Tóm tắt Luận văn Giảm nghèo trên địa bàn huyện Minh Long, tỉnh Quảng Ngãi

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ĐINH VĂN LÂM GIẢM NGHÈO TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN MINH LONG, TỈNH QUẢNG NGÃI TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ PHÁT TRIỂN Mã số: 60.31.01.05 Đà Nẵng - 2019 Công trình đƣợc hoàn thành tại TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ, ĐHĐN Ngƣời hƣớng dẫn KH: TS. NGUYỄN HIỆP Phản biện 1: PGS.TS. BÙI QUANG BÌNH Phản biện 2: PGS.TS. TRƢƠNG TẤN QUÂN Luận văn đƣợc bảo vệ trƣớc Hội đồng chấm Luận văn tốt nghiệp Thạc sĩ kinh tế phát triển họp tại Trƣờng Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng vào ngày 25 tháng 8 năm 2019 Có thể tìm hiểu luận văn tại: - Trung tâm Thông tin - Học liệu, Đại học Đà Nẵng - Thƣ viện trƣờng Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đói nghèo là một trong những hiện tƣợng mang tính toàn cầu và là một trong những rào cản lớn làm giảm khả năng phát triển con ngƣời, cộng đồng cũng nhƣ mỗi quốc gia. Ngƣời nghèo thƣờng không có điều kiện tiếp cận các dịch vụ xã hội nhƣ việc làm, giáo dục, chăm sóc sức khỏe, thông tin, v.v và điều đó khiến cho họ ít có cơ hội thoát nghèo. Do vậy, mở rộng cơ hội lựa chọn và nâng cao năng lực cho ngƣời nghèo là phƣơng thức tốt nhất để giảm nghèo. Đối với Việt Nam chúng ta, là một nƣớc đang phát triển, lựa chọn xu hƣớng xã hội chủ nghĩa, do đó việc thực hiện mục tiêu giảm nghèo là một trong những chủ trƣơng lớn của Đảng, Nhà nƣớc nhằm từng bƣớc cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của ngƣời nghèo, góp phần thu hẹp khoảng cách chênh lệch về mức sống giữa nông thôn và thành thị, giữa các vùng, miền, các dân tộc và các nhóm dân cƣ; đồng thời thể hiện quyết tâm trong việc thực hiện Mục tiêu thiên niên kỷ của Liên hợp quốc mà Việt Nam đã cam kết. Để thực hiện mục tiêu giảm nghèo, trong định hƣớng phát triển của chiến lƣợc giảm nghèo, tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII (1996), Đảng ta xác định: “Thực hiện tốt chương trình xóa đói, giảm nghèo, nhất là đối với vùng căn cứ cách mạng, vùng đồng bào dân tộc thiểu số”; Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX (tháng 4 năm 2001) tiếp tục khẳng định:“phấn đấu đến năm 2010, về cơ bản không còn hộ nghèo. Thường xuyên củng cố thành quả xóa đói, giảm nghèo”, đến Đại hội X, Đảng ta một lần nữa ghi nhận:“Công tác xóa đói, giảm nghèo được đẩy mạnh bằng nhiều hình thức, đã thu được nhiều kết quả tốt thông qua việc trợ giúp điều kiện sản xuất, tạo việc làm, cải thiện kết cấu hạ tầng, nhà ở, tạo cơ 2 hội cho người nghèo tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản, tăng thu nhập, cải thiện đời sống; động viên các ngành, các cấp, các đoàn thể quần chúng và các tầng lớp dân cư tham gia”. Tuy nhiên, thực tế kết quả xóa đói, giảm nghèo của đất nƣớc ta trong thời gian qua chƣa thật vững chắc, nguy cơ tái nghèo còn lớn. Khoảng cách chênh lệch về thu nhập, mức sống giữa các tầng lớp nhân dân, giữa các vùng có xu hƣớng dãn ra, chính vì vậy Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng Cộng Sản Việt Nam khóa XI đã xác định:“Tạo cơ hội bình đẳng tiếp cận các nguồn lực phát triển và hưởng thụ các dịch vụ cơ bản, các phúc lợi xã hội.Thực hiện có hiệu quả hơn chính sách giảm nghèo phù hợp với từng thời kỳ; đa dạng hóa các nguồn lực và phương thức để đảm bảo giảm nghèo bền vững, nhất là tại các huyện nghèo nhất và các vùng đặc biệt khó khăn. Khuyến khích làm giàu theo pháp luật, tăng nhanh số hộ có thu nhập trung bình khá trở lên. Có chính sách và giải pháp phù hợp nhằm hạn chế phân hóa giàu nghèo, giảm chênh lệch mức sống giữa nông thôn và thành thị” và tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng (năm 2016) đã tiếp tục nhấn mạnh:“Đổi mới chính sách giảm nghèo theo hướng tập trung, hiệu quả và tiếp cận phương pháp đo lường nghèo đa chiều nhằm bảo đảm an sinh xã hội cơ bản và tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản nhằm từng bước cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của người nghèo; thu hẹp khoảng cách chênh lệch về mức sống giữa nông thôn và thành thị, giữa các vùng, miền, các dân tộc và các nhóm dân cư”. Đây chính là cơ sở cho các địa phƣơng trên cả nƣớc xác định những giải pháp hiệu quả để tiếp tục tổ chức thực hiện chƣơng trình xoá đói, giảm nghèo ở tầm cao hơn. Huyện Minh Long là một trong những huyện miền núi nằm về phía Tây thuộc tỉnh Quảng Ngãi, có vị trí khá thuận lợi, từ trung tâm 3 huyện lỵ Minh Long đến trung tâm các huyện lân cận tƣơng đối gần. Tổng diện tích đất tự nhiên của huyện là 23.979,87ha, chiếm 4,7% tổng diện tích toàn tỉnh Quảng Ngãi với 5 đơn vị hành chính (5 xã) đều là xã vùng cao của tỉnh, có hai dân tộc H’rê và Kinh cùng sinh sống. Cũng nhƣ các huyện miền núi khác của tỉnh, trong những năm qua, huyện Minh Long đã có nhiều giải pháp nhằm xóa đói giảm nghèo (XĐGN). Một số mô hình phát triển kinh tế đƣợc triển khai thực hiện đem lại hiệu quả nhƣ: Mô hình trồng cỏ nuôi bò, nuôi cá nƣớc ngọt, làm cây rơm để làm thức ăn chăn nuôi trâu bò, phát triển trồng rừng... khắc phục dần tình trạng du canh du cƣ, hạn chế nạn phá rừng làm nƣơng rẫy. Hiện tại huyện Minh Long đã cơ bản xoá đƣợc hộ đói kinh niên, hằng năm tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 4%-5%.Tuy nhiên qua rà soát, đánh giá công tác giảm nghèo hằng năm trên địa bàn huyện cho thấy kết quả giảm nghèo chƣa thực sự bền vững, vẫn còn nhiều bất cập, tình trạng tái nghèo vẫn diễn ra, tỷ lệ hộ nghèo vẫn còn khá cao, tính đến 31/12/2018 tổng số hộ nghèo trong toàn huyện là 1.293 hộ, chiếm tỷ lệ 25,70%. Bên cạnh đó việc sử dụng các nguồn lực trong giảm nghèo vẫn chƣa tƣơng xứng với tiềm năng, vốn lao động, kinh nghiệm sản xuất; việc tuyên truyền nâng cao ý thức thoát nghèo cho ngƣời dân còn hạn chế, bên cạnh đó bản thân ngƣời dân vẫn còn tính trông chờ ỷ lại vào sự hỗ trợ của Nhà nƣớc. Xuất phát từ cơ sở thực tiễn nêu trên, lựa chọn nội dung “Giảm nghèo trên địa bàn huyện Minh Long, tỉnh Quảng Ngãi” làm đề tài luận văn tốt nghiệp, tôi hy vọng mình có thể vận dụng kiến thức đƣợc trang bị trong khóa học, gắn với kinh nghiệm làm việc thực tiễn của bản thân và kế thừa những thành quả của các nghiên cứu đi trƣớc để tìm hiểu, nghiên cứu, khảo sát thực trạng, phân tích những khó khăn vƣớng mắc, những tồn tại, hạn chế trong việc thực 4 hiện giảm nghèo tại địa phƣơng mình, đề xuất những nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, phù hợp sát với tình hình thực tế của huyện nhằm góp phần cùng với cấp ủy, chính quyền địa phƣơng huyện Minh Long tiếp tục thực hiện và nâng cao chất lƣợng giảm nghèo trên địa bàn huyện trong thời gian tới. 2. Mục tiêu nghiên cứu M c tiêu nghiên c u t ng quát Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về nghèo và giảm nghèo trên địa bàn huyện Minh Long, luận văn có mục tiêu làm rõ các nguyên nhân gây ra nghèo và đề xuất các giải pháp chủ yếu giảm nghèo trên địa bàn huyện, góp phần đƣa huyện Minh Long trở thành huyện có kinh tế - xã hội phát triển bền vững. M c tiêu nghiên c u c th Thứ nhất, nghiên cứu cơ sở lý luận về nghèo và giảm nghèo trong phạm vi cả nƣớc Việt Nam. Thứ hai, nghiên cứu thực trạng nghèo và công tác giảm nghèo trên địa bàn huyện Minh Long, tỉnh Quảng Ngãi. Thứ ba, đề ra mục tiêu, định hƣớng, giải pháp tiếp tục thực hiện công tác giảm nghèo trên địa bàn huyện Minh Long, tỉnh Quảng Ngãi trong thời gian tới. 3. C u h i nghiên cứu Một à,Thực trạng nghèo của huyện Minh Long và kết quả công tác giảm nghèo của huyện trong thời gian qua nhƣ thế nào. Hai à,Tìm hiểu rõ nguyên nhân chính dẫn đến nghèo của huyện và tác động đến công tác giảm nghèo của huyện Minh Long là gì. a à, xác định nhóm giải pháp giảm nghèo mang lại hiệu quả đối với huyện Minh Long trong thời gian tới gồm những gải pháp cụ thẻ nào. 5 4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu 4 Đối tượng nghiên c u Hiện trạng nghèo, các nhân tố ảnh hƣởng và hoạt động giảm nghèo trên địa bàn huyện Minh Long, tỉnh Quảng Ngãi. 4 Phạm vi nghiên c u: -Về không gian: nghiên cứu các hoạt động về công tác giảm nghèo trong phạm vi trên địa bàn huyện Minh Long, tỉnh Quảng Ngãi. - Về thời gian: từ 2011- 2018 - Về nội dung: thực trạng về công tác giảm nghèo và đề xuất các giải pháp giảm nghèo trên địa bàn huyện Minh Long trong thời gian tới. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phƣơng pháp thu thập dữ liệu thứ cấp: Luận văn sử dụng phƣơng pháp phân tích, tổng hợp, khai thác thông tin từ các nguồn có sẵn liên quan đến đề tài nghiên cứu, bao gồm các văn kiện, Nghị quyết, Quyết định của Đảng, các văn bản của Nhà nƣớc, các Bộ, ngành ở Trung ƣơng và địa phƣơng; các công trình nghiên cứu, các báo cáo, tài liệu thống kê của chính quyền, ban ngành đoàn thể, tổ chức, cá nhân liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp tới vấn đề giảm nghèo ở nƣớc ta nói chung và hunyệ Minh Long nói riêng. Đồng thời, thu thập các tài liệu của các tổ chức và học giả trong và ngoài nƣớc liên quan đến đề tài trong thời gian qua, nhằm xây dựng cơ sở lý luận của đề tài và để có các dữ liệu thứ cấp cần thiết cho phân tích thực trạng nghèo và nỗ lực giảm nghèo của chính quyền địa phƣơng huyện Minh Long. - Phƣơng pháp phân tích, đánh giá: Luận văn chủ yếu sử dụng phƣơng pháp thống kê mô tả kết hợp với các phƣơng pháp phân tích 6 thực trạng, phân tích so sánh,phân tích chính sách, phân tích định tính, suy luận logic, diễn giải trong đánh giá thực hiện giảm nghèo ở địa bàn nghiên cứu, để rồi từ đó đánh giá kết quả và đề xuất các giải pháp có liên quan theo cả hai cách tiếp cận là suy diễn và quy nạp. - Phƣơng pháp chuyên gia: Sử dụng phƣơng pháp chuyên gia thông qua tham vấn, lấy ý kiến của một số cán bộ quản lý Nhà nƣớc có liên quan đến tổ chức thực hiện chính sách giảm nghèo ở địa bàn nghiên cứu (cấp huyện, xã, thôn) cùng với phƣơng pháp quan sát, phỏng vấn nhanh hộ nghèo, hộ thoát nghèo, thoát cận nghèo đƣợckết hợp với các chuyến công tác tại địa phƣơng. 6. Ý nghĩa ý uận và thực tiễn đề tài ngh a u n Những tổng hợp và khái quát hóa cơ sở lý luận về nghèo và giảm nghèo tạo cơ sở lý luận vững chắc cho các nghiên cứu cùng quan tâm. Nghiên cứu này cũng là một trong những nghiên cứu điển hình về hoạt động giảm nghèo, đóng góp các minh chứng về các lập luận liên quan đến cách tiếp cận về nghèo và giảm nghèo tại Việt Nam. ngh a th c ti n Kết quả nghiên cứu thực trạng trong đó làm rõ những mặt đạt đƣợc, chƣa đạt đƣợc của hoạt động giảm nghèo của huyện Minh Long và nguyên nhân giúp cho cấp ủy, chính quyền địa phƣơng thấy đƣợc những vấn đề thực tiễn giảm nghèo tại địa phƣơng trong thời gian qua. Các đề xuất của đề tài luận văn đƣợc mong đợi là tài liệu tham khảo tốt cho chính quyền địa phƣơng huyện Minh Long trong tổ chức triển khai, thực hiện công tác giảm nghèo đạt hiệu quả. 7. Sơ ƣợc tài iệu chính s dụng trong nghiên cứu 8. Tổng quan tài iệu nghiên cứu 7 9. Kết cấu uận văn Ngoài phần mục lục, mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo, nội dung chính của Luận văn đƣợc trình bày theo 3 chƣơng, cụ thể nhƣ sau: Chƣơng 1: Một số vấn đề lý luận về nghèo và giảm nghèo. Chƣơng 2: Thực trạng giảm nghèo trên địa bàn huyện Minh Long, tỉnh Quảng Ngãi. Chƣơng 3: Giải pháp giảm nghèo trên địa bàn huyện Minh Long, tỉnh Quảng Ngãi. 8 CHƢƠNG 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NGHÈO VÀ GIẢM NGHÈO 1.1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NGHÈO VÀ GIẢM NGHÈO 1.1.1. Khái niệm về nghèo Nghèo là một hiện tƣợng xã hội bức xúc hiện nay trên thế giới nói chung và ở Việt Nam nói riêng, không những có thể gây ra thảm hoạ về nhân đạo, mà còn có nguy cơ gây bất ổn xã hội. Nghèo đói thể hiện ở tình trạng kiệt quệ của một bộ phận dân cƣ bao gồm nhiều khía cạnh, từ thu nhập kém tới tình trạng dễ bị tổn thƣơng khi phải đối mặt với những tai ƣơng bất ngờ, hoặc ít có khả năng tham gia vào quá trình ra quyết định của cộng đồng. Tính chất và đặc trƣng của nghèo đói phụ thuộc vào điều kiện địa lý tự nhiên, hoàn cảnh chính trị, trình độ phát triển kinh tế – xã hội và văn hoá của vùng, miền, quốc gia, khu vực trong mỗi giai đoạn lịch sử nhất định. Đối với Việt Nam, quan niệm nghèo đƣợc dựa trên các khái niệm của các tổ chức quốc tế và Việt Nam cũng đã đƣa ra các khái niệm cụ thể hơn và đƣợc nghiên cứu ở các cấp độ, cá nhân, hộ gia đình và cộng đồng.Trong đó xác định: Hộ nghèo là hộ đói ăn nhƣng không đứt bữa, mặc không đủ ấm, không có khả năng phát triển sản xuất; xã nghèo: là xã có tỷ lệ nghèo cao (từ 25% trở lên) còn thiếu cơ sở hạ tầng thiết yếu nhƣ: Điện, đƣờng, trƣờng, trạm y tế, nƣớc sạch,..; Vùng nghèo: là địa bàn nằm ở những khu vực khó khăn hiểm trở, giao thông không thuận tiện, có tỷ lệ xã nghèo, hộ nghèo cao. Từ cơ sở nêu trên và từ thực tế tại Việt Nam, Bộ Lao động -Thƣơng binh và Xã hội đã tham mƣu cho Đảng và Nhà nƣớc ta xác định “nghèo” ở Việt Nam đó là: một bộ phận dân cƣ chỉ có điều kiện thỏa mãn một phần nhu cầu tối thiểu cơ bản của cuộc sống và có mức sống thấp