Bài giảng Nghệ thuật lãnh đạo

NGHỆ THUẬT LÃNH ĐẠO 2 Các định nghĩa về lãnh đạo : - “Lãnh đạo là người biết đặt ra chương trình và cùng với nhân viên của mình phấn đấu tới mục tiêu đã đề ra theo một cách xác định” (Cowley, 1928). - “Lãnh đạo là khả năng quyết định cái gì cần phải làm và sau đó làm cho mọi người muốn làm việc đó” (Eisenhower). - “Đó là nghệ thuật ảnh hưởng một tổ chức bằng sự thuyết phục hay là tấm gương để mọi người noi theo hành động” (Copeland, 1942). I.1. Khái niệm về lãnh đạo 3 I.1. Khái niệm về lãnh đạo: Lãnh đạo là quá trình gây ảnh hưởng đến hoạt động của cá nhân hoặc một nhóm nhằm thực hiện một mục tiêu chung của tổ chức trong những điều kiện nhất định. 4 I.2. Phân biệt giữa lãnh đạo và quản lý Theo anh chị, giữa lãnh đạo và quản lý có sự khác nhau ở điểm nào? 5 Quản lý Lãnh đạo Lập kế hoạch và ngân sách Phát triển tầm nhìn và chiến lược Tổ chức và bố trí nhân sự Gắn kết mọi người Điều hành và giải quyết vấn đề Động viên và khuyến khích hoạt động I.2. Phân biệt giữa lãnh đạo và quản lý Nguồn: John Kotter: Động lực để thay đổi: Quản lý khác lãnh đạo như thế nào, Nxb Tự do, New York, 1990 6 Quản lý Lãnh đạo Ít liên quan đến tình cảm Liên quan nhiều đến tình cảm Phản ứng trong giải quyết vấn đề Hình thành các ý tưởng Hạn chế các lựa chọn Mở rộng các lựa chọn I.2. Phân biệt giữa lãnh đạo và quản lý Nguồn: Zaleznik: Các nhà quản lý và các nhà lãnh đạo: họ có khác nhau không? Điểm báo kinh doanh Harvard, 5-6/1977 7 II. Các vai trò của nhà lãnh đạo 8 10 Vai trò của nhà lãnh đạo Hỗ trợ Giám sát Điều phối Sản xuất Chỉ đạo Đột phá Đổi mới Hướng Dẫn Có tầm nhìn Văn hóa Nhà quản lý 9 Hướng dẫn và tạo ra các cơ hội cho nhân viên Giúp nhân viên đạt được cả mục tiêu cá nhân và nghề nghiệp Học hỏi từ nhân viên Là người hướng dẫn 10 Xây dựng thành các nhóm Sử dụng ra quyết định tập thể Quản lý xung đột Là người hỗ trợ 11 Coi việc thay đổi như một cơ hội Suy nghĩ sáng tạo Thích ứng và thay đổi các sản phẩm và dịch vụ Là người đổi mới 12 Xây dựng và duy trì cơ sở quyền lực Đàm phán các thỏa thuận và cám kết Trình bày các ý tưởng Là người đột phá 13 Giám sát hoạt động của cá nhân Quản lý hoạt động tập thể Quản lý hoạt động của tổ chức Là người giám sát 14 Quản lý sản phẩm Thiết kế công việc Quản lý qua các chức năng Là người điều phối 15 Làm việc năng suất Khuyến khích môi trường làm việc có năng suất Quản lý thời gian và hạn chế stress Là người sản xuất 16 Lập kế hoạch chiến lược và đặt ra mục tiêu Thiết kế và cơ cấu tổ chức Phân bổ công việc đảm bảo hiệu quả Là người chỉ đạo 17 Phát triển tầm nhìn Chuyển tầm nhìn thành hành động Kết nối mọi người Truyền sinh lực Là người có tầm nhìn 18 Tầm nhìn phải đảm bảo các đk: Có thể hình dung được: Các thành viên trong tổ chức có thể hình dung rõ được tầm nhìn của người lãnh đạo có nghĩa gì đối với tương lai của tổ chức. Đáng mong muốn: Các thành viên của tổ chức đều quan tâm và cả những người trong tương lai có quyền lợi trong tổ chức. Khả thi. Linh hoạt Có thể thực hiện được (Kotter, 1996) 19 Đánh giá và làm sáng tỏ văn hóa tổ chức Quản lý theo giá trị và niềm tin Lựa chọn các chiến lược thay đổi hợp lý Là nhà quản lý văn hóa 20 Mô hình nhà lãnh đạo Hãy suy nghĩ đến những thách thức mà cơ quan của bạn đang gặp phải Vai trò lãnh đạo nào là quan trọng nhất? Xây dựng mô hình lãnh đạo cho cơ quan của bạn. 21 PHONG CÁCH LÃNH ĐẠO 22 I. Khái niệm 23 I.1- Khái niệm “ Phong caùch laõnh ñaïo laø nhöõng moâ hình hoaëc caùch thöùc maø ngöôøi laõnh ñaïo thöôøng söû duïng ñeå gaây aûnh höôûng ñeán caáp döôùi trong quaù trình thuùc ñaåy hoï thöïc hieän caùc muïc tieâu chung cuûa toå chöùc. ” 24 I.2- Phương pháp, Tác phong, Cách thức và Tư cách 1 2 3 4 Phương pháp là cách thức tiến hành thực hiện công việc để đạt hiệu quả cao Tác phong là lối làm việc hay cách sống riêng của mỗi con người. Cách thức là cách hay lối thể hiện, hình thức diễn ra hành động nào đó. Tư cách là điều kiện, tiêu chuẩn xứng đáng với vị trí nào đó trong xã hội, hay cách cư xử, ăn ở của một người nào đó. (Theo Từ điển Việt Nam) 25 1. Phân loại phong cách lãnh đạo của Lewin Phong cách lãnh đạo độc đoán Phong cách lãnh đạo tự do Phong cách lãnh đạo dân chủ 26 * Phong cách độc đoán: - Người lãnh đạo, quản lý không cho phép và rất hạn chế cấp dưới tham gia vào việc quyết định và các biện pháp lãnh đạo, quản lý. - Người lãnh đạo cầm quyền bằng “Bàn tay sắt”, không nhân nhượng, rất cứng rắn và máy móc. - Người lãnh đạo điều hành công việc chủ yếu bằng sử dụng quy chế hoặc điều lệ. - Có khi lãnh đạo thay thẩm quyền chức trách của cấp dưới mà không trao đổi trước với người cấp dưới. - Người lãnh đạo quy định nhiệm vụ, cách thức làm việc cho cấp dưới một cách chi tiết, ít dành cho khả năng sáng tạo. 27 * Phong cách dân chủ: - Người lãnh đạo luôn luôn tạo điều kiện cho cấp dưới tham gia vào việc quyết định các chủ trương, biện pháp công tác. - Người lãnh đạo giải thích cho mọi người biết được ý đồ, dự định của mình. - Người lãnh đạo thông báo cho mọi người biết được các thay đổi liên quan đến họ và tranh thủ sự đồng tình của người dưới quyền trước khi thi hành một chủ trương, biện pháp khác. - Người lãnh đạo giao nhiệm vụ cho người dưới quyền luôn luôn dành cho họ có điều kiện phát huy được tính độc lập sáng tạo. - Khuyến khích động viên kịp thời những sáng kiến, thành tích. 28 * Phong cách tự do: - Người lãnh đạo buông lỏng cho mọi người thực hiện nhiệm vụ được giao, giúp họ tự do lựa chọn cách thức tiến hành công việc. - Người lãnh đạo, quản lý chỉ chú ý những chỉ tiêu cơ bản và những quy định của hợp đồng. - Cố gắng cung cấp thông tin và tạo điều kiện cho họ hoàn thành nhiệm vụ được giao. - Người lãnh đạo chỉ can thiệp vào công việc của cấp dưới, người thừa hành khi họ thực sự sai lầm hoặc có sự cố nguy hiểm. - Yêu cầu cao đối với cấp dưới và chất lượng sản phẩm. 29 II.1- Nghiên cứu của KURT LEWIN Phong cách Lãnh đạo Người thích Lãnh đạo Không khí trong nhóm Năng suất Độc đóan Ít Gây hấn; phụ thuộc và định hướng cá nhân Cao – khi có mặt lãnh đạo Thấp - khi vắng mặt lãnh đạo Dân chủ Nhiều hơn Thân thiện; định hướng nhóm; định hướng nhiệm vụ Cao – không ảnh hưởng đến sự có mặt hay không của lãnh đạo Tự do Ít Thân thiện; định hướng nhóm; định hướng vu chơi Thấp – người lãnh đạo vắng mặt thường xuyên 30 II.2- Trường Đại học Bang Michigan Quan hệ lãnh đạo Định hướng theo quan hệ - Xem nhân viên quan trọng Quan tâm đến mọi người Thừa nhận cá tính và nhu cầu cá nhân NV. Xem nhân viên như công cụ để đạt mục tiêu của tổ chức. Định hướng theo nhiệm vụ 31 II.3 – Nghiên cứu của Robert R.Blade và Jane S.Mouton định hướng mục tiêu lãnh đạo, quản lý (Ít) Quan tâm đến con người (Nhiều) (Ít) Quan tâm đến công việc (Nhiều) 1;9 9;9 5;5 1;1 9;1 © 2010 ThS. Nguyễn Thị Ngọc Hương – Đại học KT-KT Bình Dương 1 – 32 MOÂ HÌNH LÖÔÙI QUAÛN TRÒ CUÛA MOUTON Low 1 2 3 4 5 6 7 8 9 High High 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Low Quan taâm ñeán saûn xuaát Quan taâm ñeán con ngöôøi 5.5 Caùch quaûn trò oân hoøa 1.9 Quaûn trò theo kieåu “Caâu laïc boä” 1.1 Quaûn trò mang tính “baàn cuøng hoùa” 9.1 Quaûn trò quyeàn uy – Söï tuaân thuû 9.9 Quaûn trò mang tính ñoàng ñoäi © 2004 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 33 + Phong cách "vị tình" : Là phong cách lãnh đạo nhằm hướng sự ưu tiên vào yếu tố con người, coi nhẹ yếu tố công việc trong sự định hướng mục tiêu của hoạt động lãnh đạo, quản lý. + Phong cách "công vụ": Là phong cách lãnh đạo nhằm hướng sự ưu tiên vào yếu tố công việc, coi nhẹ yếu tố con người trong sự định hướng mục tiêu của hoạt động lãnh đạo, quản lý. 34 + Phong cách "thích nghi" : Là phong cách lãnh đạo nhằm hướng sự ưu tiên vào "một nửa" yếu tố con người, "một nửa" yếu tố công việc trong sự định hướng mục tiêu của hoạt động lãnh đạo, quản lý. + Phong cách "cầm chừng": Là phong cách lãnh đạo nhằm hướng sự ưu tiên không vào cả yếu tố con người, lẫn yếu tố công việc trong sự định hướng mục tiêu của hoạt động lãnh đạo, quản lý. + Phong cách "toàn diện": Là phong cách lãnh đạo nhằm hướng sự ưu tiên vào cả yếu tố con người, lẫn yếu tố công việc trong sự định hướng mục tiêu của hoạt động lãnh đạo, quản lý. 35 II.4- Thuyết miền lựa chọn liên tục hành vi lãnh đạo © 2010 ThS. Nguyễn Thị Ngọc Hương – Đại học KT-KT Bình Dương 1 – 36 Nhaø LÑ söû duïng quyeàn löïc Quyeàn laõnh ñaïo taäp trung vaøo ngöôøi chuû Source: Harvard Business Review, May-June, 1973 Quyeàn laõnh ñaïo taäp trung vaøo ngöôøi lao ñoäng Vuøng ngöôøi lao ñoäng ñöôïc uûy quyeàn Nhaø LÑ ra quyeát ñònh roài thoâng baùo Nhaø LÑ truyeàn ñaït quyeát ñònh Nhaø LÑ ñöa ra yù töôûng, gôïi yù, quyeát ñònh Nhaø LÑ thaêm doø, coù theå cuøng ra quyeát ñònh Nhaø LÑ ñöa ra vaán ñeà vaø uûy quyeàn quyeát ñònh Nhaø LÑ xaùc ñònh giôùi haïn vaø yeâu caàu nhoùm ra QÑ Nhaø LÑ cho ngöôøi lao ñoäng töï chuû roäng raõi. MOÂ HÌNH LAÕNH ÑAÏO CUÛA SCHMIDT © 2010 ThS. Nguyễn Thị Ngọc Hương – Đại học KT-KT Bình Dương 1 – 37 LYÙ THUYEÁT HÖÔÙNG ÑEÁN MUÏC TIEÂU CUÛA HOUSE- House’s Path-Goal Theory Leader Behaviors Ñònh höôùng thaønh tích Ñònh höôùng hoã trôï Ñònh höôùng tham gia Ñònh höôùng quyeát ñònh nhoùm Khaû naêng hoaøn thaønh coâng vieäc Kinh nghieäm Nhu caàu cuûa nhaân vieân Caáu truùc cuûa coâng vieäc (phöùc taïp, ñôn giaûn, roõ raøng) Tính naêng doäng cuûa nhoùm Ñoäng cô thuùc ñaåy nhaân vieân Söï thoûa maõn cuûa nhaân vieân Thaønh tích cuûa nhaân vieân Söï tin töôûng cuûa LÑ © 2004 The McGraw-Hill Companies, Haønh vi cuûa Nhaø Laõnh Ñaïo Caùch thöùc Laõnh ñaïo coù hieäu quaû Yeáu toá moâi tröôøng noäi boä Ñaëc ñieåm cuûa nhaân vieân 38 II-5 Thuyết lãnh đạo theo tình huống của Paul Hersey và Ken Blanchart Mức độ sẳn sàng của nv Trưởng thành về công việc Biết làm việc gì? Thái độ làm việc? Thích làm việc? Trưởng thành về tâm lý Thực hiện nhiệm vụ phụ thuộc vào mức độ sẵn sàng của nhân viên 39 4 mức độ về tính sẵn sàng của nhân viên Thấp R1 Vừa phải R2 Không có năng lực, nhưng có thiện ý Có năng lực, nhưng không có thiện ý Không có năng lực và không thiện ý Cao R4 Có năng lực và có thiện ý Vừa phải R3 II-5 Thuyết lãnh đạo theo tình huống của Paul Hersey và Ken Blanchart 40 4 phong cách lãnh đạo thích hợp cho 4 tình huống trên Thấp R1 Vừa phải R2 Cao R4 Vừa phải R3 Mức độ sẳn sàng của NV S2- Giảng giải Hành vi : Bổn phận cao Quan hệ cao S3- Tham gia Hành vi : Bổn phận thấp Quan hệ cao S1 – Ra lệnh Hành vi : Bổn phận cao Quan hệ thấp S4- Ủy quyền Hành vi : Bổn phận thấp Quan hệ thấp LAÕNH ÑAÏO THEO TÌNH HUOÁNG(Hersey & Blanchard) Quan heä thaáp <-<-<- vaø Nhieäm vuï thaáp Cao Thaáp Trung bình Haønh vi boån phaän (nhieäm vuï) Cao Cao Thaáp Haønh vi quan heä R4 Giao phoù R3 Tham gia R2 Giaûng giaûi R1 Ra leänh Quan heä thaáp <-<-<- vaø Nhieäm vuï cao Quan heä cao <-<-<- vaø Nhieäm vuï cao Quan heä cao <-<-<- vaø Nhieäm vuï thaáp © 2010 ThS. Nguyễn Thị Ngọc Hương – Đại học KT-KT Bình Dương 1 – 42 MH PHAÂN TÍCH TÌNH HUOÁNG CUÛA FIEDLER Xaáu Toát Moái quan heä giöõa LÑ vaø thaønh vieân Coù caáu truùc Khoâng coù caáu truùc Coù caáu truùc Khoâng coù caáu truùc Caáu truùc cuûa coâng vieäc. (Nhieäm vuï roõ raøng Chæ daãn chuyeân bieät ) Cao Thaáp Cao Thaáp Cao Thaáp Cao Thaáp Quyeàn löïc vò trí cuûa nhaø LÑ Ñònh höôùng coâng vieäc Laõnh ñaïo hieäu quaû trong tình huoáng Thuaän lôïi cho nhaø LÑ Khoâng thuaän lôïi cho nhaø LÑ Ñònh höôùng coâng vieäc Ñònh höôùng coâng vieäc Ñònh höôùng quan heä Ñònh höôùng quan heä Ñònh höôùng quan heä Ñònh höôùng quan heä Ñònh höôùng coâng vieäc © 2010 ThS. Nguyễn Thị Ngọc Hương – Đại học KT-KT Bình Dương 1 – 43 (Adapted from Bass & Avolio, 1990) Quaûn trò theo nhöõng tröôøng hôïp rieâng bieät Phaàn thöôûng theo tình huoáng + TRANSACTION LEADERSHIP Ñöa ra taàm nhìn chieán löôïc + + + TRANSFORMATIONAL LEADERSHIP KEÁT QUAÛ KYØ VOÏNG KEÁT QUAÛ THÖÏC HIEÄN NGOAØI MONG ÑÔÏI Quan taäm caù nhaân Khôi daäy söï caûm höùng Kích thích trí naêng cuûa caù nhaân TIEÁP CAÄN MÔÙI VEÀ CAÙCH THÖÙC LAÕNH ÑAÏO 44 III- Căn cứ lựa chọn phong cách lãnh đạo 1- Đặc điểm người dưới quyền 2- Đặc điểm của tập thể 3- Các tình huống cụ thể 5- Phong cách lãnh đạo cấp trên Phong cách lãnh đạo tối ưu 45 QUYỀN LỰC VÀ ỦY QUYỀN TRONG QUẢN TRỊ 46 I. QUYỀN LỰC Quyền lực là năng lực của chủ thể trong việc ảnh hưởng đến đối tượng Quyền lực là khả năng (power) - Làm cho người khác làm theo những gì mình muốn. - Làm cho sự việc diễn ra theo ý mình muốn. 1. Định nghĩa quyền lực 47 2.Caùc yeáu toá cuûa quyeàn löïc Quyeàn kieåm soaùt quaù trình ra quyeát ñònh. Quyeàn lieân keát giöõa caù nhaân vaø caùc toå chöùc khaùc. Quyeàn theå cheá hoùa caùc quy ñònh vaø caùc quyeát ñònh. Quyeàn hôïp taùc, lieân minh. Do naêng löïc kinh nghieäm baûn thaân. Do quan heä giao tieáp vaø quen bieát. Do uy tín cuûa baûn thaân, phaåm chaát caù nhaân. Quyeàn haïn do heä toå chöùc quy ñònh chính thöùc. Quyeàn ñöôïc kieåm soaùt taát caù caùc lónh vöïc cuûa toå chöùc. Quyeàn ñöôïc khen thöôûng vaø tröøng phaït. Quyeàn kieåm soaùt vaø phaân phoái thoâng tin. Quyeàn kieåm soaùt moâi tröôøng laøm vieäc cuûa toå chöùc NOÄI DUNG 1. Quyền lực do vị trí 2. Quyền lực cá nhân 3. Quyền lực chính trị 48 Sử dụng quyền lực có hiệu quả cần lưu ý: Quyền lực được tạo thành và có thể mất đi trong thời gian nhất định. Để đánh giá thành công trong sử dụng quyền lực, có hai tiêu thức : + Sự thỏa mãn của đối tượng. + Kết quả cuối cùng của tổ chức đạt được 49 3. Bảy chiến lược gây quyền lực: Gây thiện cảm với người khác để họ có cách nghĩ tốt về ta. 1. Chiến lược thân thiện Thương lượng giải quyết vấn đề trên cơ sở “Hai bên cùng có lợi” 2. Chiến lược trao đổi 50 7 chiến lược gây quyền lực: Đưa ra các thông tin, chứng cớ để bào chữa và thuyết phục ý kiến của mình. 3. Chiến lược đưa ra lý do Đưa ra các quyết định táo bạo, khi gặp khó khăn 4. Chiến lược quyết đoán 51 7 chiến lược gây quyền lực: Ghi nhận và xin ý kiến cấp trên (tranh thủ ý kiến của cấp dưới) 5. Chiến lược tham khảo cấp trên Sử dụng người khác nhằm tạo uy tín cho mình 6. Chiến lược liên minh 52 7 chiến lược gây quyền lực: Rút bớt đặc quyền, đặc lợi, quyền hạn, của một số đối tượng trong trường hợp cần thiết. 7. Chiến lược trừng phạt