Tóm tắt Luận văn Quản lý nhà nước về lễ hội trên địa bàn Thành phố Đà Nẵng

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ HỒ THỊ TRÀ VÂN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ LỄ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 60.34.04.10 Đà Nẵng - 2019 Công trình được hoàn thành tại TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ, ĐHĐN Ngƣời hƣớng dẫn KH: GS.TS. TRƢƠNG BÁ THANH Phản biện 1: TS. Ninh Thị Thu Thủy Phản biện 2: TS. Hoàng Hồng Hiệp Luận văn được bảo vệ trước Hội đồng chấm Luận văn tốt nghiệp Thạc sĩ Quản lý kinh tế họp tại Trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng vào ngày 10 tháng 8 năm 2019 Có thể tìm hiểu luận văn tại: - Trung tâm Thông tin - Học liệu, Đại học Đà Nẵng - Thư viện trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Lễ hội là một hình thức sinh hoạt văn hóa tinh thần biểu hiện những giá trị tiêu biểu của một cộng đồng, một dân tộc. Lễ hội truyền thống như là một loại hình sinh hoạt văn hóa tinh thần đặc biệt, mang tính tập thể, có giá trị to lớn, mang ý nghĩa cố kết cộng đồng dân tộc, giáo dục tình cảm đạo đức con người hướng về cội nguồn. Đồng thời lễ hội có giá trị văn hóa tâm linh, cân bằng đời sống tinh thần con người hướng về cái cao cả thiêng liêng. Khi xã hội ngày một phát triển, cuộc sống con người ngày một đáp ứng tương đối đầy đủ thì những nhu cầu tinh thần như: vui chơi giải trí, nghỉ ngơi, tìm hiểu lịch sử văn hoá nghệ thuật, phong tục tập quán, lễ hội của con người được nâng cao và trở thành vấn đề thiết yếu. Đà Nẵng là một đô thị năng động bậc nhất của Miền trung và Tây Nguyên, là một địa phương có nhiều lễ hội. Lễ hội ở đây vừa phong phú về loại hình, vừa đa dạng về hình thức và phức tạp về nội dung. Hoạt động của lễ hội, bên cạnh những mặt tích cực đáp ứng nhu cầu tâm linh, tín ngưỡng của người dân và đánh thức tiềm năng du lịch thông qua những lễ hội hiện đại mang tầm cỡ quốc gia, quốc tế; cũng còn có không ít những khó khăn, hiệu quả quản lý còn hạn chế. Đứng trước thực trạng ấy, dưới sự chỉ đạo của cấp Đảng, chính quyền các cấp thành phố Đà Nẵng đã tìm mọi biện pháp tăng cường quản lý nhà nước (QLNN) về hoạt động các lễ hội. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, hoạt động QLNN của địa phương còn gặp không ít khó khăn, hiệu quả quản lý còn hạn chế. Do đó, một trong những vấn đề đã và đang đặt ra cho chính quyền các cấp ở thành phố Đà Nẵng là cần phải có những giải pháp 2 mới để quản lý tốt các lễ hội nhằm bảo tồn, phát huy những giá trị tích cực của lễ hội. Trên tinh thần ấy, với luận văn “Quản lý nhà nước về lễ hội trên địa bàn thành phố Đà Nẵng”, góp phần giải quyết vấn đề đặt ra. 2. Mục đích nghiên cứu 2.1 Mục tiêu nghiên cứu tổng quát 2.2 Mục tiêu nghiên cứu cụ thể 3. Câu hỏi hay giả thuyết nghiên cứu 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 5. Phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp thu thập số liệu 5.2. Phương pháp phân tích, tổng hợp 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài Về lý luận: Tổng hợp lý luận về quản lý nhà nước về lễ hội trên địa bàn TP Đà Nẵng, có ý nghĩa tham khảo về mặt lý luận đối với các đề tài nghiên cứu tương tự ngoài việc tạo cơ sở cho các phân tích trong đề tài. Về thực tiễn: Những phân tích thực trạng, đánh giá nguyên nhân của thực trạng quản lý nhà nước về lễ hội trên địa bàn TP Đà Nẵng cũng như các đề xuất giải pháp hoàn thiện có ý nghĩa tham khảo, ứng dụng tốt đối với những người đang và sẽ thực thi công tác quản lý nhà nước về lễ hội trên địa bàn TP Đà Nẵng nói riêng và các quận, huyện có điều kiện tương tự nói chung. 7. Sơ lƣợc tài liệu nghiên cứu chính sử dụng trong nghiên cứu PGS, TS Trần Ngọc Thêm (1995), “Giáo trình Cơ sở văn hóa”. PGS, Lê Trung Vũ, PGS.TS. Lê Hồng Lý (2000), Lễ hội Việt Nam, Nxb. Văn hóa - thông tin. 3 8. Sơ lƣợc tổng quan về tài liệu nghiên cứu Lê Như Hoa (2004), “Quản lý lễ hội dân gian cổ truyền - thực trạng và giải pháp”, đề tài khoa học cấp Bộ. GS.TS. Lê Hồng Lý (2014), “Vai trò của Nhà nước đối với lễ hội dân gian hiện nay”, Tạp chí Văn hóa dân gian, số (6), tr. 3-7. Thạch Phương, Lê Trung Vũ (2015), 60 lễ hội truyền thống Việt Nam, Nxb. Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh. PGS.TS. Bùi Hoài Sơn (2012), “Lễ hội truyền thống - thực trạng và giải pháp”, Tạp chí Cộng sản, số 1(831), tr. 72-77. PGS.TS. Bùi Quang Thanh (2016), “Quản lý văn hóa và văn hóa quản lý đối với lễ hội cổ truyền ở Việt Nam hiện nay”, Tạp chí Cộng Sản, số 2(880), tr. 95-101. Nguyễn Thị Tuyến (2016) “Một số vấn đề đặt ra trong quản lý lễ hội hiện nay”, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật, số 4(382), tr. 3-6, 11. 9. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, tài liệu tham khảo; luận văn gồm: 3 chương Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý nhà nước về lễ hội. Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về Lễ hội trên địa bàn thành phố Đà Nẵng Chương 3: Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về Lễ hội tại thành phố Đà Nẵng 4 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ LỄ HỘI 1.1 KHÁT QUÁT VỀ LỄ HỘI 1.1.1 Khái niệm Lễ hội a. Khái niệm về nghi lễ b. Khái niệm về hội 1.1.2. Vai trò của lễ hội đối với đời sống xã hội Lễ hội có vai trò cố kết và biểu dương sức mạnh cộng đồng. Lễ hội có vai trò hướng người dân nhớ về cội nguồn dân tộc. Lễ hội có vai trò cân bằng đời sống tâm linh. Lễ hội có vai trò sáng tạo và hưởng thụ văn hóa. Lễ hội có vai trò bảo tồn và trao truyền văn hóa. 1.1.3. Phân loại Lễ hội Lễ hội dân gian Lễ hội lịch sử cách mạng Lễ hội tôn giáo Lễ hội du nhập từ nước ngoài vào Việt Nam Lễ hội Văn hóa, thể thao và du lịch Lễ hội ngành nghề 1.1.4. Một số đặc điểm chung của lễ hội Thứ nhất, tính thiêng, Thứ hai, tính cộng đồng, Thứ ba, tính địa phương, Thứ tư, tính cung đình, Thứ năm, tính đương đại, Thứ sáu, tính giáo dục sâu sắc, 5 1.2. KHÁI QUÁT VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ LỄ HỘI 1.2.1. Khái niệm quản lý nhà nƣớc về Lễ hội a. Khái niệm về quản lý b. Khái niệm về quản lý nhà nước c. Khái niệm quản lý nhà nước về lễ hội Chủ thể quản lý: Chủ thể quản lý nhà nước đối với hoạt động lễ hội bao gồm các cơ quan nhà nước thuộc hệ thống hành pháp gồm: Chính phủ,UBND các cấp ngoài ra có các cơ quan nhà nước, tổ chức, cá nhân được nhà nước trao quyền quản lý như Bộ Công an, Bộ Xây dựng, Bộ Tài nguyên và môi trường, Ban Tôn giáo Chính phủ... Theo Luật tổ chức Chính phủ và Luật tổ chức chính quyền địa phương 2015 hiện nay quy định thì chủ thể tham gia quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo hiện nay bao gồm: Cơ quan / chủ thể Cơ quan / chủ thể trực Cấp hành chính trực tiếp thực hiện tiếp quản lý Bộ Nội vụ (Ban tôn Trung ương Chính phủ giáo Chính phủ) UBND Tỉnh Sở Nội vụ (Phó chủ tịch phụ Cấp Tỉnh (Ban tôn giáo) trách văn – xã) Phòng Nội vụ (Phó UBND Huyện Trưởng phòng phụ trách) (Chủ tịch UBND hoặc phòng ban lễ hội, tôn Cấp Huyện huyện ) giáo UBND Xã Công chức văn hóa – Cấp Xã (Chủ tịch UBND xã) Xã hội 6 Đối tượng của quản lý nhà nước đối với hoạt động lễ hội bao gồm: Các hoạt động lễ hội, mọi công dân tham gia hoạt động lễ hội và những phương tiện, cơ sở vật chất, tinh thần phục vụ cho hoạt động lễ hội truyền thống. 1.2.2 Vai trò của quản lý Nhà nƣớc về lễ hội QLNN đối với lễ hội đóng vai trò hết sức cần thiết vì nó dẫn dắt và định hướng hoạt động lễ hội theo hướng tích cực, phát huy đồng thời khắc phục, sửa chữa những hạn chế phát sinh cũng như những hệ lụy mà hoạt động lễ hội gây ra. Vai trò QLNN đối với lễ hội được thể hiện ở những khía cạnh sau: QLNN đối với lễ hội nhằm tạo điều kiện cũng như tạo một môi trường thuận lợi cho các lễ hội được diễn ra theo đúng mục đích và đúng bản chất. Bên cạnh đó, còn giúp cho lễ hội phát triển thông qua các chính sách bảo đảm các quyền tự do tín ngưỡng, quyền về văn hóa – xã hội của con người. Đồng thời xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến văn hóa, mà hoạt động lễ hội là một lĩnh vực trong đó. QLNN đối với lễ vội vừa có vai trò phát huy, bảo tồn, gìn giữ các tinh hoa văn hóa của lễ hội và vừa có vai trò bảo vệ hoạt động lễ hội, giúp lễ hội được diễn ra đúng với tinh thần vốn có của lễ hội đem đến giá trị tinh thần hết sức to lớn cho quần chúng nhân dân. 1.3. NỘI DUNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ LỄ HỘI 1.3.1 Xây dựng chiến lƣợc, quy hoạch, kế hoạch Việc xây dựng quy hoạch chiến lược, kế hoạch tổ chức Lễ hội cụ thể là việc làm cần thiết và cấp bách. Việc ban hành xây dựng thể chế, chính sách được ban hành cụ thể, rõ ràng từ cấp trung ương đến địa phương. 7 Cấp trung ương: ban hành, hướng dẫn chỉ đạo thực hiện văn bản quy phạm pháp luật về lễ hội, lễ hội truyền thống. Các văn bản quy phạm pháp luật này phải giữ nguyên tắc Đảng lãnh đạo, nhà nước quản lý và dân chủ hóa công tác quản lý, phải là các quyết định hành chính khả thi, tránh chồng chéo, quy định rõ trách nhiệm, nghĩa vụ, tránh tình trạng nhiều nhiều đơn vị cùng có chức năng quản lý nhưng khi quy kết trách nhiệm không đơn vị nào đứng ra nhận hoặc văn bản thiếu cơ sở thực thi, triển khai không kịp thời. Cấp địa phương: tổ chức thực hiện, tham mưu với cấp trên các vấn đề về QLNN đối với lễ hội. Việc tổ chức thực hiện rất quan trọng, quyết định hiệu lực, hiệu quả của các văn bản quy phạm pháp luật. Đồng thời, tại địa phương khi văn bản pháp luật đi vào đời sống sẽ bộc lộ ưu điểm, khuyết điểm, do đó cấp chính quyền địa phương cần có trách nhiệm tham mưu với cấp trên sửa đổi để hoàn thiện, chỉ đạo thực hiện hiệu quả. 1.3.2. Ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý nhà nƣớc về lễ hội và tổ chức thực hiện các văn bản đó a. Văn bản của Đảng b. Văn bản chỉ đạo Quốc Hội, Chính phủ c. Văn bản của Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch 1.3.3. Tổ chức bộ máy và đào tạo, bồi dƣỡng cán bộ, công chức, viên chức (CB, CC, VC) quản lý hoạt động lễ hội Ngày nay, chúng ta ngày càng nhận thức rõ hơn tầm quan trọng của nguồn lực con người trong mọi hoạt động của đời sống. Trong quản lý tổ chức các hoạt động của lễ hội nói chung, có thể coi các nhà tổ chức hoạt động lễ là yếu tố quan trọng tạo nên thành công của lễ hội. Họ là người chịu trách nhiệm chính trong việc huy động, kết nối, tổ chức và điều hành các nguồn để tạo ra một sản phẩm lễ hội. 8 Việc đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ QLNN về hoạt động lễ hội là việc cần được tiến hành khẩn trương và có hiệu quả thiết thực, đồng thời là kế hoạch lâu dài trong chiến lược QLNN đối với hoạt động lễ hội. 1.3.4. Công tác quản lý và tổ chức Lễ hội Ba loại lễ hội: Lễ hội truyền thống, Lễ hội tôn giáo, Lễ hội du nhập từ nước ngoài đều do cộng đồng dân cư lo toan tổ chức, chủ yếu là ở quy mô làng, xã, số rất ít có quy mô vùng miền. Cơ chế cộng đồng người dân đứng ra tổ chức tất phải tuân thủ theo nguyên tắc dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra. Dân chúng hơn ai hết phải hiểu biết cách tổ chức lễ hội như thế nào tùy thuộc vào khả năng tài chính, ý thức tự giác của dân chúng để đáp ứng nhu cầu văn hóa lễ hội của họ. Với cơ chế tự quản của cộng đồng, người dân biết cách điều chỉnh hài hòa các lợi ích xuất phát từ nhu cầu của các tầng lớp xã hội sống trong cộng đồng. Chính quyền sở tại là chủ thể quản lý, hướng dẫn tổ chức lễ hội đồng thời cũng là thành phần giám sát và tham gia trực tiếp vào tổ chức nhiều lễ hội, nếu chính quyền làm đúng chức trách của mình, chắc chắn tạo điều kiện lễ hội được tổ chức tốt hơn, đáp ứng nhu cầu chính đáng của người dân theo quy định của luật pháp. Do vậy, các lễ hội truyền thống ở cùng quy mô cũng nên dựa theo những kinh nghiệm này. 1.3.5. Thanh tra, kiểm tra hoạt động QLNN về lễ hội Các tổ chức Đảng, chính quyền và các đoàn thể chính trị - xã hội thực hiện chức năng giám sát, quản lý, giáo dục cán bộ, đảng viên và các hội viên trong việc thực hiện. Các văn bản pháp quy ngày càng hoàn thiện, cụ thể hơn về các quy định đối với việc nghiêm cấm một số hành vi tại nơi tổ chức lễ hội. Trong biện pháp tổ chức thực hiện các công văn, chỉ thị, quyết