Luận văn Thực hiện chính sách đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh Hà Nam

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN VIẾT TIẾN HOÀN THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ NÔNG NGHIỆP CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG HÀ NỘI, năm 2019 1 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN VIẾT TIẾN HOÀN THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ NÔNG NGHIỆP CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ NAM Ngành: Chính sách công Mã số: 8 34 04 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS. NGUYỄN TRỌNG XUÂN HÀ NỘI, năm 2019 2 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, những kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan. Tác giả luận văn Nguyễn Viết Tiến Hoàn 3 MỤC LỤC MỞ ĐẦU ...................................................................................................................................................................................... 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN ........... 7 1.1. Cơ sở lý luận ............................................................................................................................................................... 7 1.2. Cơ cở thực tiễn ..................................................................................................................................................... 11 1.3. Khái quát tình hình đào tạo nghề tại Việt Nam ................................................................ 13 1.4. Kinh nghiệm thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn ở một số địa phương ..................................................................................................................................... 19 Chương 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ NÔNG NGHIỆP CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ NAM TRONG NHỮNG NĂM QUA ..................................................... 35 2.1. Khái quát đặc điểm tỉnh Hà Nam. .................................................................................................... 35 2.2. Hệ thống đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn tỉnh Hà Nam .............................................................................................................................................................................................. 37 2.3. Thực trạng đào tạo và thực hiện chính sách đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn tỉnh Hà Nam ..................................................................................................... 40 2.4. Đánh giá thực trạng thực hiện chính sách đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn tỉnh Hà Nam. .................................................................................................... 52 Chương 3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ NÔNG NGHIỆP CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ NAM ................................................................ 57 3.1. Một số vấn đề đặt ra. .............................................................................. 58 3.2. Định hướng và giải pháp ........................................................................................................................... 59 3.3. Một số kiến nghị ................................................................................................................................................. 67 KẾT LUẬN ........................................................................................................................................................................... 72 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 4 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Diễn giải nội dung HTX Hợp tác xã LĐTBXH Lao động, Thương binh - Xã hội LĐNT Lao động nông thôn NN&PTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ODA Hỗ trợ phát triển chính thức UBND Ủy ban nhân dân TTKN Trung tâm Khuyến nông 2 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1. Số lượng cơ sở dạy nghề theo loại hình đào tạo ................................................ 13 Bảng 1.2. Số lượng và cơ cấu tuyển sinh học nghề theo cấp trình độ (giai đoạn 2012-2017) ............................................................................................................................................................... 15 Bảng 2.1. Phân bổ số lớp, học viên và kinh phí các lớp đào tạo nghề cho lao động nông thôn ......................................................................................................................................................... 41 Bảng 2.2. Phân loại đối tượng học viên (2012-2018) .............................................................. 42 Bảng 2.3. Kết quả học tập giai đoạn 2012-2018 ............................................................................ 44 Bảng 2.4. Tổ chức việc làm sau khóa học (2012-2018) ........................................................ 45 Bảng 2.5. Tổng hợp kết quả đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn (giai đoạn 2010-2018) ................................................................................................................................... 46 3 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Sau hơn 30 năm thực hiện đường đối đổi mới, dưới sự lãnh đạo của Đảng, nông nghiệp, nông dân, nông thôn nước ta đã đạt được thành tựu khá toàn diện và to lớn. Nông nghiệp tiếp tục phát triển với tốc độ khá cao theo hướng sản xuất hàng hoá, nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả; đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia; một số mặt hàng xuất khẩu chiếm vị thế cao trên thị trường thế giới. Kinh tế nông thôn chuyển dịch theo hướng tăng công nghiệp, dịch vụ, ngành nghề; các hình thức tổ chức sản xuất tiếp tục đổi mới. Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội được tăng cường; bộ mặt nhiều vùng nông thôn thay đổi. Đời sống vật chất và tinh thần của dân cư ở hầu hết các vùng nông thôn ngày càng được cải thiện. Xóa đói, giảm nghèo đạt kết quả to lớn. Hệ thống chính trị ở nông thôn được củng cố và tăng cường. Dân chủ cơ sở được phát huy. An ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được giữ vững. Vị thế chính trị của giai cấp nông dân ngày càng được nâng cao. Tuy nhiên, những thành tựu đạt được chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế và chưa đồng đều giữa các vùng. Nông nghiệp phát triển còn kém bền vững, tốc độ tăng trưởng có xu hướng giảm dần, sức cạnh tranh thấp, chưa phát huy tốt nguồn lực cho phát triển sản xuất; nghiên cứu, chuyển giao khoa học - công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực còn hạn chế. Việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế và đổi mới cách thức sản xuất trong nông nghiệp còn chậm, phổ biến vẫn là sản xuất nhỏ phân tán; năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng nhiều mặt hàng thấp. Công nghiệp, dịch vụ và ngành nghề phát triển chậm, chưa thúc đẩy mạnh mẽ chuyển dịch cơ cấu kinh tế và lao động ở nông thôn. Các hình thức tổ chức sản xuất chậm đổi mới, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển mạnh sản xuất hàng hoá. Nông nghiệp và nông thôn phát triển thiếu quy 1 hoạch, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội còn yếu kém, môi trường ngày càng ô nhiễm; năng lực thích ứng, đối phó với thiên tai còn nhiều hạn chế. Đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn còn thấp, tỉ lệ hộ nghèo cao, nhất là vùng đồng bào dân tộc, vùng sâu, vùng xa; chênh lệch giàu, nghèo giữa nông thôn và thành thị, giữa các vùng còn lớn, phát sinh nhiều vấn đề xã hội bức xúc. Những hạn chế, yếu kém trên có nguyên nhân khách quan và chủ quan. Nhận thức về vị trí, vai trò của nông nghiệp, nông dân, nông thôn còn bất cập so với thực tiễn; chưa hình thành một cách có hệ thống các quan điểm lý luận về phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn; cơ chế, chính sách phát triển các lĩnh vực này thiếu đồng bộ, thiếu tính đột phá; một số chủ trương, chính sách không hợp lý, thiếu tính khả thi nhưng chậm được điều chỉnh, bổ sung kịp thời. Đầu tư từ ngân sách nhà nước và các thành phần kinh tế vào nông nghiệp, nông dân, nông thôn còn thấp, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển. Tổ chức chỉ đạo thực hiện và công tác quản lý nhà nước còn nhiều bất cập, yếu kém; vai trò của các cấp uỷ, chính quyền và các đoàn thể quần chúng trong việc triển khai các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về nông nghiệp, nông dân, nông thôn ở nhiều nơi còn hạn chế. Xuất phát từ cơ sở lý luận và thực hiện trên, em chọn đề tài luận văn: Thực hiện chính sách đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh Hà Nam, với hy vọng góp một phần giải quyết những bất cập, hạn chế trong xây dựng chính sách đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn để từ đó nâng cao thu nhập và ổn định đời sống của người nông dân, góp phần xây dựng nông thôn mới phát triển bền vững. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đề tài Đào tạo nghề cho lao động nông thôn là một lĩnh vực còn mới, nhất là đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn, tuy vậy lĩnh vực đào tạo 2 nghề cũng được một số cơ quan, đơn vị và cá nhân quan tâm nghiên cứu và triển khai như: - Báo cáo công tác dạy nghề Việt Nam năm 2011 của Viện Nghiên cứu khoa học dạy nghề (thuộc Tổng cục dạy nghề - Bộ LĐTB-XH) đã nêu khái quát được hiện trạng và đưa ra các giải pháp chung cho công tác đào tạo nghề tại Việt Nam, tuy nhiên về lĩnh vực đào tạo nghề nông nghiệp thì mới sơ bộ đề cập đến kết quả mà chưa đề cập đến nguyên nhân cũng như phân tích các nghiên cứu có liên quan. - Báo cáo tổng quan về đào tạo nghề Việt Nam năm 2012 của Tổng cục dạy nghề - Bộ LĐTBXH được trình bày tại hội nghề khu vực về đào tạo nghề tại Việt Nam cũng chỉ nêu tổng quát của đào tạo nghề nói chung và các giải pháp xây dựng đội ngũ giáo viên dạy nghề, cơ sở dạy nghề và cơ chế tài chính cho công tác đào tạo nghề mà chưa đề cập đến phương thức thức đào tạo nghề cho lao động nông thôn. - Tác giả Nguyễn Tiến Dũng, nguyên Tổng Cục trưởng Tổng cục dạy nghề, Bộ LĐTBXH, với bài viết: “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn trong thời kỳ hôi nhập quốc tế” đăng trên website của Bộ LĐTBXH. Tác giả đã nêu ra một số kết quả bước đầu trong công tác đào tạo nghề cho lao động ở nước ta và đề cập đến một số hướng giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo nghề cho lao động. Những giải pháp mà tác giả đưa ra còn mang tính khái quát và chung chung. Bài viết có tính tham khảo cho những nghiên cứu về đào tạo nghề cho lao động nông thôn của từng địa phương cụ thể. - Nghiên cứu của tác giả Lã Thanh Tùng về đề tài "Những giải pháp cơ bản về phát triển đào tạo nghề ở tỉnh Ninh Bình giai đoạn 2012-2020" tập trung nghiên cứu về đào tạo nghề cho lao động ở tỉnh Ninh Bình và cũng có đề cập đến đào tạo nghề cho lao động nông thôn và nghề nông nghiệp, tuy nhiên nội dung đề cập đến đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn 3 còn nhiều hạn chế, chỉ nêu kết quả triển khai chứ chưa nghiên cứu và đề xuất được giải pháp cho đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn. - Tác giả Trần Thành Nam cứu về đề tài "Đào tạo nghề cho lao động nông thôn tỉnh Hà Tĩnh" tập trung đào tạo các nghề phù hợp với các đối tượng chính sách ưu đãi người có công với cách mạng, hộ nghèo, người tàn tật, người bị thu hồi đất canh tác; lao động thuộc diện hộ cận nghèo và các đối tượng lao động nông thôn khác ở khu vực nông thôn Hà Tĩnh, chưa chú trọng đến đào tạo nghề nông nghiệp cho toàn bộ các hộ nông dân trong toàn tỉnh. - Một trong những nghiên cứu mới gần đây nhất là của tác giả Võ Thanh Tùng (năm 2018) nghiên cứu đề tài về "Thực hiện chính sách đào tạo nghệ cho lao động nông thôn từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam". Đề tài đánh giá thực trạng việc thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại tỉnh Quảng Nam một cách toàn diện, đề xuất các giải pháp hợp lý, sát thực để hoàn thiện chính sách, nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn trong thời gian tới. Tuy nhiên đề tài cũng chỉ nghiên cứ về đào tạo nghề cho lao động nông thôn nói chung, chưa nghiên cứu chuyên sâu về đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn nói riêng. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Phân tích, đánh giá thực trạng công tác đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn tại tỉnh Hà Nam. Trên cơ sở đó đề xuất giải pháp hiệu quả cho công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại tỉnh Hà Nam trong thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về thực hiện đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn. 4