Cổ phần hóa ngân hàng thương mại nhà nước – Thực trạng và giải pháp

Lêi më ®Çu 1. LÝ do, môc ®Ých chän ®Ò tµi Ng©n hµng th­¬ng m¹i nãi chung vµ ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc nãi riªng lµ ®Þnh chÕ tµi chÝnh trung t©m vµ cã ®ãng vai trß rÊt quan träng trong hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông ë n­íc ta hiÖn nay. N¨m 2006, ViÖt Nam gia nhËp Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO víi hµng lo¹t cam kÕt më cöa thÞ tr­êng trong ®ã cã më cöa thÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ. §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam sÏ ph¶i ®øng tr­íc søc Ðp c¹nh tranh rÊt lín tõ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh hïng m¹nh trong khu vùc còng nh­ trªn thÕ giíi ngay t¹i chÝnh s©n ch¬i cña m×nh. §Ó cã thÓ c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc ViÖt Nam cÇn ph¶i ®æi míi, trong ®ã cã biÖn ph¸p cæ phÇn hãa. Tuy nhiªn, cæ phÇn hãa ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc cã nhiÒu ®Æc thï so víi viÖc cæ phÇn hãa mét doanh nghiÖp nhµ n­íc th«ng th­êng. Bëi ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc lµ doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kinh doanh tiÒn tÖ – mét lÜnh vùc rÊt nh¹y c¶m vµ cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ. Trong khi ®ã, kinh nghiÖm thùc tiÔn cña ViÖt Nam vÒ viÖc nµy hÇu nh­ lµ ch­a cã. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ®ã, khãa luËn ®­îc thùc hiÖn víi mong muèn gãp phÇn lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn còng nh­ thùc tiÔn cæ phÇn hãa c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc ë ViÖt Nam hiÖn nay. Qua ®ã, t×m hiÓu nh÷ng khã kh¨n, v­íng m¾c còng nh­ kiÕn nghÞ c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc nh»m thóc ®Èy tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc ë n­íc ta. 2. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu Víi môc ®Ých nh­ trªn, khãa luËn tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò cô thÓ nh­ sau: - C¸c vÊn ®Ò lÝ luËn liªn quan ®Õn viÖc cæ phÇn hãa ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc. - C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt thùc ®Þnh vÒ cæ phÇn hãa ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc. - Thùc tr¹ng cæ phÇn hãa c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc ë n­íc ta hiÖn nay vµ c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh trong thùc tÕ Víi ®Ò tµi lµ “ Cæ phÇn hãa ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc – thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p”, khãa luËn kh«ng nghiªn cøu tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan tíi qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc mµ chØ tËp trung ph©n tÝch mét sè c¬ së lÝ luËn quan träng vµ thùc tiÔn ®iÓn h×nh còng nh­ nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ cæ phÇn hãa ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc. §Ó lµm râ c¸c vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu, khãa luËn sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p: Ph©n tÝch, tæng hîp, ®èi chiÕu so s¸nh. C¸c ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc thùc hiÖn trªn nÒn t¶ng cña ph­¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa M¸c – Lªnin 3. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi Cho ®Õn thêi ®iÓm hiÖn nay, nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc vÒ vÊn ®Ò cæ phÇn hãa ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc ë n­íc ta cßn rÊt Ýt, hÇu nh­ lµ ch­a cã. Tr­íc thùc tÕ nh­ vËy, khãa luËn ®­îc thùc hiÖn vµ cã mét sè ý nghÜa nh­ sau: - HÖ thèng hãa mét sè quan ®iÓm lÝ luËn còng nh­ nh÷ng vÊn ®Ò trong thùc tiÔn cæ phÇn hãa ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc. - Ph©n tÝch nh÷ng c¬ së ph¸p lÝ cña cæ phÇn hãa ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc, chØ râ nh÷ng ®iÓm tÝch cùc còng nh­ h¹n chÕ cña chóng. Bªn c¹nh ®ã, ®­a ra nh÷ng kiÕn nghÞ hoµn thiÖn ph¸p luËt nh»m thóc ®Èy tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc. Ch­¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn c¬ b¶n vÒ cæ phÇn hãa ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc 1. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc 1.1. Kh¸i niÖm cæ phÇn hãa vµ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc Doanh nghiÖp nhµ n­íc (DNNN) lµ thùc thÓ ra ®êi vµ tån t¹i phæ biÕn ë nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi mÆc dï vai trß, vÞ trÝ cña nã trong mçi nÒn kinh tÕ lµ kh¸c nhau. Sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ph¸t triÓn rÊt m¹nh mÏ ë nhiÒu quèc gia vµ ®· cã nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu. Tuy nhiªn, xuÊt ph¸t tõ nhiÒu lÝ do kh¸c nhau mµ theo thêi gian, c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng cµng ngµy kÐm hiÖu qu¶. V× vËy, vµo nh÷ng n¨m cuèi thËp kØ 60, ®Çu thËp kØ 70 cña thÕ kØ tr­íc trªn thÕ giíi ®· xuÊt hiÖn mét lµn sãng å ¹t c¶i c¸ch c¸c DNNN. Mét trong nh÷ng ph­¬ng thøc ®­îc sö dông phæ biÕn nhÊt lµ tiÕn hµnh cæ phÇn hãa. ë ViÖt Nam, c¸c DNNN ®· ra ®êi vµ ph¸t triÓn rÊt sím trong thêi k× kÕ ho¹ch hãa tËp trung víi t­ c¸ch lµ thµnh phÇn chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ. Trong suèt nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng l¹i sù x©m l­îc cña Ph¸p, MÜ còng nh­ trong nh÷ng n¨m ®Çu cña c«ng cuéc x©y dùng Chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta, c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· ph¸t huy vai trß cña m×nh rÊt hiÖu qu¶. MÆc dï vËy, còng nh­ ë nhiÒu quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, c¸c doanh nghiÖp nhµ nø¬c ë ViÖt Nam ®· sím béc lé nhiÒu h¹n chÕ. Nh÷ng nh­îc ®iÓm cña m« h×nh doanh nghiÖp nhµ n­íc cµng béc lé râ h¬n khi nÒn kinh tÕ n­íc ta chuyÓn qua c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Trong hoµn c¶nh míi, c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc víi t×nh tr¹ng lµm ¨n thua lç ®· trë thµnh nh©n tè k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc gia. §¶ng vµ nhµ n­íc ta nhËn thøc rÊt râ vÊn ®Ò nµy vµ ®· sím ®­a ra chñ tr­¬ng ®æi míi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy. Tõ n¨m 1960, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· tiÕn hµnh rÊt nhiÒu biÖn ph¸p nh»m c¶i tiÕn qu¶n lÝ xÝ nghiÖp quèc doanh vµ b¾t ®Çu tõ n¨m 1990 trë ®i, viÖc c¶i c¸ch c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc xóc tiÕn rÊt m¹nh mÏ. §Ó c¶i c¸ch c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc mét c¸ch cã hiÖu qu¶ th× ph¶i gi¶i quyÕt ®­îc nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶, tr«ng chê vµo sù bao cÊp cña Nhµ n­íc. C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc thuéc së h÷u cña Nhµ n­íc, Nhµ n­íc qu¶n lÝ vµ gi¸m s¸t th«ng qua c¸c c¬ quan qu¶n lÝ b»ng c¸c c¬ chÕ rµng buéc, hµnh chÝnh mÖnh lÖnh, xin cho, kh«ng râ tr¸ch nhiÖm...ViÖc qu¶n lÝ gi¸m s¸t th«ng qua nhiÒu tÇng nÊc vµ cña ®¹i diÖn së h÷u chung chø kh«ng ph¶i lµ chñ së h÷u ®Ých thùc qu¶n lÝ gi¸m s¸t mét c¸ch thùc sù b»ng c¸c c¬ chÕ, ®Þnh chÕ b¾t buéc theo nguyªn t¾c thÞ tr­êng. HÖ qu¶ lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶, lu«n ë trong t×nh tr¹ng tr«ng chê vµ Ø l¹i. §Ó kh¾c phôc nh÷ng nh­îc ®iÓm ®ã, mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nhÊt lµ tiÕn hµnh cæ phÇn hãa. Cho ®Õn nay, mÆc dï ®· cã rÊt nhiÒu v¨n b¶n ph¸p lÝ ®­îc ban hµnh ®Ó ®iÒu chØnh vÊn ®Ò cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc nh­ng vÉn ch­a cã mét v¨n b¶n nµo ®­a ra kh¸i niÖm cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc mét c¸ch trùc tiÕp vµ ®Çy ®ñ. V¨n b¶n cã hiÖu lùc ph¸p lÝ cao nhÊt tÝnh cho tíi thêi ®iÓm nµy ®iÒu chØnh viÖc cæ phÇn hãa lµ NghÞ ®Þnh sè 109/2007/N§- CP ngµy 26/6/2007 còng chØ míi ®­a ra kh¸i niÖm cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc mét c¸ch gi¸n tiÕp. Theo ®ã, cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc hiÓu lµ viÖc “ChuyÓn ®æi nh÷ng doanh nghiÖp mµ nhµ n­íc kh«ng cÇn gi÷ 100% vèn sang lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u: huy ®éng vèn cña c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi ®Ó n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh, ®æi míi c«ng nghÖ, ®æi míi ph­¬ng thøc qu¶n lý nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ.” ChÝnh v× lÏ trªn mµ ®· cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau xung quanh kh¸i niÖm cæ phÇn hãa. Tuy nhiªn, tùu trung l¹i c¸c quan ®iÓm ®ã ®Òu thèng nhÊt ë hai néi dung lµ: (1) Cæ phÇn hãa lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c«ng ti nhµ n­íc thµnh c«ng ti cæ phÇn; (2) Cæ phÇn hãa lµ qu¸ tr×nh lµm ®a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc së h÷u trong doanh nghiÖp. Do vËy, chóng ta cã thÓ hiÓu theo quan ®iÓm phæ biÕn nhÊt hiÖn nay vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc nh­ sau: “ Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n­íc sang ho¹t ®éng theo h×nh thøc c«ng ti cæ phÇn th«ng qua ph­¬ng thøc huy ®éng vèn cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n nh»m ®a d¹ng hãa së h÷u trong doanh nghiÖp” 1.2. Nh÷ng nguyªn t¾c ®èi víi tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ chñ tr­¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta, lµ vÊn ®Ò cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®èi víi mäi mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ, x· héi ®Êt n­íc. ChÝnh v× vËy, viÖc cå phÇn hãa ph¶i tu©n theo nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh nh»m ®¶m b¶o cho t×nh h×nh kinh tÕ, x· héi cña quèc gia lu«n lu«n æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. Cã hai nguyªn t¾c c¬ b¶n ®­îc ®Æt ra khi cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. Nguyªn t¾c thø nhÊt: ph¶i x¸c ®Þnh râ vÒ vai trß cña thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nhiÒu thµnh phÇn nãi chung vµ trong tõng doanh nghiÖp cæ phÇn hãa nãi riªng. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· lu«n x¸c ®Þnh vai trß chñ ®¹o cña thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ hµng hãa thÞ tr­êng ®Þnh h­íng Chñ nghÜa x· héi. Do vËy, viÖc cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc kh«ng nh÷ng ph¶i gi÷ v÷ng ®­îc ®iÒu ®ã mµ cßn ph¶i gãp phÇn n©ng cao vai trß cña khu vùc kinh tÕ quèc doanh. Vai trß chñ ®¹o cña thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng khÝa c¹nh nh­ sau: (1) Thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i n¾m gi÷ nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh mµ ho¹t ®éng cña chóng cã sù chi phèi vµ t¸c ®éng to lín tíi nh÷ng ngµnh kinh tÕ kh¸c. VÝ dô nh­ ngµnh ng©n hµng, ngo¹i th­¬ng, n¨ng l­îng, kh¸i th¸c kho¸ng s¶n quý hiÕm...(2) MÆt kh¸c, còng ph¶i chiÕm gi÷ nh÷ng ngµnh mang tÝnh nÒn t¶ng, lµ c¬ së cho c¸c ngµnh kh¸c ph¸t triÓn. Ch¼ng h¹n nh­ ngµnh giao th«ng vËn t¶i, c«ng nghiÖp nÆng, c«ng nghiÖp quèc phßng, v¨n hãa gi¸o dôc...(3) §èi víi nh÷ng ngµnh cßn l¹i, thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i tÞch cùc tham gia vµo ®Ó t¹o ra ®Þnh h­íng ph¸t triÓn, h­íng dÉn c¹nh tranh b»ng ­u thÕ vÒ tµi chÝnh vµ tr×nh ®é qu¶n lý. Nguyªn t¾c thø hai: cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ph¶i ®­îc tiÕn hµnh theo quy ho¹ch tæng thÓ cña Nhµ n­íc. Lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp thuéc së h÷u Nhµ n­íc, c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc khi tiÕn hµnh cæ phÇn hãa ph¶i tu©n theo sù s¾p ®Æt cña Nhµ n­íc, theo mét ch­¬ng tr×nh, quy ho¹ch tæng thÓ chø kh«ng thÓ tiÕn hµnh mét c¸ch tù ph¸t. §iÒu ®ã lµ nh»m gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh cho doanh nghiÖp nãi riªng vµ cho t×nh h×nh kinh tÕ x· héi nãi chung. Tuy nhiªn, còng cÇn l­u ý r»ng trong qu¸ tr×nh chØ ®¹o thùc hiÖn chñ tr­¬ng cæ phÇn hãa cña m×nh, Nhµ n­íc cÇn sö dông kÕt hîp c¶ hai biÖn ph¸p lµ biÖn ph¸p kinh tÕ vµ biÖn ph¸p hµnh chÝnh, trong ®ã biÖn ph¸p kinh tÕ lµ chÝnh. BiÖn ph¸p kinh tÕ ë ®©y lµ gi¶i quyÕt mét c¸ch hîp lÝ lîi Ých kinh tÕ cña c¸c chñ thÓ cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa vµ th«ng qua ®ã ®Ó vËn ®éng thuyÕt phôc cho c¸n bé l·nh ®¹o doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng hiÓu râ chñ tr­¬ng cæ phÇn hãa còng nh­ tù nguyÖn tham gia vµo qu¸ tr×nh nµy. 1.3. Quy tr×nh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc §Ó thùc hiÖn viÖc cæ phÇn hãa, doanh nghiÖp nhµ n­íc ph¶i tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n. Theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn nay, tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa cña doanh nghiÖp nhµ n­íc diÔn ra qua c¸c giai ®o¹n nh­ sau: B­íc 1: X©y dùng ph­¬ng ¸n cæ phÇn hãa: §©y lµ b­íc ®Çu tiªn cña quy tr×nh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc. ë giai ®o¹n nµy, c¸c chñ thÓ cã thÈm quyÒn do ph¸p luËt quy ®Þnh tiÕn hµnh chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó doanh nghiÖp thùc hiÖn cæ phÇn hãa. Ban ChØ ®¹o cæ phÇn hãa vµ Tæ gióp viÖc ®­îc thµnh lËp vµ thùc hiÖn mét sè c«ng viÖc nh­ chuÈn bÞ hå s¬, tµi liÖu cæ phÇn hãa; lùa chän ph­¬ng ph¸p, h×nh thøc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp; kiÓm kª, ph©n lo¹i tµi s¶n vµ lªn danh s¸ch ng­êi lao ®éng th­êng xuyªn t¹i doanh nghiÖp. Trong b­íc nµy, Ban chØ ®¹o cæ phÇn hãa dùa vµo t×nh h×nh thùc tÕ cña doanh nghiÖp vµ c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh mµ thuª tæ chøc t­ vÊn hoÆc giao cho Tæ gióp viÖc vµ doanh nghiÖp lËp Ph­¬ng ¸n cæ phÇn hãa. Néi dung cña ph­¬ng ¸n cæ phÇn hãa bao gåm: Nh÷ng th«ng tin vÒ doanh nghiÖp, t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp trong 3- 5 n¨m liÒn kÒ tr­íc khi cæ phÇn hãa; §¸nh gi¸ thùc tr¹ng cña doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp; Ph­¬ng ¸n s¾p xÕp l¹i lao ®éng; Ph­¬ng ¸n ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong 3- 5 n¨m tiÕp theo; Ph­¬ng ¸n cæ phÇn hãa bao gåm h×nh thøc cæ phÇn hãa, dù kiÕn c¬ cÊu vèn ®iÒu lÖ, ph­¬ng thøc ph¸t hµnh cæ phiÕu; dù th¶o §iÒu lÖ c«ng ty cæ phÇn hãa. Ph­¬ng ¸n cæ phÇn hãa nµy sau khi ®­îc lËp sÏ ®­îc hoµn thiÖn cïng víi sù tham kh¶o ý kiÕn c¸c thµnh viªn doanh nghiÖp qua Héi nghÞ c«ng nh©n viªn chøc bÊt th­êng vµ b¸o c¸o lªn c¬ quan quyÕt ®Þnh cæ phÇn hãa. C¬ quan nµy sÏ ra quyÕt ®Þnh cæ phÇn hãa chËm nhÊt trong vßng 5 ngµy lµm viÖc sau khi nh©n ®­îc b¸o c¸o. B­íc 2: Tæ chøc b¸n cæ phÇn: Ph­¬ng thøc b¸n cæ phÇn do Ban ChØ ®¹o cæ phÇn hãa doanh nghiÖp lùa chän theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. ViÖc b¸n cæ phÇn diÔn ra theo tr×nh tù nh­ sau: §Çu tiªn, doanh nghiÖp tiÕn hµnh b¸n ®Êu gi¸ cæ phÇn cho c¸c nhµ ®Çu t­ th«ng th­êng, cã thÓ lµ b¸n trùc tiÕp t¹i doanh nghiÖp hoÆc th«ng qua tæ chøc tµi chÝnh trung gian. Trªn c¬ së gi¸ ®Êu thµnh c«ng b×nh qu©n cho c¸c nhµ ®Çu t­ th«ng th­êng, Ban ChØ ®¹o cæ phÇn hãa tiÕn hµnh b¸n cæ phÇn ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng vµ tæ chøc c«ng ®oµn trong doanh nghiÖp còng nh­ tiÕn hµnh b¸n cæ phÇn cho nhµ ®Çu t­ chiÕn l­îc. KÕt qu¶ b¸n cæ phÇn ®­îc tæng hîp vµ b¸o c¸o lªn c¬ quan quyÕt ®Þnh cæ phÇn hãa. Trong tr­êng hîp kh«ng b¸n cæ phÇn cho ®óng ®èi t­îng trong ph­¬ng ¸n cæ phÇn hãa th× ph¶i b¸o c¸o cho c¬ quan quyÕt ®Þnh cæ phÇn hãa ®Ó quyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh quy m«, c¬ cÊu cæ phÇn cña doanh nghiÖp cæ phÇn hãa. B­íc 3: Hoµn tÊt viÖc chuyÓn doanh nghiÖp thµnh c«ng ty cæ phÇn: Sau khi ®· tiÕn hµnh chµo b¸n cæ phÇn lÇn ®Çu, doanh nghiÖp thùc hiÖn nèt mét sè c«ng viÖc cßn l¹i ®Ó hoµn tÊt quy tr×nh cæ phÇn hãa. ViÖc ®Çu tiªn lµ tæ chøc §¹i héi ®ång cæ ®«ng lÇn thø nhÊt ®Ó th«ng qua §iÒu lÖ vµ tæ chøc ho¹t ®éng, ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh, bÇu Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban kiÓm s¸t vµ bé m¸y ®iÒu hµnh c«ng ty cæ phÇn. C¨n cø vµo kÕt qu¶ cña §¹i héi ®ång cæ ®«ng lÇn thø nhÊt, doanh nghiÖp tiÕn hµnh ®¨ng kÝ kinh doanh víi c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn; hoµn tÊt xö lÝ c¸c vÊn ®Ò tµi chÝnh trong doanh nghiÖp; cÊp cæ phiÕu cho c¸c cæ ®«ng theo quy ®Þnh hiÖn hµnh; Tæ chøc ra m¾t c«ng ty cæ phÇn vµ thùc hiÖn bè c¸o trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng theo quy ®Þnh; Tæ chøc bµn giao gi÷a doanh nghiÖp vµ c«ng ty cæ phÇn. Hoµn tÊt c¸c c«ng viÖc trªn, c«ng ty cæ phÇn chÝnh thøc ra ®êi vµ ho¹t ®éng theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ c«ng ty cæ phÇn. 2. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ cæ phÇn hãa ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc 2.1. Kh¸i niÖm ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc Ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc lµ ®Þnh chÕ tµi chÝnh trung gian quan träng trong sè c¸c tæ chøc tÝn dông hiÖn nay ë n­íc ta. T×m hiÓu kÜ cµng vÒ kh¸i niÖm ph¸p lÝ cña nã sÏ gióp chóng ta hiÓu râ chøc n¨ng còng nh­ vai trß cña ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ qua ®ã nhËn thøc s©u s¾c h¬n vÒ néi dung vµ yªu cÇu cña vÊn ®Ò cæ phÇn hãa lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông nµy. §Ó hiÓu râ h¬n vÒ kh¸i niÖm ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc cÇn ph¶i b¾t ®Çu tõ kh¸i niÖm ng©n hµng th­¬ng m¹i trong c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt tõ tr­íc tíi nay. Tr­íc ®©y, trong c¬ chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung do Nhµ n­íc n¾m ®éc quyÒn së h÷u hÖ thèng ng©n hµng nªn trªn thùc tÕ ë n­íc ta kh«ng tån t¹i c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i theo ®óng nghÜa. Kh¸i niÖm ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc ®Ò cËp lÇn ®Çu tiªn trong Ph¸p lÖnh Ng©n hµng, Hîp t¸c x· tÝn dông vµ C«ng ty tµi chÝnh n¨m 1990. LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông n¨m 1997 vµ NghÞ ®Þnh 49/2000/N§-CP ngµy 12/9/2000 ®· ph¸t triÓn kh¸i niÖm ng©n hµng th­¬ng m¹i mét c¸ch bao quÊt vµ ®Çy ®ñ h¬n. Theo Ph¸p lÖnh Ng©n hµng, Hîp t¸c x· tÝn dông vµ c«ng ty tµi chÝnh ®­îc Héi ®ång nhµ n­íc th«ng qua ngµy 23/5/1990( cã hiÖu lùc tõ ngµy 01/10/1990) th× ®Þnh nghÜa ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc hiÓu nh­ sau: “ Ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ mµ ho¹t ®éng chñ yÕu vµ th­êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi cña kh¸ch hµng víi tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ vµ sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay, thùc hiÖn nghiÖp vô chiÕt khÊu vµ lµm ph­¬ng tiÖn thanh to¸n”. Tõ ®Þnh nghÜa trªn, ta thÊy ng©n hµng th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam cã nh÷ng ®Æc tr­ng nh­ sau: - Thø nhÊt, ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ tæ chøc kinh doanh ho¹t ®éng trong lÜnh vùc tiÒn tÖ. - Thø hai, ph¹m vi ho¹t ®éng chñ yÕu vµ th­êng xuyªn cña ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ nhËn tiÒn göi cña kh¸ch hµng. §ång thêi, sö dông nguån tiÒn göi ®ã ®Ó cho vay, chiÕt khÊu vµ lµm ph­¬ng tiÖn thanh to¸n. §Þnh nghÜa nªu trªn cña Ph¸p lÖnh Ng©n hµng, Hîp t¸c x· tÝn dông vµ C«ng ty tµi chÝnh 1990 ®· ph¶n ¸nh t­¬ng ®èi bao qu¸t c¸c khÝa c¹nh ph¸p lÝ cña kh¸i niÖm ng©n hµng th­¬ng m¹i trong thùc tiÔn ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trªn thÕ giíi. Thø nhÊt, ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ mét tæ chøc kinh doanh( doanh nghiÖp) ho¹t ®éng trong lÜnh vùc tiÒn tÖ cho nªn nã cã ®Çy ®ñ t­ c¸ch ph¸p nh©n. T­ c¸ch ph¸p nh©n ®ã ph¶n ¸nh râ nÐt ®Þa vÞ ph¸p lÝ cña ng©n hµng th­¬ng m¹i, cho phÐp ng©n hµng th­¬ng m¹i cã quyÒn tù chñ trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh mµ kh«ng phô thuéc vµo ý chÝ cña bÊt k× tæ chøc c¸ nh©n nµo kh¸c. ViÖc x¸c ®Þnh t­ c¸ch ph¸p nh©n cho ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc ph¸p luËt coi lµ yªu cÇu hµng ®Çu trong viÖc t¹o c¬ së ph¸p lÝ cho ho¹t ®éng cña chóng trong thùc tiÔn. Ph¸p lËt cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi lu«n rÊt chó träng vÊn ®Ò nµy. Ch¼ng h¹n nh­ LuËt vÒ ngµnh tÝn dông cña §øc 1992( §iÒu 1), LuËt ng©n hµng Ba Lan 1989( §iÒu 2.1). LuËt vÒ c¸c tæ chøc tµi chÝnh vµ ng©n hµng Malaysia 1989 ®· x¸c ®Þnh t­ c¸ch ph¸p nh©n cho ng©n hµng th­¬ng m¹i ngay tõ phÇn më ®Çu: “ Ng©n hµng nghÜa lµ mét ph¸p nh©n thùc hiÖn ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng”. Thø hai, Ph¸p lÖnh Ng©n hµng 1990 còng ®· chØ ra ph¹m vi ho¹t ®éng vµ nghiÖp vô chñ yÕu cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. §ã lµ nhËn tiÒn göi, thùc hiÖn nghiÖp vô chiÕt khÊu vµ lµm ph­¬ng tiÖn thanh to¸n. Ph¸p luËt cña hÇu hÕt c¸c n­íc còng ghi nhËn ®iÒu nµy. §ã lµ lÇn ®Çu tiªn kh¸i niÖm ph¸p lÝ cña ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc ®­a ra ë n­íc ta. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ qua mét sè n¨m triÓn khai ph¸p lÖnh Ng©n hµng 1990 ®· béc lé mét sè h¹n chÕ vµ bÊt cËp vÒ ®Þnh chÕ ng©n hµng th­¬ng m¹i. MÆt kh¸c, sù thay ®æi, ph¸t triÓn nhanh chãng cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i nãi riªng ®· cho thÊy kh¸i niÖm trªn vÒ ng©n hµng th­¬ng m¹i kh«ng cßn phï hîp n÷a. V× vËy, Nhµ n­íc ta ®· ban hµnh LuËt c¸c tå chøc tÝn dông n¨m 1997 vµ NghÞ ®Þnh 49/2000/N§- CP ngµy 12/9/2000 ®­a ra c¸c quy ®Þnh míi vÒ ng©n hµng th­¬ng m¹i. LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông kh«ng trùc tiÕp ®­a ra ®Þnh nghÜa ng©n hµng th­¬ng m¹i nh­ng ®· gi¸n tiÕp ®Ò cËp tíi c¸c néi dung cña nã th«ng qua ®Þnh nghÜa “ Ng©n hµng” vµ ®Þnh nghÜa “ Ho¹t ®éng ng©n hµng”. Theo ®ã, Ng©n hµng lµ lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông ®­îc thùc hiÖn toµn bé ho¹t ®éng ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c cã liªn quan. Theo tÝnh chÊt vµ môc tiªu ho¹t ®éng, ng©n hµng bao gåm c¸c lo¹i: Ng©n hµng th­¬ng m¹i, Ng©n hµng ph¸t triÓn, Ng©n hµng ®Çu t­, Ng©n hµng chÝnh s¸ch, Ng©n hµng hîp t¸c vµ c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng kh¸c. Còng theo LuËt nµy th× ho¹t ®éng ng©n hµng lµ ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ vµ dÞch vô ng©n hµng víi néi dung th­êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi, sö dông sè tiÒn nµy ®Ó cÊp tÝn dông vµ cng øng c¸c dÞch vô thanh to¸n. Kh¸i niÖm ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· ®­îc ®Ò cËp mét c¸ch râ rµng trong NghÞ ®Þnh sè 49/2000/N§- CP ngµy 12/9/2000 cña ChÝnh phñ vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña ng©n hµng th­¬ng m¹i: “ Ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ ng©n hµng ®­îc thùc hiÖn toµn bé ho¹t ®éng ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c cã liªn quan v× môc tiªu lîi nhuËn, gãp phÇn thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ cña Nhµ n­íc”. Qua ®Þnh nghÜa trªn ta thÊy ng©n hµng th­¬ng m¹i cã ®Æc ®iÓm nh­ sau: - Mét lµ, thùc hiÖn toµn bé c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng ( nhËn tiÒn göi, huy ®éng vèn, cÊp tÝn dông, cung øng dÞch vô thanh to¸n) vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c cã liªn quan. §Æc ®iÓm nµy chØ râ sù kh¸c biÖt gi÷a ng©n hµng th­¬ng m¹i víi kh¸c tæ chøc tÝn dông phi ng©n hµng kh¸c chØ ®­îc phÐp thùc hiÖn mét sè ho¹t ®éng ng©n hµng. - Hai lµ, theo tÝnh chÊt vµ môc tiªu, ho¹t ®éng cña ng©n hµng lÊy lîi nhuËn lµm môc tiªu vµ gãp phÇn vµo thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ cña Nhµ n­íc. §iÓm nµy cho thÊy sù kh¸c biÖt gi÷a ng©n hµng th­¬ng m¹i víi c¸c ng©n hµng chÝnh s¸ch vµ ng©n hµng hîp t¸c. Nh­ vËy, cã thÓ thÊy râ trong NghÞ ®Þnh 49/2000/N§- CP ngµy 12/9/2000 cña ChÝnh phñ kh¸i niÖm ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· ®­îc ®Ò cËp mét c¸ch toµn diÖn, bao qu¸t ®­îc ®Çy ®ñ néi hµm còng nh­ b¶n chÊt cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. Ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc lµ mét trong sè c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng th­¬ng m¹