Luận văn Cuộc vận động xây dựng nông thôn mới huyện Nông Cống tỉnh Thanh Hóa (2009-2013)

ĐẠI H ỌC THÁI NGUYÊN TR ƯỜNG ĐẠI H ỌC S Ư PH ẠM NGÔ TH Ị HÀ CU ỘC V ẬN ĐỘNG XÂY D ỰNG NÔNG THÔN MỚI HUY ỆN NÔNG C ỐNG, T ỈNH THANH HÓA (2009 - 2013) LU ẬN V ĂN TH ẠC S Ĩ NHÂN V ĂN Thái Nguyên - 2015 ĐẠI H ỌC THÁI NGUYÊN TR ƯỜNG ĐẠI H ỌC S Ư PH ẠM NGÔ TH Ị HÀ CU ỘC V ẬN ĐỘNG XÂY D ỰNG NÔNG THÔN MỚI HUY ỆN NÔNG C ỐNG, T ỈNH THANH HÓA (2009 - 2013) Chuyên ngành: L ịch s ử Vi ệt Nam Mã s ố: 60.22.03.13 LU ẬN V ĂN TH ẠC S Ĩ NHÂN V ĂN Ng ười h ướng d ẫn khoa h ọc: TS. Nguy ễn Xuân Minh Thái Nguyên - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình nghiên c ứu: Cu ộc v ận động xây d ựng nông thôn m ới huy ện Nông C ống t ỉnh Thanh Hóa (2009- 2013) , dưới s ự hướng d ẫn của TS. Nguy ễn Xuân Minh là k ết qu ả nghiên c ứu c ủa cá nhân tôi. Các s ố li ệu nêu trong Lu ận v ăn là trung th ực. Nh ững ch ỗ sử dụng k ết qu ả nghiên c ứu c ủa các tác gi ả khác đều được tác gi ả trích d ẫn rõ ràng. Tôi xin ch ịu trách nhi ệm tr ước H ội đồng ch ấm Lu ận v ăn và Nhà tr ường về sự cam đoan này. Thái Nguyên, tháng 6 năm 2015 Tác gi ả Ngô Th ị Hà i LỜI C ẢM ƠN Tác gi ả xin bày t ỏ lòng bi ết ơn chân thành và sâu s ắc nh ất đến Nhà giáo Ưu tú – Ti ến s ĩ Nguy ễn Xuân Minh đã t ận tình h ướng d ẫn và động viên tinh th ần cho tác gi ả trong quá trình hoàn thành Lu ận v ăn. Tác gi ả xin c ảm ơn các th ầy giáo, cô giáo trong khoa L ịch s ử Tr ường ĐHSP – Đại h ọc Thái Nguyên, Phòng t ư li ệu Vi ện S ử học Vi ệt Nam, Th ư vi ện Qu ốc gia, Trung tâm h ọc li ệu, Th ư vi ện tr ường ĐHSP, đã t ạo điều ki ện để tác gi ả hoàn thành Lu ận v ăn này. Tác gi ả cũng xin bày t ỏ lòng c ảm ơn chân thành đến gia đình, b ạn bè, đồng nghi ệp đã động viên, giúp đỡ tác gi ả trong quá trình h ọc t ập và hoàn thành Lu ận v ăn này. Tác gi ả xin c ảm ơn nh ững đánh giá, nh ận xét c ủa H ội đồng khoa h ọc b ảo vệ Lu ận v ăn. Thái Nguyên, tháng 6 năm 2015 Tác gi ả Ngô Th ị Hà ii MỤC L ỤC Trang Lời cam đoan i Lời c ảm ơn ii Mục l ục iii Danh m ục bảng bi ểu iv Danh m ục các ch ữ vi ết t ắt v MỞ ĐẦU 1 1. Lí do ch ọn đề tài 1 2. L ịch s ử nghiên c ứu v ấn đề 3 3. Đối tượng, ph ạm vi nghiên cứu và nhi ệm vụ của đề tài 8 4. Ngu ồn tài li ệu và ph ươ ng pháp nghiên cứu 8 5. Đóng góp mới của Lu ận văn 9 6. Kết cấu của Lu ận văn 9 Ch ươ ng 1. KHÁI QUÁT HUY ỆN NÔNG C ỐNG TR ƯỚC CU ỘC VẬN ĐỘNG XÂY D ỰNG NÔNG THÔN M ỚI 11 1.1. V ị trí địa lí, điều ki ện t ự nhiên và các ngu ồn tài nguyên thiên nhiên 11 1.1.1. V ị trí địa lí 11 1.1.2. Điều ki ện t ự nhiên 11 1.1.3. Các ngu ồn tài nguyên thiên nhiên 14 1.2. Đặc điểm kinh t ế, xã h ội huy ện Nông C ống 16 1.2.1. Đặc điểm kinh t ế 16 1.2.2. Đặc điểm xã h ội 21 Ch ươ ng 2. CU ỘC V ẬN ĐỘNG XÂY D ỰNG NÔNG THÔN M ỚI Ở HUY ỆN NÔNG C ỐNG (2009 - 2013) 28 2.1. Ch ủ tr ươ ng c ủa Đảng, Nhà n ước v ề xây d ựng nông thôn m ới 28 iii 2.2. S ự v ận d ụng c ủa Đả ng bộ, Chính quy ền đị a ph ươ ng v ề xây d ựng nông thôn m ới 32 2.2.1. S ự v ận d ụng c ủa Đả ng b ộ, Chính quy ền t ỉnh Thanh Hóa 32 2.2.2. S ự v ận d ụng c ủa Đả ng b ộ, Chính quy ền huy ện Nông C ống và quá trình th ực hi ện Ch ươ ng trình xây d ựng nông thôn m ới 37 Ch ươ ng 3. NH ỮNG THÀNH T ỰU VÀ H ẠN CH Ế TRONG CU ỘC VẬN ĐỘ NG XÂY D ỰNG NÔNG THÔN M ỚI Ở HUY ỆN NÔNG CỐNG (2009 -2013) 55 3.1. Thành t ựu 55 3.1.1. S ản xu ất phát tri ển, thu nh ập c ủa ng ười dân được nâng cao 55 3.1.2. Đời s ống v ật ch ất, tinh th ần c ủa dân c ư nông thôn được nâng cao 58 3.1.3. K ết c ấu h ạ t ầng kinh t ế xã h ội được t ăng c ường 60 3.1.4. S ố tiêu chí đạt chu ẩn theo B ộ Tiêu chí Qu ốc gia v ề nông thôn m ới 63 được nâng lên 3.2. H ạn ch ế 72 KẾT LU ẬN 77 TÀI LI ỆU THAM KH ẢO 83 PH Ụ L ỤC 89 DANH M ỤC CÁC B ẢNG, BI ỂU Danh m ục các b ảng Trang Bảng 2.1. Danh sách 11 xã điểm xây d ựng nông thôn m ới t ỉnh Thanh 35 Hoá Bảng 2.2. Bộ máy t ổ ch ức th ực hi ện ch ươ ng trình 38 Bảng 2.3 . Tổng h ợp các xã đă ng kí ph ấn đấu đạt chu ẩn nông thôn m ới 47 đến n ăm 2015, định h ướng đến n ăm 2020 Bảng 3.1 . T ổng h ợp các tiêu chí xây d ựng nông thôn m ới đã đạt c ủa 65 toàn huy ện đến 12/2013 Bảng 3.2. Tổng h ợp k ết qu ả các tiêu chí nông thôn m ới đã đạt (Tính 68 đến tháng 12/2013) Bảng 3.3. Tổng h ợp k ết qu ả nông thôn m ới sau 5 n ăm th ực hi ện (Tính 69 đến tháng 12/2013) Bảng 3.4. Ti ến độ xây d ựng nông thôn m ới huy ện Nông C ống sau 5 70 năm 2009 - 2013 Bi ểu 3.1. Cơ c ấu ngu ồn l ực tài chính huy ện Nông C ống 61 iv DANH M ỤC CÁC T Ừ VI ẾT T ẮT TỪ VI ẾT T ẮT GI ẢI NGH ĨA BC Đ Ban Chỉ đạo UBND Ủy ban Nhân dân NTM Nông thôn m ới MTTQ Mặt tr ận T ổ quốc CNXH Ch ủ ngh ĩa xã h ội HĐND Hội đồng Nhân dân MTQG Mục tiêu Quốc gia TW Trung ươ ng QĐ Quy ết định NQ Ngh ị quy ết CP Chính ph ủ CNH - HĐH Công nghi ệp hóa, hi ện đại hóa KHKT Khoa h ọc k ĩ thu ật PTNT Phát tri ển nông thôn HTX Hợp tác xã THCS Trung h ọc c ơ s ở v MỞ ĐẦ U 1. Lí do ch ọn đề tài Trong l ịch s ử Vi ệt Nam, nông nghi ệp, nông thôn và nông dân luôn đóng vai trò to l ớn. Ch ủ t ịch H ồ Chí Minh đã t ừng nói: “ Vi ệt Nam là m ột n ước s ống v ề nông nghi ệp. N ền kinh t ế c ủa ta l ấy canh nông làm g ốc. Trong công cu ộc xây dựng n ước nhà, Chính ph ủ trông mong vào nông dân, trông c ậy vào nông nghi ệp m ột ph ần l ớn. Nông dân ta giàu thì n ước ta giàu. Nông nghi ệp ta th ịnh thì n ước ta th ịnh" [31, Tr. 542]. Kể t ừ khi th ực hi ện đường l ối đổ i m ới đấ t n ước (1986), d ưới s ự lãnh đạo c ủa Đả ng, n ền nông nghi ệp n ước ta đã đạt được nhi ều thành t ựu to l ớn; đời s ống nông dân có nh ững chuy ển bi ến rõ r ệt và di ện m ạo nông thôn có nhi ều thay đổ i. Ngày nay, kinh t ế nông thôn là b ộ ph ận quan tr ọng trong n ền kinh t ế qu ốc dân. Phát tri ển nông thôn, nâng cao đờ i s ống v ật ch ất và tinh th ần cho ng ười nông dân là nhi ệm v ụ chi ến l ược, là c ơ s ở để đả m b ảo ổn đị nh tình hình chính tr ị - xã h ội, s ự phát tri ển hài hoà và b ền v ững theo đị nh h ướng xã h ội ch ủ ngh ĩa c ủa đấ t n ước. Do v ậy, trong s ự nghi ệp công nghi ệp hóa- hi ện đạ i hóa đấ t nước, v ấn đề nông nghi ệp, nông thôn và nông dân luôn được Đả ng ta xác đị nh là nhi ệm v ụ quan tr ọng đặ c bi ệt c ả v ề t ổng k ết lí lu ận, th ực ti ễn và đầu t ư cho phát tri ển. Một trong nh ững ch ủ tr ươ ng quan tr ọng có t ầm chi ến l ược đặ c bi ệt quan tr ọng c ủa Đả ng và Nhà n ước nh ững n ăm g ần đây là xây d ựng nông thôn m ới. Ch ủ tr ươ ng này nh ằm c ụ th ể hóa vi ệc th ực hi ện Ngh ị quy ết H ội ngh ị l ần 7 BCH Trung ươ ng khóa X v ề nông nghi ệp, nông dân và nông thôn . Ch ươ ng trình m ục tiêu Qu ốc gia xây d ựng nông thôn m ới (MTQG XDNTM) đã được c ả hệ th ống chính tr ị và toàn b ộ xã h ội, nh ất là c ư dân nông thôn đồng tình tích cực đón nh ận. Thanh Hóa là một t ỉnh thu ộc khu v ực B ắc Trung B ộ. " Trong ti ến trình phát tri ển c ủa l ịch s ử Vi ệt Nam, xứ Thanh là m ột trong nh ững t ỉnh có v ị trí c ực kì 1 quan tr ọng, có truy ền th ống v ăn hóa lâu đờ i, là m ột trong nh ững cái nôi c ủa ng ười x ưa, n ơi s ản sinh ra nhi ều anh hùng hào ki ệt, là t ỉnh đấ t r ộng, ng ười đông, nhân dân có truy ền th ống đấ u tranh anh d ũng và c ần cù lao động” [32, Tr. 66 ]. Sau ngày đất n ước th ống nh ất, cùng v ới s ự phát tri ển chung c ủa c ả n ước, nông nghi ệp, nông dân, nông thôn c ủa t ỉnh đã đạt được nh ững thành t ựu đáng k ể: Nông nghi ệp có t ốc độ t ăng tr ưởng khá; k ết c ấu h ạ t ầng kinh t ế - xã h ội được t ập trung xây d ựng và c ủng c ố; đờ i s ống v ật ch ất và tinh th ần c ủa ng ười dân t ừng b ước được c ải thi ện; công tác xóa đói gi ảm nghèo, gi ải quy ết vi ệc làm thu được m ột s ố kết qu ả nh ất đị nh; h ệ th ống chính tr ị c ơ s ở được t ăng c ường, quy ền dân ch ủ được phát huy, an ninh chính tr ị, tr ật t ự an toàn xã h ội nông thôn được gi ữ v ững. Tuy nhiên, trong quá trình h ội nh ập và đổi m ới, c ũng đặ t ra nhi ều v ấn đề cần được gi ải quy ết: Ki ến trúc nông thôn phát tri ển t ự phát và thi ếu đị nh h ướng quy ho ạch, k ết c ấu h ạ t ầng kinh t ế - xã h ội ch ưa đáp ứng được yêu c ầu s ản xu ất và đời s ống, chênh l ệch v ề m ức s ống gi ữa thành th ị và nông thôn ngày càng xa... Cách nay 67 n ăm (1947-2014), khi l ần đầ u tiên vào th ăm t ỉnh Thanh Hóa, Ch ủ t ịch H ồ Chí Minh đã c ăn d ặn: "Thanh Hóa ph ải tr ở nên một t ỉnh ki ểu mẫu” (32,tr.65) . Th ực hi ện tâm nguy ện c ủa Ng ười, trong xây d ựng nông thôn mới, Đảng b ộ, chính quy ền t ỉnh Thanh đã đặt ra m ục tiêu đến n ăm 2015 đạ t 20% s ố xã (t ươ ng ứng v ới 117 xã) và đến n ăm 2020 đạ t 60% s ố xã (t ươ ng ứng với 344 xã) đạt chu ẩn nông thôn m ới. Đây là nhi ệm v ụ h ết s ức to l ớn và có nhi ều thách th ức. Nông C ống là huy ện thu ần nông n ằm ở phía Tây Nam t ỉnh Thanh Hóa. Từ xa x ưa cho t ới nay, trong dân gian đã l ưu truy ền câu ca: “Được mùa Nông Cống, s ống m ọi n ơi; mất mùa Nông C ống, tả t ơi mọi vùng”. Với g ần 90% dân số làm nông nghi ệp, v ươ n lên làm giàu t ừ đồ ng ru ộng, được tr ực ti ếp th ụ h ưởng nh ững chính sách c ủa Trung ươ ng, địa ph ươ ng, nh ững ng ười nông dân n ơi đây th ấm thía rõ s ự đổ i thay nh ờ chính sách c ủa Đả ng, Nhà n ước đố i v ới nông nghi ệp, nông dân và nông thôn. 2