Đề tài Hệ thống ngân hàng đại lý tại Việt Nam

1 ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ TP. HCM KHOA QUẢN TRỊ KINH DOANH ---------- TÊN ĐỀ TÀI Chuyên đề tốt nghiệp Đại học/Cao đẳng Ngành ………………………… GVHD: SVTH: MSSV: ….. TP.HCM, 2010 Trang phụ bìa 2 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là đề tài nghiên cứu của tôi. Những kết quả và các số liệu trong khóa luận được thực hiện tại cơ sở X, không sao chép bất kỳ nguồn nào khác. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm trước nhà trường về sự cam đoan này. TP. Hồ Chí Minh, ngày … tháng … năm 200… Tác giả (ký tên) 3 MẪU « NHẬN XÉT CỦA ĐƠN VỊ THỰC TẬP » CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc --------- NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN Họ và tên sinh viên : ………………………………………………………….. MSSV : ………………………………………………………….. Khoá : …………………………………………………… .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... .................................................................................................... Hệ thống ngân hàng đại lý tại Việt Nam GVHD: Phạm Hải Nam SVTH: Hùynh Minh Tuấn LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................................... 1 2. Hoàn cảnh nghiên cứu đề tài .................................................................................................. 1 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................... 2 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................................... 2 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................................................ 3 6. Bố cục đề tài ............................................................................................................................ 3 CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN VỀ NGÂN HÀNG ĐẠI LÝ VÀ NGHIỆP VỤ NGÂN HÀNG ĐẠI LÝ 1.1. Khái niệm và đặc điểm ngân hàng đại lý ..................................................................4 1.2. Các loại tài khoản sử dụng trong hoạt động ngân hàng đại lý ................................6 1.2.1. Tài khoản Nostro ......................................................................................................... 6 1.2.2. Tài khoản Vostro (tài khoản Loro) .......................................................................6 1.3. Phƣơng thức thông tin liên lạc của ngân hàng đại lý ..............................................7 1.3.1. CHIPS - Hệ thống thanh toán bù trừ liên ngân hàng tại Mỹ ..................................7 1.3.2. CHAPS - Hệ thống thanh toán bù trừ tự động tại Anh ..........................................7 1.3.3. BOJNET - Trung tâm thanh toán bù trừ JPY tại Tokyo của NHTW Nhật ............8 1.3.4. SWIFT – Hệ thống viễn thông tài chính liên ngân hàng toàn cầu .........................9 1.3.4.1. Giới thiệu chung về SWIFT ..........................................................................9 1.3.4.2. Các quy định chuẩn hóa của SWIFT .............................................................11 1.4. Nghiệp vụ ngân hàng đại lý .......................................................................................13 Hệ thống ngân hàng đại lý tại Việt Nam GVHD: Phạm Hải Nam SVTH: Hùynh Minh Tuấn 1.4.1. Thanh toán bù trừ ........................................................................................................ 14 1.4.2. Tín dụng quốc tế .......................................................................................................... 14 1.4.2.1. Cho vay các ngân hàng thƣơng mại .................................................................... 14 1.4.2.2. Cho vay hợp vốn .................................................................................................. 14 1.4.3. Tài trợ ngoại thƣơng .................................................................................................... 15 1.4.3.1. Tài trợ xuất khẩu ................................................................................................. 15 1.4.3.2. Tài trợ nhập khẩu ................................................................................................ 16 1.5. Các nhân tố ảnh hƣởng đến hoạt động ngân hàng đại lý .........................................16 1.5.1. Hành lang pháp lý ........................................................................................................ 16 1.5.2. Công nghệ ..................................................................................................................... 17 1.5.3. Nguồn nhân lực ............................................................................................................ 18 1.5.4. Lựa chọn ngân hàng đại lý .......................................................................................... 18 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG & GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN QUAN HỆ ĐẠI LÝ CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM 2.1. Tổng quan về hoạt động hợp tác quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng .......................20 2.2. Hoạt động ngân hàng đại lý của các ngân hàng Việt Nam ......................................24 2.2.1. Mạng lưới ngân hàng đại lý của một số NHTMCP ...............................................24 2.2.2. Các nghiệp vụ thực hiện .......................................................................................26 2.2.2.1. Chuyển tiền kiều hối ......................................................................................26 2.2.2.2. Thanh toán xuất nhập khẩu ............................................................................27 2.2.2.3. Cho vay hợp vốn ...........................................................................................28 Hệ thống ngân hàng đại lý tại Việt Nam GVHD: Phạm Hải Nam SVTH: Hùynh Minh Tuấn 2.3. Phân tích các yếu tố tác động đến hoạt động ngân hàng đại lý ...............................30 2.3.1. Hành lang pháp lý ........................................................................................................ 30 2.3.2. Công nghệ ..................................................................................................................... 32 2.3.3. Nguồn nhân lực ............................................................................................................ 35 2.3.4. Lựa chọn ngân hàng đại lý .......................................................................................... 35 2.4. Ứng dụng mô hình SWOT trong phân tích hoạt động đại lý của các NHTM Việt Nam....................................................................................................................................36 2.4.1. Ƣu điểm ........................................................................................................................ 36 2.4.2. Nhƣợc điểm .................................................................................................................. 40 2.4.3. Thời cơ .......................................................................................................................... 42 2.4.4. Trở ngại ........................................................................................................................ 46 2.5. Định hƣớng phát triển quan hệ đại lý trong tƣơng lai .............................................46 2.6. Giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động ngân hàng đại lý của các NHTM Việt Nam ............................................................................................................................ ............................................................................................................................................48 2.6.1. Hoàn thiện môi trường pháp lý và các quy định của Pháp luật về hoạt động NHĐL .................................................................................................................................48 2.6.2. Nâng cao chất lượng dịch vụ và đa dạng hóa sản phẩm ...................................49 2.6.3. Phát triển hệ thống CNTT trong hoạt động quản lý ngân hàng .......................... 50 2.6.4. Hoàn thiện kỹ năng và nâng cao nghiệp vụ ngân hàng đại lý cho nhân viên ...... 52 2.6.5. Quản lý và sử dụng hiệu quả các tài khoản Nostro ............................................... 53 Hệ thống ngân hàng đại lý tại Việt Nam GVHD: Phạm Hải Nam SVTH: Hùynh Minh Tuấn 2.7. Giải pháp mở rộng quan hệ hợp tác với các ngân hàng đại lý ................................54 2.7.1. Tăng cƣờng hoạt động ngoại giao với mạng lƣới ngân hàng đại lý ........................... 54 2.7.2. Xây dựng chiến lƣợc marketing hiệu quả cho mục tiêu phát triển quan hệ đại lý dài hạn ............................................................................................................................................... 55 2.7.3 Tham gia vào các mạng lƣới thanh toán quốc tế ......................................................... 56 2.8. Bài học kinh nghiệm của các nƣớc ............................................................................58 2.8.1. Bài học từ Trung Quốc ................................................................................................ 58 2.8.2. Bài học từ Hàn Quốc .................................................................................................... 59 2.9. Bài học kinh nghiệm cho các ngân hàng Việt Nam ..................................................60 CHƢƠNG 3: NHẬN XÉT & KIẾN NGHỊ ĐỂ PHÁT TRIỂN QUAN HỆ ĐẠI LÝ CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM KẾT LUẬN Hệ thống ngân hàng đại lý tại Việt Nam GVHD: Phạm Hải Nam SVTH: Huỳnh Minh Tuấn 1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Sự kiện Việt Nam gia nhập Tổ chức thƣơng mại thế giới WTO đã mang lại cho nền kinh tế và hệ thống ngân hàng nhiều cơ hội và tiềm năng phát triển mới. Quan hệ hợp tác trên tất cả các lĩnh vực không ngừng đƣợc đẩy mạnh, đặc biệt trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng là một ngành nhạy cảm nhƣng rất quan trọng. Chính vì vậy, các giao dịch quốc tế luôn là đối tƣợng không chỉ các nhà đầu tƣ quan tâm mà còn đƣợc các ngân hàng đặc biệt chú trọng. Hệ thống ngân hàng địa phƣơng và thế giới phát triển đã góp phần đẩy mạnh các giao dịch không bằng tiền mặt thông qua ngân hàng nhằm cắt giảm tối đa các khoản phí hoa hồng và chi phí về thời gian. Xét trong bối cảnh đó, một ngân hàng không thể đứng ngoài xu hƣớng chung của thời đại là cùng liên minh và hợp tác. Sự hợp tác mang lại những cơ hội giao lƣu, học hỏi và nâng cao hơn nữa năng lực cạnh tranh của mình. Cùng với định hƣớng phát triển xuất khẩu và hội nhập ngày càng sâu rộng vào hệ thống tài chính toàn cầu, các ngân hàng Việt Nam cũng đang không ngừng hợp tác và liên kết với các tổ chức nƣớc ngoài nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và hỗ trợ các chính sách của Chính Phủ. Một hình thức hợp tác phổ biến hiện nay của các ngân hàng Việt Nam là việc thiết lập quan hệ ngân hàng đại lý với đối tác là các ngân hàng nƣớc ngoài. Quan hệ đại lý tốt sẽ giúp ngân hàng phát triển các dịch vụ ngân hàng hiện đại và tạo điều kiện để các ngân hàng Việt Nam mở rộng thị trƣờng. Chính vì vậy, việc xây dựng và thiết lập quan hệ đại lý với các ngân hàng trong và ngoài nƣớc đang trở thành định hƣớng phát triển của các ngân hàng thƣơng mại hiện nay. Khóa luận tốt nghiệp ra đời trong hoàn cảnh đó với hy vọng làm rõ tầm quan trọng của việc thiết lập quan hệ đại lý với các ngân hàng đối tác nói chung và đề xuất các giải pháp nhằm phát triển mạng lƣới ngân hàng đại lý cho các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam. 2. Hoàn cảnh nghiên cứu đề tài Khóa luận thực hiện trong bối cảnh nền kinh tế mở đang hội nhập trong giai đoạn Việt Nam đang tiếp tục thực hiện những cam kết theo lộ trình của WTO và Hệ thống ngân hàng đại lý tại Việt Nam GVHD: Phạm Hải Nam SVTH: Huỳnh Minh Tuấn 2 nền kinh tế đang hồi phục sau những tác động của cuộc khủng hoảng cuối năm 2007 đầu năm 2008. Đồng thời, trong thời gian thực tập, tác giả nhận thấy nhu cầu chuyển tiền thanh toán ra nƣớc ngoài của ngƣời dân là rất cao và các ngân hàng vì muốn giữ chân khách hàng nên đã có sự tập trung về vấn đề thiết lập quan hệ ngân hàng đại lý với các ngân hàng nƣớc ngoài. Chính vì vậy tác giả mong muốn nội dung khóa luận sẽ mang tính khả thi và có thể áp dụng trong thời gian sắp tới nhằm phát triển mạng lƣới đại lý của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu Khóa luận tập trung làm rõ các lý luận về nghiệp vụ ngân hàng đại lý và việc xây dựng quan hệ đại lý giữa các ngân hàng trên cơ sở phân tích ƣu nhƣợc điểm, thực trạng hiện nay của các ngân hàng Việt Nam có tham chiếu với sự phát triển chung của hoạt động đại lý từ các ngân hàng nƣớc ngoài. Với mục tiêu này, khóa luận đƣa ra các nhiệm vụ sau: - Làm rõ khái niệm ngân hàng đại lý, các nghiệp vụ liên quan và việc thiết lập quan hệ đại lý với các ngân hàng đối tác. - Tìm hiểu thực tiễn phát triển quan hệ đại lý của hệ thống ngân hàng Việt Nam hiện nay để phân tích những lợi thế và khó khăn mà các ngân hàng đang gặp - Đề ra một số kiến nghị và giải pháp nhằm phát triển và củng cố quan hệ đại lý với các ngân hàng đối tác trong bối cảnh Việt Nam đang hội nhập cùng kinh tế thế giới. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Khóa luận nghiên cứu về hoạt động ngân hàng đại lý – một nhánh của lĩnh vực quan hệ quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng. Đối tƣợng chủ yếu là tình hình thiết lập quan hệ đại lý của các ngân hàng thƣơng mại và các chiến lƣợc giúp ngân hàng nhanh chóng đẩy mạnh liên kết với các ngân hàng đối tác khác. Phạm vi nghiên cứu của đề tài đƣợc xác định là lĩnh vực ngân hàng quốc tế trong bối cảnh nền kinh tế hội nhập, đặc biệt là Việt Nam sau gia nhập WTO. Hệ thống ngân hàng đại lý tại Việt Nam GVHD: Phạm Hải Nam SVTH: Huỳnh Minh Tuấn 3 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Phƣơng pháp tổng hợp và phân tích đối với các tƣ liệu, khái quát thành các bảng và biểu đồ kết hợp dùng mô hình SWOT trong phân tích ƣu, nhƣợc điểm về hoạt động ngân hàng đại lý của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam. 6. Bố cục đề tài: Đề tài chia thành 3 chƣơng chính: Chƣơng 1: Lý luận chung về ngân hàng đại lý và nghiệp vụ ngân hàng đại lý Chƣơng 2: Thực trạng phát triển quan hệ đại lý của ngân hàng Việt Nam Chƣơng 3: Giải pháp nhằm phát triển quan hệ đại lý cho các ngân hàng Việt Nam Hệ thống ngân hàng đại lý tại Việt Nam GVHD: Phạm Hải Nam SVTH: Huỳnh Minh Tuấn 4 CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN VỀ NGÂN HÀNG ĐẠI LÝ VÀ NGHIỆP VỤ NGÂN HÀNG ĐẠI LÝ 1.1. Khái niệm và đặc điểm ngân hàng đại lý Một ngân hàng đại lý (ngân hàng đóng vai trò ngân hàng đại lý) là một ngân hàng địa phương tại một nơi nào đó cung cấp dịch vụ cho ngân hàng khác [12]. Nhƣ vậy: Ngân hàng đại lý là ngân hàng đóng vai trò đại lý cho một ngân hàng khác ở nƣớc ngoài và thay mặt cho ngân hàng này thực hiện một số dịch vụ ngân hàng nhƣ đã thỏa thuận. Ngân hàng đại lý giữ chức năng cung cấp các dịch vụ ngân hàng cho các khách hàng mà nó nhận làm đại lý. Một ngân hàng có thể đóng vai trò ngân hàng đại lý cho nhiều ngân hàng, hoặc có thể có nhiều đại lý tại các ngân hàng khác. Các giao dịch thanh toán quốc tế đƣợc thực hiện chủ yếu bằng chuyển khoản qua ngân hàng, bù trừ lẫn nhau trên các tài khoản mở tại các ngân hàng. Ngân hàng đại lý có các đặc điểm sau: - Khách hàng của ngân hàng đại lý là các ngân hàng thƣơng mại hoặc các định chế tài chính trung gian. Mối quan hệ giữa ngân hàng thƣơng mai và các ngân hàng đại lý của mình là quan hệ đối tác trên cơ sở đôi bên cùng có lợi. Thông qua một thỏa ƣớc ngân hàng đã ký kết có quy định rõ về các trách nhiệm và quyền hạn, ngân hàng đại lý sẽ tiến hành cung cấp các dịch vụ theo yêu cầu. Đối tƣợng phục vụ của ngân hàng đại lý là khách hàng của các ngân hàng thƣơng mại mà nó có quan hệ đại lý. Quan hệ đại lý giúp giảm thiểu chi phí hoa hồng và chi phí với thời gian, chính vì vậy khách hàng khi giao dịch với các ngân hàng có quan hệ đại lý với nhau sẽ nhận đƣợc nhiều quyền lợi và ƣu đãi. - Nghiệp vụ ngân hàng đại lý đƣợc xem là một trong các giao dịch bán buôn của các ngân hàng thƣơng mại. Phần lớn các nghiệp vụ đại lý sẽ đƣợc thực hiện thông qua mạng truyền thông SWIFT với phƣơng thức bù trừ tài khoản. Do vậy, xét về tổng thể, nghiệp vụ ngân hàng đại lý giải quyết phần nào các giao dịch Hệ thống ngân hàng đại lý tại Việt Nam GVHD: Phạm Hải Nam SVTH: Huỳnh Minh Tuấn 5 bán buôn giữa các ngân hàng thƣơng mại với nhau nhằm giảm bớt áp lực tiền mặt và củng cố quan hệ đối tác giữa các ngân hàng. - Nghiệp vụ ngân hàng đại lý hỗ trợ cho các nghiệp vụ kinh doanh khác nhƣ thanh toán, tín dụng, đầu tƣ, bảo lãnh…Giao thƣơng quốc tế phát triển đặt ra nhu cầu thanh toán rất cao cho các bên đối tác. Bất kỳ hoạt động nào của ngân hàng có tính đến yếu tố xuyên biên đều kết thúc bằng việc chuyển giao và chu chuyển luồng tiền giữa hai ngân hàng. Chính vì vậy, một khi hai ngân hàng có quan hệ đại lý với nhau, nghiệp vụ ngân hàng đại lý sẽ giúp đơn giản hóa cũng nhƣ hỗ trợ rất nhiều cho các dịch vụ khác mà ngân hàng đang khai thác. - Nghiệp vụ ngân hàng đại lý là một trong những công cụ hữu hiệu trong việc nâng cao tính cạnh tranh của ngân hàng. Hệ thống tài chính toàn cầu phát triển buộc các ngân hàng phải liên kết với nhau - một mặt để mở rộng thị trƣờng và đối tƣợng khách hàng, mặt khác nhằm nâng cao tính cạnh tranh dựa trên mối quan hệ đại lý đã mở với những ngân hàng khác có uy tín. Thay cho việc phải mở một chi nhánh ngân hàng nƣớc ngoài sẽ vấp phải rào cản pháp lý và những quy định của nƣớc sở tại, thiết lập quan hệ đại lý với các ngân hàng nƣớc ngoài đƣợc xem là một trong những phƣơng thức đơn giản, hiệu quả và chi phí thấp khi một ngân hàng có ý định thâm nhập thị trƣờng mới. Chính vì vậy, phân phối dịch vụ thông qua ngân hàng đại lý thƣờng áp dụng đối với những ngân hàng chƣa có chi nhánh. Do đó, ngân hàng thƣờng thông qua một ngân hàng có trụ sở tại địa điểm kinh doanh làm đại lý về một nghiệp vụ nào đó và ngân hàng đại lý đƣợc hƣởng hoa hồng nhƣ đại lý thanh toán, đại lý chuyển tiền, sec du lịch. Đây là một trong các loại kênh phân phối có xu thế phát triển cùng với xu thế toàn cầu hóa thị trƣờng tài chính quốc tế. Đồng thời, đây cũng là bƣớc đệm để ngân hàng thăm dò và tìm hiểu văn hóa địa phƣơng cũng nhƣ các quy định pháp lý trƣớc khi chính thức thâm nhập thị trƣờng ngoài nƣớc. Hệ thống ngân hàng đại lý tại Việt Nam GVHD: Phạm Hải Nam SVTH: Huỳnh Minh Tuấ