Luận văn Nghệ thuật thể hiện nhân vật trong tiểu thuyết việt lam tiểu sử của Lê Hoan

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ---------- ∞*∞ ---------- PHẠM THỊ HỒNG XIÊM NGHỆ THUẬT THỂ HIỆN NHÂN VẬT TRONG TIỂU THUYẾT VIỆT LAM TIỂU SỬ CỦA LÊ HOAN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN THÁI NGUYÊN - 2009 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ---------- ∞*∞ ---------- PHẠM THỊ HỒNG XIÊM NGHỆ THUẬT THỂ HIỆN NHÂN VẬT TRONG TIỂU THUYẾT VIỆT LAM TIỂU SỬ CỦA LÊ HOAN Chuyên ngành: VĂN HỌC VIỆT NAM Mã số: 60.22.34 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS - TS. NGUYỄN HỮU SƠN THÁI NGUYÊN - 2009 . LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đối với PGS. TS Nguyễn Hữu Sơn ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn, dìu dắt và động viên tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa Sau Đại học và khoa Ngữ văn trƣờng Đại học Thái Nguyên đã nhiệt tình giảng dạy và chỉ bảo cho tôi trong suốt khoá cao học vừa qua. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn tới gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã luôn động viên tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Thái Nguyên, tháng 9 năm 2009 Học viên: Phạm Thị Hồng Xiêm . MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài......................................................................................... 1 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề.......................................................................... 2 3. Phạm vi đề tài............................................................................................ 12 4. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................ 13 5. Phƣơng pháp nghiên cứu........................................................................... 13 6. Những đóng góp của luận văn................................................................... 14 7. Cấu trúc của luận văn................................................................................ 14 NỘI DUNG Chƣơng 1: Tác giả, tác phẩm và vấn đề thể loại trong tiểu thuyết Việt Lam tiểu sử 1. Tác giả Lê Hoan......................................................................................... 15 2. Tác phẩm Việt Lam tiểu sử........................................................................ 23 2.1. Tên gọi.................................................................................................... 23 2.2. Vấn đề xác định tác giả Việt Lam tiểu sử............................................... 25 3. Vấn đề thể loại trong tiểu thuyết Việt Lam tiểu sử................................... 30 3.1. Khái niệm tiểu thuyết chƣơng hồi.......................................................... 30 3.2. Hoàn cảnh ra đời..................................................................................... 30 3.3. Đặc điểm thể loại................................................................................... 34 3.4. Tiểu thuyết Việt Lam tiểu sử - tiểu thuyết lịch sử đƣợc viết theo lối kết cấu chƣơng hồi........................................................................................ 36 3.4.1. Thể loại tiểu thuyết lịch sử................................................................. 36 3.4.2. Tiểu thuyết Việt Lam tiểu sử - tiểu thuyết lịch sử viết theo lối kết cấu chƣơng hồi............................................................................................. 36 Tiểu kết......................................................................................................... 39 . Chƣơng 2: Nhân vật trong tiểu thuyết Việt Lam tiểu sử - từ nguyên mẫu đến hình tƣợng văn học 2.1. Con đƣờng từ hiện thực đến các hình tƣợng văn học............................. 40 2.2. Các nhân vật nguyên mẫu trong tiểu thuyết Việt Lam tiểu sử................ 43 2.2.1. Lê Lợi từ nguyên mẫu lịch sử đến hình tƣợng văn học....................... 44 2.2.2. Hồ Quý Ly từ nguyên mẫu lịch sử đến hình tƣợng văn học............... 47 2.2.3. Nguyễn Trãi từ nguyên mẫu lịch sử đến hình tƣợng văn học............. 51 2.3. Những nét tƣơng đồng và khác biệt giữa nhân vật trong tiểu thuyết Việt Lam tiểu sử với các nhân vật trong lịch sử.................................................... 55 2.3.1. Những nét tƣơng đồng giữa nhân vật trong tiểu thuyết Việt Lam tiểu sử với các nhân vật trong lịch sử và nguyên nhân của sự tƣơng đồng......... 56 2.3.2. Những nét khác biệt giữa nhân vật trong tiểu thuyết Việt Lam tiểu sử với các nhân vật trong lịch sử và nguyên nhân của sự khác biệt............. 60 Tiểu kết.......................................................................................................... 68 Chƣơng 3: Nghệ thuật thể hiện nhân vật trong tiểu thuyết Việt Lam tiểu sử 3.1. Khái niệm nhân vật và vai trò của nhân vật trong tiểu thuyết chƣơng hồi.................................................................................................... 70 3.1.1. Khái niệm nhân vật.............................................................................. 70 3.1.2. Vai trò của nhân vật trong tiểu thuyết chƣơng hồi.............................. 71 3.2. Giới thuyết chung về nghệ thuật thể hiện nhân vật trong tiểu thuyết chƣơng hồi................................................................................................... 72 3.2.1. Vai trò của nghệ thuật thể hiện nhân vật trong tiểu thuyết chƣơng hồi..................................................................................................... 72 3.2.2. Nghệ thuật thể hiện nhân vật trong tiểu thuyết chƣơng hồi............... 73 3.2.3. Một số thủ pháp thể hiện nhân vật trong tiểu thuyết chƣơng hồi....... 74 3.3. Nghệ thuật thể hiện nhân vật trong tiểu thuyết Việt Lam tiểu sử của Lê Hoan........................................................................................................ 74 3.3.1. Nghệ thuật thể hiện hành động nhân vật và sự kiện.......................... 75 3.3.2. Nghệ thuật thể hiện tính cách nhân vật.............................................. 90 . 3.3.3. Nghệ thuật thể hiện ngôn ngữ nhân vật............................................. 98 Tiểu kết....................................................................................................... 108 KẾT LUẬN................................................................................................. 109 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................ 111 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Việt Lam tiểu sử (hay còn gọi Việt Lam xuân thu) là cách đặt tên của Lê Hoan. Đây là một cuốn tiểu thuyết chữ Hán đƣợc viết theo kiểu chƣơng hồi, có quy mô rộng lớn, phản ánh những biến cố lịch sử quan trọng trong những thời điểm lịch sử đặc biệt ở thế kỷ XV. Đó là sự nghiệp của đức Lê Thái Tổ gắn liền với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, ngƣời lãnh đạo nhân dân ta trƣờng kỳ kháng chiến chống giặc Minh xâm lƣợc. Tƣ tƣởng chủ đạo của cuốn tiểu thuyết Việt Lam tiểu sử vừa thể hiện đƣợc khát vọng độc lập, tôn phò chính thống, đề cao chính nghĩa, vừa khẳng định sức mạnh đoàn kết chiến đấu chống giặc ngoại xâm. 1.2. Sự ra đời của cuốn tiểu thuyết Việt Lam tiểu sử cùng với những đóng góp về giá trị nội dung và nghệ thuật đã góp phần làm nên giá trị của văn học trung đại nói riêng, thúc đẩy quá trình phát triển của văn xuôi Việt Nam nói chung. Xuất hiện trong vai trò là đại biểu cuối cùng của tiểu thuyết chƣơng hồi Việt Nam, Việt Lam tiểu sử của Lê Hoan đã đánh dấu những bƣớc phát triển về mặt thể loại của tiểu thuyết chƣơng hồi, để chuẩn bị cho sự ra đời của tiểu thuyết hiện đại có nguồn gốc từ phƣơng Tây. 1.3. Đọc Việt Lam tiểu sử, ấn tƣợng lớn nhất của tác phẩm chính là ở chỗ tác giả đã rất thành công trong việc đƣa các nhân vật lịch sử vào tác phẩm văn học thành những hình tƣợng nghệ thuật. Các nhân vật trong tác phẩm vừa bảo lƣu những đặc điểm vốn có thật trong lịch sử vừa đƣợc hƣ cấu, sáng tạo thành những nhân vật văn học chứ không đơn thuần là những nhân vật lịch sử. Trong con mắt của các nhà nghiên cứu lịch sử thì những nhân vật này là con ngƣời của lịch sử, còn đối với các nhà nghiên cứu văn học thì đó lại là những nhân vật văn học thực sự. Điều gì làm nên những ấn tƣợng ấy nếu nhƣ không phải là tài năng và tâm huyết, vốn sống của nhà văn Lê Hoan. Xét một cách Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 2 toàn diện, Việt Lam tiểu sử là một tác phẩm văn học đặc sắc. Trên thực tế, các tài liệu nghiên cứu, các bài viết về thiên tiểu thuyết này vẫn chƣa nhiều. Vì thế, tìm hiểu nghiên cứu tác phẩm trên phƣơng diện nghệ thuật thể hiện nhân vật là một việc làm cần thiết, nhằm có cái nhìn sâu sắc, thấu đáo và đúng đắn hơn những thành tựu, những đóng góp của tác giả, tác phẩm Việt Lam tiểu sử. Đó là những lý do thôi thúc ngƣời viết tìm hiểu về nghệ thuật thể hiện nhân vật trong tiểu thuyết Việt Lam tiểu sử của Lê Hoan. 2. Lịch sử vấn đề Tác phẩm Việt Lam tiểu sử còn có nhiều ý kiến chƣa thống nhất xung quanh vấn đề tác giả, văn bản. Căn cứ vào lời tựa của Việt Lam tiểu sử, những ý kiến đóng góp khoa học của các nhà nghiên cứu, chúng tôi cho rằng đây là tác phẩm của nhà văn Lê Hoan. Nhƣ đã nói ở trên, mặc dù Việt Lam tiểu sử là tác phẩm có nhiều giá trị nhƣng do nhiều yếu tố khách quan nên chƣa đƣợc quan tâm một cách đúng mức. Gần đây, Việt Lam tiểu sử đã thu hút đƣợc sự chú ý của nhiều nhà nghiên cứu. Qua khảo sát một số các bài viết, các công trình nghiên cứu, chúng tôi thấy các tác giả đã bắt đầu đi sâu nghiên cứu tìm hiểu về tác giả, tác phẩm Việt Lam tiểu sử, nhƣng tài liệu nghiên cứu và những bài viết về tác phẩm ở phƣơng diện là một tác phẩm văn học thì vẫn còn hạn chế. Có thể dẫn ra một số bài nghiên cứu sau. Trong Tạp chí Hán Nôm số 3 - 1997, nhà nghiên cứu Trần Nghĩa khi lập danh mục và phân loại tiểu thuyết chữ Hán Việt Nam đã xác định Việt Lam tiểu sử là cuốn tiểu thuyết lịch sử viết theo lối kết cấu chƣơng hồi do Vũ Xuân Mai biên soạn, Lê Hoan nhuận sắc. Không chỉ khẳng định về mặt thể loại, tác giả Trần Nghĩa còn tập trung dịch cuốn sách này trên cơ sở tham khảo nhiều ý kiến và các bản dịch khác nhau, để giúp bạn đọc có dịp tiếp cận với tiểu thuyết Việt Lam tiểu sử dƣới dạng hoàn chỉnh và đầy đủ nhất của nó đồng thời mong muốn cho nhiều bạn đọc đƣợc thƣởng thức một cuốn tiểu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 3 thuyết viết về giai đoạn lịch sử oai hùng của dân tộc mà trung tâm là cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Trên Tạp chí Văn học số 8 - 1999, nhà nghiên cứu Chƣơng Thâu có bài viết “Đọc Việt Lam xuân thu bản duy tân nghĩ về người khắc in, công bố và một vài nhân vật thời đại”. Trong bài nghiên cứu, tác giả Chƣơng Thâu không có chủ định phân tích cuốn Việt Lam tiểu sử xem giá trị sử học của nó nhƣ thế nào. Bởi vì, vấn đề này từ lâu giới nghiên cứu đã từng đề cập và xác định tác phẩm là một cuốn tiểu thuyết có nhiều phần hƣ cấu. Mục đích chính của nhà nghiên cứu cũng không phải đi tìm xem ai là tác giả của cuốn sách vì muốn xác định một cách chính xác thì cần phải có nhiều chứng cứ và nhiều thời gian, vấn đề ở chỗ ngƣời viết còn băn khoăn về ngƣời cho khắc in và công bố cuốn Việt Lam tiểu sử. Dƣ luận mấy chục năm gần đây vẫn cho Lê Hoan là một ngƣời phản bội, đứng trong hàng ngũ xâm lƣợc để chống lại tổ quốc. Nói đến Lê Hoan, ngƣời ta nhớ đến việc đàn áp cuộc khởi nghĩa Yên Thế. Đã có câu thơ “Giặc nhờ Đề Thám nổi công lao”. Câu thơ này ở trong một bài thơ trào phúng của Nguyễn Thiện Kế Vịnh Tổng đốc Hải Dương đã đƣợc triều đình phong đến chức Khâm sai, và hạ thêm lời kết luận rất gay gắt: Khâm sai mà vẫn hùa theo Pháp Nhục ấy còn vinh ở chỗ nào? Đó là những định kiến đã ăn sâu vào nếp nghĩ của nhân dân và đƣợc lƣu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác. Ngƣời ta cũng không phải dè dặt gì để xếp Lê Hoan vào hàng ngũ con ngƣời đứng về phía chống lại tổ quốc Việt Nam. Tác giả bài viết cũng cho biết rằng hiện nay chƣa thấy một tài liệu lịch sử và sử gia nào đánh giá nhân vật này một cách chính thức, nhƣng dƣ luận nhƣ vậy cứ thế truyền đi và cho đến bây giờ thì gần nhƣ đối với Lê Hoan vấn đề đã đƣợc an bài. Theo PGS. Chƣơng Thâu, chúng ta không có điều kiện và không thể đi ngƣợc lại những định kiến hầu nhƣ khó lay động, nhƣng khi đã Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 4 gặp một tác phẩm nhƣ Việt Lam tiểu sử, phải chăng chúng ta nên đặt ra một câu hỏi khác hơn? Từ đó, nhà nghiên cứu đã không đánh giá tác phẩm Việt Lam tiểu sử nhƣ một tác phẩm sử học mà chỉ xem nó đơn thuần là một cuốn “tiểu thuyết lịch sử”. Theo tác giả, bút pháp chủ yếu của Việt Lam tiểu sử là: “Theo kiểu chương hồi, cách diễn thuật miêu tả không hợp với nghệ thuật tiểu thuyết hiện đại, nhưng chủ đề, chủ ý của tác giả thì rõ ràng là rất được chân trọng. Tác giả muốn tô đậm cho những cử chỉ nghĩa khí, những sự tích anh hùng. Tư tưởng dân tộc, lòng tự hào, chí bất khuất, niềm tha thiết với vận mệnh tổ quốc là điều rõ ràng không thể nào phủ nhận được” [63,38]. Quan điểm này của Chƣơng Thâu góp phần nhấn mạnh, Việt Lam tiểu sử là một tác phẩm văn chƣơng thực sự. Dù nghệ thuật chƣa đạt đến đỉnh cao của tiểu thuyết hiện đại nhƣng nội dung rất có giá trị và đáng đƣợc chân trọng vô cùng. Tác giả của bài viết cũng bày tỏ những suy nghĩ của mình khi nghĩ đến những ngƣời hoạt động quốc sự ở nƣớc ta vào cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. Tình hình đất nƣớc lúc đó khiến cho các tờng lớp sĩ phu trở nên phân hóa sâu sắc. Một lớp đông đảo đã đứng hẳn vào hàng ngũ đối lập với kẻ thù, cũng có một số vì hoàn cảnh vì nhiều điều kiện này nọ phải hợp tác với kẻ địch. Trong số những con ngƣời phải ra hợp tác với chính quyền thực dân và đƣợc “mẫu quốc” dành cho khá nhiều sự ƣu đãi đến mức gây nhiều điều tiếng cho nhân dân nổi lên hai nhân vật là Hoàng Cao Khải và Lê Hoan. Thế nhƣng theo Chƣơng Thâu, Hoàng Cao Khải lại là tác giả của một số bài thơ hay và tƣ tƣởng, nhất là tƣ tƣởng yêu nƣớc thì lại rất rõ ràng, rất đáng đƣợc ghi nhận. Với Lê Hoan cũng vậy, nhà nghiên cứu cho rằng khi xem tác phẩm Việt Lam tiểu sử, chúng ta cũng nên chú ý lời tựa của Lê Hoan khi cho khắc in và công bố tác phẩm này. Đây là lời tác giả Việt Lam tiểu sử ca ngợi Lê Lợi “... Cần phải tường tận bản sắc anh hùng của Lê Thái Tổ. Khi thời cơ chưa đến thì thuận theo đạo trời yên tâm với mệnh, thương kẻ sĩ, yêu dân lành, giả cách Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 5 nhún nhường để khỏi nhận chức tước của triều ngụy. Lúc thời cơ đến thì dùng người hiền tài, dựa vào kẻ có năng lực, điều binh khiển tướng, tiêu diệt giặc Minh, khôi phục nước nhà. Trong 10 năm trù hoạch kinh dinh, không có một việc làm nào của ngài chứng tỏ ngài không phải là một vị quốc vương có trí, có nhân, có dũng. Nếu không phải ông vua độ lượng có thể như thế được chăng? Cuốn sách qua 60 hồi đã khái quát được quá trình Lê Thái Tổ dành lại đất nước. Tôi say sưa đọc đi đọc lại mấy lần, tưởng chừng như thấy hình bóng ngài hiện ra trên trang sách. Bất giác tôi cảm thấy phục lăn phục lóc” [63,66]. Thông qua lời tựa này, tác giả bài viết cho rằng chắc chắn Lê Hoan phải là một ngƣời có tâm huyết thì mới có thể nói lời kính phục thành thật và chất phát đến nhƣ vậy. Cũng trong bài viết, nhà nghiên cứu còn bày tỏ thái độ ngạc nhiên về trình độ và tƣ tƣởng của Lê Hoan khi theo dõi quá trình công bố cuốn sách này. Theo Chƣơng Thâu, chúng ta không thể nói Lê Hoan là ngƣời ít học bởi khi công bố Việt Lam tiểu sử Lê Hoan có nói rõ là ông tìm thấy đƣợc bản Việt Lam tiểu sử đầu tiên ở một gia đình (không nói rõ gia đình nào). Nhƣng ông cho rằng tác phẩm “chưa thật tinh xảo diệu kỳ” nên ông đã gia công “sửa sang trau chuốt”, phần sửa sang của ông cũng đƣợc nêu rõ ở một số điểm chú thích, xét ra phần lớn là hợp lý hợp tình, và chúng ta cũng phải thừa nhận Lê Hoan có một trình độ văn học nhất định. Thêm vào đó, chúng ta có thể chú ý câu cuối cùng của bài tựa. Lê Hoan viết rõ là ông “đặt tên sách là Việt Lam tiểu sử để phân biệt với chính sử”. Nhƣ vậy, ta lại thấy ông có cái nhìn đúng đắn với cuốn sách, với việc mình làm. Ông không cho đây là việc chép sử. Rõ ràng, Lê Hoan biết phân biệt lịch sử với tiểu thuyết, với sáng tác văn học. Ngoài ra, chúng ta còn có thể kết hợp quan tâm cả đến quá trình chỉnh lý cuốn sách này, bởi khi sửa chữa Việt Lam tiểu sử, Lê Hoan đã tìm ra cách đƣa thêm một số tác phẩm của ngƣời đƣơng thời (lúc nhà Trần, Hồ mất,... Lê Lợi khởi nghĩa). Ông chọn những bài thật là tiêu biểu nhƣ bài Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 6 Thuật hoài của Đặng Dung, hoặc bổ sung một số câu thơ từ Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi ở hồi thứ 39, để thêm phần hấp dẫn cho bản nguyên tác. Rõ ràng là ngƣời chỉnh lý, biên soạn, thực sự đồng cảm với tác giả. Con ngƣời nếu mang bản chất vô cảm, vô tình, hoặc quá nữa là “vô tổ quốc” thì không thể có cách thẩm văn và xử lý nhƣ vậy đƣợc. Kết thúc bài viết, tác giả Chƣơng Thâu bày tỏ suy nghĩ của mình. Ông cho rằng vấn đề có liên quan đến Lê Hoan chƣa thể kết luận một cách chính xác nhƣng phải chăng có thể đƣa ra một suy nghĩ để giúp cho sự nghiên cứu, sự bình luận đƣợc “văn hành công khí hơn”. Ý kiến của Chƣơng Thâu đã lƣu ý ngƣời đọc rằng việc đánh giá nhân vật lịch sử của chúng ta không thể cứ theo một định kiến, một thói quen, mà điều trƣớc nhất là phải có thật nhiều thật dồi dào tƣ liệu lịch sử. Công bằng hay bất công, chỉ có tƣ liệu mới là cơ sở vững chắc cho chúng ta đoán định. Và nhân vật Lê Hoan chính là một nhân vật lịch sử ở trong trƣờng hợp ấy. Trên Tạp chí Nghiên cứu lịch sử, số 58 (1 - 1964), nhà sử học Phan Huy Lê có bài viết “Tác phẩm Việt Lam xuân thu có giá trị về mặt sử liệu hay không?”. Vấn đề chính mà tác giả bài viết đề cập đến là bàn về giá trị sử liệu của tác phẩm Việt Lam tiểu sử. Nhà nghiên cứu sau khi đọc tác phẩm Việt Lam tiểu sử đã bày tỏ ấn tƣợng của mình: “Tôi có ấn tượng rằng tác giả là người đọc rộng biết nhiều. Để viết tác phẩm này, tác giả không những đã tham khảo nhiều sử sách trong nước, nhiều tập truyện trong dân gian, mà còn tham khảo cả một số sử sách Trung Quốc nữa” [31,34]. Sở dĩ tác giả bài viết có đƣợc những ấn tƣợng này là do trong quá trình theo dõi tác phẩm Việt Lam tiểu sử ông đã phát hiện ra một số nhân vật nhƣ Lê Thiện, Lê Trãi hoàn toàn không có trong chính sử của nƣớc ta mà chỉ thấy trong Minh sử, Minh sử kỷ sự bản mạt, Việt kiệu thư,... hay những định danh nhƣ Nghĩa An, Sinh Quyết,... cũng thƣờng ít dùng trong chính sử của ta, nhƣng lại đƣợc sử dụng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 7 phổ biến trong các bộ sử nhà Minh,... Ngoài ra một vài đoạn mô tả về vài vị trí, thành lũy nào đó, tuy thấy không ghi chép trong thƣ tịch xƣa của ta hay của nhà Minh, nhƣng lại phù hợp với địa thế và di tích ngày nay. Điều đó chứng tỏ tác giả Việt Lam tiểu sử còn sử dụng một số kiến thức về địa lý của mình để xây dựng tác phẩm. Tuy nhiên theo nhà sử học Phan Huy Lê, tác giả Lê Hoan có lẽ không phải là một nhà sử học và nhất là không nhằm viết một tác phẩm nghiên cứu về lịch sử, nên tác giả chỉ vay mƣợn một số cứ liệu lịch sử nào đó cho tác phẩm có cốt cách, màu sắc lịch sử mà thôi. Những cứ liệu lịch sử đó đã bị cắt xén, sắp xếp tuỳ ý theo một bố cục và cách trình bày xây dựng theo sự hƣ cấu của nhà văn. Rõ ràng trong Việt Lam tiểu sử, chỉ có một số tình tiết lịch sử nào đó nhƣ một số tên ngƣời, tên đất, một số năm tháng và số liệu là đƣợc tôn trọng nhƣng lại bị sắp xếp trong những tƣơng quan và diễn biến hoàn toàn do tác giả sáng tạo ra. Chính bởi vậy mà những tình tiết lịch sử cũng mất hết giá trị sử liệu của nó. Từ đó, tác giả bài viết