NGHIÊN CỨU SỰ TẠO PHỨC ĐƠN, ĐA PHỐI TỬ CỦA
MỘT SỐ NGUYÊN TỐ ĐẤT HIẾM NẶNG VỚI
L- METHIONIN VÀ AXETYLAXETON BẰAsen là nguyên tố độc hại có mặt trong nhiều loài hải sản. Dạng Asen
chính trong động vật biển là Asenobetan, một dạng muối Asen bậc bốn. Thực
tế Asen dường như có mặt khắp nơi trong quần thể động vật biển, tác động tới
sức khỏe của con người thông qua con đường ăn uống và đến đa số động vật
khác hoặc lên tất cả các sinh vật biển nói chung.
Vì thế, việc xác định hàm lượng Asen trong hải sản có ý nghĩa cực kỳ
quan trọng. Độc tính của Asen phụ thuộc rất nhiều vào dạng hóa học của nó,
nhìn chung, Asen ở dạng hợp chất Asen hữu cơ (Asen hữu cơ) ít độc hơn
dạng hợp chất Asen vô cơ (Asen vô cơ ). Chính vì vậy, nếu chỉ phân tích hàm
lượng Asen tổng số trong hải sản thì chưa cho được thông tin chính xác về
độc tính của Asen, do đó, việc định dạng và xác định chính xác hàm lượng
các dạng hóa học khác nhau của Asen tạo nên tổng hàm lượng Asen trong
một mẫu phân tích là rất cần thiết. Nó góp phần tích cực cho ngành xuất nhập
khẩu hải sản và chương trình an toàn thực phẩm quốc gia.
Hải sản là một nguồn thực phẩm vô cùng phong phú và đa dạng, chính
vì vậy, việc nghiên cứu phân tích, đánh giá được hết các dạng Asen trong tất
cả các hải sản là khó khăn, đòi hỏi nhiều thời gian. Trong phạm vi của luận
văn này, do thời gian có hạn, với mục tiêu đặt ra là, xác định hàm lượng Asen
tổng số, hàm lượng Asen hữu cơ và Asen vô cơ trong một số loài hải sản bằng
phương pháp trắc quang, một phương pháp đơn giản về thiết bị nhưng lại cho
kết quả đáng tin cậy do phép đo có nhiều ưu điểm cơ bản:
-Độ nhạy cao( C10-4-10-7mol/l, cỡ 1ppm), độ chọn lọc khá cao,
phân tích nhanh, thuận tiện trong phép phân tích nhiều đối tượng khác nhau.
-Xác dịnh được định tính, định lượng, xác định được cấu trúc ban đầu của
mẫu, dễ tự động hóa, đa năng ,thực thi do thiết bị phổ biến không đắt tiền.
Từ những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài:" Nghiên cứu xác định tổng
số và tổng dạng Asen trong một số hải sản bằng phương pháp trắc quang".
Nhiệm vụ đặt ra của đề tài để đạt được những mục tiêu trên là:
-Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng để đưa ra các điều kiện thích hợp
xác định hàm lượng Asen trong một số hải sản bằng phương pháp trắc quang.
-Xây dựng qui trình phân tích Asen với mẫu là hải sản.
-ứng dụng vào phân tích một số mẫu hải sản.
-Xác định hàm lượng tổng số, tổng dạng Asen trong một số hải sản.
-Kết luận được tính độc của Asen trong các mẫu hải sản đã phân tích.
Do thời gian có hạn, nên luận văn không tránh khỏi khiếm khuyết,
chúng tôi rất mong nhận đươc sự góp ý của thầy cô và các bạn đồng nghiệp.NG PHưƠNG PHÁP
CHUẨN ĐỘ ĐO pH
83 trang |
Chia sẻ: vietpd | Lượt xem: 3021 | Lượt tải: 2
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận văn Nghiên cứu xác định tổng số và tổng dạng asen trong một số hải sản bằng phương pháp trắc quang, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
–––––––––––––––––––
PHẠM THỊ THANH HỒNG
NGHIÊN CỨU XÁC ĐỊNH TỔNG SỐ VÀ
TỔNG DẠNG ASEN TRONG MỘT SỐ HẢI SẢN
BẰNG PHƢƠNG PHÁP TRẮC QUANG
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC HOÁ HỌC
THÁI NGUYÊN - 2009
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
–––––––––––––––––––
PHẠM THỊ THANH HỒNG
NGHIÊN CỨU XÁC ĐỊNH TỔNG SỐ VÀ
TỔNG DẠNG ASEN TRONG MỘT SỐ HẢI SẢN
BẰNG PHƢƠNG PHÁP TRẮC QUANG
Chuyên ngành: HOÁ PHÂN TÍCH
Mã số: 60.44.29
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC HOÁ HỌC
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS LÊ ĐỨC LIÊM
THÁI NGUYÊN - 2009
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu, kết quả của luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc công bố trong bất
kỳ tài liệu nào.
Thái Nguyên, tháng 11 năm 2009
Tác giả
Phạm Thị Thanh Hồng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
LỜI CẢM ƠN
Em xin chân thành cảm ơn TS. Lê Đức Liêm - Đại học Mỏ địa chất đã
giao đề tài, hƣớng dẫn khoa học và tạo điều kiện thuận lợi giúp em hoàn
thành luận văn này.
Với lòng biết ơn sâu sắc, em xin chân thành cảm ơn TS. Vũ Đức Lợi -
Phòng Khoa học và Kỹ thuật phân tích, Viện Hóa học đã hƣớng dẫn khoa
học, tận tình chỉ bảo, giúp đỡ em trong suốt quá trình làm luận văn.
Em cũng xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Lê Lan Anh và các anh chị
em thuộc phòng Khoa học và Kỹ thuật phân tích, Viện Hóa học đã giúp đỡ và
tạo điều kiện thuận lợi cho em trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Em xin chân thành cảm ơn Ban chủ nhiệm Khoa Hóa học, các thầy cô
giáo trong tổ bộ môn hóa học phân tích - Trƣờng Đại học Sƣ phạm - Đại học
Thái Nguyên đã dạy dỗ, tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ em trong suốt
quá trình học tập, và hoàn thành luận văn.
Tôi cũng xin chân thành cám ơn gia đình, bạn bè, ngƣời thân và đồng
nghiệp đã quan tâm, động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và
hoàn thành luận văn.
Thái Nguyên, ngày 25 tháng 9 năm 2009
Tác giả
Phạm Thị Thanh Hồng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................... 1
CHƢƠNG I: TỔNG QUAN .............................................................. 3
1.1.Khái quát về nguyên tố Asen....................................................... 3
1.1.1.Tính chất lí học của Asen ......................................................... 3
1.1.2. Tính chất hóa học của Asen và các hợp chất ............................ 5
1.1.2.1. Các phản ứng hóa học của nguyên tố Asen ........................... 5
1.1.2.2. Tính chất hóa học của các hợp chất của Asen. ...................... 6
1.2. Ứng dụng của Asen[6] ............................................................... 9
1.2. Các dạng Asen trong môi trƣờng biển: .................................... 10
1.2.1. Những dạng Asen trong nƣớc biển và nƣớc mạch bùn biển. .. 11
1.2.2. Các dạng Asen trong động vật biển ....................................... 12
1.2.3. Các dạng Asen trong mẫu trầm tích biển ............................... 13
1.3. Ảnh hƣởng của Asen đến sức khỏe [12]. .................................. 14
1.3.1. Tác động sinh hóa ................................................................. 14
1.3.2. Nhiễm độc cấp tính ............................................................... 15
1.3.3. Nhiễm độc mãn tính [12] ....................................................... 15
1.4. Các phƣơng pháp tách chiết và bảo quản mẫu trong phân tích các
dạng Asen. ...................................................................................... 18
1.4.1. Một số phƣơng pháp xử lý mẫu trƣớc khi phân tích [13,14]. . 19
1.4.2. Phƣơng pháp chiết và bảo quản các dạng Asen trong các mẫu
hải sản [13]. .................................................................................... 23
1.4.3. Ổn định và duy trì những dạng ban đầu của mẫu. .................. 26
1.5. Các phƣơng pháp phân tích Asen ............................................. 26
1.5.1. Phƣơng pháp đo hiện trƣờng với chất nhuộm thủy ngân
Bromua ........................................................................................... 26
1.5.2. Phƣơng pháp phát xạ nguyên tử cảm ứng cộng hƣởng plasma
(ICP- ASE) ..................................................................................... 27
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
1.5.3. Phƣơng pháp quang phổ hấp tụ nguyên tử kết hợp thiết bị sinh
khí Hiđrua ( HVG - ASS) . .............................................................. 27
1.5.4. Phƣơng pháp dùng vi khuẩn phát sáng. ................................. 28
1.5.5. Phƣơng pháp phân tích thể tích ............................................. 28
1.5.6. Phƣơng pháp cực phổ Von- Ampe hòa tan............................. 28
1.5.8. Phƣơng pháp trắc quang [4,5,10] ........................................... 29
CHƢƠNG II. THỰC NGHIỆM VÀ PHƢƠNG PHÁP .................... 33
2.1. Thiết bị, dụng cụ và hóa chất ................................................... 33
2.1.1. Thiết bị và dụng cụ ............................................................... 33
2.1.2. Hóa chất ................................................................................ 33
2.1.3. Chuẩn bị hóa chất và dung dịch chuẩn................................... 34
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu: ......................................................... 35
2.2.1.Phƣơng pháp xác định asen : .................................................. 35
2.2.2. Phƣơng pháp xử lý mẫu: ....................................................... 36
2.3. Đối tƣợng nghiên cứu: ............................................................. 37
2.4. Nội dung nghiên cứu. ............................................................... 37
2.4.1. Nghiên cứu các điều kiện tối ƣu để xác định asen bằng phƣơng
pháp đo quang: ............................................................................... 37
2.4.2. Xây dựng qui trình phân tích cho các đối tƣợng mẫu nghiên
cứu. ................................................................................................ 37
2.5. Lấy mẫu và bảo quản mẫu. ....................................................... 38
CHƢƠNG III. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN .................................. 39
3.1. Khảo sát các điều kiện tối ƣu cho quá trình tạo hợp chất màu... 39
3.1.1. Khảo sát phổ hấp thụ của thuốc thử: ...................................... 39
3.1.2. Khảo sát phổ hấp thụ của hợp chất màu ................................. 39
3.1.3. Khảo sát thời gian tối ƣu cho việc tạo hợp chất màu. ............. 41
3.1.4.Ảnh hƣởng của pH đến quá trình khử Asen ............................ 42
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3.1.5. Ảnh hƣởng của nồng độ chất khử (KI)tới độ hấp thụ quang(A)
cúa Asen ......................................................................................... 43
3.1.6. Ảnh hƣởng của nồng độ chất khử (Zn)tới độ hấp thụ quang(A)
cúa Asen ......................................................................................... 43
3.2. Ảnh hƣởng của các yếu tố khác tới sự tạo hợp chất màu ........... 45
3.2.1.Khảo sát ảnh hƣởng của thể tích thuốc thử. ............................ 46
3.2.2. Khảo sát ảnh hƣởng của thể tích mẫu. ................................... 47
3.2.3. Khảo sát ảnh hƣởng của các chất đến sự tạo hợp chất màu .... 49
3.2.4. Xây dựng đƣờng chuẩn xác định Asen. ................................. 50
3.2.5. Giới hạn phát hiện của phƣơng pháp ..................................... 51
3.3. Qui trình phân tích Asen tổng số. ............................................. 52
3.3.1 Khảo sát ảnh hƣởng của thành phần và nồng độ axit tới quá
trình vô cơ hóa mẫu. ....................................................................... 52
3.3.2 Khảo sát hiệu suất của quá trình vô cơ hóa mẫu. .................... 54
3.3.3. Quy trình phân tích Asen tổng số. ......................................... 56
3.3.4. Đánh giá độ chính xác của phƣơng pháp. .............................. 60
3.4. Phân tích dạng Asen hữu cơ và vô cơ. ...................................... 61
3.4.1 Quy trình phân tích các dạng Asen từ các mẫu hải sản. ......... 61
3.4.2. Kết quả phân tích dạng Asen vô cơ, dạng Asen hữu cơ trong một số
mẫu hải sản ………………………………………………………….…..….62
KẾT LUẬN .................................................................................... 67
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 69
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 1
MỞ ĐẦU
Asen là nguyên tố độc hại có mặt trong nhiều loài hải sản. Dạng Asen
chính trong động vật biển là Asenobetan, một dạng muối Asen bậc bốn. Thực
tế Asen dƣờng nhƣ có mặt khắp nơi trong quần thể động vật biển, tác động tới
sức khỏe của con ngƣời thông qua con đƣờng ăn uống và đến đa số động vật
khác hoặc lên tất cả các sinh vật biển nói chung.
Vì thế, việc xác định hàm lƣợng Asen trong hải sản có ý nghĩa cực kỳ
quan trọng. Độc tính của Asen phụ thuộc rất nhiều vào dạng hóa học của nó,
nhìn chung, Asen ở dạng hợp chất Asen hữu cơ (Asen hữu cơ) ít độc hơn
dạng hợp chất Asen vô cơ (Asen vô cơ ). Chính vì vậy, nếu chỉ phân tích hàm
lƣợng Asen tổng số trong hải sản thì chƣa cho đƣợc thông tin chính xác về
độc tính của Asen, do đó, việc định dạng và xác định chính xác hàm lƣợng
các dạng hóa học khác nhau của Asen tạo nên tổng hàm lƣợng Asen trong
một mẫu phân tích là rất cần thiết. Nó góp phần tích cực cho ngành xuất nhập
khẩu hải sản và chƣơng trình an toàn thực phẩm quốc gia.
Hải sản là một nguồn thực phẩm vô cùng phong phú và đa dạng, chính
vì vậy, việc nghiên cứu phân tích, đánh giá đƣợc hết các dạng Asen trong tất
cả các hải sản là khó khăn, đòi hỏi nhiều thời gian. Trong phạm vi của luận
văn này, do thời gian có hạn, với mục tiêu đặt ra là, xác định hàm lƣợng Asen
tổng số, hàm lƣợng Asen hữu cơ và Asen vô cơ trong một số loài hải sản bằng
phƣơng pháp trắc quang, một phƣơng pháp đơn giản về thiết bị nhƣng lại cho
kết quả đáng tin cậy do phép đo có nhiều ƣu điểm cơ bản:
-Độ nhạy cao( C 10
-4
-10
-7
mol/l, cỡ 1ppm), độ chọn lọc khá cao,
phân tích nhanh, thuận tiện trong phép phân tích nhiều đối tƣợng khác nhau.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 2
-Xác dịnh đƣợc định tính, định lƣợng, xác định đƣợc cấu trúc ban đầu của
mẫu, dễ tự động hóa, đa năng ,thực thi do thiết bị phổ biến không đắt tiền.
Từ những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài:" Nghiên cứu xác định tổng
số và tổng dạng Asen trong một số hải sản bằng phƣơng pháp trắc quang".
Nhiệm vụ đặt ra của đề tài để đạt đƣợc những mục tiêu trên là:
-Nghiên cứu các yếu tố ảnh hƣởng để đƣa ra các điều kiện thích hợp
xác định hàm lƣợng Asen trong một số hải sản bằng phƣơng pháp trắc quang.
-Xây dựng qui trình phân tích Asen với mẫu là hải sản.
-ứng dụng vào phân tích một số mẫu hải sản.
-Xác định hàm lƣợng tổng số, tổng dạng Asen trong một số hải sản.
-Kết luận đƣợc tính độc của Asen trong các mẫu hải sản đã phân tích.
Do thời gian có hạn, nên luận văn không tránh khỏi khiếm khuyết,
chúng tôi rất mong nhận đƣơc sự góp ý của thầy cô và các bạn đồng nghiệp.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 3
CHƢƠNG I:
TỔNG QUAN
1.1.Khái quát về nguyên tố Asen
1.1.1.Tính chất lí học của Asen
Asen hay còn gọi là thạch tín, là một á kim có màu xám kim loại, rất
giòn, kết tinh dạng tinh thể. Asen lần đầu tiên đƣợc Albertus Magnus (Đức)
viết về nó vào năm 1250. Asen là một Á kim gây ngộ độc mạnh.
Dƣới đây là một số thông số vật lí của Asen [33]:
Số hiệu nguyên tử: 33
Khối lƣợng nguyên tử: 74,2916 g.mol-1
Tỉ trọng: 5,7g.cm-3(ở 140C)
Điểm nóng chảy: 8140C(36atm)
Điểm sôi: 6150C
Bán kính vanderwaals: 0,139nm
Bán kính: 0,222 nm(-3); 0,047 nm(+5);
0,058 nm(+3)
Đồng vị: 8
Lớp vỏ điện tử: [Ar] 3d10 4s2 4p3
Năng lƣợng ion hóa thứ nhất: 947kJ. Mol-1
Năng lƣợng ion hóa thứ hai: 1798kJ. Mol-1
Năng lƣợng ion hóa thứ ba: 2376kJ. Mol-1
Thế tiêu chuẩn: -0,3V(As3+/As)
Asen có hai dạng thù hình là dạng kim loại và dạng không kim loại.
Dạng không kim loại của Asen khi làm ngƣng tụ dạng hơi, đó là chất
rắn màu vàng đuợc gọi là Asen vàng, tan trong CS2 cho dung dịch gồm những
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 4
phân tử As4. Ở nhiệt độ thƣòng, Asen vàng dƣới tác dụng của ánh sáng nó
chuyển nhanh sang dạng kim loại.
Dạng kim loại của Asen có màu trắng bạc, có cấu trúc giống phốt pho
đen, dẫn điện dẫn nhiệt nhƣng giòn, dễ nghiền thành bột, không tan trong CS2.
Asen phân bố rộng rãi trên vỏ trái đất với nồng độ trung bình khoảng
2mg/kg. Nó có mặt trong đá đất nƣớc không khí, và một số sinh vật. Asen có
thể tồn tại với 4 trạng thái oxi hóa: -3;0;+3;+5 [6].
Asen là nguyên tố cancofil dễ tạo sunfua với lƣu huỳnh, tạo hợp chất
với selen, telua và đặc biệt với đồng, niken, sắt, bạc,... . Có khoảng gần 140
khoáng vạt độc lập của Asen, trong đó 60% là Asenat và 35% là sunfua. Các
khoáng vật quan trọng nhất của Asen là: Asenopirit(FeAsS),
Ocpirmen(As2S3), Rialga(AsS)....Asenconf kết hợp các nguyên tố khác, thay
thế lƣu huỳnh trong các hợp chất nhƣ: Lơlingit( FeAs2), Smartina(As2Co), các
loại hợp chất này thƣờng tạo thành ở nhiệt độ thấp.
Nhờ quá trình chuyển hóa sinh học mà Asen còn tồn tại ở một số dạng
hữu cơ nhƣ MMA (Monomethylarsonic axit), DMA (Dimethylarsinous acid),
AsB (Asenobetaine), AsC (Asenochline), Asenosugars.....[32].
Asen là nguyên tố trong dãy chuyển tiếp,có tính chất hóa học gần giống
với nguyên tố đứng trên nó là phốt pho, có tính chất gần với kim loại hơn tính
á kim. Asen có hai đồng vị 75As (đồng vị bền) và 78As (đồng vị phóng xạvới
chu kỳ bán rã T1/2 = 26,8 giờ). Asen có bốn dạng biến thể gồm hai biến thể kết
tinh và hai biến thể ẩn tinh, trong đó bền vững là các dạng biến thể kết tinh
còn gọi là Asen dạng kim loại có màu xám bạc. Asen kim loại khi bị đốt
nóng đến 615,50C thì thăng hoa mà không qua giai đoạn nóng chảy, khi gặp
lạnh nó ngƣng tụ thành tinh thể tà phƣơng. Tuy nhiên, dƣới áp suất cao 35,8
atm nó nóng chảy ở nhiệt độ 814-8680C.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 5
Trong không khí, Asen kim loại dễ bị oxihóa thành As2O5 dạng bột màu
trắng, có mùi tỏi, rất độc đối với cơ thể sống.
Asen là một chất bán dẫn, dễ nghiền thành bột.. có thể tạo ra các hợp
chất bán dẫn của Asen nhƣ GaAs, có tính chất bán dẫn nhƣ Silic và
Gecmani.
1.1.2. Tính chất hóa học của Asen và các hợp chất
1.1.2.1. Các phản ứng hóa học của nguyên tố Asen
Asen là nguyên tố bán kim loại, có tính chất hóa học gần với tính chất
của á kim, cấu hình lớp vỏ điện tử hóa trị của Asen là 4s24p3, trong cấu hình
điện tử của Asen có sự tham gia của ocbital d , vì vậy, có khả năng mở rộng
vỏ hóa trị.
Trong các hợp chất Asen có ba giá trị số oxi hóa -3, +3, và +5, trong đó
số oxi hóa -3 rất đặc trƣng cho Asen.
Asen bền trong không khí khô, nhƣng bề mặt bị oxi hóa dần trong
không khí ẩm thành lớp xỉn màu đồng cuối cùng thành lớp vỏ màu đen bao
quanh nguyên tố. Khi đun nóng trong không khí, Asen bắt cháy tạo thành
Asen trioxit- thực tế là tetraasen hexaoxit As4O6, đun nóng trong oxi tạo thành
Asen pentoxit- thực tế là tetraasen đecaoxit As4O10 và As4O6.
Asen không phản ứng với nƣớc trong điều kiện thiếu không khí hoặc
các điều kiện thƣờng.
Ở dạng bột nhỏ, Asen bốc cháy trong khí clo tạo thành triclorua:
2As + 3Cl2 2AsCl3
Khi đun nóng Asen cũng tƣơng tác với brom, iot, lƣu huỳnh.
Asen đƣợc điều chế nhƣ kim loại, khi khử oxit của chúng bằng cacbon
hay hiđro sẽ cho phản ứng Asen kim loại. Khi đun nóng Asen trong không khí
Asen cháy tạo thành oxit, ngọn lửa màu xanh là As2O3. Nó không tác dụng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 6
với axit không có tính oxi hóa, nhƣng dễ dàng phản ứng với các axit HNO3,
H2SO4 đặc.
3 As + 5HNO3 + 2 H2O 3 H2SO4 + 5NO
Các halogenua đƣợc tạo ra khi Asen phản ứng với halogen, các hợp chất
này dễ bị thủy phân tạo axit tƣơng ứng trong môi trƣờng nƣớc.
3As + 5Cl2 + 2H2O 2H3AsO4 + 10HCl
Trong thời kỳ đồ đồng, Asen thƣờng đƣợc đƣa vào trong đồng thiếc để
làm cho hợp kim trở thành cứng hơn (gọi là " đồng thiếc Asen").
1.1.2.2. Tính chất hóa học của các hợp chất của Asen.
Có rất nhiều dạng khác nhau của dạng Asen vô cơ và Asen hữu cơ. Các
dạng quan trọng nhất có liên quan đến sức khỏe đƣợc đƣa ra trong
bảng1.1[2]:
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 7
Bảng 1.1. Một số dạng Asen vô cơ và Asen hữu cơ
Tên Công thức
As(III) vô cơ
Asen trioxit As2O3 hoặc As2O6
Axit asenơ H3AsO3
Asenit hay muối axit H3AsO3
Asen triclorua AsCl3
Asen(III) sunfua As2S3
As(V) vô cơ
Asen pentoxit As2O5
Asen asenic H3AsO4
Asenit, hay muối axit H3AsO4; H3AsO4
Asen (III) hữu
cơ
Axit monometylasonic CH3AsO(OH)2
Axit dimetylasinic (CH3)2AsO(OH)
Trimetylasin oxit (CH3)3AsO
Metylasin CH3AsH2
Đimetylasin (CH3)2AsH
Trimetylasin (CH3)3As
Axit asinilic
(axit p- aminobenzen asonic)
H2N-C6H4- AsO(OH)2
Cacbazan
(axit 4 - [aminocacbonylamino]-
phenylasonic
(OH)2OAs-C6H4-
NH(CO)NH2
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 8
Một số phản ứng đặc trƣng của As+3:
Các hợp chất As+3 phổ biến nhƣ As3S4, H3AsO3, AsCl3, As2O3,... đều tan
tốt trong axit HNO3 đặc nóng, NaOH, NH4OH, (NH4)2S và (NH4)2CO3.
As2O3 + 8HNO3 + 4H2O 2H3AsO3 + 3H2SO4 + 8NO
As2O3 + 3(NH4)2S 2(NH4)3AsS3
Cho khí H2S qua dung dịch AsCl3 có kết tủa màu vàng tƣơi là As2S3.
AsCl3 là một hợp chất quan trong của Asen, nó dễ bay hơi, dễ bị thủy phân
trong môi truờng nƣớc.
AsCl3 + 3H2O H3AsO3 + 3HCl
Khi khử H3AsO3 ta thu đƣợc khí Asin, có mùi tỏi rất độc.
H3AsO3 + 3Zn + 6HCl 3ZnCl2 + AsH3 + 3H2O
H3AsO3 + CuSO4 CuHAsO3 + H2SO4
CuHAsO3 có kết tủa màu vàng lục trong môi trƣờng kiềm, nó tan trong
dung dịch cho màu xanh.
CuHAsO3 + NaOH CuNaAsO3 + H2O
Một số phản ứng đặc trƣng của As+5:
Một số hợp chất quan trọng của As+5 nhƣ As2S5, H3AsO4, Ag3AsO4... .
Trong đó As2S5 không tan trong nƣớc và dung dịch HCl, nó chỉ tan trong
NaOH, HNO3 và NH4OH vì vậy dựa vào tính chất này có thể xác định Asen
bằng phƣơng pháp khối lƣợng.
As2S5 + 3(NH4)2S 2(NH4)3AsS4
Khi cho axit asenic tác dụng molidat amoni (NH4)2MoO4 trong môi
trƣờng axit HNO3 sẽ cho kết tủa màu vàng, muối này dùng để định tính và
định lƣợng Asen.
H3AsO4 + 12(NH4)2 MoO4 + 21HNO3 (NH4)3H4[As(Mo2O7)6] +
21NH4NO3 + 10H2O
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 9
Trong hợp chất này As+5 có vai trò ion trung tâm điển hình tạo phức dị
đa axit và phức dị đa axit này cũng có thể bị khử về phức dị đa màu xanh.
Một số phản ứng đặc trƣng của AsH3:
Trong hợp chất AsH3 , Asen thể hiện số oxi hóa -3, liên kết trong Asin là
liên kết cộng hóa trị, đây cũng là đặc điểm do cấu hình điện tử của Asen. Asin
là một khí độc, không màu, dễ bị phân hủy thành Asen nguyên tố trong môi
trƣờng không khí. Asin có nhiệt độ nóng chảy là - 1170C, nhiệt độ sôi là -
62
0
C. AsH3 thể hiện tính khử mạnh.
Tác dụng với H2SO4 loãng:
2AsH3 + 6H2SO4 6SO2 + As2O3 + 9H2O
Tác dụng với I2:
AsH3 + 4I2 + 4H2O H3AsO4 + 8HI
Một số phản ứng đặc trƣng đƣợc dùng trong phƣơng pháp trắc quang là
phản ứng tạo phức asin với đietyl đithiocacbamat bạc.
1.2. Ứng dụng của Asen[6]
Asen đƣợc biết đến và sử dụng rộng rãi tại Irăc và một vài nơi khác từ
thời cổ đại. Trong thời kì đồ đồng, Asen thƣờng đƣợc đƣa vào đồng thiếc để
làm cho hợp kim trở nên cứng hơn (gọi là "đồng thiếc Asen").
Albertus Magnus (1193-1280) là ngƣời đầu tiên tách đƣợc Asen nguyên
tố vào năm 125