Lời bình trong phim tài liệu – hướng khai thác mới

Lời bình trong phim tài liệu – hướng khai thác mới Lý do chọn đề tài Phim tài liệu là nhóm thể loại phim ra đời sớm nhất của điện ảnh, với đặc điểm ghi lại hình ảnh người thật việc thật, đã hoặc đang tồn tại trong cuộc sống. Phim tài liệu tạo điều kiện tốt chưa từng thấy, giúp con người giải phóng tầm mắt đi khắp mọi ngóc ngách trên các châu lục, xuyên đáy đại dương hay vào vũ trụ đóng góp lớn trong việc nâng cao dân trí và đấu tranh vì tiến bộ xã hội. Tuy nhiên ở Việt Nam, trong những năm qua thể loại này đã phải đấu tranh vất vả để tìm được chỗ đứng trong lòng công chúng. Rất nhiều tác phẩm được trao giải thưởng trong và ngoài nước song con đường đến với khán giả lại không dễ dàng. Sự lớn mạnh của các kênh phim truyện, game show chỉ là nguyên nhân phụ dẫn đến sự tồn tại tẻ nhạt của phim tài liệu. Cái chính là nội tại của thể loại này đã không còn phù hợp với đời sống và nhu cầu của công chúng hiện đại. Do đó, việc thay đổi cách khai thác là một việc làm cần thiết. Lời bình trong phim tài liệu có vị trí vô cùng quan trọng, chỉ đứng sau hình ảnh, thậm chí có trường hợp vượt lên cả hình ảnh. Bởi thế đổi mới phim tài liệu phải bắt đầu từ sự đổi mới trong yếu tố lời bình. Niên luận “Lời bình trong phim tài liệu – hướng khai thác mới” hi vọng sẽ góp phần nhỏ vào công việc tìm hướng đi tích cực cho phim tài liệu trong giai đoạn mới. 2. Lịch sử đề tài Phim tài liệu là một khái niệm không còn xa lạ gì đối với công chúng từ bao lâu nay. Tuy nhiên, để có được cái nhìn tổng quan, sâu sắc hoàn chỉnh và chuyên sâu về thể loại này thì đang là mục đích hướng tới của các nhà nghiên cứu. Hiện nay, phim tài liệu đang được nghiên cứu tương đối nhiều dưới hai góc độ: khuynh hướng nghệ thuật và khuynh hướng hiện thực. Những đề tài nghiên cứu về lời bình trong phim tài liệu thì chưa nhiều. Mới đây có nghiên cứu khoa học bàn về “yếu tố không lời bình trong phim tài liệu “ những linh hồn phiêu bạt”, tuy nhiên nó chưa thực sự mang tính khái quát, mà chỉ là một sự cách tân trong làm phim của một tác phẩm cụ thể. Chưa đề cập đến xu hướng phát triển trong tương lai của phim tài liệu, đặc biệt là khai thác có hiệu quả nhất yếu tố lời bình. Sau một thời gian kín tiếng, quả thực trong giai đoạn hiện tại, thể loại phim tài liệu đang lên ngôi với sự thành công vang dội của mekong ký sự, ký sự hoả xa, các bộ phim tài liệu như ‘Việt Nam, cuộc chiến 3000 ngày”, “Chiến tranh Việt Nam- Nhưng điều chưa biết”,…lời bình cũng đóng vai trò rất quan trọng cho sự thành công đó. Vì thế niên luận này là một sự nghiên cứu hoàn toàn mới, và cần thiết đối với sự phát triển của phim tài liệu Việt Nam trong giai đoạn mới. 3.Mục đích của đề tài và nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể. Đây là một nghiên cứu mang tính chất quy mô nhỏ, mục đích của đề tài là tìm ra những phương thức khai thác mới để phim tài liệu thu hút được đông đảo công chúng hơn. Do vậy, đề tài có hai nhiệm vụ chính. Một là đem đến một cái nhìn rộng rãi, tổng quát về thực trạng làm phim tài liệu trước đây đồng thời rút ra những kinh nghiệm từ những thiếu sót. Hai là nhìn nhận thành công bước đầu của một số phim tài liệu trong giai đoạn mới từ đó tìm hướng đi thích hợp cho sự phát triển của phim tài liệu. 3. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu đề tài Đề tài được nghiên cứu dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng. Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng chủ yếu là: Phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh, mô tả, phỏng vấn lấy ý kiến, khảo sát,… 4. Giới hạn đề tài. Đề tài “ Lời bình trong phim tài liệu – hướng khai thác mới” là đề tài có trọng tâm rõ ràng. Tuy nhiên, trong quá trình nghiên cứu, do hạn chế về nguồn tài liệu tham khảo cũng như giới hạn về mối quan hệ giao tiếp trong giới báo chí, hạn chế trong việc tìm tư liệu dẫn chứng, vì thế đề tài buộc phải giới hạn ở một phạm vi phù hợp. Trong quá trình phân tích thành công bước đầu của các tác phẩm tài liệu hiện nay, người viết chỉ chọn và tìm tài liệu được 2 tác phẩm: Mê Kông Ký sự, Ký sự hoả xa ( Film của Đài truyền hình thành phố Hồ Chí Minh – Hãng phim TFS thực hiện). 5. Kết cấu Đề tài gồm có 4 chương: Chương I: Tổng quan về tình hình Phim tài liệu trong giai đoạn trước. Tập trung khái quát thực trạng tình hình phim tài liệu trong những năm qua, tại sao thể loại này vẫn chưa thực sự hấp dẫn khán giả?Dựa trên cơ sở thực tế, người viết thấy việc thay đổi hướng khai thác phim tài liệu là điều cần thiết. Chương II: Vai trò của lời bình trong phim tài liệu. Nhấn mạnh vai trò quan trọng của lời bình đối với sự “sống còn” của phim tài liệu. Chương III. Phân tích một số ví dụ về phim tài liệu hiện nay. Chủ yếu nhấn mạnh đến sự thành công của hướng đi mới về lời bình trong phim tài liệu. So sánh, phân tích thông qua hai phim tài liệu tiêu biểu: MêKông Ký sự và Ký sự hoả xa. Chương IV: Đề xuất những phương thức tiếp cận mới đối với yếu tố lời bình trong phim tài liệu.