Thói quen vệ sinh răng miệng và tình trạng nhạy cảm ngà răng

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 2 * 2015 Nghiên cứu Y học Chuyên Đề Răng Hàm Mặt 157 * Học viên Cao học Khóa 2008-2010, Khoa RHM, Đại học Y Dược TP.HCM ** Học viên Cao học Khóa 2007-2009, Khoa RHM, Đại học Y Dược TP.HCM *** Bộ môn NKCS - Khoa RHM, Đại học Y Dược TP.HCM Tác giả liên lạc: Bùi Tuấn Anh ĐT: 0903707410 Email: btanh1@yahoo.com THÓI QUEN VỆ SINH RĂNG MIỆNG VÀ TÌNH TRẠNG NHẠY CẢM NGÀ RĂNG Bùi Tuấn Anh*, Nguyễn Thị Mai Phương**, Hoàng Đạo Bảo Trâm*** TÓM TẮT Mục tiêu: Nghiên cứu được thực hiện nhằm xác định mối liên quan giữa một số yếu tố về thói quen vệ sinh răng miệng và tình trạng nhạy cảm ngà răng. Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang mô tả thực hiện trên 871 người trưởng thành tại nội thành/ngoại thành thành phố Hồ Chí Minh, khảo sát một số đặc điểm về thói quen vệ sinh răng miệng bằng bảng câu hỏi phỏng vấn và khám lâm sàng đánh giá tình trạng nhạy cảm ngà bằng kích thích cọ xát và kích thích thổi hơi. Kết quả và Kết luận: Thói quen vệ sinh răng miệng có ảnh hưởng đến tình trạng nhạy cảm ngà răng: tỷ lệ nhạy cảm ngà cao ở nhóm chải răng theo chiều ngang, chải răng với lực mạnh, sử dụng tăm, thấp ở nhóm dùng bàn chải lông mềm, nhóm có thời gian chải răng kéo dài trên 3 phút, có thói quen thay bàn chải trong vòng 3 tháng. Kết quả không ghi nhận khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa nhóm đối tượng khác nhau về tần suất chải răng mỗi ngày và về khoảng cách thời gian chải răng sau bữa ăn. Nguy cơ nhạy cảm ngà ở nhóm đối tượng chải răng trong vòng 3 phút cao gấp 2,2 lần so với nhóm chải răng trên 3 phút [KTC 95%: 1,1-4,1]. Người chải răng với lực mạnh có nguy cơ nhạy cảm ngà cao gấp 1,6 lần so với người chải răng với lực trung bình hoặc lực nhẹ [KTC 95%: 1,1-2,5]. Từ khóa: nhạy cảm ngà, thói quen vệ sinh răng miệng. ABSTRACT ORAL CARE HABITS AND DENTINE HYPERSENSITIVITY Bui Tuan Anh, Nguyen Thi Mai Phuong, Hoang Dao Bao Tram * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 19 - Supplement of No 2 - 2015: 157 - 163 Objectives: The study was conducted to determine the relationship between oral care habits and dentine hypersensitivity. Methods: This cross-sectional study was perfomed on 871 adults in the urbal/rural of HCM city to survey some oral care habits by interviewing questionnaire and clinically examined the dentine hypersensitivity by applying tactile and evaporative stimuli. Results and Conclusions: The oral care habits had effects on the dentine hypersensitivity: the dentine hypersensitivity was higher in the groups with transversal brushing, strong force brushing, toothpick using habits, lower in the groups using soft brush, over 3 minutes-brushing, and renewing brush within 3 months. Any significant difference was recorgnized in considering on brush frequency and the interval time between brushing and meals. The risk of dentine hypersensitivity was 2.2 times higher in the groups brushing within 3 minutes than over 3 minutes-brushing [CI 95%: 1.1-4.1]. Strong force brushing subjects had 1.6 times dentine hypersensitivity risk in comparing to moderate or light force brushing [CI 95%: 1.1-2.5]. Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 2 * 2015 Chuyên Đề Răng Hàm Mặt 158 Key words: dentine hypersensitivity, oral care habits. ĐẶT VẤN ĐỀ Nhạy cảm ngà được định nghĩa là cơn đau chói diễn ra rất nhanh tại những vùng ngà bị lộ, dưới tác động của các dạng kích thích như: áp lực, nhiệt, bay hơi, cọ xát, thẩm thấu, hóa chất; mà không do bệnh lý nào khác của răng(1,3). Tình trạng này thường là kết quả của quá trình men răng bị mòn do tác động ăn mòn hóa học, mài mòn do tiếp xúc khớp cắn, và cọ mòn do ma xát với các yếu tố ngoại lai, hoặc bề mặt chân răng bị lộ do tụt nướu hoặc sau điều trị nha chu. Cảm giác đau nhói đặc trưng của nhạy cảm ngà chân răng xảy ra khi có kích thích cơ học, nhiệt độ, hóa chất hoặc áp lực thẩm thấu tác động lên vùng ngà răng bị lộ. Các khảo sát dịch tễ đã được thực hiện trên thế giới cho thấy nhạy cảm ngà là một tình trạng phổ biến. Các số liệu dịch tễ học ghi nhận có sự khác biệt về tỷ lệ nhạy cảm ngà trong quần thể người trưởng thành, giữa nam và nữ, và giữa các nhóm tuổi. Bên cạnh đó, nhiều yếu tố có thể có liên quan đến nhạy cảm ngà, như một số yếu tố nguy cơ hoặc yếu tố khởi phát. Đó có thể là các yếu tố về tình trạng của răng và nha chu, chế độ ăn uống, thói quen vệ sinh và chăm sóc răng miệng Người có mức độ vệ sinh răng miệng cao có biểu hiện mòn răng nhiều hơn. Tần suất chải răng mỗi ngày cao và chải răng theo chiều ngang có thể là các yếu tố liên quan đến tình trạng tụt nướu và tổn thương dạng hình chêm. Các yếu tố tham gia thúc đẩy quá trình mòn răng theo những cơ chế khác nhau cũng chính là các yếu tố liên quan đến tình trạng nhạy cảm ngà răng ngày càng phổ biến và xuất hiện ở người trẻ. Tại Việt Nam, một số nghiên cứu về tình trạng nhạy cảm ngà đã được thực hiện, trong đó có nghiên cứu của Tống Minh Sơn khảo sát tình trạng nhạy cảm ngà răng và một số yếu tố liên quan ở nhân viên công ty Bảo hiểm Nhân thọ tại Hà Nội(6). Nghiên cứu này được thực hiện nhằm xác định mối liên quan giữa một số yếu tố về thói quen vệ sinh răng miệng đối với tình trạng nhạy cảm ngà răng. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Nghiên cứu cắt ngang mô tả thực hiện từ 6/2013 đến 6/2014, khảo sát trên 871 người trưởng thành từ 18 tuổi trở lên sinh sống tại nội thành/ngoại thành thành phố Hồ Chí Minh. Tiêu chí chọn mẫu Từ 18 tuổi trở lên. Đang cư trú tại thành phố Hồ Chí Minh liên tục từ 24 tháng trở lên. Sức khỏe toàn thân và tâm thần ổn định. Đồng ý tham gia nghiên cứu. Có từ 20 răng trở lên không thuộc tiêu chí răng bị loại khỏi mẫu. Tiêu chí loại ra Đối với đối tượng nghiên cứu Không có khả năng tự trả lời câu hỏi hoặc đang điều trị tâm lý. Đang có thai hoặc cho con bú. Đang điều trị nhạy cảm ngà trong vòng 2 tuần. Đang dùng thuốc kháng viêm, giảm đau trong vòng 2 tuần. Trám răng, phẫu thuật nha chu, chỉnh nha trong vòng 3 tháng. Đối với răng nghiên cứu Răng sâu, bể/vỡ, có phục hồi lớn hơn 1/4 thân răng. Răng có phục hồi ở mặt ngoài hay vùng cổ răng. Răng chết tủy hoặc đã điều trị nội nha. Răng bọc mão hoặc mang các phần tựa của phục hình. Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 2 * 2015 Nghiên cứu Y học Chuyên Đề Răng Hàm Mặt 159 Phương tiện nghiên cứu Bảng câu hỏi: bao gồm 15 câu hỏi phỏng vấn về thông tin cá nhân và thói quen vệ sinh răng miệng. Phiếu khám: đánh giá tình trạng răng và nha chu và tình trạng nhạy cảm ngà trên tất cả các răng không nằm trong tiêu chí loại ra đối với răng nghiên cứu, không kể răng số 8. Bộ đồ khám: khay, gương, kẹp gắp, thám trâm. Đầu xịt hơi và máy nén hơi nha khoa. Các phương tiện và hóa chất vô trùng dụng cụ và sát khuẩn bề mặt. Phương pháp thu thập số liệu Hỏi bằng bảng câu hỏi soạn sẵn Khảo sát một số đặc điểm về thói quen vệ sinh răng miệng liên quan đến hiện tượng mòn răng và nhạy cảm ngà bằng phương pháp phỏng vấn trực tiếp từng người sử dụng bảng câu hỏi soạn sẵn. Khám lâm sàng Bệnh nhân được hướng dẫn chải sạch răng bằng bàn chải lông mềm và kem đánh răng thông thường, không có chất chống nhạy cảm ngà. Khám đánh giá tình trạng răng miệng tổng quát của bệnh nhân. Số liệu thu thập cho nghiên cứu được ghi nhận trên tất cả 28 răng trên hai cung hàm (trừ các răng khôn và các răng không đạt tiêu chuẩn đánh giá, bị loại khỏi mẫu). Nhạy cảm ngà được đánh giá bằng hai phương pháp là kích thích cọ xát và kích thích thổi hơi, ghi nhận mức độ nhạy cảm ngà theo thang điểm từ 0-3, dựa trên “Nguyên tắc thiết kế và thực hiện thử nghiệm lâm sàng về nhạy cảm ngà răng”(3). Phương pháp xử lý số liệu Bảng câu hỏi sau khi được thu thập sẽ được nhập và làm sạch bằng phần mềm Epi Data 3.2. Phân tích số liệu bằng phần mềm Stata 10. Thống kê mô tả: Các biến định tính được mô tả bằng tần số và tỷ lệ phần trăm. Các biến định lượng được mô tả bằng giá trị trung bình và độ lệch chuẩn. Thống kê phân tích Dùng phép kiểm χ² để so sánh tỷ lệ phần ptrăm của các biến định tính. Dùng kiểm định t, phép kiểm Anova để so sánh giá trị trung bình. Sử dụng mô hình hồi quy logistic đa biến để đánh giá mối liên quan giữa các yếu tố và nhạy cảm ngà. KẾT QUẢ Nghiên cứu khảo sát tình trạng nhạy cảm ngà răng và một số yếu tố liên quan, thực hiện từ tháng 6 năm 2013 đến tháng 6 năm 2014. Mẫu nghiên cứu gồm 871 người trưởng thành, tuổi từ 18 đến 79 (35,92 ± 12,43), trong đó có 625 người ở nội thành (71,8%) và 246 (28,2%) người ở ngoại thành thành phố Hồ Chí Minh. Khi xét tỷ lệ nhạy cảm ngà răng trên các nhóm đối tượng theo số lần chải răng hàng ngày, kết quả không ghi nhận khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa nhóm đối tượng chải răng 1 lần, 2 lần, và trên 2 lần mỗi ngày (Bảng 1). Bảng 1. Tỷ lệ nhạy cảm ngà răng xét theo tần suất chải răng hàng ngày. Tần suất chải răng ≤ 1 lần 2 lần > 2 lần p NCN K-NCN NCN K-NCN NCN K-NCN Nội thành 85,1% 14,9% 84,4% 15,6% 84,1% 15,9% >0,05 Ngoại thành 93,3% 6,7% 88,7% 11,3% 88,9% 11,1% >0,05 Tp HCM 86% 14% 85,9% 14,1% 84,8% 15,2% >0,05 Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 2 * 2015 Chuyên Đề Răng Hàm Mặt 160 Bảng 2. Tỷ lệ nhạy cảm ngà răng xét theo thời lượng mỗi lần chải răng. Thời lượng chải răng ≤ 1 phút 2 - 3 phút > 3 phút p NCN K-NCN NCN K-NCN NCN K-NCN Nội thành 87,7% 12,3% 89,8% 10,2% 64,3% 35,7% <0,05 Ngoại thành 91% 9% 89,8% 10,2% 64,3% 35,7% <0,01 Tp HCM 88,7% 11,3% 84,3% 15,7% 72,9% 27,1% <0,01 Khi khảo sát theo thời lượng mỗi lần chải răng, tỷ lệ nhạy cảm ngà thấp nhất ở nhóm chải răng kéo dài trên 3 phút, khác biệt có ý nghĩa thống kê ở cả nội thành, ngoại thành và trên toàn bộ mẫu (Bảng 2). Xét khoảng cách thời gian chải răng sau bữa ăn, kết quả nghiên cứu không ghi nhận khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa các nhóm có thời gian chải răng sau khi ăn dưới 60 phút và trên 60 phút (Bảng 3). Bảng 3. Tỷ lệ nhạy cảm ngà răng xét theo khoảng cách thời gian chải răng sau bữa ăn (%). Khoảng cách thời gian chải răng sau bữa ăn ≤ 60 phút > 60 phút p NCN K-NCN NCN K-NCN Nội thành 86,6% 13,4% 83,4% 16,6% >0,05 Ngoại thành 81,5% 18,5% 90% 10% >0,05 Tp HCM 86% 14% 85,7% 14,3% >0,05 Khi phân tích theo cách chải răng, kết quả cho thấy tỷ lệ nhạy cảm ngà ở nhóm chải răng theo chiều ngang cao hơn so với nhóm không chải răng theo chiều ngang, khác biệt có ý nghĩa thống kê ghi nhận được ở nội thành (p<0,005) và ở toàn bộ mẫu nghiên cứu (p<0,01). Không thấy khác biệt có ý nghĩa khi xét ở khu vực ngoại thành (Bảng 4). Bảng 4. Tỷ lệ nhạy cảm ngà răng xét theo cách chải răng. Cách chải răng Chải ngang Không chải ngang p NCN K-NCN NCN K-NCN Nội thành 86,2% 13,8% 74,2% 25,8% <0,005 Ngoại thành 90% 10% 88,9% 11,1% >0,05 Tp HCM 87% 13% 77% 23% <0,01 Khi xét về lực chải răng, tỷ lệ nhạy cảm ngà ở nhóm có thói quen chải răng với lực mạnh cao hơn so với nhóm đối tượng chải răng với lực trung bình hoặc lực nhẹ. Tuy nhiên, khác biệt có ý nghĩa thống kê chỉ ghi nhận được khi xét trên toàn bộ mẫu (Bảng 5). Bảng 5. Tỷ lệ nhạy cảm ngà răng xét theo lực chải răng. Lực chải răng Mạnh Trung bình Nhẹ p NCN K-NCN NCN K-NCN NCN K-NCN Nội thành 87% 13% 81,8% 18,2% 82,3% 17,7% >0,05 Ngoại thành 91,8% 8,2% 83,6% 16,4% 75% 25% >0,05 Tp HCM 88,7% 11,3% 82,2% 17,8% 81,7% 18,3% <0,05 Khi xét về độ cứng của lông bàn chải, tỷ lệ nhạy cảm ngà thấp nhất ở nhóm sử dụng bàn chải lông mềm, khác biệt có ý nghĩa thống kê ở ngoại thành và trên toàn bộ mẫu (Bảng 6). Bảng 6. Tỷ lệ nhạy cảm ngà răng xét theo độ cứng của lông bàn chải. Độ cứng lông bàn chải Cứng Trung bình Mềm p NCN K-NCN NCN K-NCN NCN K-NCN Nội thành 87,1% 12,9% 87,1% 12,9% 80,5% 19,5% >0,05 Ngoại thành 91,1% 8,9% 93,5% 6,5% 80,8% 19,2% <0,05 Tp HCM 88% 12% 89,3% 10,7% 80,6% 19,4% <0,01 Đối với thói quen thay bàn chải, nhóm đối tượng có thói quen thay bàn chải trong vòng 3 tháng có tỷ lệ nhạy cảm ngà thấp nhất, nhóm có thời gian thay bàn chải trên 6 tháng có tỷ lệ nhạy cảm ngà cao nhất, kết quả ghi nhận tương tự ở cả nội thành, ngoại thành, và khi xét trên toàn bộ mẫu nghiên cứu. Tuy nhiên, khác biệt không có ý nghĩa thống kê (Bảng 7). Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 2 * 2015 Nghiên cứu Y học Chuyên Đề Răng Hàm Mặt 161 Bảng 7. Tỷ lệ nhạy cảm ngà răng xét theo khoảng thời gian thay bàn chải Thời gian thay bàn chải 6 tháng p NCN K-NCN NCN K-NCN NCN K-NCN Nội thành 81,8% 18,2% 84% 16% 89,3% 10,7% >0,05 Ngoại thành 86,6% 13,4% 92% 8% 100% 0% >0,05 Tp HCM 83,5% 16,5% 86,6% 15,4% 90,1% 9,9% >0,05 Bảng 8. Tỷ lệ nhạy cảm ngà răng xét theo thói quen dùng tăm (%). Dùng tăm Không dùng tăm p NCN K-NCN NCN K-NCN Nội thành 85,9% 14,1 78,3% 21,7 <0,05 Ngoại thành 89,3% 10,7 87,5% 12,5 >0,05 Tp HCM 86,9% 13,1% 80,6% 19,4% <0,05 Khi đánh giá trên các nhóm đối tượng có và không có thói quen dùng tăm làm sạch vùng kẽ răng, kết quả ghi nhận tỷ lệ nhạy cảm ngà ở nhóm có thói quen dùng tăm luôn luôn cao hơn so với nhóm không dùng tăm, khác biệt có ý nghĩa thống kê ghi nhận được ở nội thành và khi xét trên toàn bộ mẫu nghiên cứu (Bảng 8). Mô hình hồi quy logistic đa biến phân tích đồng thời tất cả các biến số, có hiệu chỉnh và kiểm soát các yếu tố tuổi và giới, cho thấy một số yếu tố có liên quan có ý nghĩa với tình trạng nhạy cảm ngà răng, đó là thời lượng mỗi lần chải răng và lực chải răng. Nguy cơ nhạy cảm ngà biểu hiện ở nhóm đối tượng có thói quen chải răng nhanh trong vòng 3 phút cao gấp 2,2 lần so với nhóm đối tượng có thói quen chải răng trên 3 phút [KTC 95%: 1,1- 4,1]. Người chải răng với lực mạnh có nguy cơ nhạy cảm ngà cao gấp 1,6 lần so với người có thói quen chải răng với lực trung bình hoặc lực nhẹ [KTC 95%: 1,1-2,5]. BÀN LUẬN Nghiên cứu mô tả các tỷ lệ về một số đặc điểm về thói quen vệ sinh răng miệng, bao gồm tần suất chải răng trong ngày, thời lượng mỗi lần chải răng, khoảng cách thời gian chải răng sau bữa ăn, cách chải răng, lực chải răng, độ cứng của lông bàn chải, thời gian thay bàn chải mới, và thói quen làm sạch vùng kẽ răng bằng tăm. Đồng thời, kết quả nghiên cứu cho biết tỷ lệ nhạy cảm ngà răng ở các nhóm đối tượng, trong mối liên quan với các yếu tố này. Khi xét về tần suất chải răng trong ngày, đối tượng có thói quen chải răng 2 lần mỗi ngày chiếm tỷ lệ cao nhất, 63,5% ở nội thành, 86,6% ở ngoại thành, và 70% trên toàn bộ mẫu nghiên cứu. Tuy nhiên, kết quả không ghi nhận khác biệt có ý nghĩa thống kê về tỷ lệ nhạy cảm ngà giữa nhóm đối tượng chải răng 1 lần, 2 lần, và trên 2 lần mỗi ngày. Bên cạnh hiệu quả về vệ sinh răng miệng, tần suất chải răng, phối hợp cùng các yếu tố khác, có thể liên quan đến hiện tượng tụt nướu và mòn cổ răng. Tuy nhiên, theo một số tác giả, người có tần suất chải răng nhiều lần trong ngày thông thường lại là những đối tượng có ý thức và kiến thức về chăm sóc sức khỏe răng miệng. Trong nghiên cứu khảo sát trên học sinh điều dưỡng, Trần Thị Bích Thủy ghi nhận học sinh chải răng ≥ 3 lần/ngày có kiến thức về chải răng tốt hơn so với học sinh chải răng 1-2 lần/ngày(7). Khi khảo sát theo thời lượng mỗi lần chải răng, tỷ lệ nhạy cảm ngà thấp nhất ở nhóm chải răng kéo dài trên 3 phút, khác biệt có ý nghĩa thống kê ở cả nội thành, ngoại thành và trên toàn bộ mẫu. Trong nghiên cứu của Tống Minh Sơn thực hiện trên 155 nhân viên công ty bảo hiểm, tác giả không ghi nhận khác biệt có ý nghĩa về tỷ lệ nhạy cảm ngà giữa nhóm chải răng dưới 2 phút và nhóm chải răng từ 2 phút trở lên(6). Khi xét theo khoảng cách thời gian chải răng sau bữa ăn, kết quả trong nghiên cứu không ghi nhận khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa các nhóm có thời gian chải răng sau khi ăn dưới 60 phút và trên 60 phút. Kết quả này cũng tương tự kết quả nghiên cứu của Tống Minh Sơn, không ghi nhận khác biệt có ý nghĩa thống kê ở nhóm đối tượng Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 2 * 2015 Chuyên Đề Răng Hàm Mặt 162 có thời gian chải răng sau bữa ăn dưới 30 phút và trên 30 phút(6). Khi phân tích theo cách chải răng, tỷ lệ người chải răng theo chiều ngang chiếm trên dưới 90%. Tỷ lệ nhạy cảm ngà ở nhóm chải răng theo chiều ngang cao hơn so với nhóm không chải răng theo chiều ngang, khác biệt có ý nghĩa thống kê ghi nhận được ở nội thành và ở toàn bộ mẫu nghiên cứu; không thấy khác biệt có ý nghĩa khi xét ở khu vực ngoại thành. Tống Minh Sơn cũng ghi nhận tỷ lệ nhạy cảm ngà ở nhóm chải răng theo chiều ngang cao hơn so với nhóm chải răng theo chiều dọc, khác biệt có ý nghĩa thống kê(6). Thói quen chải răng theo chiều ngang được ghi nhận là một yếu tố bất lợi đối với mô răng và mô nha chu. Trong khi đó, một số nghiên cứu khảo sát thói quen chải răng ghi nhận tỷ lệ người có kiến thức về phương pháp chải răng Bass khá thay đổi: 53%(2) và 91%(4) ở học sinh tiểu học, 10% ở học sinh trung học cơ sở(5), 47,1% ở học sinh điều dưỡng tại thành phố Hồ Chí Minh(7). Tỷ lệ học sinh trung học có kiến thức chải răng đúng là 8%(5), tỷ lệ này là 28,2% trên học sinh điều dưỡng(7). Khi xét về lực chải răng, tỷ lệ nhạy cảm ngà ở nhóm có thói quen chải răng với lực mạnh cao hơn so với nhóm đối tượng chải răng với lực trung bình hoặc lực nhẹ. Tuy nhiên, khác biệt có ý nghĩa thống kê chỉ ghi nhận được khi xét trên toàn bộ mẫu. Đối với độ cứng của lông bàn chải, tỷ lệ nhạy cảm ngà thấp nhất ở nhóm sử dụng bàn chải lông mềm, khác biệt có ý nghĩa thống kê ở ngoại thành và trên toàn bộ mẫu. Khi xét về độ cứng của lông bàn chải, tỷ lệ nhạy cảm ngà thấp nhất ở nhóm sử dụng bàn chải lông mềm, khác biệt có ý nghĩa thống kê ở ngoại thành và trên toàn bộ mẫu. Yoshikazu và cộng sự thực hiện khám lâm sàng tình trạng tụt nướu, mòn cổ răng, nhạy cảm ngà và phỏng vấn thói quen hàng ngày của 104 đối tượng nghiên cứu người Nhật. Kết quả ghi nhận, không thấy sự khác biệt về tỷ lệ nhạy cảm ngà khi xét trong mối liên quan với thói quen hút thuốc và sử dụng thực phẩm có tính a-xít. Tuy nhiên, các tác giả này cũng ghi nhận có thể có mối liên quan giữa tình trạng kiểm soát mảng bám tốt ở các đối tượng chải răng 2-4 lần/ngày bằng bàn chải lông mềm và tình trạng nhạy cảm ngà răng(8). Đối với thói quen thay bàn chải, nhóm đối tượng có thói quen thay bàn chải trong vòng 3 tháng có tỷ lệ nhạy cảm ngà thấp nhất, nhóm có thời gian thay bàn chải trên 6 tháng có tỷ lệ nhạy cảm ngà cao nhất, kết quả ghi nhận tương tự ở cả nội thành, ngoại thành, và khi xét trên toàn bộ mẫu nghiên cứu. Trên thực tế, việc thay bàn chải đúng thời hạn cũng là một yếu tố có ý nghĩa, liên quan đến việc đổi hướng các nhóm lông bàn chải và mòn đầu lông bàn chải, cũng như mức độ sạch của bàn chải. Tuy nhiên, nghiên cứu không ghi nhận khác biệt không có ý nghĩa thống kê. Khi đánh giá trên các nhóm đối tượng có và không có thói quen dùng tăm làm sạch vùng kẽ răng, kết quả ghi nhận tỷ lệ nhạy cảm ngà ở nhóm có thói quen dùng tăm luôn luôn cao hơn so với nhóm không dung tăm, khác biệt có ý nghĩa thống kê ghi nhận được ở nội thành và khi xét trên toàn bộ mẫu nghiên cứu. Kết quả này cũng có ý nghĩa thực tiễn đối với việc tuyên truyền phương pháp làm sạch vùng kẽ răng tránh gây sang chấn, bảo vệ mô nha chu và mô răng. KẾT LUẬN Nghiên cứu khảo sát trên 871 người trưởng thành tại nội thành và ngoại thành thành phố Hồ Chí Minh, từ tháng 6 năm 2013 đến tháng 6 năm 2014. Kết quả nghiên cứu cho thấy thói quen vệ sinh răng miệng có ảnh hưởng đến tình trạng nhạy cảm ngà răng: - Tỷ lệ nhạy cảm ngà cao ở nhóm chải răng theo chiều ngang, c