ ĐẦU MỞ ĐẦU .........................................................................................................1 Chương I .........................................................................................................2 1. Đối tượng và sự cần thiết phải nghiên cứu của môn kinh tế chính trị Mac ..................................................................................................................2 1.1. Đối tượng của kinh tế chính trị Mac LêNin............................................2 1.2. Sự cần thiết phải nghiên cứu kinh tế chính trị Mac LêNin....................3 2.2. Các phương pháp trong nghiên cứu kinh tế chính trị............................4 2.2.1. Phân tích và tổng hợp ...........................................................................4 2.2.2. Lịch sử và logic......................................................................................4 Chương II ........................................................................................................5 1. Kh ái niệm chung: .......................................................................................5 2. Vai trò và nhiệm vụ của phương pháp trừu tượng hóa khoa học của kinh tế chính trị mac lênin..............................................................................5 3. Quan niệm của mac về sự trừu tượng khoa học ...................................... 10 Chương III .................................................................................................... 13 1. Về phía người truyền đạt kiến thức kinh tế chính trị. ............................ 13 2. Đối với người học kinh tế chính trị (tiếp thu kiến thức thông qua tư duy trừu tượng?) ..................................................................................................13 KẾT LUẬN MỞ ĐẦU inh tế chính trị Mac lênin có vai trò quan trọng trong đời sống xã hội. Trong công cuộc đổi mới đất nước hiện nay, yêu cầu học tập , nghiên cứu kinh tế chính trị Mac-Lenin càng được đặt ra một cách bức thiết, K GVHD: Traàn Vaên Nhöng SVTH: Nguyeãn Duy Khang Trang 2 nhằm khắc phục sự lạc hậu về sự lý luận kinh tế, sự giáo điều, tách rời lý luận với cuộc sống, góp phần hình thành tư duy kinh tế mới. Nước ta đang xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, do đó những hiện thực, khái niệm, phạm trù, quy luật… của kinh tế thị trường mà kinh tế chính trị đưa ra là cực kỳ cần thiết không chỉ đối với quản lý kinh tế vĩ mô, mà còn cần thiết cho việc quản lý xã hội, quản lý kinh doanh của các doanh nghiệp và các tầng lớp dân cư. Ta biết rằng việc nắm vững và hiểu rõ, nghiên cứu kỹ về kinh tế chính trị sẽ có được cơ sở lý luận và phương pháp luận nhằm học tập các môn khoa học kinh tế khác vì các môn kinh tế khác đều phải phụ thuộc vào các kiến thức , các phạm trù kinh tế và các quy luật mà kinh tế chính trị Mac-Lenin nêu ra. Tuy vậy, phương pháp nghiên cứu kinh tế chính trị có vai trò rất quan trọng trong họat động nhận thức và họat động thực tiễn. Nó là công cụ hiệu quả và có tính quyết định khi phương hướng nghiên cứu, cải tạo sự vật đã được xác định đúng đắn. Chính vì thế mà trong lịch sử, các nhà triết học, đặc biệt là các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mac-Lenin rất chú trọng đến phương pháp. Ơ đây ta chỉ nghiên cứu phương pháp trừu tượng hóa khoa học của môn kinh tế chính trị Mac-Lenin. Bởi vì phương pháp trừu tượng hóa khoa học là một phương pháp khác biệt với phương pháp thử nghiệm-thực nghiệm trong khoa học tự nhiên và là phương pháp cơ bản nhất của kinh tế chính trị Mac-Lenin. Do đó muốn hạn chế sai lầm thì phải tiến hành một cách khoa học, phải đặt trên cơ sở quán triệt nhữnt quan điểm và nguyên tắc của phương pháp duy vật biện chứng. Và thực hiện vận dụng phương pháp trừu tượng hóa để nghiên cứu kinh tế chính trị Mac-Lenin ở nước ta. Trong quá trình nghiên cứu vẫn còn những vấn đề phức tạp nên không tránh khỏi sai sót. Mong sự góp ý của thầy cô và các bạn. Em xin chân thành cảm ơn! Chương I CƠ SỞ LÝ LUẬN 1. Đối tượng và sự cần thiết phải nghiên cứu của môn kinh tế chính trị Mac 1.1. Đối tượng của kinh tế chính trị Mac LêNin Chủ nghĩa trọng thương cho rằng đối tượng nghiên cứu của môn kinh tế chính trị là lĩnh vực lưu thông mà chủ yếu là ngoại thương. GVHD: Traàn Vaên Nhöng SVTH: Nguyeãn Duy Khang Trang 3 Chủ nghĩa trọng nông chỉ đối tượng nghiên cứu lưu thông từ lĩnh vực lưu thông sang lĩnh vực sãn xuất nhưng lại chỉ giới hạn ở sản xuất nông nghiệp. Kinh tế chính trị tư sản cổ điển xác định kinh tế chính trị là khoa học khảo sát về bản chất và nguyên nhân của sự giàu có, có những phát hiện nhất định về những qui luật kinh tế chi phối nền sản xuất tư bản chủ nghĩa lại coi các qui luật chủ nghĩa tư bản là qui luật của quá trình lao động nói chung của loài người . Một số nhà kinh tế học hiện đại ở các nước tư bản chủ nghĩa lại tách chính trị khỏi kinh tế biến kinh tế chính trị bằng khoa học kinh tế thuần tuý che đậy quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa và mâu thuẩn giai cấp trong chủ nghĩa tư bản. Quan niệm chủ nghĩa Mac về đối tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị : kinh tế chính trị Mac LêNin nghiên cứu quan hệ xã hội của con người hình thành trong quá trình sản xuất và tái sản xuất của cái vật chất và vạch rõ những qui luật điều tiết sản xuất, phân phối, trao đổi và tiêu dùng những cái đó trong nhiều trình độ nhất định của sự phát triển xã hội loài người hay nói cách khác đối tương nghiên cứu của kinh tế là nghiên cứu các quan hệ sản xuất của mối liên hệ và sự tác động lẩn nhau với lực lượng sản xuất và kiến trúc thượng tầng. Kinh tế chính trị Mac LêNin nghiên cứu quan hệ sản xuất trong mối liên hệ và tác đông với lực lượng sản xuất và kiến trúc thương tầng, nhưng không phải là nghiên cứu những biểu hiện bề ngoài của các hiện tượng kinh tế mà đi sâu vạch rõ bản chất tìm ra những mối liên hệ và sự lệ thuộc bên trong của các hiện tượng và quá trình kinh tế trên cơ sở đó hình thành các phạm trù và khái niệm như hàng hoá, tiền tệ, tư bản, thu nhập quốc dân… kết quả cao nhất của sự phân tích khoa học các quan hệ sản xuất, các quá trình kinh tế nội dung là sự phát hiện ra các qui luật, tính qui luật kinh tế và sự tác động của chúng nhằm mục đích ứng dụng một cách có hiệu quả trong thực tiển. 1.2. Sự cần thiết phải nghiên cứu kinh tế chính trị Mac LêNin Kinh tế chính trị Mac LêNin có vai trò quan trọng đời sống xã hội .trong công việc đổi mới đất nước hiện nay, yêu cầu học tập, nghiên cứu kinh tế chính trị Mac LêNin càng được đặt ra một cách bức thiết, nhằm khắc phục sự lạc hậu về lý luận kinh tế, sự giáo điều tách rời lý luận với cuộc sống, góp phần hình thành phát triển nền kinh tế nước ta. Tuỳ theo từng tiêu chí khác nhau mà phương pháp được chia ra bằng các loại khác nhau:  Dựa vào mức độ phổ biến và phạm vi ứng dụng thì phương pháp được chia ra thành : Phương pháp riêng, phương pháp chung và phương pháp phổ biến. GVHD: Traàn Vaên Nhöng SVTH: Nguyeãn Duy Khang Trang 4  Dựa vào mục đích và chức năng thì phương pháp còn có có thể chia ra thành: Phương pháp hoạt động thực tiển và phương pháp nhận thức. 2.2. Các phương pháp trong nghiên cứu kinh tế chính trị 2.2.1 Phân tích và tổng hợp Phân tích là phương pháp phân chia cái toàn bộ ra thành từng bộ phận để đi sâu nhận thúc các bộ phận đó. Tổng hợp là phương pháp liên kết, thống nhất các bộ phận đã được phân tích lại nhằm nhận thức cái toàn bộ. Phân tích và tổng hợp là hai phương pháp nhận thức khác nhau song lại thống nhất biện chứng với nhau, sự thống nhất của phân tích và tổng hợp là một yếu tố quan trọng của phương pháp biện chứng. Do đó không nên tách rời phân tích và tổng hợp, không nên cường điệu phương pháp này với phương pháp kia và ngược lại . Ph.Ăngghen viết tư duy bao hàm ở chổ đem những đối tượng của nhận thức ra phân tích các yếu tố cũng như đem những yếu tố có quan hệ với nhau hợp thành một thể thống nhất nào đó. Không có phân tích thì không có tổng hợp. 2.2.2. Lịch sử và logic Mỗi sự vật, hiện tượng trong tự nhiên, hoặc trong xã hội đều có lịch sử của một phạm trù lịch sử chỉ quá trình phát triển và diệt vong của nó. Đặc điểm của lịch sử là nó diển ra theo một trật tự thời gian với những biểu hiện cụ thể, nhiều hình, nhiều vẻ trong đó không chỉ có cái bản chất, cái tất nhiên mà còn có cái không bản chất, cái ngẩu nhiên, cả những bu6ốc quanh co của sự phát triển. Ý thức tư tưởng củng có lịch sử của mình với tính cách là lịch sử của quá trình phản ánh. Phạm trù logic có hai ý nghĩa: thứ nhất nó chỉ tính tất nhiên, tính quy luật của sự vật, đó là logic khách quan của sự vật, thứ hai nó chỉ mối liên hệ tất yếu nhất định giữa cái tư tưởng phản ánh thế giới khach quan vào ý thức con người. Đó là logic của tư duy, của lý luận . Phương pháp lịch sử đòi hỏi phải phản ánh trong tư duy quá trình lịch sử , cụ thể của sự vật với những chi tiết của no, phải nắm lấy sự vận động lịch sử trong toàn bộ tính phong phú của nó, phải bám sát lấy sự vật trong máu thịt của nó, phải theo dỏi mọi bước đi của lịch sử theo trình tự thời gian. Phương pháp logic vạch ra bản chất, tính tất nhiên, tính qui luật của sự vật dưới hình thức lý luận trừu tượng và khái quát. Phương pháp logic có nhiệm vụ dựng cái logic khách quan trong sự phát triển của sự vật . GVHD: Traàn Vaên Nhöng SVTH: Nguyeãn Duy Khang Trang 5 Chương II NHẬN THỨC CHUNG VỀ PHƯƠNG PHÁP TRỪU TƯỢNG HOÁ KHOA HỌC CỦA KINH TẾ CHÍNH TRỊ MAC LÊNIN 1. Kh ái niệm chung: Phương pháp trừu tượng hoá là phương pháp nghiên cứu tạm thời gạc bỏ khỏi đôí tượng nghiên cứu những biểu hiện ngẩu nhiên cá biệt, những mặc nhất định của tổng thể đổng thời tỉm ra và nhấn mạnh những biểu hiện bền vửng phổ biến, nhờ vậy mà thấy được bản chất bên trong và qui luật vận động của nó. 2. Vai trò và nhiệm vụ của phương pháp trừu tượng hóa khoa học của kinh tế chính trị mac lênin Nhiệm vụ của nhận thức khoa học không phải chỉ hạn chế trong việc quan sát nhũng hiện tượng bean ngoài mà phải vạch ra những mối liên hệ và sự liên quan căn bản của hiện thực-nhiệm vụ ấy quyết định toàn bộ cả sự tiến triển của nhận thức lẫn hình thức và những mặt chủ yếu của nó . Chúng ta tri giác được những biểu hiện bên ngoài của hiện thực môt cách trực tiếp.nhưng sự hiểu biết về những hiện thực bên ngoài ấy của hiện thực vẫn chưa phải là sự hiểu biết khoa học chỉ có thể nhận thức được cái căn bản giấu ở đằng sau những hình thức bên ngoài của sự vật mới là hiểu biết khoa học .do đó mà xuất hiện về vấn đề chủ yếu của nhận thứcluận :làm thế nào,bằng cách nào,tư duy nhận thức được các cơ sở,cái thực chất và cái hiện tượng ?chủ nghĩa mác lần đần tiên trong lich sử triết học đã trả lời cho câu hỏi đó.nhờ các giác quan mà tư duy tri giác được những hiện tượng của hiện thực rồi tư duy tu chỉnh lại cài những tài liệu mà nhận thức cảm tính đã đạt được .Sự tu chỉnh này có mục đích phát hiện ra, nhân thức được những mối liên hệ căn bản , ngấm GVHD: Traàn Vaên Nhöng SVTH: Nguyeãn Duy Khang Trang 6 ngầm của hiện tượng , những mối liên hệ mà mắt thường không thấy được . Công cụ của nhận thức cảm tính của sự quan sát sinh động hiện thực là cac giác quan . công cụ của việc tu chỉnh lại , của việc name lấy ý nghĩa tài liệu do quan sát trực tiếp cung cấp la trừu tượng khoa học Ngược lại với những lý thuyết cũ về nhận thức chỉ nhấn mạnh một chiều hoặc coi nhận thức cảm tính hoặc coi nhận thức lý tính la công cụ sản xuất chủ yếu và duy nhất của nhận thức ,chủ nghĩa Mac coi cả nhận thức cảm tính và cả nhận thức lý tính đều là những giai đoạn cần thiết của nhận thức , có liên hệ hữu cơ với nhau,giúp ta đi từ hiện tượng đến bản chất,từ bản chất ít sâu sắc đến bản chất sâu sắc hơn .nhận thức luật Mac-xit chứng minh rằng nếu không có sự quan sát sinh động những hiện tượng này tác động đến các giác quan con người và tạo ra trong con người những cảm giác nhất định thì không thể hiểu được hiện thực tư duy chỉ có thể xâm nhập vào bản chất của hiện tượng nấu như nó biết dựa vào những tài liệu của giác quan. Nhưng chỉ có một mình nhận thức cảm tính không thôi thì không đủ, vì nó chủ yếu chỉ ghi được những hình thức biểu hiện bên ngoài của bản chất . Do đó mà giai đoạn nhận thức cảm tính phải được bổ sung bằng một giai đoạn mới khác : bằng sự hoạt động trừu tượng của tư duy con người . Nhờ nó mà người ta mới nhận thức được bản chất của sự vật. Như thế là, chủ nghĩa Mac không đem tách rời , không đem độc lập như trước kia, các mặt khác nhau của nhận thức mà đem thống nhất chúng lại trong một quá trình phát triển biện chứng duy vật của nhận thức. Trong các quá trình ấy, tất cả các mặt đều cần thiết , đều quan trọng như nhau.một giai đoạn của nhận thức chuyển hoá biện chứng sang giai đoạn khác: Nhận thức cảm tính , quan sát sinh động nhờ sự trừu tượng hoá khoa học mà chuyển thành nhận thức. Không thể quan niệm được rằng có giai đoạn này mà không có giai đoạn kia. Hơn nữa nhận thức luận Mac-xit lại đem toàn bộ quá trình nhận thức chân lý khách quan và mỗi một mặc riêng biệt của nó gắn liền với thực tiễn,với sự hoạt động thực tiễn của con người. Thực tiễn là cơ sở của nhận thức và là tiêu chuan xác định tính chất chính xác của những hiện thực của chúng ta. Trong lời tựa viết cho cuốn thou nhất của bộ Tư Ban&, Mac đã chỉ ra rằng khi nghiên cứu những hình thái kinh tế thì không thể sử dụng được kính hiển vi, củng không thể sử dụng được những phản ứng hoá học. Cả cái này lẩn cái kia đều phải được thay thế bằng sức mạnh của trừu tượng. Nhận xét ấy xác định rõ tác dụng của sự trừu tượng trong nhận thức. Chính là nhờ ở sức mạnh cảu trừu tượng mà tư duy mới có thể thông qua con đường phân tích những tài liệu do sự quan sát cảm tính nhận được mà đi sâu được vào bản chất của các hiện tượng mà nhận thức được những qui lậut của hiện thực GVHD: Traàn Vaên Nhöng SVTH: Nguyeãn Duy Khang Trang 7 khách quan khác với những nhà duy vật xưa kia đã đánh giá thấp vai trò của sự trừu tượng trong việc tu chỉnh lại những tri giác , những biểu tượng, chủ nghĩa Mac đã nâng cao vấn đề trừu tượng khoa học lean địa vị rất cao trong quá trình nhận thức .Nhận thức luận Mac_xit cũng như là nhận thức luận của những nhà duy vật trước mac đều phải thừa nhận rằng nhận thức là sự phản ánh của hiện thực .nhưng đối với chủ nghỉa Mac thì không phải là một sự phản ánh trực tiếp ,giàn đơn mà là một quá trình hế sức phức tạp của sự trừu tượng hoá, của sự hình thành các khái niệm, của sự khám phá những qui luật.. Để nhận thức khách quan và tái hiện đối tượng nghiên cứu vào tư duy, cấu thành một hệ thống những phạm trù và qui luật, khoa học kinh tế chính trị đã sử dụng phép biện chứng duy vật và những phương pháp khoa học chung mô hình hoá các quá trình và hiện tượng nghiên cứu xây doing các giả thiết tiến hành thử nghiệm, quan sát thống kê, trừu tượng hoá phân tích và tổng hợp hệ phương pháp hệ thống. Đó là những phương pháp được sử dụng cả trong khoa học tự nhiên và khoa học xã hội. Tuy nhiên, khác với các môn khoa học tự nhiên, KTCT không thể tiến hành các phương pháp thực nghiệm trong phòng thí nghiệm mà chỉ có thể thử nghiệm trong đời sống hiện thực, trong các quan hệ xã hội hiện thực. Do đó phương pháp quan trọng của KTKC là trừu tượng hoá khoa học. Phương pháp hoá khoa học đòi hỏi gait bỏ những yếu tố ngẫu nhiên xảy ra trong quá trình nghiên cứu tách ra những cái điển hình, bean vững, ổn định trong những hiện tượng và quá trình đó, trên cơ sở ấy mà nắm được bản chất của các hiện tượng vấn đề quang trọng hàng đầu trong phương pháp này là giới hạn của sự trừu tượng hoá. Việc loại bỏ những cái cụ thể name trên bề mặt của cuộc sống phải đảm bảo tìm ra được mối quan hệ bản chất giữa các hiện tượng dưới dạng thuần tuý của nó đồng thời phải bảo đảm khong làm mất mội dung hiện thực của các quan hệ được nghiên cứu, không được tuỳ tiện loại bỏ cái không được phép loại bỏ hoăc ngược lại giữ lại cái đáng loại bỏ. Giới hạng của phép tiến hoá khoa học gắn liền với quá trình nghiên cứu đi từ cụ thể đến trừu tượng nhờ đó nêu lean những khái niệm, phạm trù vạch ra những mối quan hệ giữa chúng, phải được bổ sung bằng một quá trình ngược lại đi từ trừu tượng đến cụ thể . cái cụ thể này không còn là những hiện tượng hổn độn ngẩu nhiên mà là bức trang có tính quy luật của đời sống xã hội. Thí dụ: Để vạch ra bản chất cảu chủ nghỉa tư bản hoàn toàn có thể và cần phải trừu tượng hoá sản xuất hàng hoá nhỏ, mặc dù nó thực sự tồn tại với mức độ ít hoặc nhiều ở tất cả các nước tư bản chủ nghĩa nhưng không được trừu tượng hoá bản thân quan hệ hàng hoá_tiền tệ, bởi vì tư bản lấy quan hệ hàng hoá _ tiền tệ làm hình thái tồn tại của mình hơn nữa càng khong được trừu tượng hoá việc chuyển hoá sức lao động thành hàng hoá, bởi vì không có hàng hoá sức lao động thì CNTB không còn là CNTB nữa. GVHD: Traàn Vaên Nhöng SVTH: Nguyeãn Duy Khang Trang 8 Trừu tượng hoá là một trong những yếu tố , vòng khâu của quá trình nhận thức. Cái trừu tượng là kết quả của sự trừu tượng hoá một mặc, một mối liên hệ nào đó trong tổng thể phong phú của sự vật. Vì vậy cái trừu tượng là một bộ phận của cái cụ thể biểu hiện một mặc nào đó của cái cụ thể.Từ nhiều cái trừu tượng, tư duy tổng hợp lại thành cái cụ thể trong tư duy. So với cái cụ thể cái thực tiển là cái nghèo nàn hơn về tính quy định và quan hệ, tuy nhiên ranh giới cái trừu tượng và cái cụ thể cũng chỉ là tương đối tuỳ thuộc vào mối quan hệ xác định. Nhận thức là sự thống nhất của hai quá trình đối lập: Từ cụ thể đến trừu tượng và từ trừu tuợng đến cụ thể. Theo quá trình thứ nhất , nhận thức xuất phát từ nhũng tài liệu cảm tính. Qua phân tích rút ra được những khái niệm đơn giản ,những định nghĩa thực tiễn phản ánh từng mặt, từng thuộc tính của sự vật, trong quá trình này toàn bộ biểu tượng đã biến thành một sự qui định trừu tượng. Quá trình cụ thể đến trừu tượng tạo tiên đềcho quá trình thứ hai là quá trình từ trừu tượng đến cụ thể. Trong quá trình thứ hai, nhậnthức phải từ những định nghĩa trừu tượng thông qua tổng hợp biện chứng đi đến cái cụ thể với tư cách là kết quả của tư duy chứ không phải với tưcách là điểm xuất phát trong hiện thực. Trong quá trình này những sự qui định trừu tượng lại dẫn tới sự mô tả lại cái cụ thể bằng con đường của tư duy. Chủ nghĩa Mac coi đi từ thực tiển đến cụ thể là phương pháp nhận thức khoa học quan trọng. Nói cách khác thì “phương pháp đi từ cụ thể là phương pháp nhờ đó mà tư duy quán triệt được cái cụ thể và tái tạo ra nó với tư cách là một cái cụ thể trong tư duy”. Trong bộ tư bản, Mac đã đưa ra một kiểu mẩu về việc sử dụng phương pháp đi từ thực tiển đến cụ thể để nghiên cứu phương thức sản xuất TBCN. Bắt đầu từ sự phân tích pạhm trù “hàng hoá’ phạm trù cơ bản và giản đơn nhất của quá trình sản xuất TBCN như là cái trừu tượng xuất phát , cái “tế bào kinh tế” của xã hội tư bản. Mac tiến đến phân tích các phạm trù cụ thể hơn như tiền tệ, tư bản, giá trị thăng dư lợi nhuận, lợi tức, địa tô… Sự phân tích các phạm trù cơ bản cùng với quá trình tổng hợp đã làm phong phú sự nghiên cứu các tính qui định của đối tượng dẫn đến cụ thể hoá đối tượng. Nhờ đó ông đã tái hiện xã hội TBCN như một chỉnh thể cụ thể trong sự thống nhất giữa bản chất và hiện tượng trên cơ sở vạch ra quy luật kinh tế cơ bản của TBCN. Phương pháp thực tiển hoá khoa học cũng đòi hỏi gắn liền với phương pháp kết hợp logic với loch sử. Bởi lẻ lịch sử bắt đầu từ đâu thì quá trình tư duy, lôgic cũng phải bắt đầu từ đó. Theo cách nói của PhAnghen sự vận động tiếp tục của nó chẳng qua là sự phản ánh quá trình lịch sử dưới một hình thái trừu tượng và nhất quán về lý luận. Nó là sự phản ánh đã được uống nắn nhưng