Tiêu chuẩn quốc tế đối với tạp chí khoa học và việc vận dụng ở Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam

Tiêu chuẩn quốc tế đối với tạp chí khoa học và việc vận dụng ở Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam Ng« V¨n Vò(*) Tãm t¾t: T¹p chÝ khoa häc lµ n¬i c«ng bè, ®¨ng t¶i, phæ biÕn nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu, nh÷ng tri thøc míi cña c¸c nhµ khoa häc. ë ViÖt Nam, vÊn ®Ò n©ng cao chÊt l−îng vµ uy tÝn cña mét t¹p chÝ khoa häc lu«n lµ môc tiªu h−íng tíi trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn cña nhiÒu t¹p chÝ, trong ®ã cã c¸c t¹p chÝ khoa häc cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam. Bµi viÕt ph©n tÝch nh÷ng tiªu chuÈn quèc tÕ ®èi víi t¹p chÝ khoa häc; ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸i qu¸t thùc tr¹ng c¸c t¹p chÝ khoa häc cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam; trªn c¬ së ®ã ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p x©y dùng t¹p chÝ khoa häc cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam tiÕp cËn tiªu chuÈn quèc tÕ. Tõ khãa: T¹p chÝ khoa häc, Bµi b¸o khoa häc, ISI, Scopus, Tiªu chuÈn quèc tÕ Ngµy nay, qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ ®ang diÔn ra s©u réng cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ tri thøc, x©y dùng vµ ph¸t triÓn t¹p chÝ khoa häc theo tiªu chuÈn quèc tÕ lµ mét xu thÕ tÊt yÕu ë tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi.(∗)T¹p chÝ lµ mét trong c¸c kªnh th«ng tin quan träng ®Ó c«ng bè, giíi thiÖu c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu, øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ. C¸c t¹p chÝ khoa häc ë ViÖt Nam nãi chung vµ c¸c t¹p chÝ khoa häc cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam nãi riªng hiÖn ®ang trong qu¸ tr×nh ®æi míi h−íng ®Õn c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ, mµ môc tiªu cô thÓ ®−îc ®Ò cËp nhiÒu lµ ®−îc xÕp h¹ng trong hÖ thèng (∗) TS., T¹p chÝ Khoa häc x· héi ViÖt Nam; Email: [email protected] ISI(*) hay Scopus(**), hai hÖ thèng tiªu chuÈn ®−îc biÕt ®Õn réng r·i trong céng ®ång nghiªn cøu khoa häc. Theo c«ng bè trong B¸o c¸o trÝch dÉn t¹p chÝ n¨m 2014 cña TËp ®oµn truyÒn th«ng vµ xuÊt b¶n Thomson Reuters, ë ViÖt Nam ch−a cã t¹p chÝ khoa häc nµo ®−îc chÊp nhËn trong hÖ thèng ISI. So s¸nh ViÖt Nam víi mét sè (*) ISI (Institute for Science Information) lµ ViÖn Th«ng tin khoa häc ®−îc s¸ng lËp bëi nhµ khoa häc ng−êi Mü Eugene Garfield vµo n¨m 1960. ISI ®−îc Thomson Scientific & Healthcare mua l¹i n¨m 1992, lµ bé phËn cña TËp ®oµn truyÒn th«ng vµ xuÊt b¶n Thomson Reuters. ISI cung cÊp c¬ së d÷ liÖu toµn diÖn vÒ c¸c nghiªn cøu cã ¶nh h−ëng vµ quan träng nhÊt trªn thÕ giíi. (**) Scopus lµ mét bé phËn cña Elsevier (Science Direct) - tËp ®oµn xuÊt b¶n hµng ®Çu thÕ giíi, cung cÊp mét c¬ së d÷ liÖu ®å sé vÒ trÝch dÉn/tãm l−îc, nguån c¸c bµi b¸o/tµi liÖu khoa häc ®· ®−îc ph¶n biÖn. 16 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2015 quèc gia cã tr×nh ®é vµ ®iÒu kiÖn t−¬ng ®ång trong khu vùc §«ng Nam ¸ th× hä ®· v−ît xa vÒ sè t¹p chÝ ®−îc ISI xÕp h¹ng (Thailand cã 7 t¹p chÝ, Malaysia cã 10 t¹p chÝ, Philippines cã 7 t¹p chÝ vµ Singapore cã 58 t¹p chÝ) (Ph¹m ThÞ H¹nh, §Æng TrÇn Th−êng, 2014, tr.4). ë ViÖt Nam, viÖc thiÕu v¾ng c¸c t¹p chÝ ®−îc c«ng nhËn ë tÇm quèc tÕ ®· dÉn ®Õn hÖ qu¶ lµ, hÇu hÕt c¸c c¸c nhµ khoa häc ®Çu ngµnh trong n−íc ®Òu t×m kiÕm ®¨ng t¶i, c«ng bè nh÷ng thµnh qu¶ nghiªn cøu cña m×nh tr−íc céng ®ång c¸c nhµ khoa häc trªn c¸c t¹p chÝ quèc tÕ; ®ång thêi, c¸c t¹p chÝ ViÖt Nam rÊt khã kh¨n trong viÖc thu hót ®−îc c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cã gi¸ trÞ, nh÷ng tri thøc míi tõ c¸c nhµ khoa häc ë c¸c quèc gia trong khu vùc vµ thÕ giíi. §©y lµ mét th¸ch thøc lín, t¹o søc Ðp ®Ó c¸c t¹p chÝ khoa häc ë ViÖt Nam nãi chung vµ ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam nãi riªng ph¶i n©ng cÊp h−íng ®Õn c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c t¹p chÝ khoa häc ®ang trong nh÷ng b−íc ®Çu tiªn héi nhËp quèc tÕ víi môc tiªu lµ ®−îc xÕp h¹ng trong c¸c hÖ thèng tiªu chuÈn quèc tÕ nh− ISI hay Scopus. I. Tiªu chuÈn t¹p chÝ khoa häc theo chuÈn quèc tÕ MÆc dï vÉn cßn cã c¸c ý kiÕn kh¸c nhau, nh−ng ISI vµ Scopus vÉn lµ sè Ýt c¸c tæ chøc ph©n lo¹i chÊt l−îng t¹p chÝ cña c¸c c«ng tr×nh khoa häc ®−îc thõa nhËn vµ sö dông réng r·i trong céng ®ång khoa häc quèc tÕ. Tiªu chÝ ®¸nh gi¸ xÕp h¹ng t¹p chÝ khoa häc chuÈn quèc tÕ cña hai tæ chøc nµy cã nhiÒu ®iÓm t−¬ng ®ång. D−íi ®©y chóng t«i sÏ tr×nh bµy 8 tiªu chuÈn c¬ b¶n cña t¹p chÝ khoa häc chuÈn quèc tÕ. 1. XuÊt b¶n ®óng thêi h¹n XuÊt b¶n ®óng thêi h¹n lµ tiªu chuÈn c¬ b¶n cña mét t¹p chÝ. §©y lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu ®Ó ®−îc ISI, Scopus xem xÐt. TÝnh ®Þnh kú xuÊt b¶n t¹p chÝ thÓ hiÖn chÊt l−îng t¹p chÝ ë hai khÝa c¹nh: Møc ®é dåi dµo cña nguån bµi cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn liªn tôc cña t¹p chÝ; Møc ®é chuyªn nghiÖp trong tæ chøc ho¹t ®éng cña tßa so¹n ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nguån bµi t¹p chÝ (NguyÔn H÷u §¹t, 2014, tr.10). HÖ thèng ISI kh«ng chÊp nhËn c¸c t¹p chÝ xuÊt b¶n chËm trÔ so víi thêi h¹n cam kÕt. Scopus cã thÓ tõ chèi thÈm ®Þnh c¸c t¹p chÝ cã trªn 4 sè ph¸t hµnh chËm so víi thêi gian cam kÕt. 2. Héi ®ång biªn tËp Mét t¹p chÝ khoa häc cã uy tÝn ph¶i cã tÝnh ®a d¹ng quèc tÕ trong héi ®ång biªn tËp. Theo ISI, sù ®a d¹ng vÒ mÆt ®Þa lý cña c¸c thµnh viªn héi ®ång biªn tËp thÓ hiÖn søc ¶nh h−ëng ë tÇm quèc tÕ cña t¹p chÝ. T¹p chÝ ®¹t tiªu chuÈn nµy ®−îc ®¸nh gi¸ lµ cã tiÒm n¨ng tiÕp tôc xuÊt b¶n c¸c nghiªn cøu cã chÊt l−îng trong t−¬ng lai. Héi ®ång biªn tËp bao gåm ®éi ngò c¸c nhµ khoa häc cã uy tÝn thuéc nh÷ng quèc gia kh¸c nhau, trùc tiÕp tham gia vµo c«ng viÖc x¸c ®Þnh c¸c chñ ®Ò, néi dung cÇn trao ®æi, còng nh− thÈm ®Þnh vµ ®¸nh gi¸ b¶n th¶o. C¸c nhµ khoa häc nµy lµm viÖc theo mét quy tr×nh thèng nhÊt, chÆt chÏ, th−êng lµ ph¶n biÖn kÝn, ®Ó x¸c ®Þnh c¸c b¶n th¶o göi tíi cã héi ®ñ sù cÇn thiÕt vµ c¸c ®iÒu kiÖn (phæ biÕn tri thøc khoa häc hiÖn hµnh, møc ®é ®ãng gãp nÒn t¶ng tri thøc mang tÝnh chuÈn mùc...) ®Ó xuÊt b¶n hay kh«ng. 3. §éi ngò céng t¸c viªn viÕt bµi Yªu cÇu cña t¹p chÝ cã uy tÝn theo chuÈn quèc tÕ lµ ph¶i trë thµnh diÔn ®µn cña nh÷ng nhµ khoa häc cã uy tÝn trªn thÕ giíi. §©y lµ mét ®iÒu kiÖn quan träng, ph¶n ¸nh ®−îc vai trß vµ vÞ trÝ cña t¹p chÝ trong céng ®ång khoa häc trªn thÕ giíi. ViÖc mét t¹p chÝ khoa häc Tiªu chuÈn quèc tÕ 17 (nhÊt lµ t¹i c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn) th−êng xuyªn c«ng bè c«ng tr×nh cña c¸c t¸c gi¶ n−íc ngoµi sÏ chøng tá t¹p chÝ ®ã lµ diÔn ®µn ®èi víi c¸c nhµ khoa häc ë n−íc ngoµi, vµ v× vËy, cã c¬ së quan träng ®Ó kh¼ng ®Þnh ph¹m vi ¶nh h−ëng cña t¹p chÝ v−ît ra ngoµi l·nh thæ cña quèc gia ®ã. MÆt kh¸c, còng nhê viÖc c«ng bè c¸c c«ng tr×nh khoa häc cña c¸c t¸c gi¶ n−íc ngoµi mµ c¬ héi tiÕp nhËn nh÷ng th«ng tin vµ thµnh tùu nghiªn cøu míi, qu¸ tr×nh giao l−u khoa häc trªn ph¹m vi khu vùc vµ quèc tÕ ®èi víi c¸c nhµ khoa häc b¶n ®Þa trë nªn s©u s¾c vµ bÒn v÷ng h¬n. 4. §Þnh d¹ng bµi t¹p chÝ C¸c t¹p chÝ khoa häc cã uy tÝn trªn thÕ giíi ®Òu x©y dùng vµ phæ biÕn c¸c quy ®Þnh, yªu cÇu vÒ h×nh thøc ®èi víi c¸c bµi b¸o c«ng bè. Theo th«ng lÖ quèc tÕ, khi mét bµi b¸o khoa häc ®−îc ®¨ng trªn t¹p chÝ th−êng kÌm theo c¸c th«ng tin sau ®©y: - Dung l−îng (®é dµi) tèi ®a cña mét bµi b¸o: Yªu cÇu vÒ giíi h¹n dung l−îng cña mét bµi b¸o lµ quan träng vµ cÇn thiÕt, nhê ®ã t¹p chÝ chñ ®éng x¸c ®Þnh ®−îc sè l−îng c¸c bµi b¸o ®−îc c«ng bè trªn mçi sè xuÊt b¶n. Theo th«ng lÖ, c¸c t¹p chÝ th−êng ®−a ra giíi h¹n bµi viÕt theo ®¬n vÞ trang, kÌm theo c¸c quy ®Þnh vÒ khæ giÊy, kho¶ng c¸ch dßng, kho¶ng c¸ch lÒ, font vµ cì ch÷. Th«ng th−êng lµ kh«ng v−ît qu¸ 9.000 tõ. T¹p chÝ Journal of the History of Ideas quy ®Þnh cô thÓ: C¸c bµi b¸o ®−îc göi tíi ®Ó c«ng bè cã ®é dµi kh«ng v−ît qu¸ 9.000 tõ, bao gåm c¶ c¸c chó thÝch ch©n trang. - C¸c th«ng tin cña bµi b¸o: Mçi bµi b¸o cã ®Çy ®ñ th«ng tin: Ngµy tßa so¹n nhËn ®−îc bµi b¸o, ngµy ph¶n biÖn ®¸nh gi¸, yªu cÇu söa ch÷a l¹i bµi b¸o (nÕu cã), ngµy bµi b¸o ®−îc ®¨ng, tãm t¾t (nÕu bµi b¸o ®−îc viÕt b»ng c¸c ng«n ng÷ kh¸c tiÕng Anh th× cã tãm t¾t b»ng tiÕng Anh), c¸c m· sè ph©n lo¹i chuyªn ngµnh cña bµi b¸o, c¸c tõ khãa, tµi liÖu tham kh¶o, cam ®oan cña t¸c gi¶ (c«ng bè lÇn ®Çu, b¶n quyÒn) (TrÇn V¨n Nhung, 2012, tr.95). Cuèi bµi b¸o ®−a th«ng tin vÒ t¸c gi¶, bao gåm: Chøc danh khoa häc, n¬i lµm viÖc (cã thÓ kÌm theo ®Þa chØ n¬i lµm viÖc, ®iÖn tho¹i, th− ®iÖn tö), c¸c h−íng nghiªn cøu chÝnh, mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu tiªu biÓu cña t¸c gi¶. - ChØ dÉn tham kh¶o: ViÖc trÝch dÉn vµ thÓ hiÖn trÝch dÉn trong c«ng tr×nh nghiªn cøu lµ cÇn thiÕt vµ b¾t buéc. C¸c t¹p chÝ khoa häc quèc tÕ ®Òu yªu cÇu c¸c t¸c gi¶ ph¶i tr×nh bµy trÝch dÉn ®Çy ®ñ vµ ®ång thêi theo 2 h×nh thøc sau: trÝch dÉn cuèi bµi (endnotes) vµ trÝch dÉn trùc tiÕp, ch©n trang (footnotes). TÊt c¶ c¸c t¹p chÝ khoa häc cã uy tÝn trªn thÕ giíi ®Òu ®−a ra c¸c quy ®Þnh rÊt chi tiÕt vÒ quy c¸ch miªu t¶ t−¬ng øng víi mçi lo¹i tµi liÖu kh¸c nhau nh−: s¸ch, phÇn/ch−¬ng s¸ch; bµi t¹p chÝ; b¸o c¸o khoa häc trong kû yÕu; luËn ¸n, luËn v¨n khoa häc, hay b¸o c¸o khoa häc... - Ng«n ng÷ th«ng tin th− viÖn vÒ bµi viÕt: Do tiÕng Anh lµ ng«n ng÷ chñ yÕu cña céng ®ång nghiªn cøu khoa häc quèc tÕ nªn trong qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh t¹p chÝ, ISI yªu cÇu ng«n ng÷ chuÈn ¸p dông cho c¸c th«ng tin th− viÖn bµi viÕt (bao gåm: tªn bµi b¸o, tªn t¸c gi¶, tãm t¾t bµi viÕt, tõ khãa, tµi liÖu trÝch dÉn, tµi liÖu tham kh¶o) ph¶i dïng ng«n ng÷ tiÕng Anh. ISI th−êng chØ tËp trung thÈm ®Þnh c¸c t¹p chÝ ®−îc xuÊt b¶n toµn bé b»ng tiÕng Anh. ChØ cã mét sè Ýt t¹p chÝ ®−îc ISI thÈm ®Þnh b»ng ng«n ng÷ kh¸c nh−ng th«ng tin th− viÖn vÒ bµi viÕt ph¶i b»ng tiÕng Anh. 5. Néi dung t¹p chÝ Theo c¸c quy chuÈn cña ISI, tªn t¹p chÝ cÇn ph¶i thÓ hiÖn th«ng tin s¸t víi 18 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2015 lÜnh vùc mµ t¹p chÝ bao phñ: T¹p chÝ cã nh¾m ®Õn ®éc gi¶ quèc tÕ hay kh«ng. T¹p chÝ cã ph¶n ¸nh ®−îc bèi c¶nh nghiªn cøu khoa häc thÕ giíi hay kh«ng. Néi dung cña t¹p chÝ ph¶i lµm phong phó thªm c¬ së d÷ liÖu hay bæ sung cho chñ ®Ò/lÜnh vùc nµo ®ã. T¹p chÝ ph¶i bæ sung cho phÇn néi dung cßn thiÕu cña mét ngµnh hay mét lÜnh vùc cô thÓ. ISI cã mét khèi l−îng d÷ liÖu trÝch dÉn lín s½n cã vµ ®−îc theo dâi hµng ngµy, ®éi ngò thÈm ®Þnh cña ISI cã kh¶ n¨ng rÊt tèt trong viÖc ph¸t hiÖn c¸c chñ ®Ò/lÜnh vùc míi trong khoa häc. Tªn bµi b¸o vµ phÇn tãm t¾t ph¶i ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ néi dung tæng qu¸t cña bµi b¸o. 6. Ph¶n biÖn Ph¶n biÖn ®−îc ISI xem lµ mét tiªu chuÈn quan träng cña t¹p chÝ khoa häc quèc tÕ. ChÊt l−îng néi dung cña mét t¹p chÝ phô thuéc nhiÒu vµo chÊt l−îng cña ph¶n biÖn. ISI thÈm ®Þnh chÊt l−îng mét t¹p chÝ trªn c¬ së xem xÐt t¹p chÝ ®ã cã ¸p dông ph¶n biÖn ®Ó ®¸nh gi¸ sù phï hîp vÒ néi dung cña c¸c b¶n th¶o göi ®¨ng, ®é tin cËy cña ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu, tÝnh nguyªn thñy cña kÕt qu¶ nghiªn cøu, sù ®Çy ®ñ th«ng tin cña c¸c tµi liÖu trÝch dÉn trong bµi viÕt. Th«ng th−êng mét bµi b¸o cã Ýt nhÊt 2 chuyªn gia ph¶n biÖn, thùc hiÖn mét c¸ch ®éc lËp, Èn danh víi t¸c gi¶. Trong quy tr×nh xuÊt b¶n t¹p chÝ khoa häc, Elsevier x¸c ®Þnh râ: c«ng t¸c ph¶n biÖn/thÈm ®Þnh cña chuyªn gia lµ mét kh©u thiÕt yÕu cña c«ng t¸c xuÊt b¶n c¸c c«ng tr×nh khoa häc, vµ lµ mét trong nh÷ng nÒn t¶ng c¨n b¶n cña ho¹t ®éng khoa häc. Theo sè liÖu thèng kª, th«ng th−êng sè l−îng c¸c c«ng tr×nh khoa häc ®−îc c«ng bè trªn c¸c t¹p chÝ khoa häc cã uy tÝn chØ kho¶ng 20% - 30% trªn tæng sè c¸c c«ng tr×nh ®−îc göi ®Õn, thËm chÝ ë t¹p chÝ British Medican Journal th× con sè nµy chØ kho¶ng 10%. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ c«ng ®o¹n ®äc ph¶n biÖn t¹i c¸c t¹p chÝ uy tÝn trªn thÕ giíi th−êng tõ chèi kho¶ng kh«ng d−íi 70% sè l−îng c¸c c«ng tr×nh ®−îc göi tíi. 7. TrÝch dÉn ISI x©y dùng mét c¬ së d÷ liÖu thu thËp tÊt c¶ c¸c trÝch dÉn ®Õn c¸c bµi b¸o ®−îc xuÊt b¶n, c¶ t¹p chÝ trong hÖ thèng ISI vµ t¹p chÝ ch−a ®−îc ISI liÖt kª. ISI sö dông d÷ liÖu vÒ trÝch dÉn ®Ó ®¸nh gi¸ tÇm ¶nh h−ëng vµ quan träng cña c¸c t¹p chÝ. ViÖc sö dông d÷ liÖu trÝch dÉn ®Ó ®¸nh gi¸ tÇm ¶nh h−ëng cña c¸c t¹p chÝ ®−îc ISI gi¶i thÝch vµ xem xÐt cÈn träng. Theo ISI, ph−¬ng ph¸p nµy chØ cã ý nghÜa khi xem xÐt c¸c t¹p chÝ trong cïng ngµnh. C¸c ph©n tÝch d÷ liÖu trÝch dÉn ®−îc ®Þnh l−îng qua c¸c tham sè cô thÓ sau: - Tæng sè trÝch dÉn (Total Citations): Lµ sè liÖu vÒ tæng c¸c trÝch dÉn ®Õn c¸c bµi b¸o cña mét t¹p chÝ trong mét kho¶ng thêi gian. ISI thùc hiÖn viÖc thu thËp c¸c trÝch dÉn theo nguyªn t¾c kh«ng trïng l¾p (vÝ dô trong mét bµi b¸o, t¸c gi¶ trÝch dÉn 5 lÇn cïng mét nguån bµi nµo ®ã th× trÝch dÉn ®èi víi bµi b¸o nµy chØ tÝnh lµ mét lÇn). Tham sè nµy ®−îc ISI sö dông ®Ó ®¸nh gi¸ xÕp h¹ng c¸c t¹p chÝ. Nh×n chung c¸c t¹p chÝ cã tæng sè trÝch dÉn cµng cao th× cã ¶nh h−ëng cµng lín (TrÇn M¹nh TuÊn, 2012, tr.142). - HÖ sè ¶nh h−ëng (IF): HÖ sè ¶nh h−ëng cña mét t¹p chÝ lµ sè lÇn trÝch dÉn trung b×nh cña nh÷ng bµi b¸o khoa häc mµ t¹p chÝ ®ã ®· c«ng bè 2 n¨m tr−íc. HÖ sè nµy thay ®æi theo tõng n¨m. IF cña t¹p chÝ T trong n¨m N ®−îc tÝnh b»ng tû sè A/B, trong ®ã A lµ tæng sè lÇn trÝch dÉn, tÝnh trong tÊt c¶ c¸c Ên phÈm cña n¨m N ®Õn c¸c bµi ®¨ng trªn T trong hai n¨m liªn tiÕp ngay tr−íc n¨m N, vµ B lµ tæng sè c¸c bµi ®¨ng Tiªu chuÈn quèc tÕ 19 trªn T trong hai n¨m nµy. VÝ dô, nÕu trong hai n¨m 2012 vµ 2013, t¹p chÝ T ®¨ng tÊt c¶ 100 bµi b¸o, vµ cã 250 lÇn c¸c bµi trong sè 100 bµi nµy cña T ®−îc trÝch dÉn trong tÊt c¶ c¸c bµi ë c¸c t¹p chÝ, héi nghÞ cña n¨m 2014, th× IF cña T trong n¨m 2014 sÏ lµ 250/100=2,5. IF ®−îc dïng cho nhiÒu môc ®Ých, nh−: cho biÕt uy tÝn vµ sù ph¸t triÓn cña t¹p chÝ, lµ c¨n cø ®Ó nhµ khoa häc chän t¹p chÝ göi bµi, nhµ qu¶n lý dïng ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ nghiªn cøu cña c¸c nhµ khoa häc, c¬ së ®Ó xÐt gi¶i th−ëng, cÊp duyÖt kinh phÝ. IF cßn ®−îc dïng ®Ó ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng khoa häc cña c¸c khoa, tr−êng ®¹i häc vµ viÖn nghiªn cøu, ®o hiÖu qu¶ khoa häc cña c¸c quèc gia. - ChØ sè H (H - index): N¨m 2005, nhµ vËt lý ng−êi Mü Jorge Hirsch cña §¹i häc California, thµnh phè San Diego, bang California ®· ®−a thªm chØ sè H ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c kÕt qu¶ khoa häc vµ lµm c¬ së so s¸nh ®ãng gãp khoa häc cña c¸c nhµ khoa häc kh¸c nhau (trong cïng lÜnh vùc). Theo Jorge Hirsch, mét nhµ khoa häc cã chØ sè H nÕu trong sè N c«ng tr×nh cña «ng ta cã H c«ng tr×nh khoa häc (H < N) cã sè lÇn trÝch dÉn cña mçi bµi ®¹t ®−îc tõ H trë lªn. Nh− vËy, chØ sè H chøa ®ùng ®−îc c¶ hai th«ng tin: sè l−îng (sè c¸c bµi b¸o ®−îc c«ng bè) vµ chÊt l−îng, tÇm ¶nh h−ëng (sè lÇn ®−îc c¸c nhµ khoa häc kh¸c trÝch dÉn) cña ho¹t ®éng khoa häc. 8. Néi dung trùc tuyÕn Kh¶ n¨ng tù giíi thiÖu vÒ m×nh cña mét t¹p chÝ ph¶n ¸nh phÇn nµo chÊt l−îng vµ sù phï hîp cña t¹p chÝ ®èi víi céng ®ång nghiªn cøu quèc tÕ. §iÒu nµy còng ph¶n ¸nh tham väng cña mét t¹p chÝ trong viÖc h−íng tíi céng ®ång nghiªn cøu quèc tÕ. C¸c t¹p chÝ ph¶i cã website riªng cña m×nh hoÆc hÖ thèng chÊp nhËn bµi trùc tuyÕn (online submission system); ®ång thêi c¸c th«ng tin trªn website cÇn ph¶i ®−îc cËp nhËt gièng nh− b¶n in cña t¹p chÝ giÊy. II. Thùc tr¹ng vµ c¸c gi¶i ph¸p x©y dùng t¹p chÝ cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam theo tiªu chuÈn quèc tÕ 1. Thùc tr¹ng c¸c t¹p chÝ cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam hiÖn nay C¸c t¹p chÝ KHXH cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam ra ®êi hÇu hÕt g¾n bã chÆt chÏ víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c viÖn nghiªn cøu chuyªn ngµnh thuéc ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam. HiÖn nay, ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam cã 34 t¹p chÝ khoa häc, trong ®ã 01 t¹p chÝ xuÊt b¶n riªng biÖt b»ng tiÕng Anh (Vietnam’s Socio- Economic Development), kú h¹n xuÊt b¶n 3 th¸ng/kú. Cã 5 t¹p chÝ trong sè 33 t¹p chÝ xuÊt b¶n b»ng tiÕng ViÖt cã xuÊt b¶n phÈm phiªn b¶n 2 b»ng tiÕng Anh (xem b¶ng d−íi). TT Tªn t¹p chÝ C¬ quan xuÊt b¶n Chu kú xuÊt b¶n 1 Vietnam Social Sciences ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam 2 th¸ng / kú 2 Vietnam Economic Review ViÖn Kinh tÕ vµ ChÝnh trÞ ThÕ giíi 1 th¸ng / kú 3 Philosophy ViÖn TriÕt häc 3 th¸ng / kú 4 Social Sciences Information Review ViÖn Th«ng tin KHXH 3 th¸ng/kú 5 European Studies Review ViÖn Nghiªn cøu Ch©u ¢u 1 n¨m / kú 20 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2015 Nh− vËy, hµng n¨m, ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam ®· xuÊt b¶n gÇn 300 sè t¹p chÝ. Víi sè l−îng t¹p chÝ nãi trªn cïng khèi l−îng Ên phÈm c«ng bè hµng n¨m, c¸c t¹p chÝ khoa häc cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam ®ãng vai trß rÊt quan träng trong viÖc c«ng bè c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc kh«ng chØ cña c¸c nhµ nghiªn cøu trong ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam, mµ cña c¶ giíi nghiªn cøu vÒ KHXH vµ nh©n v¨n trong vµ ngoµi n−íc. C¸c t¹p chÝ ®a ngµnh, chuyªn ngµnh cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam lµ diÔn ®µn ®Ó trao ®æi, tranh luËn khoa häc, qu¶ng b¸ kiÕn thøc vÒ KHXH vµ nh©n v¨n, giíi thiÖu kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ KHXH vµ nh©n v¨n ViÖt Nam víi b¹n bÌ thÕ giíi. Dùa trªn c¸c tiªu chuÈn cña ISI còng nh− c¸c tæ chøc khoa häc cã uy tÝn trªn thÕ giíi, cã thÓ thÊy c¸c t¹p chÝ khoa häc cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam hiÖn nay cã nh÷ng −u ®iÓm nh− sau: Thø nhÊt, c¸c t¹p chÝ ®· x¸c ®Þnh râ chøc n¨ng, nhiÖm vô, t«n chØ, môc ®Ých, ph¹m vi bao qu¸t. HÇu hÕt c¸c t¹p chÝ ®Òu cã thÓ lÖ bµi ®¨ng trªn t¹p chÝ víi c¸c yªu cÇu: chØ c«ng bè lÇn ®Çu kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn t¹p chÝ, kh«ng göi ®ång thêi mét b¶n th¶o tíi t¹p chÝ kh¸c; tr×nh bµy th− môc tµi liÖu tham kh¶o theo quy ®Þnh hiÖn hµnh (th−êng lµ theo quy ®Þnh cña Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o), cã tãm t¾t bµi viÕt vµ tõ khãa... Thø hai, hÇu hÕt c¸c t¹p chÝ ®· biªn so¹n phÇn tiÕng Anh ®èi víi th«ng tin th− môc vÒ t¹p chÝ, môc lôc vµ phÇn tãm t¾t c¸c bµi nghiªn cøu trªn mçi sè xuÊt b¶n. Thø ba, c¸c t¹p chÝ tu©n thñ kh¸ nghiªm ngÆt vÒ kú h¹n xuÊt b¶n theo ®¨ng ký. C¸c bµi viÕt ®−îc c«ng bè ®· cung cÊp nh÷ng th«ng tin chÝnh vÒ t¸c gi¶, chøc danh khoa häc, c¬ quan c«ng t¸c. Thø t−, mçi t¹p chÝ ®· x©y dùng cÊu tróc thèng nhÊt cho c¸c phÇn, môc, chuyªn môc ®èi víi mçi sè ®−îc xuÊt b¶n nh»m cè g¾ng ph¶n ¸nh ®−îc mét c¸ch ®Çy ®ñ nhÊt c¸c th«ng tin míi, tiªu biÓu nhÊt cña ngµnh, lÜnh vùc khoa häc liªn quan mËt thiÕt tíi t«n chØ môc ®Ých cña t¹p chÝ. C¸c t¹p chÝ ®Òu chó träng tíi viÖc h×nh thµnh mét phong c¸ch, s¾c th¸i riªng trªn xuÊt b¶n phÈm cña m×nh. Bªn c¹nh c¸c kÕt qu¶ ®¸ng ghi nhËn nªu trªn, theo c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ, c¸c t¹p chÝ KHXH cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam cßn nhiÒu h¹n chÕ, bÊt cËp nh− sau: Mét lµ, ch−a cã t¹p chÝ nµo x©y dùng vµ tu©n thñ mét c¸ch nghiªm ngÆt quy tr×nh ®äc ph¶n biÖn cña chuyªn gia ®èi víi c¸c bµi b¸o ®−îc c«ng bè, v× thÕ chÊt l−îng cña c¸c bµi nghiªn cøu cßn h¹n chÕ. Hai lµ, c¸c t¹p chÝ ch−a x©y dùng ®−îc héi ®ång biªn tËp cã sù tham gia cña c¸c nhµ khoa häc n−íc ngoµi. Sè l−îng t¸c gi¶ lµ c¸c nhµ khoa häc n−íc ngoµi c«ng bè bµi viÕt trªn c¸c t¹p chÝ cßn rÊt khiªm tèn. Ba lµ, c¸c t¹p chÝ ch−a thùc sù quan t©m tíi c«ng t¸c xuÊt b¶n trùc tuyÕn, còng nh− ch−a dµnh nh÷ng nguån lùc æn ®Þnh ®Ó ®Èy m¹nh c«ng t¸c ph¸t hµnh, phæ biÕn mét c¸ch kÞp thêi, thuËn tiÖn ®Õn c¸c tæ chøc khoa häc, c¸c nhµ nghiªn cøu mét c¸ch réng r·i trªn thÕ giíi. Bèn lµ, hÇu hÕt c¸c t¹p chÝ tr×nh bµy ®Þnh d¹ng ch−a theo quy chuÈn quèc tÕ chung vÒ h×nh thøc, nh− nh÷ng th«ng tin vÒ t¸c gi¶, ngµy nhËn b¶n th¶o, ngµy duyÖt ®¨ng, tãm t¾t, tõ khãa, cì ch÷... Thùc tr¹ng trªn cho thÊy, c¸c t¹p chÝ KHXH thuéc ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam ch−a tiÕp cËn theo nh÷ng tiªu chuÈn quèc tÕ c¬ b¶n. Do vËy, theo chóng t«i, trong nh÷ng n¨m tíi, c¸c t¹p Tiªu chuÈn quèc tÕ 21 chÝ khoa häc thuéc ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng thay ®æi vµ b−íc ph¸t triÓn ®ét ph¸, nh»m h−íng tíi môc tiªu n©ng cao chÊt l−îng xuÊt b¶n theo quy chuÈn chung cña c¸c t¹p chÝ uy tÝn trªn thÕ giíi, gãp phÇn lµm cho nÒn KHXH n−íc nhµ ph¸t triÓn v÷ng ch¾c. 2. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m x©y dùng, n©ng cao chÊt l−îng c¸c t¹p chÝ khoa häc cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam theo tiªu chuÈn quèc tÕ Nh»m ®¹t ®−îc môc tiªu n©ng cao chÊt l−îng, trë thµnh nh÷ng t¹p chÝ hµng ®Çu ViÖt Nam, thu hÑp kho¶ng c¸ch so víi c¸c t¹p chÝ khoa häc uy tÝn trªn thÕ giíi,