Bài giảng Dịch tễ học HIV/AIDS - Trần Nguyễn Du

BS. TRẦN NGUYỄN DU TRƯỜNG ĐH Y DƯỢC CẦN THƠ KHOA Y TẾ CÔNG CỘNG BM DỊCH TỄ HỌC 1. Nêu được lịch sử phát triển dịch HIV/AIDS, đặc điểm tình hình và phân bố nhiễm HIV/AIDS hiện nay trên thế giới. 2. Trình bày được đặc điểm các hình thái lây nhiễm HIV/AIDS trên thế giới và xu hướng phát triển dịch HIV/AIDS trong thời gian tới. 3. Nêu được đặc điểm tình hình HIV/AIDS và các hình thái lây nhiễm HIV chủ yếu tại Việt Nam. 4. Trình bày được các nguy cơ làm gia tăng lây nhiễm HIV tại Việt Nam và xu hướng phát triển dịch HIV/AIDS trong thời gian tới. MỤC TIÊU - Acquired Immuno Deficiency Syndrome - Không thể trị khỏi hoàn toàn. - Tuân thủ ARV có thể ngăn chặn sự tiến triển của bệnh. ĐỊNH NGHĨA Cấu trúc phân tử HIV (nguồn: NIH, 2004) ĐỊNH NGHĨA Từ trái sang phải: Khỉ xanh châu Phi (nguồn gốc của SIV), Khỉ mặt đen (nguồn gốc của HIV-2) và Tinh tinh (nguồn gốc của HIV-1) Đặc điểm chính: - Tiến triển chậm, kéo dài qua giai đoạn mạn tính và không có triệu chứng cho đến giai đoạn mắc nhiều bệnh khác nhau do suy giảm miễn dịch  tử vong. ĐỊNH NGHĨA Luc Antoine Montagnier (1932) Robert Charles Gallo (1937) ĐÔI NÉT LỊCH SỬ Lịch sử phát triển của đại dịch HIV/AIDS: - 3 giai đoạn: + Thời kỳ yên lặng + Thời kỳ phát hiện + Thời kỳ động viên toàn thế giới chống HIV/AIDS DỊCH TỄ HỌC HIV/AIDS TRÊN THẾ GIỚI: - Bắt đầu từ từ nghững năm 70 trở về trước. - Thời gian ủ bệnh trung bình 8 – 10 năm  nằm ngoài sự quan tâm của khoa học  “yên lặng” lây nhiễm. THỜI KỲ YÊN LẶNG THỜI KỲ PHÁT HIỆN - 8/1981: những trường hợp AIDS đầu tiên được Michael Gottlieb mô tả. - 5/1983: Luc Montagnier và CS lần đầu tiên phân lập được virus gây AIDS. - 5/1984: Robert Gallo và CS cũng phân lập được virus gây AIDS. THỜI KỲ PHÁT HIỆN - 3/1985: FDA cấp phép cho ELISA để phát hiện kháng thể HIV trong máu. - 3/1985: Luc Montagnier và CS phân lập đượ HIV-2. - 7/1985: AZT được ứng dụng để điều trị HIV. THỜI KỲ PHÁT HIỆN December 1st, 1988: WORLD AIDS DAY THỜI KỲ TOÀN THẾ GIỚI PHÒNG, CHỐNG December 1st, 1988: WORLD AIDS DAY Mục tiêu: - Phòng nhiễm HIV - Giảm ảnh hưởng cá nhân và xã hội của nhiễm HIV/AIDS - Hợp nhất các cố gắng quốc gia và quốc tế chống HIV/AIDS THỜI KỲ TOÀN THẾ GIỚI PHÒNG, CHỐNG 1996 - NAY THỜI KỲ TOÀN THẾ GIỚI PHÒNG, CHỐNG - 31/12/2014: triệu người đang nhiễm HIV. triệu người nhiễm mới. triệu người đã chết vì AIDS. 2.2 TÌNH HÌNH VÀ CHIỀU HƯỚNG NHIỄM HIV/ADIS Total: 36.9 million [34.3 million – 41.4 million] Middle East & North Africa 240 000 [150 000 – 320 000] Sub-Saharan Africa 25.8 million [24.0 million – 28.7 million] Eastern Europe & Central Asia 1.5 million [1.3 million – 1.8 million] Asia and the Pacific 5.0 million [4.5 million – 5.6 million] North America and Western and Central Europe 2.4 million [1.5 million – 3.5 million] Latin America 1.7 million [1.4 million – 2.0 million] Caribbean 280 000 [210 000 – 340 000] Adults and children estimated to be living with HIV  2014 Tình hình nhiễm HIV theo khu vực trên thế giới TÌNH HÌNH & CHIỀU HƯỚNG NHIỄM HIV MỖI NGÀY < 15 tuổi 30%: 15 - 24 tuổi Quan hệ tình dục khác giới Tiêm chích ma tuý Quan hệ tình dục đồng giới nam -Hầu hết các khu vực trên TG: Nam > Nữ -Cận Sahara: Nữ > Nam (lây truyền chủ yếu qua QHTD khác giới) TÌNH HÌNH & CHIỀU HƯỚNG NHIỄM HIV > + + > Đồng Giới Khác Giới Khác Giới Nguy cơ lây nhiễm HIV qua QHTD 2. TÌNH HÌNH VÀ CHIỀU HƯỚNG NHIỄM HIV/ADIS TÌNH ÌN & C HƯỚNG NHIỄM HIV Tình hình nhiễm HIV/AIDS tại Việt Nam: - 1990 – 1993: dịch tập trung một số tỉnh; < 1.500 trường hợp/năm. - 1994 – 1998: lan ra toàn quốc; < 5.000 trường hợp/năm. - 1999 – nay: lan rộng ra công đồng; > 10.000 trường hợp/năm. DỊCH TỄ HỌC HIV/AIDS TẠI VIỆT NAM - Việt Nam phát hiện HIV vào năm nào? - Tại đâu? - Người đầu tiên nhiễm HIV tại VN? DỊCH TỄ HỌC HIV/AIDS TẠI VIỆT NAM - Trường hợp HIV tại VN được phát hiện vào tháng 12 năm 1990, tại TP.HCM. 6 tháng đầu 2016: - 227.225: HIV(+) - 87.753: AIDS - 89.210:    - Chỉ 80% – 85%: theo dõi được DỊCH TỄ HỌC HIV/AIDS TẠI VIỆT NAM 97,8%: huyện thị 74%: xã/phường DỊCH TỄ HỌC HIV/AIDS TẠI VIỆT NAM TP.HCM: số người nhiễm cao nhất ĐIỆN BIÊN: số người nhiễm/100 dân cao nhất DỊCH TỄ HỌC HIV/AIDS TẠI VIỆT NAM Phần lớn là nghiện chích ma túy (>50%) 70% 30% 20 – 39 tuổi: > 80% DỊCH TỄ HỌC HIV/AIDS TẠI VIỆT NAM Số trường hợp nhiễm HIV được báo cáo theo năm DỊCH TỄ HỌC HIV/AIDS TẠI VIỆT NAM Phân bố số báo cáo HIV tích luỹ theo nhóm đối tượng xét nghiệm DỊCH TỄ HỌC HIV/AIDS TẠI VIỆT NAM Phân bố số báo cáo HIV tích luỹ theo nhóm tuổi DỊCH TỄ HỌC HIV/AIDS TẠI VIỆT NAM Giám sát trọng điểm HIV tại Việt Nam: DỊCH TỄ HỌC HIV/AIDS TẠI VIỆT NAM Chiều hướng tỷ lệ hiện nhiễm HIV ở người nghiện chích ma tuý GIÁM SÁT ĐIỂM HIV/AIDS TẠI VIỆT NAM Chiều hướng tỷ lệ hiện nhiễm HIV ở gái mại dâm GIÁM SÁT ĐIỂM HIV/AIDS TẠI VIỆT NAM Chiều hướng tỷ lệ hiện nhiễm HIV ở PNMT & TNKTNVQS GIÁM SÁT ĐIỂM HIV/AIDS TẠI VIỆT NAM GIÁM SÁT ĐIỂM HIV/AIDS TẠI VIỆT NAM 9,3% 2,7% 5,2% M HIV/AIDS tại VN vẫn đang trong GĐ dịch tập trung: GIÁM SÁT ĐIỂM HIV/AIDS TẠI VIỆT NAM < 1% CAO Xu hướng dịch HIV/AIDS tại Việt Nam: - Dịch tập trung - Có xu hướng chững lại - Có xu hướng lây nhiễm nhiều cho các “vệ tinh” (vợ/chồng/bạn tình của người nhiễm) DỊCH TỄ HỌC HIV/AIDS TẠI VIỆT NAM Nguy cơ tiềm tàng làm tăng HIV tại Việt Nam: - Mở rộng giao dịch. - Giáp ranh với vùng Tam giác vàng. - Bệnh nhân STIs không được điều trị đúng. - Lây truyền HIV từ hoạt động mai dâm, nhất là vùng biên giới. DỊCH TỄ HỌC HIV/AIDS TẠI VIỆT NAM Giảm nguy cơ nhiễm HIV ở nhóm nghiện chích ma tuý Dự phòng lây nhiễm HIV qua QHTD. Chuẩn bị và cải thiện hệ thống chăm sóc và điều trị bệnh nhân HIV/AIDS. KHUYẾN NGHỊ MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÒNG, CHỐNG