Tóm tắt Luận văn Hoàn thiện kiểm soát chi thường xuyên từ nguồn vốn ngân sách nhà nước tại Kho bạc Nhà nước Quảng Ngãi

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ HUỲNH MINH THU HOÀN THIỆN KIỂM SOÁT CHI THƯỜNG XUYÊN TỪ NGUỒN VỐN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI KHO BẠC NHÀ NƯỚC QUẢNG NGÃI TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN Mã số: 8.34.03.01 Đà Nẵng - 2019 Công trình được hoàn thành tại TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ, ĐHĐN Ngƣời hƣớng dẫn KH: GS.TS. Trƣơng Bá Thanh Phản biện 1: PGS.TS. TRẦN ĐÌNH KHÔI NGUYÊN Phản biện 2: PGS.TS. VÕ VĂN NHỊ Luận văn được bảo vệ trước Hội đồng chấm Luận văn tốt nghiệp Thạc sĩ Kế toán họp tại Trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng vào ngày 24 tháng 8 năm 2019 Có thể tìm hiểu luận văn tại: - Trung tâm Thông tin - Học liệu, Đại học Đà Nẵng - Thư viện trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng 1 MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết của đề tài Chi ngân sách nhà nước (NSNN) bao gồm hai bộ phận chính là chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên (TX), trong đó chi thường xuyên chiếm tỉ trọng lớn nhất và có vai trò, vị trí rất quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) của đất nước. Chi NSNN là công cụ chủ yếu của Đảng, nhà nước và cấp uỷ, chính quyền cơ sở để thực hiện nhiệm vụ chính trị, phát triển KT- XH, đảm bảo an ninh, quốc phòng và thúc đẩy sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước. Những năm qua, kiểm soát chi (KSC) thường xuyên qua Kho bạc nhà nước (KBNN) của nước ta nói chung và KBNN Quảng Ngãi nói riêng đã có những chuyển biến tích cực, đạt được nhiều kết quả tốt, từng bước được cụ thể theo hướng hiệu quả, ngày càng chặt chẽ và đúng mục mục đích hơn cả về qui mô lẫn chất lượng. Kết quả của việc thực hiện công tác KSC đã góp phần quan trọng trong việc sử dụng NSNN ngày càng hiệu quả hơn. Tuy nhiên, trong quá trình KSC thường xuyên của các đơn vị sử dụng NSNN tại KBNN Quảng Ngãi vẫn còn bộc lộ một số hạn chế, tồn tại ảnh hưởng đến chất lượng sử dụng NSNN như: vẫn còn tình trạng lãng phí NSNN, chưa tạo được sự chủ động cho các đơn vị sử dụng NSNN mặc dù đã có cơ chế giao khoán, tự chủ tự chịu trách nhiệm về biên chế và kinh phí trong hoạt động; phân công nhiệm vụ KSC trong hệ thống KBNN vẫn còn bất cập, quy trình thủ tục còn rườm rà. Đồng thời, công tác KSC thường xuyên NSNN qua KBNN chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu quản lý và cải cách thủ tục hành chính trong xu thế đẩy mạnh mở cửa và hội nhập quốc tế. Xuất phát từ những lí do nêu trên, tôi chọn đề tài: “Hoàn thiện kiểm soát chi thường xuyên từ nguồn vốn ngân sách nhà nước tại Kho bạc Nhà nước Quảng Ngãi” với mong muốn đưa ra những kiến nghị và giải pháp nhằm góp phần giải quyết những vấn 2 đề còn hạn chế, tồn tại trong công tác KSC thường xuyên qua KBNN hiện nay. 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài Đề tài nghiên cứu lý luận và thực tiễn về công tác KSC thường xuyên tại KBNN Quảng Ngãi nhằm đưa ra những giải pháp hoàn thiện KSC thường xuyên NSNN, góp phần quản lý, điều hành việc sử dụng kinh phí NSNN đúng mục đích, tiết kiệm và có hiệu quả. Để đạt được mục tiêu đó, luận văn cần phải thực hiện những yêu cầu nghiên cứu sau: - Hệ thống hoá lý luận về KSC thường xuyên từ nguồn vốn NSNN tại Kho bạc nhà nước; - Phân tích, đánh giá thực trạng của công tác kiểm soát chi thường xuyên từ nguồn vốn NSNN tại KBNN Quảng Ngãi trong thời gian qua; từ đó đánh giá kết quả đạt được, những tồn tại và nguyên nhân của những tồn tại đó. - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác KSC thường xuyên từ nguồn vốn NSNN tại KBNN Quảng Ngãi trong thời gian tới. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của luận văn là các vấn đề thực tiễn của kiểm soát chi thường xuyên NSNN tại KBNN Quảng Ngãi. - Phạm vi nghiên cứu: + Nội dung nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề cơ bản của kiểm soát chi thường xuyên NSNN tại KBNN Quảng Ngãi. + Không gian: luận văn nghiên cứu các nội dung tại KBNN Quảng Ngãi. + Thời gian: Các số liệu sử dụng trong luận văn được cập nhật trong khoảng thời gian từ năm 2016 đến năm 2018. 3 4. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng phương pháp thu thập tài liệu, phương pháp phân tích kinh tế, phương pháp thống kê, phương pháp so sánh kết hợp với khảo cứu thực tiễn và vận dụng lý thuyết của quản lý hành chính nhà nước và các chế độ chính sách hiện hành. 5. Bố cục của Luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn gồm có 3 chương như sau: Chương 1: Một số vấn đề lý luận về kiểm soát chi thường xuyên từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước tại Kho bạc Nhà nước Chương 2: Thực trạng kiểm soát chi thường xuyên từ nguồn vốn Ngân sách Nhà nước tại Kho bạc Nhà nước Quảng Ngãi giai đoạn 2016-2018 Chương 3: Giải pháp hoàn thiện kiểm soát chi thường xuyên từ nguồn vốn Ngân sách Nhà nước tại Kho bạc Nhà nước Quảng Ngãi 6. Tổng quan về tình hình nghiên cứu 4 CHƢƠNG 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SOÁT CHI THƢỜNG XUYÊN TỪ NGUỒN VỐN NSNN TẠI KHO BẠC NHÀ NƢỚC 1.1.NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC 1.1.1. Khái niệm về Ngân sách nhà nƣớc Ngân sách nhà nước là một kế hoạch thu, chi của nhà nước xây dựng cho một khoảng thời gian nhất định (thường là một năm); kế hoạch này đã được cơ quan có thẩm quyền phê chuẩn; các khoản chi có mục đích là bảo đảm cho nhà nước thực hiện nhiệm vụ được giao. 1.1.2. Chi ngân sách nhà nƣớc Chi NSNN là một phạm trù kinh tế tồn tại khách quan gắn với sự tồn tại của Nhà nước. Chi NSNN là việc nhà nước phân phối và sử dụng quỹ NSNN nhằm bảo đảm điều kiện vật chất để duy trì sự hoạt động và thực hiện chức năng của Nhà nước theo những nguyên tắc nhất định. 1.2. KIỂM SOÁT CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN TẠI KHO BẠC NHÀ NƢỚC 1.2.1. Chi thƣờng xuyên (TX) Ngân sách nhà nƣớc a. Khái niệm “Chi thường xuyên là nhiệm vụ chi của ngân sách nhà nước nhằm bảo đảm hoạt động của bộ máy nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, hỗ trợ hoạt động của các tổ chức khác và thực hiện các nhiệm vụ thường xuyên của Nhà nước về phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh”. (Điều 4, Luật Ngân sách nhà nước 2015) b. Đặc điếm của chi thường xuyên - Nguồn lực tài chính bố trí cho các khoản chi TX thường được phân bổ tương đối đều giữa các tháng trong quý hay giữa các quý trong một năm và giữa các năm trong một giai đoạn. 5 -“Chi TX chủ yếu chi cho con người, sự việc nên nó không làm tăng thêm tài sản hữu hình của Quốc gia”. -“Hiệu quả của chi TX không thể đánh giá, xác định cụ thể như chi cho đầu tư phát triển. c. Vai trò của chi thường xuyên NSNN Chi thường xuyên NSNN có vai trò rất quan trọng. Vai trò đó thể hiện qua các mặt sau: -“Chi TX giúp cho bộ máy nhà nước duy trì hoạt động bình thường để thực hiện tốt chức năng quản lý nhà nước, đảm bảo an ninh trật tự, an toàn xã hội và sự toàn vẹn lãnh thổ của quốc gia.” -“Thực hiện tốt nhiệm vụ chi TX có ý nghĩa rất lớn trong việc phân phối và sử dụng có hiệu quả nguồn lực tài chính của đất nước, tạo điều kiện giải quyết tốt mối quan hệ giữa tích lũy và tiêu dùng. -“Thông qua chi thường xuyên, Nhà nước thực hiện điều tiết, điều chỉnh thị trường để thực hiện các mục tiêu của mình. 1.2.2. Kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua KBNN a. Khái niệm Kiểm soát chi (KSC) thường xuyên NSNN qua KBNN là quá trình KBNN thực hiện kiểm tra, kiểm soát các khoản chi thường xuyên NSNN theo các chế độ, tiêu chuẩn, định mức do Nhà nước quy định và trên cơ sở những nguyên tắc, phương pháp quản lý tài chính trong từng giai đoạn. b. Đặc điểm kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN -“KSC thường xuyên diễn ra ở nhiều ngành, lĩnh vực và nhiều nội dung nên rất đa dạng và phức tạp; -“KSC thường xuyên gắn với những khoản chi TX nên phần lớn việc kiểm soát chi diễn ra đều đặn trong năm, ít có tính biến động, trừ những khoản chi mua sắm tài sản, sửa chữa lớn tài sản cố định .” -“KSC thường xuyên bị áp lực về mặt thời gian vì phần lớn các khoản chi thường xuyên đều mang tính cấp thiết. 6 -“KSC thường xuyên thường kiểm soát những khoản chi nhỏ, vì vậy cơ sở để KSC như hóa đơn, chứng từ ... để minh chứng cho những nghiệp vụ kinh tế đã phát sinh, thường không đầy đủ, không rõ ràng và thiếu tính pháp lý ... gây khó khăn cho cán bộ KSC. 1.2.3. Mục tiêu của kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua KBNN - KSC thường xuyên nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn, chống thất thoát, lãng phí hoặc sử dụng không đúng mục đích. - KSC thường xuyên nhằm phát huy vai trò và nâng cao trách nhiệm của các cấp, các ngành, các cơ quan, đơn vị có liên quan trong quản lý và sử dụng NSNN. - KSC thường xuyên giúp phát hiện và kịp thời ngăn chặn những biểu hiện tiêu cực của đơn vị sử dụng NSNN 1.2.4. Nguyên tắc KSC thƣờng xuyên NSNN qua KBNN - Tất cả các khoản chi NSNN phải được kiểm tra, kiểm soát trong quá trình chi trả, thanh toán. - Mọi khoản chi NSNN được hạch toán bằng đồng Việt Nam, theo niên độ ngân sách, cấp ngân sách và mục lục NSNN. - Các khoản chi NSNN qua KBNN được thanh toán theo nguyên tắc trực tiếp từ KBNN cho người hưởng lương, trợ cấp xã hội và người cung cấp dịch vụ, hàng hóa. - Trong quá trình kiểm soát, thanh toán và quyết toán chi NSNN các khoản chi sai quy định phải thực hiện giảm chi hoặc thu hồi nộp NSNN. 1.2.5. Nội dung KSC thƣờng xuyên NSNN qua KBNN a) Kiểm soát khoản chi có trong dự toán NSNN b) Kiểm tra, kiểm soát tính hợp lệ, hợp pháp của các hồ sơ, chứng từ chi NSNN c) Kiểm tra điều kiện chi theo chế độ quy định 7 1.3. NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN CÔNG TÁC KIỂM SOÁT CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN QUA KHO BẠC NHÀ NƢỚC 1.3.1. Nhóm nhân tố khách quan a) Chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi thường xuyên NSNN theo quy định b) Thực trạng phát triển KT-XH của đất nước c) Định mức, tiêu chuẩn trong lập dự toán chi d) Chế độ phân cấp về quản lý NSNN đ) Ngoài ra, còn có một số nhân tố là những công cụ hỗ trợ cho công tác KSC đòi hỏi chúng ta cũng phải quan tâm đến như: hệ thống kế toán nhà nước, hệ thống mục lục NSNN, công nghệ thanh toán trong nền kinh tế nói chung, 1.3.2. Nhóm nhân tố chủ quan a) Chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy KBNN b) Thủ tục và quy trình KSC thường xuyên NSNN qua KBNN c) Về trang thiết bị, cơ sở vật chất - kỹ thuật d) Chất lượng và trình độ của đội ngũ cán bộ làm công tác KSC đ) Ý thức chấp hành của các đơn vị sử dụng NSNN CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT CHI THƢỜNG XUYÊN NGUỒN VỐN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI KBNN QUẢNG NGÃI 2.1. GIỚI THIỆU KHÁI QUÁT VỀ KBNN QUẢNG NGÃI 2.1.1. Quá trình ra đời và phát triển 2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của KBNN Quảng Ngãi a) Chức năng b) Nhiệm vụ và Quyền hạn 2.1.3. Cơ cấu tổ chức 8 2.2. THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN TẠI KBNN QUẢNG NGÃI 2.2.1. Các hình thức chi trả, thanh toán các khoản chi thƣờng xuyên tại KBNN Quảng Ngãi a) Chi trả, thanh toán theo hình thức rút dự toán “Chi NSNN theo dự toán là phương thức cấp phát tạo sự chủ động cho đơn vị sử dụng NSNN trong việc thực hiện nhiệm vụ được giao. Việc chi trả, thanh toán các khoản chi thường xuyên qua KBNN Quảng Ngãi được thực hiện theo hình thức rút dự toán như:”lương, phụ cấp lương, học bổng, sinh hoạt phí, y tế, vệ sinh... trong dự toán được giao của các cơ quan hành chính nhà nước, các đơn vị sự nghiệp, các tổ chức chính trị xã hội, chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp được NSNN hỗ trợ kinh phí thường xuyên. b) Chi trả, thanh toán theo hình thức lệnh chi tiền Theo hình thức cấp phát lệnh chi tiền này, kho bạc chỉ việc xuất quỹ ngân sách, chuyển tiền vào tài khoản hoặc cấp tiền mặt cho tổ chức, cá nhân được hưởng ngân sách theo lệnh của cơ quan tài chính mà không phải thực hiện kiểm soát chi. Như vậy, công tác KSC cùng lúc có 2 cơ quan đảm trách nên dễ dẫn đến thiếu thống nhất và không đồng bộ. Nếu có sai sót, KBNN yêu cầu cơ quan tài chính lập lại lệnh chi khác cho đúng mới thực hiện cấp phát.” 2.2.2. Quy trình kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN tại KBNN Quảng Ngãi “a) Mục tiêu của quy trình kiểm soát chi thường xuyên” - Kiểm soát chặt chẽ các khoản chi, tất cả các khoản chi phải có trong dự toán được cấp có thẩm quyền phê duyệt. - Các khoản chi phải có đầy đủ chứng từ, hồ sơ, thủ tục theo quy định.