Chuyên đề Phát triển hoạt động môi giới tại công ty chứng khoán ngân hàng thương mại cổ phần nhà Hà Nội

Lời mở đầu Thị trường chứng khoán ra đời là sự phát triển tất yếu của nền kinh tế thị trường nhưng đồng thời nó cũng đóng vai trò ngược lại là thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế và cải thiện môi trường kinh doanh. Tại Việt Nam thị truờng chứng khoán ra đời cách đây chưa lâu nhưng nó đang dần khẳng định vị trí là một kênh huy động vốn hiệu quả, dẫn truyền vốn từ nguồn nhàn rỗi tới các dự án các công trình… Để thị trường chứng khoán phát triển vững mạnh thì sự đóng góp của các công ty chứng khoán là vô cùng quan trọng. Các công ty chứng khoán có vai trò thúc đẩy sự lớn mạnh của thị trường, đưa chứng khoán đến gần hơn với công chúng. Hoạt động chủ yếu của các công ty chứng khoán hiện nay là hoạt động môi giới. Hoạt động này phát triển đã đem lại nhiều lợi ích cho thị trường chứng khoán nói chung cho các công ty chứng khoán và các nhà đầu tư nói riêng. Thị trường chứng khoán Việt Nam đã đi vào hoạt động được hơn 7 năm, đây tuy là một quãng thời gian ngắn so với lịch sử chứng khoán thế giới. Tuy nhiên thị trường chứng khoán của chúng ta cũng đã đạt được những thành tựu nhất định. Thị trường chứng khoán Viêt Nam ngày càng lôi cuốn được sự quan tâm tham gia của các chủ thể trong nền kinh tế. Khi thị trường càng phát triển thì yêu cầu đối với các hoạt động càng cao càng phức tạp. Tuy nhiên hoạt động môi giới ở các công ty chứng khoán hiện nay mới chỉ vẫn còn ở cấp độ đơn giản chưa sâu sát với khách hàng, hoạt động môi giới trong các công ty chứng khoán chủ yếu là nhận lệnh trực tiếp của khách hàng và tiến hành nhập lệnh vào hệ thống mà chưa có sự tư vấn hay giúp đỡ khách hàng trong việc ra quyết định mua bán. Với điều kiện cạnh tranh ngày càng gay gắt, các công ty chứng khoán tham gia thị trường ngày một nhiều, để có thể phát triển, thu hút được khách hàng đến và ở lại với mình thì hoạt động môi giới tai công ty chứng khoán phải được phát triển cả về chiều sâu và chiều rộng. Từ thực tế thị trường chứng khoán ở Việt Nam em chọn đề tài : “ Phát triển hoạt động môi giới tại công ty chứng khoán ngân hàng Thương mại cổ phần nhà Hà Nội”. Nội dung đề tài gồm những nội dung chính sau: Chương 1: Những vấn đề chung về hoạt động môi giới tạ công ty chứng khoán Chương 2: Thực trạng hoạt động tại công ty chứng khoán Ngân hàng thương mại cổ phần nhà Hà Nội. Chương 3: Giải pháp phát triển hoạt động môi giới tại công ty chứng khoán Ngân hàng thương mại cổ phần nhà Hà Nội. CHƯƠNG I: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG MÔI GIỚI CỦA CÔNG TY CHỨNG KHOÁN Những vấn đề chung về công ty chứng khoán 1.1.1 Khái niệm và đặc điểm công ty chứng khoán Thị trường chứng khoán là một bộ phận của thị trường tài chính, là nơi diễn ra các giao dịch mua bán trao đổi chứng khoán. Thị trường chứng khoán phát triển kéo theo sự ra đời của hàng loạt các công ty chứng khoán và các nhà môi giới chuyên nghiệp. Có nhiều cách nhìn nhận về công ty chứng khoán. Tùy theo cách tiếp cận khác nhau có các khái niệm khác nhau. Theo giáo trình thị trường chứng khoán thì công ty chứng khoán là một tổ chức trung gian tài chính thực hiện các nghiệp vụ trên thị trường chứng khoán. Theo Quyết định số 55/2004/QĐ-BTC ngày 17-6-2004 của Bộ Tài Chính thì: “ Công Ty Chứng Khoán là Công ty cổ phần, Công ty trách nhiệm hữu hạn thành lập theo pháp luật Việt Nam để kinh doanh chứng khoán theo giấy phép kinh doanh chứng khoán do Ủy ban chứng khoán Nhà Nước cấp”. Các công ty chứng khoán có những đặc điểm riêng khác nhau tùy theo mục đích hoạt động của công ty và mức độ phát triển của thị trường. Ở từng cấp độ phát triển các công ty chứng khoán sẽ có những định hướng phát triển các hoạt động và nghiệp vụ khác. Tuy nhiên các công ty này vẫn có những đặc điểm chung nhất, đặc trưng nhất để được xếp vào cùng một nhóm công ty chứng khoán. Trước hết là một tổ chức tài chính trung gian trên thị trường tài chính, nên công ty chứng khoán có những đặc điểm chung vốn có của một tổ chức tài chính trung gian. Đây là đặc điểm cơ bản và quan trọng nhất của một công ty chứng khoán. Ở công ty chứng khoán đặc điểm này được thể hiện thông qua trung gian về giao dịch, trung gian thông tin, trung gian vốn, trung gian rủi ro. Công ty chứng khoán là một tổ chức trung gian về giao dịch. Công ty chứng khoán là nơi kết nối giữa người cần bán chứng khoán và những người cần mua chứng khoán lại với nhau. Tạo ra một cơ chế giao dịch nhanh, gọn và tiết kiệm thời gian cho các nhà đầu tư. Ở đây người mua và người bán không trực tiếp gặp nhau để thỏa thuận giá cả chứng khoán và tiến hành các giao dịch mà họ sẽ giao dịch qua hệ thống của công ty chứng khoán. Các công ty chứng khoán sẽ nhận các yêu cầu về mua bán chứng khoán của nhà đầu tư sau đó nhập những lệnh này vào cùng một hệ thống, hệ thống tự động so khớp các lệnh này với nhau để đưa ra một mức giá giao dịch tốt nhất. Công ty chứng khoán là một trung gian về thông tin. Là một tổ chức tài chính chuyên nghiệp nên công ty chứng khoán có đủ điều kiện trình độ nhân lực cũng như kỹ thuật để có thể thu thập và tổng hợp thông tin một cách đầy đủ, chính xác và nhanh nhất. Với đội ngũ các chuyên gia có kiến thức và trình độ phân tích biến những thông tin này thành những thông tin có ích cung cấp cho các tổ chức và cá nhân đầu tư trên thị trường chứng khoán. Tùy theo cấp độ xử lí thông tin tài chính các công ty chứng khoán có thể bán chúng để thu lời hoặc những thông tin này có thể được cung cấp miễn phí cho khách hàng. Những sản phẩm thông tin này sẽ được các công ty chứng khoán cung cấp cho nhà đầu tư cá nhân cũng như tổ chức thông qua nghiệp vụ môi giới hay tư vấn đầu tư. Nhờ có công ty chứng khoán mà khách hàng sử dụng thông tin với hiệu quả cao hơn, chi phí thấp hơn và tiết kiệm được nhiều thời gian, từ đó họ có thể đưa ra các quyết định đầu tư đúng đắn và hợp lí hơn. So với việc các nhà đầu tư tự thu thập và xử lí thông tin thì đặc điểm trung gian thông tin của các công ty chứng khoán đã đem lại rất nhiều lợi ích đối với thị trường chứng khoán. Công ty chứng khoán với đặc điểm là một trung gian vốn. Đặc điểm này được thể hiện rõ ở hình thức cho vay bảo chứng. Các công ty chứng khoán sẽ đi vay trên thị trường bằng cách phát hành trái phiếu hoặc vay các ngân hàng, rồi sau đó cho các khách hàng vay lại bằng các hình thức cho vay ký quĩ, hay là tạm ứng tiền cho khách hàng để mua chứng khoán. Điều này nhằm mục đích tăng cơ hội cho khách hàng, đồng thời tạo thu nhập cho việc đa dạng hoá hoạt động của công ty trên thị trường. Tuy nhiên hình thức này cũng mang lại nhiều rủi ro cho công ty chứng khoán, rủi ro lớn hơn nhiều so với vai trò trung gian vốn của các ngân hàng thương mại đặc biệt là khi thị trường chứng khoán mất điểm và rơi vào tình trạng suy thoái. Công ty chứng khoán còn là một trung gian rủi ro. Dựa trên một thực tế là có những nguồn vốn nhàn rỗi nhưng chủ nhân của chúng không có đủ thời gian cũng như kiến thức chuyên môn, khả năng phân tích để đầu tư trên thị trường chứng khoán. Do đó các quỹ đầu tư chứng khoán được thành lập. Các quỹ này sẽ thực hiện đầu tư trên một danh mục các chứng khoán được lựa chọn bởi các chuyên gia, danh mục đầu tư chứng khoán được tính toán xây dựng với mục đích kiếm lời và phân tán rủi ro. Các quĩ này sẽ thực hiện việc phát hành các chứng chỉ quĩ đầu tư bán cho công chúng đầu tư. Công ty chứng khoán là một công ty trong quá trình hoạt động có sự chuyên môn hóa cao. Công ty chứng khoán hoạt động với rất nhiều nghiệp vụ phức tạp. Các thông tin số liệu cũng như tình hình thị trường luôn luôn biến động rất nhanh, do đó khi tham gia vào thị trường các chủ thể phải có những phản ứng nhanh trước những thay đổi. Do đó mà bộ máy hoạt động của công ty phải gọn nhẹ để có thể ra các quyết định nhanh kịp thời. Trong các hoạt động cần sự chuyên môn hoá giữa các bộ phận. Vì thế các hoạt động của công ty chứng khoán có tính độc lập tương đối. Mỗi bộ phận trong tổ chức công ty nhiều khi không phụ thuộc lẫn nhau ( bộ phận môi giới và bộ phận tự doanh, hay bộ phận bảo lãnh phát hành..). Sự chuyên môn hóa ở mức độ cao trong từng bộ phận, từng phòng ban. Công ty chứng khoán là một loại hình doanh nghiệp kinh doanh phải thoả mãn được các điều kiện về vốn, điều kiện về nhân lực, cơ sở vật chất kinh doanh và cả hệ thống công nghệ thông tin như: - Công ty chứng khoán phải có vốn điều lệ tối thiểu bằng vốn pháp định. Vốn pháp định thường được quy định cụ thể cho từng loại hình nghiệp vụ. - Công ty phải có giấy phép do ủy ban chứng khoán nhà nước cấp - Công ty chứng khoán chỉ được kinh doanh những hoạt động đã đăng ký với ủy ban chứng khoán. - Công ty hoạt động dưới sự giám sát của Ủy ban chứng khoán nhà nước. - Các tổ chức cá nhân sáng lập công ty chứng khoán phải đảm bảo yêu cầu tối thiểu về cơ sở vật chất cho công ty chứng khoán. Yếu tố công nghệ luôn là yếu tố then chốt trong các công ty chứng khoán. Tại đây công nghệ thông tin được ứng dụng nhiều nhất. Công nghệ thông tin giúp khách hàng có thể giao dịch chứng khoán, kiểm tra tài khoản, thanh toán qua mạng tiện lợi. Đây là yếu tố cạnh tranh giữa các công ty chứng khoán. Một đặc điểm nữa của các công ty chứng khoán là luôn luôn tồn tại sự xung đột lợi ích giữa các nhóm, giữa khách hàng và công ty chứng khoán, giữa các nghiệp vụ mà công ty thực hiện khi tiến hành hoạt động kinh doanh. 1.1.2 Phân loại công ty chứng khoán Công ty chứng khoán có rất nhiều hoạt động đa dạng và phức tạp khác với các doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất hay thương mại do đó mà mô hình tổ chức kinh doanh của công ty chứng khoán cũng tồn tại ở nhiều hình thức khác nhau. Tùy theo các tiêu thức khác nhau có các cách phân loại khác nhau. Dựa trên qui mô và lĩnh vực kinh doanh của công ty chứng khoán có thể được chia làm hai loại là công ty chứng khoán đa năng và công ty chứng khoán chuyên doanh. Ở mô hình công ty chứng khoán đa năng công ty chứng khoán được tổ chức theo hình thức là một tổ chức tài chính tổng hợp kinh doanh chứng khoán, kinh doanh tiền tệ và các dịch vụ tài chính. Trong mô hình công ty đa năng bao gồm hai loại là đa năng một phần và đa năng toàn phần. Đa năng một phần hình thức mà công ty chứng khoán là một công ty con của ngân hàng muốn kinh doanh chứng khoán, các công ty ở dạng này là những công ty độc lập hoạt động tách rời. Đa năng toàn phần là hình thức mà các ngân hàng được kinh doanh chứng khoán, kinh doanh bảo hiểm bên cạnh kinh doanh tiền tệ. Trong mô hình này các ngân hàng kết hợp nhiều lĩnh vực kinh doanh giảm bớt được những rủi ro cho hoạt động kinh doanh chung nhưng cũng rất dễ gây lũng đoạn thị trường. Mô hình chuyên doanh chứng khoán do các công ty độc lập, chuyên môn hóa trong lĩnh vực chứng khoán đảm nhận, các ngân hàng không được tham gia kinh doanh chứng khoán. Áp dụng mô hình này sẽ tạo điều kiện cho thị trường chứng khoán phát triển mạnh. Nếu xem xét các công ty chứng khoán dưới tiêu thức loại hình tổ chức thì có 3 loại hình công ty chứng khoán cơ bản là: công ty hợp danh, công ty trách nhiệm hữu hạn và công ty cổ phần. Công ty hợp danh: là loại hình công ty có 2 chủ sở hữu trở lên. Thành viên của công ty hợp danh bao gồm: Thành viên góp vốn (thành viên chỉ góp vốn chứ không tham gia quản lý) và thành viên hợp danh (tham gia quản lý, điều hành công ty). Các thành viên hợp danh phải chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản của mình về các nghĩa vụ của công ty. Các thành viên góp vốn không tham gia điều hành công ty, chỉ phải chịu trách nhiệm hữu hạn trong phần vốn góp của mình đối với những khoản nợ của công ty. Công ty hợp danh không được phát hành bất cứ một loại chứng khoán nào. Công ty cổ phần: Công ty cổ phần có tư cách là một pháp nhân độc lập với các chủ sở hữu công ty là các cổ đông. Cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về nợ và các nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp trong phạm vi số vốn đã góp vào doanh nghiệp. Công ty cổ phần có quyền phát hành chứng khoán ra công chúng theo quy định của pháp luật. Công ty trách nhiệm hữu hạn: Thành viên của công ty chịu trách nhiệm trong giới hạn số vốn mà họ đã góp về các khoản nợ và các nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp. Công ty trách nhiệm hữu hạn không được phép phát hành cổ phiếu. Hiện có rất nhiều công ty chứng khoán hoạt động dưới hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn. 1.1.3 Vai trò của công ty chứng khoán Công ty chứng khoán là một tác nhân quan trọng thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế nói chung và thị trường chứng khoán nói riêng. Các công ty chứng khoán tạo ra một cơ chế giao dịch mà nhờ đó các cổ phiếu trái phiếu được lưu thông, buôn bán tấp nập trên thị trường, và nguồn vốn khổng lồ trong công chúng được đưa vào đầu tư được sử dụng một cách hiệu quả hơn. Trên thị trường tài chính công ty chứng khoán có ba chức năng cở bản nhất đó là: tạo ra cơ chế huy động vốn linh hoạt, làm cầu nối giữa những người có tiền nhàn rỗi và những người sử dụng vốn và cung cấp cho thị trường một cơ chế giá cả cho các giao dịch chứng khoán thông qua hệ thống khớp giá hoặc khớp lệnh. Công ty chứng khoán góp phần điều tiết giá chứng khoán, can thiệp tạo ổn định cho thị trường. Đồng thời các công ty chứng khoán với vai trò trung gian đã tạo ra tính thanh khoản cho các chứng khoán khi tham gia trên thị trường, có thể chuyển đối chứng khoán ra tiền mặt một cách dễ dàng. Các chức năng quan trọng này khẳng định ảnh hưởng của công ty chứng khoán đối với sự tồn tại và phát triển của thị trường chứng khoán. Sự hoạt động của các công ty chứng khoán có tác động mạnh đến các chủ thể khác nhau khi tham gia trên thị trường này. Đó là các tổ chức phát hành, nhà đầu tư, đối với thị trường chứng khoán, đối với cơ quan quản lí thị trường. Vai trò công ty chứng khoán đối với các tổ chức phát hành. Công ty chứng khoán tạo cho các tổ chức phát hành một cơ chế huy động vốn hiệu quả bên cạnh phương thức truyền thống là đi vay các ngân hàng. Tổ chức phát hành khi tham gia vào thị trường chứng khoán sẽ huy động vốn thông qua việc phát hành chứng khoán. Các công ty chứng khoán sẽ giúp các công ty trên thực hiện được mục đích của mình bằng cách cung cấp dịch vụ đại lý bảo lãnh phát hành như một tổ chức công bố thông tin tới công chúng đầu tư. Các công ty chứng khoán với cơ cấu tổ chức thích hợp, trình độ chuyên môn, thành thạo nghiệp vụ thông qua hoạt động bảo lãnh phát hành, đại lý phát hành giúp di chuyển dòng vốn từ nhà đầu tư đến tổ chức phát hành. Đối với các nhà đầu tư các công ty chứng khoán đóng vai trò là nhà môi giới, nhà tư vấn cung cấp cho họ những dịch vụ, các tiện ích để có thể tiếp cận với thị trường chứng khoán một cách dễ dàng. Với trình độ chuyên môn cao và uy tín nghề nghiệp, thông qua các nghiệp vụ môi giới, tư vấn đầu tư, các công ty chứng khoán có vai trò làm giảm chi phí và thời gian giao dịch, từ đó giúp các nhà đầu tư nâng cao hiệu quả các khoản đầu tư. Công ty chứng khoán là một nhân tố quan trọng quyết định đến sự phát triển để thị trường chứng khoán. Công ty chứng khoán góp phần tạo lập giá cả, điều tiết thị trường. Trên thị trường sơ cấp, khi thực hiện hoạt động bảo lãnh chứng khoán cho các tổ chức phát hành, công ty chứng khoán thông qua việc xác định và tư vấn cho tổ chức phát hành mức giá chào bán hợp lý đối với các chứng khoán. Thông thường mức giá phát hành do các công ty chứng khoán xác định trên cơ sở tiếp xúc, tìm hiểu và thõa thuận với các nhà đầu tư tiềm năng lớn trong đợt phát hành đó và tư vấn cho tổ chức phát hành. Tại thị trường thứ cấp, dù là thị trường đấu giá hay thị trường đấu lệnh, công ty chứng khoán luôn có vai trò tư vấn, giúp các nhà đầu tư đánh giá đúng và chính xác về các khoản đầu tư của họ. Giá cả của chứng khoán là do thị trường quyết định, nhưng để đến được mức giá cuối cùng thì người mua và người bán phải thông qua các công ty chứng khoán vì họ không được tham gia trực tiếp vào quá trình mua bán. Công ty chứng khoán còn thể hiện vai trò lớn khi tham gia điều tiết thị trường, nhiều công ty đã dành một tỷ lệ nhất định các giao dịch để thực hiện vai trò bình ổn thị trường, bảo vệ các khoản đầu tư của khách hàng cũng là bảo vệ lợi ích của chính mình. Công ty chứng khoán có tác dụng bôi trơn giúp cho thị trường chứng khoán hoạt động một cách trôi chảy. Thị trường chứng khoán được thành lập để tăng tính thanh khoản cho các tài sản tài chính tuy nhiên các công ty chứng khoán mới là các chủ thể thực hiện vai trò này. Trên cả hai thị trường sơ cấp và thứ cấp các công ty chứng khoán đều thực hiện cơ chế giao dịch. Từ đó, các nhà đầu tư có thể chuyển đổi chứng khoán thành tiền mặt và ngược lại một cách thuận tiện, nhanh chóng, dễ dàng, ít tốn kém và ít thiệt hại nhất. Đối với cơ quan quản lý thị trường các công ty chứng khoán có vai trò cung cấp thông tin. Thông tin là một yếu rất quan trọng trên thị trường chứng khoán, cung cấp thông tin đầy đủ đảm bảo cho thị trường hoạt động một cách lành mạnh và minh bạch. Các công ty chứng khoán thực hiện được vai trò này do họ co ưu thế nắm rõ tình hình các tổ chức phát hành cũng như các nhà đầu tư thông qua vai trò bảo lãnh phát hành, trung gian mua bán. Các thông tin mà công ty chứng khoán có thể cung cấp bao gồm thông tin về các giao dịch mua bán trên thị trường, thông tin về các cổ phiếu, trái phiếu, ttỏ chức phát hành, các nhà đầu tư. Dựa vào nguồn thông tin này, cơ quan quản lý thị trường có thể theo dõi giám sát toàn cảnh hoạt động trên thị trường chứng khoán, từ đó có thể kiểm soát và chống các hiện tượng thao túng, lũng đoạn thị trường, đưa ra các quyết định, chính sách đúng đắn, phù hợp, kịp thời đảm bảo cho thị trường diễn ra một cách trật tự, khuôn khổ và có hiệu quả. 1.4 Khái quát các hoạt động chính của công ty chứng khoán Hoạt động môi giới Môi giới là một hoạt động kinh doanh của công ty chứng khoán, đại diện cho khách hàng tiến hành các giao dịch mua bán chứng khoán để hưởng hoa hồng. Việc giao dịch chứng khoán được tiến hành thông qua cơ chế giao dịch tại sở giao dịch chứng khoán hay trên thị trường OTC. Khách hàng là người phải chịu hoàn toàn trách nhiệm đối với các quyết định mua bán của chính mình. Với vai trò là trung gian trong các giao dịch mua bán giữa các khách hàng, hoạt động này mang lại một khoản phí không nhỏ cho công ty chứng khoán. Nhân viên môi giới chính là bộ mặt của công ty chứng khoán, họ là những người tiếp xúc gần nhất và hiểu rõ khách hàng nhất. Những sản phẩm được công ty đưa ra để phục vụ khách hàng hay những đánh giá về khách hàng của mình đều được thực hiện thông qua các hoạt động môi giới. Hoạt động tự doanh Hoạt động tự doanh thực chất là hoạt động mà các công ty chứng khoán tự mua bán chứng khoán cho mình. Mục đích của hoạt động tự doanh là lợi nhuận thu được cho chính công ty thông qua hoạt động mua bán, giao dịch trên thị trường. Trên thị trường giao dịch tập trung lệnh giao dịch của công ty chứng khoán được đưa vào hệ thống và thực hiện tương tự như lệnh giao dịch của khách hàng. Trên thị trường OTC hoạt động này có thể được thực hiện trực tiếp giữa công ty với các đối tác hoặc thông qua mạng thông tin. Ngoài ra các công ty chứng khoán còn đóng vai trò như một pháp nhân chuyên nghiệp khi mà hoạt động tự doanh còn được thực hiện thông qua hoạt động tạo lập thị trường. Các công ty chứng khoán nắm giữ một số lượng nhất định một loại chứng khoán nào đó và thực hiện mua bán với các khách hàng nhằm hưởng phí giao dịch và chênh lệch giá. Sự tham gia của công ty vào thị trường chứng khoán với nghiệp vụ tự doanh đã nảy sinh xung đột lợi ích giữa khách hàng và lợi ích công ty. Do đặc thù về khả năng tiếp cận thông tin và chủ động trên thị trường nên các công ty chứng khoán có thể dự đoán trước được diễn biến của thị trường có thể dẫn đến việc sẽ mua hoặc bán tranh của khách hàng. Để bào vệ quyền lợi cho các nhà đầu tư Pháp luật đã qui định công ty chứng khoán phải tuân thủ nguyên tắc ưu tiên cho khách hàng khi thực hiện nghiệp vụ của hoạt động tự doanh. Công ty chứng khoán cần phải tách biệt rõ ràng giữa hoạt động môi giới với hoạt động tự doanh, công ty chứng khoán phải ưu tiên đặt lệnh của khách hàng trước lệnh tự doanh của công ty. Vì vậy cần phải có những yêu cầu đối với công ty chứng khoán trong hoạt động tự doanh. Trong quản lí của công ty chứng khoán phải có sự tách biệt giữa hoạt độn