Vai trò thông tin về thị trường rất quan trọng và xác thực

Lêi më ®Çu 1.TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi ThÞ tr­êng lµ lÜnh vùc quan träng trªn b¸o chÝ, nhÊt lµ trong thêi kú ®æi míi hiÖn nay khi nÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang trong giai ®o¹n më cöa. Nh÷ng vÊn ®Ò cña thÞ tr­êng lu«n ®­îc quan t©m cña nhiÒu cÊp ®é tõ nhµ qu¶n lý, doanh nghiÖp kinh doanh s¶n xuÊt ®Õn ng­êi tiªu dïng. Bé mÆt nÒn b¸o chÝ lµ bé mÆt cña nÒn kinh tÕ ®ã, nªn nãi ®Õn b¸o chÝ mµ kh«ng nãi ®Õn thÞ tr­êng th× kh«ng ®­îc v× ®©y lµ m¶ng träng t©m. ThÞ tr­êng biÓu hiÖn mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a cÊp qu¶n lý - doanh nghiÖp s¶n xuÊt liªn doanh l­u th«ng - ng­êi tiªu dïng hay chÝnh c«ng chóng réng r·i lµ ®éc gi¶ cña b¸o chÝ. 2. Vai trß th«ng tin vÒ thÞ tr­êng rÊt quan träng vµ x¸c thùc. Trong t×nh h×nh hiÖn nay trªn b¸o chÝ ch­a cã nguyªn t¾c chung nµo hay chuÈn mùc vª nguyªn lý cña nhµ b¸o khi viÕt vÒ thÞ tr­êng tõ gãc ®é nghiªn cøu còng nh­ c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu. V× vËy, trªn c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn ®ã t«i xin chän ®Ò tµi nµy víi mong muèn b­íc ®Çu h­íng tíi mét nguyªn mÉu ®Çy ®ñ vÒ lý thuyÕt ®Ó x©y dùng bµi thÞ tr­êng. 3. Môc ®Ých cña ®Ò tµi. VËn dông lý thuyÕt kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ó ®¸nh gi¸ vÒ m¶ng néi dung thÞ tr­êng ph¶n ¸nh trªn b¸o mµ cô thÓ lµ Thêi b¸o Tµi chÝnh vµ DiÔn ®µn Doanh nghiÖp. Trªn c¬ së ®ã cè g¾ng ®i t×m, tËp hîp nh÷ng kinh nghiÖm vµ rót ra ®Ò xuÊt cña c¸ nh©n vÒ nguyªn t¾c viÕt. T×m hiÓu t¸c phong viÕt vÒ thÞ tr­êng cña phãng viªn. 4. NhiÖm vô NhiÖm vô tËp trung vµo s­u tÇm, thèng kª, so s¸nh c¸c bµi b¸o chuyªn viÕt vÒ thÞ tr­êng tõ ®ã chØ ra c¸i ®­îc vµ c¶ c¸i ch­a ®­îc cña bµi vÒ néi dung vµ h×nh thøc. §ång thêi nªu mét vµi quan ®iÓm mang tÝnh nguyªn t¾c. 5. §èi t­îng ph¹m vi nghiªn cøu. Lµ nh÷ng bµi b¸o trªn chuyªn trang viÕt vÒ thÞ tr­êng cña 2 tê Thêi b¸o Tµi chÝnh vµ DiÔn ®µn Doanh nghiÖp trong n¨m 2004. 6. C¬ së lý luËn vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, tr×nh bµy néi dung c¬ b¶n ®· sö dông c¸c biÖn ph¸p nghiªn cøu sau: Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp Ph­¬ng ph¸p so s¸nh 7. §ãng gãp cña Kho¸ luËn T×m vµ chØ ra nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh th«ng tin liªn kÕt gi÷a c¸c yÕu tè cÊu thµnh nªn thÞ tr­êng. Trªn c¬ së ®ã nªu lªn mét sè kiÕn nghÞ vÒ c«ng t¸c bµi vë cña phãng viªn thÞ tr­êng nh»m x©y dùng mét m« h×nh chung trong t¸c nghiÖp. MÆt kh¸c kho¸ luËn cã thÓ gãp phÇn më réng vÒ ®Ò tµi néi dung trªn trang viÕt trªn ph¹m vi bao qu¸t toµn thÞ tr­êng trong nÒn kinh tÕ hiÖn nay. 8. KÕt cÊu kho¸ luËn. Kho¸ luËn Th«ng tin thÞ tr­êng trªn b¸o chÝ gåm cã 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I: Kh¸i niÖm thÞ tr­êng vµ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n. Ch­¬ng II: Nh÷ng vÊn ®Ò thÞ tr­êng ®­îc ph¶n ¸nh trªn hai tê b¸o DiÔn ®µn Doanh nghiÖp vµ Thêi b¸o Tµi chÝnh. Ch­¬ng III: §¸nh gi¸ chung vµ mét sè nguyªn t¾c vÒ nghiÖp vô viÕt vÒ thÞ tr­êng. Ch­¬ng 1: Kh¸i niÖm thÞ tr­êng vµ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n I. Kh¸i niÖm thÞ tr­êng 1.ThÞ tr­êng lµ g×? ThÞ tr­êng xuÊt hiÖn kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn. Nã n¶y sinh vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt, l­u th«ng hµng ho¸. Trong x· héi nguyªn thuû tr×nh ®é s¶n xuÊt thÊp, s¶n phÈm lao ®éng lµm ra cßn rÊt h¹n chÕ, kh«ng cã s¶n phÈm d­ thõa ®Ó trao ®æi, do ®ã kh«ng tån t¹i c¬ së vËt chÊt ®Ó h×nh thµnh thÞ tr­êng. Khi søc s¶n xuÊt ph¸t triÓn, s¶n phÈm lao ®éng d­ thõa th× míi b¾t ®Çu trao ®æi hµng ho¸ vµ lóc nµy thÞ tr­êng míi ®­îc h×nh thµnh. VËy thÞ tr­êng lµ g×? Theo nghÜa ban ®Çu nguyªn thuû thÞ truêng g¾n víi mét ®Þa ®iÓm, kh«ng gian, thêi gian nhÊt ®Þnh. Nã lµ n¬i diÔn ra qu¸ tr×nh trao ®æi, mua b¸n hµng ho¸. Theo nghi· nµy th× thÞ tr­êng lµ h÷u h×nh, cã thÓ lµ chî phiªn, héi chî hoÆc lµ khu vùc tiªu thô s¶n phÈm, lµ cöa hµng bu«n b¸n theo c¸c mÆt hµng, ngµnh hµng. Khi s¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn th× kÐo theo thÞ tr­êng cµng më réng, ®a d¹ng vµ phong phó h¬n. V× thÕ, thÞ tr­êng ®­îc hiÓu theo nghÜa réng h¬n. Ngoµi thÞ tr­êng h÷u h×nh nh­ tr­íc xuÊt hiÖn thªm thÞ tr­êng v« h×nh. ThÞ tr­êng v« h×nh lµ chØ n¬i trao ®æi kh«ng cè ®Þnh, dùa vµo qu¶ng c¸o, m«i giíi trung gian vµ c¸c h×nh thøc trao ®æi kh¸c ®Ó t×m nguån hµng vµ t×m ng­êi mua. XÐt tõ cÊu tróc, thÞ tr­êng bao gåm c¸c yÕu tè tiÒn vµ hµng, ng­êi mua vµ ng­êi b¸n cÊu t¹o nªn. Do ®ã, h×nh thµnh c¸c quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ, mua - b¸n, cung - cÇu vµ gi¸ c¶ hµng ho¸. Nãi tíi thÞ tr­êng lµ nãi tíi tù do kinh doanh, tù do trao ®æi, tù do mua b¸n, tù do giao dÞch, thuËn mua võa b¸n. Quan hÖ gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ trªn thÞ tr­êng lµ b×nh ®¼ng vµ c¹nh tranh. Chñ thÓ thÞ tr­êng lµ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n tham gia ho¹t ®éng trao ®æi trªn thÞ tr­êng nh­ c¸c c«ng ty, xÝ nghiÖp, d©n c­, chÝnh phñ vµ c¸c tæ chøc kh¸c. Ngoµi ra, chñ thÓ cña thÞ tr­êng cßn bao gåm mét sè c¬ cÊu trung gian nh­ phßng luËt s­, phßng kÕ to¸n th«ng tin t­ vÊn…Trong kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i th× c¸c ho¹t ®éng cña c¬ cÊu trung gian nµy ngµy cµng quan träng. Theo nhµ kinh tÕ häc næi tiÕng P.A Samuelson, “thÞ tr­êng lµ mét qu¸ tr×nh trong ®ã ng­êi mua vµ ng­êi b¸n mét thø hµng ho¸ t¸c ®éng qua l¹i nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶ vµ sè l­îng hµng”. Nh­ vËy, cã thÓ hiÓu thÞ tr­êng lµ mét “qu¸ tr×nh” diÔn ra mét c¸ch trùc tiÕp gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n, kh«ng cã sù ®iÒu khiÓn tËp trung. Trªn thÞ tr­êng diÔn ra hµng triÖu hµnh vi cña ng­êi mua vµ ng­êi b¸n. Nh­ng kh«ng cã nghÜa lµ thÞ tr­êng ho¹t ®éng v« h­íng mµ nã vËn hµnh theo mét c¬ chÕ tinh vi th«ng qua sù ph¸t huy t¸c dông cña c¸c quy luËt kinh tÕ: quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt kinh cÇu, quy luËt c¹nh tranh…Th«ng qua thÞ tr­êng, ng­êi mua vµ ng­êi b¸n t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau, h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan gi¸ c¶ hµng ho9¸, x¸c ®Þnh l­îng hµng ho¸ l­u th«ng trªn thÞ tr­êng. Kh¸i niÖm hµng ho¸ ë ®©y ®­îc hiÓu theo nghÜa ®Çy ®ñ, nã kh«ng chØ lµ vËt phÈm dïng cho nhu cÇu c¸ nh©n, nhu cÇu s¶n xuÊt, mµ cßn lµ s¶n phÈm cña chÊt x¸m th«ng tin dÞch vô…Hµng ho¸ lµ tÊt c¶ c¸c hµng ho¸, nh÷ng yÕu tè ®­îc trao ®æi mua b¸n trªn thÞ tr­êng nh»m tho¶ m·n nhu cÇu s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. 2. Chøc n¨ng cña thÞ tr­êng Chøc n¨ng thõa nhËn Th«ng qua thÞ tr­êng, n¬i diÔn c¹nh tranh trong c¸c ho¹t ®éng mua b¸n, gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ ®­îc thùc hiÖn. Nh÷ng hµng ho¸ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu x· héi vÒ chÊt l­îng, chñng lo¹i, h×nh thøc, hîp víi thÞ hiÕu ng­êi tiªu dïng… tiªu thô ®­îc (b¸n ®­îc), nghÜa lµ c«ng dông cña nã ®· ®­îc x· héi thõa nhËn. §ång thêi, ®iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ chi phÝ lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ còng ®­îc thõa nhËn, gi¸ trÞ hµng ho¸ ®­îc thùc hiÖn vµ ng­îc l¹i. Trªn thÞ tr­êng, mèi quan hÖ lîi Ých gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n ®­îc thùc hiÖn. §ã lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ®­îc thùc hiÖn b×nh th­êng. Chøc n¨ng thùc hiÖn cña thÞ tr­êng diÔn ra mét c¸ch kh¸ch quan d­íi t¸c ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ vµ quy luËt cung cÇu. Sô thùc hiÖn cña thÞ tr­êng xÐt vÒ mÆt tæng thÓ lµ sù thùc hiÖn tæng khèi l­îng hµng ho¸ cung øng ra thÞ tr­êng trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh víi c¬ cÊu vµ quan hÖ cung cÇu thÝch hîp. Chøc n¨ng ®iÒu tiÕt, kÝch thÝch vµ h¹n chÕ s¶n xuÊt, tiªu dïng Tõ sù biÕn ®éng cung - cÇu, gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng dÉn ®Õn sù ®iÒu tiÕt, kÝch thÝch vµ l­u chuyÓn c¸c yÕu tè s¶n xuÊt tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c. Khi gi¸ c¶ mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã t¨ng lªn th× ng­êi s¶n xuÊt nãi chung sÏ t¨ng s¶n xuÊt mÆt hµng Êy. ChÝnh tõ viÖc x· héi chÊp nhËn mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã víi gi¸ c¶ cao hay thÊp tõ viÖc th«ng qua thÞ tr­êng nguêi s¶n xuÊt thùc hiÖn tèi ®a ho¸ lîi nhuËn, ng­êi mua hµng ho¸ th× thùc hiÖn tèi ®a ho¸ lîi Ých sö dông hµng ho¸ lµm cho thÞ tr­êng cã t¸c dông ®iÒu tiÕt, kÝch thÝch s¶n xuÊt hoÆc tiªu thô mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã. Chøc n¨ng th«ng tin Chøc n¨ng nµy cßn gäi lµ chøc n¨ng ph¸t tÝn hiÖu cña thÞ tr­êng ®èi víi viÖc s¶n xuÊt hoÆc tiªu thô mét lo¹i hµng ho¸ hoÆc mét dÞch vô nµo ®ã. §ã lµ nh÷ng th«ng tin vÒ tæng sè cung - cÇu, gi¸ c¶ thÞ tr­êng, ®iÒu kiÖn mua b¸n, c¬ chÕ ­u tiªn…®èi víi mét hµng ho¸ dÞch vô nµo ®ã. Nh÷ng th«ng tin nµy lµ c¨n cø quan träng lµ c¬ së gióp c¸c doanh nghiÖp ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh vÒ chiÕn l­îc kinh doanh, kÕ ho¹ch s¶n xuÊt nh»m ®¹t hiÖu qu¶ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. Cßn tõ phÝa ng­êi tiªu dïng, th«ng qua thÞ tr­êng hä sÏ ®iÒu chØnh hµnh vi vµ nhu cÇu cña m×nh ®Ó cã lîi Ých tiªu dïng lín nhÊt. Chøc n¨ng thóc ®Èy tiÕn bé kü thuËt, gi¶m l­îng lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm. ThÞ tr­êng lµ n¬i kiÓm tra cuèi cïng vÒ chñng lo¹i hµng ho¸, sè l­îng, chÊt l­îng s¶n phÈm. ThÞ tr­êng kiÓm nghiÖm tÝnh phï hîp cña s¶n xuÊt ®èi víi tiªu dïng x· héi. Trªn ý nghÜa ®ã, cã thÓ nãi thÞ tr­êng lµ ®ßn bÈy cho sù n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña c¸c doang nghiÖp, ®ång thêi thóc ®Èy Êp dông tiÕn bé kü thuËt ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt l­îng hµng ho¸, c¶i tiÕn l­u th«ng…tiÕn ®Õn h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ thùc hiÖn v¨n minh th­¬ng nghiÖp. Cã thÓ nãi thÞ tr­êng thùc hiÖn nhiÒu chøc n¨ng, c¸c chøc n¨ng cã mèi quan hÖ trùc tiÕp vµ t¸c ®éng qua l¹i víi nhau, cïng thÓ hiÖn vai trß vµ t¸c dông kh¸ch quan vèn cã cña thÞ tr­êng. II. Ph©n lo¹i thÞ tr­êng Trong ®êi sèng thùc tÕ, ng­êi ta dïng rÊt nhiÒu thuËt ng÷ g¾n liÒn víi kh¸i niÖm thÞ tr­êng nh­: thÞ tr­êng b¸n bu«n, thÞ tr­êng b¸n lÎ, thÞ tr­êng hµng tiªu dïng, thÞ tr­êng t­ liÖu s¶n xuÊt, thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng tiÒn tÖ, thÞ tr­êng nhµ n­íc…vµ mçi lo¹i hµng ho¸ còng cã thÞ tr­êng riªng cña m×nh nh­: thÞ tr­êng g¹o, thÞ tr­êng v¶i, thÞ tr­êng x¨ng dÇu….V× vËy, trong lÞch sö ®· cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i thÞ tr­êng kh¸c nhau do xÐt tõ nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau. ViÖc t×m hiÓu c¸ch ph©n lo¹i vµ c¸c h×nh th¸i cña thÞ tr­êng sÏ gióp chóng ta n¾m ®­îc b¶n chÊt cña thÞ tr­êng, nhËn biÕt ®­îc ®Æc ®iÓm vµ sù ho¹t ®éng cña tõng lo¹i thÞ tr­êng cïng c¸c yÕu tè tham gia vµo thÞ tr­êng. Ph©n lo¹i thÞ tr­êng theo ph¹m vi l·nh thæ: cã thÞ tr­êng thµnh phè, thÞ tr­êng n«ng th«n, thÞ tr­êng miÒn nói; thÞ tr­êng d©n téc, thÞ tr­êng khu vùc, thÞ tr­êng thÕ giíi… Ph©n lo¹i thÞ tr­êng theo ®Æc ®iÓm tÝnh chÊt cña c¸c s¶n phÈm trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi: cã thÞ tr­êng hµng c«ng nghiÖp tiªu dïng, thÞ tr­êng hµng n«ng s¶n, thÞ tr­êng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt (søc lao ®éng, ®Êt ®ai…) Ph©n lo¹i thÞ tr­êng theo c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh l­u th«ng hµng ho¸ : thÞ tr­êng b¸n bu«n, thÞ tr­êng b¸n lÎ. Ph©n lo¹i thÞ tr­êng theo møc ®é c¹nh tranh: thÞ tr­êng c¹nh tranh hoµn h¶o vµ thÞ tr­êng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o. §©y lµ c¸ch ph©n lo¹i g¾n liÒn víi ph­¬ng thøc h×nh thµnh vµ vËn ®éng cña gi¸ c¶ ®­îc quyÕt ®Þnh bëi vai trß cña ng­¬× b¸n ®èi víi cung, vai trß cña ng­êi mua ®èi víi cÇu cña mét lo¹i hµng ho¸ nhÊt ®Þnh ThÞ tr­êng c¹nh tranh hoµn h¶o lµ thÞ tr­êng trong ®ã kh«ng mét ng­êi b¸n hay ng­êi mua nµo cã vai trß lín ¶nh h­ëng tíi gi¸ c¶ thÞ tr­êng . §iÒu kiÖn cÇn thiÕt cña sù tån t¹i thÞ tr­êng c¹nh tranh hoµn h¶o lµ sè ng­êi mua vµ b¸n nhiÒu víi qui m« hµng ho¸ nhá. NÕu mét ng­êi mua hay mét ng­êi b¸n rót ra khái thÞ tr­êng th× gi¸ c¶ còng kh«ng ®æi. Gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng do hµnh ®éng chung cña rÊt nhiÒu ng­êi b¸n vµ ng­êi mua quyÕt ®Þnh, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ bÊt kú ng­êi b¸n hoÆc ng­êi mua nµo còng chØ lµ ng­êi tiÕp nhËn gi¸, kh«ng ph¶i lµ ng­êi quyÕt ®Þnh gi¸ c¶. Hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng ph¶i ®ång nhÊt kh«ng cã nhiÒu sù kh¸c biÖt víi nhau, c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cã thÓ di chuyÓn dÔ dµng tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c, hµng ho¸ cã thÓ b¸n ë bÊt cø ®©u cã gi¸ cao h¬n. Trªn thÞ tr­êng kh«ng cã sù ng¨n c¶n, h¹n chÕ viÖc tham gia hay rót khái thÞ tr­êng ®èi víi ng­êi b¸n, ng­êi mua, hoµn toµn cã sù tù do trao ®æi hµng ho¸. TÊt c¶ ng­êi mua, ng­êi b¸n ®Òu n¾m ®­îc th«ng tin vÒ t×nh h×nh thÞ tr­êng : cung cÇu, gi¸ c¶, chÊt l­îng… Cã nghÜa lµ ng­êi tiªu dïng, ng­êi s¶n xuÊt cã ®iÒu kiÖn lùa chän tiªu dïng vµ ra quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt hîp lý. Trong ®êi sèng thùc tÕ thÞ tr­êng c¹nh tranh hoµn h¶o lµ hiÕm cã, nã chØ cã nhiÒu ý nghÜa trong viÖc ph©n tÝch c¸c mèi quan hÖ vµ qu¸ tr×nh c¹nh tranh. C¸c chî phiªn n«ng phÈm ë n­íc ta cã thÓ ®­îc coi lµ thÞ tr­êng c¹nh tranh hoµn h¶o. ThÞ tr­êng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o lµ thÞ tr­êng trong ®ã khèi l­îng s¶n phÈm cña ng­êi b¸n cã nhiÒu sù kh¸c nhau dÉn ®Õn vai trß cña mçi ng­êi b¸n cã ¶nh h­ëng tíi l­îng cung øng vµ gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o th­êng cã c¸c d¹ng sau: ThÞ tr­êng ®éc quyÒn ®¬n ph­¬ng §ã lµ thÞ tr­êng chØ cã mét ng­êi b¸n (ng­êi s¶n xuÊt duy nhÊt). Kh«ng cã s¶n phÈm kh¸c thay thÕ, hä lµm ®éc quyÒn tù nhiªn. ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi còng nh­ ë n­íc ta thÞ tr­êng nµy chØ tån t¹i trong mét sè ngµnh s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh nh­: ®iÖn, n­íc, b­u ®iÖn ThÞ tr­êng ®éc quyÒn ®a ph­¬ng §ã lµ thÞ tr­êng trong ®ã sè ng­êi b¸n ®ñ Ýt ®Ó cho nh÷ng ho¹t ®éng cña mét ng­êi cã ¶nh h­ëng ®Õn l­îng cung vµ gi¸ c¶ cña nh÷ng doanh nghiÖp kh¸c. VD s¶n phÈm xi m¨ng, s¾t thÐp… ThÞ tr­êng c¹nh tranh ®éc quyÒn §ã lµ thÞ tr­êng trong ®ã cã nhiÒu ng­êi b¸n cïng mét lo¹i s¶n phÈm, nh­ng s¶n phÈm cña mçi ng­êi b¸n Ýt nhiÒu cã sù kh¸c nhau. VD thÞ tr­êng s¶n phÈm ngµnh dÖt (c¸c lo¹i v¶i), thÞ tr­êng s¶n phÈm ngµnh giÇy dÐp…ë ®©y hä b¸n nh÷ng s¶n phÈm kh¸c nhau vÒ chñng lo¹i, qui c¸ch, dÞch vô cung øng…NghÜa lµ ®iÒu kiÖn mua, b¸n hµng rÊt kh¸c nhau nªn gi¸ c¶ còng kh¸c nhau, mçi ng­êi b¸n ®Òu t¸c ®éng ®Õn gi¸ c¶ ë møc ®é nhÊt ®Þnh. Cø theo lý thuyÕt hiÖn ®¹i vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng, cã thÓ chia thÞ tr­êng thµnh hai lo¹i: thÞ tr­êng “®Çu vµo”, thÞ tr­êng “®Çu ra” ThÞ tr­êng “®Çu vµo” lµ thÞ tr­êng tr­êng ng­êi ta mua, b¸n c¸c yÕu tè s¶n xuÊt phôc vô trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ kinh doanh nh­ c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc, nguyªn nhiªn vËt liÖu søc lao ®éng… ThÞ tr­êng “®Çu ra” lµ thÞ tr­êng ng­êi ta mua b¸n c¸c t­ liÖu sinh ho¹t, dÞch vô phôc vô cho tiªu dïng ®êi sèng c¸ nh©n vµ gia ®×nh nh­: l­¬ng thùc, thùc phÈm, v¶i vãc thuèc men vµ c¸c ph­¬ng tiÖn ®i l¹i gi¶i trÝ thÈm mü…Nh×n chung, ë thÞ tr­êng “®Çu ra” ng­êi ta mua b¸n nh÷ng s¶n phÈm lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. III. C¬ chÕ thÞ tr­êng vµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng C¬ chÕ thÞ tr­êng HiÖn nay, cßn cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vÒ kh¸i niÖm c¬ chÕ thÞ tr­êng: “C¬ chÕ thÞ tr­êng lµ tæng thÓ c¸c nh©n tè, quan hÖ, m«i tr­êng, ®éng lùc vµ quy luËt chi phèi sù vËn ®éng cña thÞ tr­êng” hay “C¬ chÕ thÞ tr­êng lµ thiÕt chÕ klinh tÕ chi phèi ý chÝ vµ hµnh ®éng cña ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng, ng­êi b¸n vµ ng­êi mua th«ng qua thÞ tr­êng vµ gi¸ c¶”. Theo P.A. Samuelson, c¬ chÕ thÞ thÞ tr­êng lµ mét tæ chøc kinh tÕ, ttrong ®ã c¸ nh©n ng­êi tiªu dïng vµ c¸c nhµ kinh doanh t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau qua thÞ tr­êng ®Ó x¸c ®Þnh ba vÊn ®Ò trung t©m cña tæ chøc kinh tÕ lµ: S¶n xuÊt c¸i g×? S¶n xuÊt nh­ thÕ nµo? S¶n xuÊt cho ai? C¬ chÕ thÞ tr­êng kh«ng ph¶i lµ sù hçn ®én mµ lµ trËt tù kinh tÕ. §ã lµ “mét c¬ chÕ tinh vi ®Ó phèi hîp kh«ng tù gi¸c nh©n d©n vµ doanh nghiÖp th«ng qua hÖ thèng gi¸ c¶ vµ thÞ tr­êng. Nã lµ ph­¬ng tiÖn giao tiÕp ®Ó tËp hîp tri th­c vµ hµnh ®éng cña hµng triÖu c¸ nh©n kh¸c nhau. Kh«ng cã bé n·o trung t©m nã vÉn gi¶i ®­îc bµi to¸n mµ m¸y tÝnh lín nhÊt ngµy nay kh«ng gi¶i næi …kh«ng ai thiÕt kÕ ra nã. Nã tù xuÊt hiÖn vµ còng nh­ x· héi loµi ng­êi nã ®ang thay ®æi” Tõ mét sè quan niÖm trªn, chóng ta cã thÓ nhËn thÊy c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ th«ng qua gi¸ c¶ thÞ tr­êng. Trong c¬ chÕ ®ã, gi¸ c¶ thÞ tr­êng lµ trung t©m, trùc tiÕp ®iÒu chØnh hµnh vi cña chñ thÓ kinh tÕ, do ®ã còng ®iÒu tiÕt toµn bé ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ. Nãi ®Õn c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ nãi ®Õn mét c¬ chÕ tù vËn ®éng cña thÞ tr­êng theo quy luËt néi t¹i vèn cã cña nã mµ nhµ kinh tÕ häc Anh thÕ kû XVIII Adam Smith ®· h×nh dung nã nh­ “bµn tay v« h×nh”, trong ®ã cã mét lo¹t c¸c quy luËt kinh tÕ cïng ®ång thêi vËn ®éng vµ quan hÖ h÷u c¬ víi nhau nh­: quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu, quy luËt c¹nh tranh, quy luËt lîi nhuËn, quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ chÕ thÞ tr­êng tån t¹i, ho¹t ®éng mét c¸ch kh¸ch quan. a. Quy luËt gi¸ trÞ §©y lµ quy luËt kinh tÕ thÞ tr­êng c¬ b¶n cña s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸. Theo quy luËt nµy, s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ph¶i dùa trªn c¬ së hao phÝ lao ®éng cÇn thiÕt. Trong trao ®æi ph¶i tu©n theo quy t¾c ngang gi¸. Quy luËt gi¸ trÞ ho¹t ®éng th«ng qua qÝa c¶ trªn thÞ thÞ tr­êng, sù biÕn ®éng cña hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng biÓu thÞ sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ. Quy luËt gi¸ trÞ cã t¸c dông ®iÒu tiÕt vµ l­u th«ng hµng ho¸, kÝch thÝch lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, ph©n ho¸ ng­êi s¶n xuÊt thµnh kÎ giµu ng­êi nghÌo. b. Quy luËt cung cÇu. Sù vËn ®éng cña quy luËt cung cÇu thÓ hiÖn ë mèi quan hÖ cung cÇu hµng ho¸, dÞch vô trªn thÞ tr­êng. Quan hÖ cung- cÇu lµ quan hÖ kinh tÕ c¨n b¶n trªn thÞ tr­êng. Cung lµ khèi l­îng hµng ho¸ ®­a b¸n trªn thÞ tr­êng hoÆc cã kh¶ n¨ng thùc tÕ cung cÊp cho thÞ tr­êng trong mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. CÇu lµ nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n vÒ hµng ho¸ ®ã. Trªn thÞ tr­êng cung vµ cÇu lu«n vËn ®éng, biÕn ®æi, t¸c ®éng lÉn nhau. CÇu x¸c ®Þnh khèi l­îng c¬ cÊu cña cung vÒ hµng ho¸, ng­îc l¹i, cung t¹o ra cÇu th«ng qua gi¸ c¶, chñng lo¹i hµng ho¸. Mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a cung vµ cÇu vÒ sè l­îng hµng ho¸ vµ gi¸ c¶ hµng ho¸ h×nh thµnh quy luËt cung cÇu. Quy luËt nµy x¸c ®Þnh gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng vµ t¸c ®éng ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. c. Quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ Quy luËt nµy x¸c ®Þnh l­îng tiÒn tÖ cÇn thiÕt cho l­u th«ng nh»m ®¶m b¶o sù ho¹t ®éng nhÞp nhµng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. ViÖc thõa thiÕu tiÒn ®Òu ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triªn cña kinh tÕ. ThiÕu tiÒn hµng ho¸ kh«ng b¸n ®­îc g©y t×nh tr¹ng ¸ch t¾c, ng¨n c¶n l­u th«ng hµng ho¸. Thõa tiÒn g©y ra t×nh tr¹nng l¹m ph¸t, t¨ng gi¸ c¶ hµng ho¸ sÏ g©y ra nh÷ng biÕn ®éng tiªu cùc cho thÞ tr­êng. C«ng thøc chung cña l­u th«ng tiÒn tÖ lµ : M.V= P.Q hay M =P.Q/V trong ®ã M lµ sè tiÒn cÇn thiÕt cho l­u th«ng, V lµ sè cßng quay trung b×nh cuØa ®ång tiÒn, P lµ gi¸ c¶ hµng ho¸, Q lµ tæng sè hµng ho¸. Nh­ vËy sè tiÒn cÇn thiªt cho l­u th«ng tØ lÖ thuËn víi tæng sè gi¸ c¶ cña hµng ho¸, tû lÖ nghÞch víi vßng quay trung b×nh cña ®ång tiªn. Víi chøc n¨ng cña m×nh, tiÒn tÖ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn s¶n phÈm vµ trao ®æi hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng. Quy luËt lîi nhuËn. Quy luËt lîi nhuËn x¸c ®Þnh ®éng lùc ho¹t ®éng cña c¸c thµnh viªn tham gia kinh tÕ thÞ tr­êng. Theo A. Smith, mçi c¸ nh©n ho¹t ®éng chØ biÕt t­ lîi, chØ thÊy t­ lîi vµ chØ lµm theo t­ lîi. §ång thêi, trong khi theo ®uæi lîi Ých cña m×nh, do sù chi phèi cña “bµn tay v« h×nh ” mµ mçi c¸ nh©n còng phôc vô lîi Ých cña x· héi mét c¸ch h÷u hiÖu h¬n c¶ khi anh ta cã ý ®Þnh lµm viÖc nµy. Trong t¸c phÈm “T­ b¶n”, M¸c còng ®¸nh gi¸ cao vai trß cña lîi nhuËn ®èi víi c¸c nhµ t­ b¶n trong t­ c¸ch lµ chñ thÓ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c nhµ kinh tÕ còng ghÐt cay ghÐt ®¾ng t×nh tr¹ng kh«ng cã lîi nhuËn còng nh­ lîi nhuËn qu¸ Ýt, ch¼ng kh¸c g× giíi tù nhiªn ghª sî ch©n kh«ng. Nh­ vËy, nhµ kinh doanh tr­¬c hÕt ph¶i nghÜ tíi lîi nhuËn, lç hay l·i trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. Trong kinh tÕ thÞ tr­êng, lîi nhuËn ®­a nhµ kinh doanh ®Õn c¸c khu vùc s¶n xuÊt hµng ho¸ mµ ng­êi tiªu dïng cÇn nhiÒu h¬n, tõ bá khu vùc tiªu dïng Ýt hµng ho¸. HÖ thèng thÞ tr­êng dïng lç vµ l·i ®Ó quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ c¬ b¶n. e. Quy luËt c¹nh tranh. C¹nh tranh lµ sù ganh ®ua, ®Êu tranh vÒ kinh tÕ gi÷ nh÷ng chñ thÓ kinh tÕ trªn thÞ tr­êng ®Ó giµnh phÇn s¶n xuÊt, tiªu dïng hµng ho¸ cã lîi Ých lín nhÊt cho m×nh. C¹nh tranh cã vai trß tÝch cùc trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, nã ®ßi hái ng­êi s¶n xuÊt ph¶i tÝch cùc, n¨ng ®éng, th­êng xuyªn c¶i tiÕn kü thuËt vµ tæ chøc qu¶n lý… nh»m phôc vô tèt nhÊt nhu cÇu thÞ tr­êng cña thÞ tr­êng. C¹nh tranh cã t¸c dông lùa chän c¸i tiÕn bé, ®µo th¶i c¸i l¹c hËu, tr× trÖ, kÐm ph¸t triÓn. C¹nh tranh trong lÜnh vùc s¶n xuÊt bao gåm c¹nh tranh trong néi bé ngµnh vµ c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh. Trong lÜnh vùc l­u th«ng gåm c¹nh tranh gi÷a ng­êi b¸n víi ng­êi b¸n, ng­êi mua víi ng­êi mua, ng­êi b¸n víi ng­íi mua. C¹nh tranh lµ m«i tr­êng tån t¹i cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. V× vËy mçi doanh nghiÖp mçi chñ thÓ kinh tÕ cÇn ph¶i chuÈn bÞ cho m×nh kh¶ n¨ng c¹nh tranh th¾ng lîi trªn thÞ tr­êng. Tãm l¹i sù t¸c ®éng tæng hîp cña c¸c quy luËt kinh tÕ ®èi víi s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸ lµ c¬ chÕ vËn hµnh cña thÞ tr­êng vµ ®­îc gäi lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng. C¬ chÕ thÞ tr­êng vËn ®éng tu©n theo néi dung, yªu cÇu cña c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan nªn c¬ c