Bài giảng Kinh tế học vĩ mô 1 - Chương 8: Những thất bại của thị trường - Trần Văn Hòa

1Chương 8 Những thất bại của thị trường Thất bại của thị trường • Thế nào là sự thất bại (trục trặc) của thị trường? Sự thất bại của thị trường là thuật ngữ để chỉ các tình huống trong đó, điểm cân bằng trên các thị trường tự do cạnh tranh không đạt được sự phân bố hiệu quả. Hay nói cách khác, ngăn cản “bàn tay vô hình” phân bố các nguồn lực có hiệu quả. Chuẩn mực chung là hiệu quả Pareto Một sự phân bố là hiệu quả Pareto, đối với một tập hợp nhất định các sở thích của người tiêu dùng, các nguồn lực và công nghệ, nếu không có khả năng dịch chuyển tới một sự phân bố khác có thể làm cho một số người giàu lên mà không có ai nghèo đi. Các nguyên nhân 1. Tình trạng cạnh tranh không hoàn hảo, độc quyền và sức mạnh thị trường 2. Các ngoại ứng 3. Việc cung cấp các sản phẩm công cộng 4. Việc bảo đảm sự công bằng xã hội 21. Tình trạng cạnh tranh không hoàn hảo, độc quyền và sức mạnh thị trường • Cạnh tranh hoàn hảo P = MC • Cạnh tranh không hoàn hảo P > MR = MC Pc PM QM Qc MC D MR DWL Q 2. Ảnh hưởng của các ngoại ứng • Một ngoại ứng xuất hiện khi nào một quyết định sản xuất hoặc tiêu dùng của cá nhân này, ảnh hưởng trực tiếp đến việc sản xuất hoặc tiêu dùng của những người khác mà không thông qua giá cả thị trường • Một ngoại ứng có thể phát sinh giữa người sản xuất với nhau; giữa người tiêu dùng với nhau; hoặc giữa người sản xuất với người tiêu dùng • Ví dụ: – Một nhà máy đổ chất thải xuống sông – Một hộ gia đình xây bồn hoa làm đẹp khu phố • Ngoại ứng tiêu cực – khi hành động của bên này gây chi phí cho bên kia • Ngoại ứng tích cực – khi hành động của bên này đem lại lợi ích cho bên kia MSC = MPC + MEC MB MPC MSC Q $ Q*Q’ E E’ F DWL Ngoại ứng tiêu cực 3Ngoại ứng tích cực Q MPB MSB MPC,MSC Q’ E E’ F Mất không 3. Cung cấp các hàng hoá công cộng • Các đặc tính của hàng hoá 1. Tính cạnh tranh: sự hưởng thụ của người này làm giảm khả năng hưởng thụ của người khác • Không có tính cạnh tranh: sự hưởng thụ của người này không làm giảm khả năng hưởng thụ của người khác 2. Tính loại trừ: Người ta có ngăn ngừa người khác hưởng thụ một hàng hoá nào đó • Tính không loại trừ: Không có khả năng ngăn ngừa người khác hưởng thụ một hàng hoá nào đó 1. Hàng hoá công cộng: không có tính cạnh tranh & không có tính loại trừ 2. Hàng hoá cá nhân: có tính cạnh tranh & có tính loại trừ 3. Tài sản chung: có tính cạnh tranh & không có tính loại trừ 4. Độc quyền tự nhiên: có tính loại trừ & không có tính cạnh tranh Hàng hoá HH công cộng HH cá nhân Tài sản chung Độc quyền tự nhiên CC & LT KCC & KLT CC & KLT KCC & LT 4MC D D1 D2 P2 P1 P = P1 + P2 Q*Q Q Lưu ý: Cộng theo chiều dọc của đồ thị! 4. Bảo đảm công bằng xã hội • Công bằng XH gắn với phân phối thu nhập, với mục tiêu làm cho mỗi thành viên trong XH có mức thoả dụng hợp lý • Bốn quan điểm về công bằng 1. Bình quân chủ nghĩa - tất cả các thành viên trong xã hội nhận được số lượng hàng hoá bằng nhau 2. Rawls - tối đa hoá thoả dụng của người thiệt thòi nhất 3. Vị lợi - tối đa hoá tổng độ thoả dụng của cả xã hội 4. Định hướng thị trường - kết cục của thị trường là công bằng nhất • Để khắc phục, phải tiến hành phân phối lại thu nhập của cải thông qua thuế, trợ cấp và thừa kế hoặc các phúc lợi khác • Tuy nhiên, nó lại tạo ra sự méo mó S S’ D E E’ F PE’ PE PF Q P CP phải tính đến điểm “tốt thứ nhì” 55. Khả năng bảo đảm phát triển các thị trường (có kỳ hạn, giao sau), thị trường bất trắc, bảo hiểm • Thị trường kỳ hạn (forward mảket) giải quyết những hợp đồng được ký hôm nay thoả thuận giao hàng vào một ngày cụ thể trong tương lai với mức giá thoả thuận hôm nay. • Các hình thức bảo hiểm phát huy tác dụng bằng cách góp chung những rủi ro và bằng cách dàn trải bất kỳ sự rủi ro còn dư nào cho một số lượng người đông đảo với lệ phí nhỏ có thể chịu đựng được • Tuy nhiên, nền kinh tế thị trường có những yếu tố ngăn cản sự phát triển của các thị trường bất trắc và thị trường kỳ hạn: • Khả năng xử lý các mối nguy tinh thần • Sự lựa chọn đối nghịch • Bảo đảm thông tin chính xác nhất là thông tin về chất lượng • An toàn • Bảo đảm sức khoẻ D D’ S Q’ Q Số lượng Giá E F E’ P P’ II. Vai trò của chính phủ trong nền kinh tế thị trường 1. Các chức năng kinh tế chủ yếu của CP 1. Xây dựng pháp luật, các quy định và quy chế điều tiết 2. Ổn đinh và cải thiện các hoạt động kinh tế 3. Tác động đến việc phân bổ các nguồn lực 4. Quy hoạch và tổ chức thu hút các nguồn đầu tư về kết cấu hạ tầng 62. Các công cụ chủ yếu của CP 1. Hệ thống pháp luật và bộ máy thực thi pháp luật 2. Công cụ tài chính tiền tệ và hệ thống kinh tế Nhà nước 1. Chi tiêu của CP 2. Kiểm soát lượng tiền lưu thông 3. Thuế 4. Tổ chức và sử dụng hệ thống kinh tế Nhà nước 3. Các phương pháp điều tiết của Chính phủ 1. Điều tiết giá 2. Điều tiết sản lượng