Bài giảng Dược lý học - Chương: Thuốc tác dụng trên hệ thần kinh thực vật

Thuốc tác dụng trên hệ thần kinh thực vật 1. ĐạI c ươ ng 1.1. Một số đ ặc đ iểm của hệ thần kinh thực vật ( hệ thần kinh tự đ ộng) Hệ TKTV đ iều khiển các hoạt đ ộng ngoài ý muốn, đ iều hoà chức phận của nhiều c ơ quan đ ảm bảo cho giới hạn sống của c ơ thể đư ợc ổn đ ịnh, trong khi môi tr ư ờng sống luôn thay đ ổi. Hệ TKTV hình thành từ những trung tâm thực vật trong não và tuỷ sống đ i theo những sợi thần kinh tới các CQ. Tr ư ớc khi tới các c ơ quan, các dây TKTV dừng ở một sinap tại hạch, có sợi tiền hạch, hậu hạch H ệ TKTV đư ợc chia làm 2 hệ : hệ thần kinh giao cảm và hệ thần kinh phó cảm Components of the Human Nervous System Giải phẫu của hệ TKGC , phó GC Hệ TKGC - Xuất phát từ TB TK ở sừng bên tuỷ sống từ đ ốt sống C7 đ ến L3 - Có 3 nhóm hạch giao cảm: . Nhóm hạch cạnh CS . Nhóm hạch tr ư ớc CS . Nhóm hạch tận cùng - Một sợi tiền hạch giao cảm th ư ờng nối tiếp với 20 sợi hậu hạch Hệ TK phó GC - Xuất phát từ não giữa, hành não và tuỷ cùng - Các hạch phó giao cảm nằm ngay cạnh hoặc trong thành các c ơ quan - Một sợi tiền hạch phó GC nối tiếp với 1 sợi hậu hạch - Sợi hậu hạch phó giao cảm th ư ờng rất ngắn.  Organization of autonomic & somatic nervous systems Sympathetic divisions of autonomic nervous system Parasympathetic division of the autonomic nervous system Synap  Organization of autonomic & somatic nervous systems Chất trung gian hóa học của synap ở hạch giao cảm, phó giao cảm và hậu hạch phó giao cảm là acetylcholin, ở hậu hạch giao cảm là noradrenalin, adrenalin và dopamin (gọi là catecholamin). Acetylcholin bị cholinesterase thuỷ phân Noradrenalin và adrenalin bị oxy hoá và khử amin bởi catechol-oxy-methyl-transferase (COMT) và mono-amin-oxydase (MAO). H ạch thần kinh thực vật Tại Synap của hạch TKTV K ể cả giao cảm và phó giao cảm Gi ải phóng Acetylcholine (ACh) Sympathetic Parasympathetic ACh Synap hậu hạch Hậu hạch giao cảm giải phóng Noradrenaline (NA) H ậu hạch phó giao cảm Gi ải phóng ACh Sympathetic Parasympathetic ACh NA 1.3. Phân loại hệ TKTV theo d ư ợc lý: Hoạt đ ộng của hệ thần kinh là nhờ những chất trung gian hoá học. Cho nên cách phân loại theo giải phẫu, sinh lý không nói lên đ ầy đ ủ và chính xác tác dụng của thuốc. - Có thể chia hệ TKTV thành hai hệ: + Hệ phản ứng với acetylcholin, gọi là hệ cholinnergic (gồm các hạch giao cảm, phó giao cảm; hậu hạch phó giao cảm; bản vận đ ộng c ơ vân; một số vùng trên thần kinh trung ươ ng) + Hệ phản ứng với adrenalin, gọi là hệ adrenergic (hậu hạch giao cảm ). * Kh¸i niÖm vÒ receptor Các receptor của hệ cholinergic chia làm 2 loại: - Loại bị kích thích bởi muscarin gọi là hệ cảm thụ với muscarin (hệ M-cholin) - Loại bị kích thích bởi nicotin gọi là hệ cảm thụ với nicotin (hệ N-cholin) Các receptor của hệ adrenergic chia làm 2 loại : - Loại  : 1, 2 - Loại  : 1, 2 Nicotinic Acetylcholine Receptors ligand-gated ion channels Muscarinic Acetylcholine Receptors Five forms M1, M2, M3, M4, M5 Found in different locations Muscarinic ACh Receptors utilise G-proteins to effect a response Phân loại thuốc TD tr ờ n hệ TK TV Thuốc tác dụng trên hệ cholinergic (hưng phấn, ức chế) - M – cholin - N – cholin Thuốc tác dụng trên hệ cholinergic (hưng phấn, ức chế) -  adrenergic: 1, 2 -  adrenergic: 1, 2 * C¸c thuèc kÝch thÝch cã thÓ t¸c dông theo c¸c c¬ chÕ chÝnh: - T ă ng c ư ờng tổng hợp các chất trung gian hoá học. - Phong toả enzym phân huỷ các chất trung gian hoá học - Ng ă n cản thu hồi chất trung gian hóa học về ngọn dây thần kinh (màng tr ư ớc sinap) - Kích thích trực tiếp các receptor * C¸c thuèc øc chÕ cã thÓ t¸c dông theo c¸c c¬ chÕ chÝnh - Ng ă n cản tổng hợp các trung gian hoá học - Ng ă n cản giải phóng các chất trung gian hoá học - Kích thích enzym làm t ă ng phá huỷ chất trung gian hoá học. - Phong toả tại receptor Các nhóm thuốc tác dụng trên hệ TKTV Thuốc tác dụng trên hệ cholinergic - Tác dụng trên hệ M-cholin : + Kích thích : Acetylcholin, benanechol, carbachol, muscarin, pilocarpin + ức chế : Atropin, homatropin, scopolamin, ... - Tác dụng trên hệ N-cholin : + Kích thích : Nicotin, lobelin, tetramethylamin... + ức chế: . Thuốc liệt hạch: Tetra-ethyl-amoni, hexametoni, methioplegium, ... . Thuốc giãn c ơ vân: Galamin, d-tubocurarin, succinylcholin, ... - Thuốc phong toả enzym cholinesterase : + Thuốc phong toả có hồi phục: Physostigmin, prostigmin, galantamin... + Thuốc phong toả không hồi phục: Chất đ ộc chiến tranh (soma, tabun,) thuốc trừ sâu, . Thuốc tác dụng trên hệ adrenergic Thuốc kích thích: . Kích thích adrenergic : kích thích  và  : Adrenalin, ephedrin, noradrenalin. . Kích thích  -adrenergic : Metaraminol, heptaminol, clonidin. . Kích thích  -adrenergic : Isoproterenol, dobutamin, salbutamol Thuốc ức chế: . ức chế giao cảm . ức chế  -adrenergic . ức chế  -adrenergic 2. Thuốc tác dụng lên hệ cholinergic 2.1. Thuốc tác dụng trên hệ M-cholin: 2.1.1. Thuốc kích thích hệ M-cholin: 2.1.1. 1. Acetylcholin : * Chuyển hoá: Acetylcholin đư ợc tổng hợp từ cholin và acetyl coenzym A với sự xúc tác của cholin-acetyltransferase. Sau khi tác dụng lên receptor cholinergic ở màng sau sinap, acetylcholin bị mất hoạt tính bởi cholinesterase Tác dụng của acetylcholin: Acetylcholin là chất trung gian hoá học của hệ cholinergic, tác dụng sinh lý rất phức tạp. + Liều thấp (10 mcg/kg tiêm tĩnh mạch chó) tác dụng chủ yếu lên hậu hạch phó giao cảm (hệ M-cholin) : - Chậm nhịp tim , giãn mạch, hạ huyết áp. - T ă ng nhu đ ộng ruột - T ă ng co thắt c ơ tr ơ n phế quản, gây c ơ n hen - Co đ ồng tử . - T ă ng tiết các tuyến n ư ớc bọt và tuyến mồ hôi. + Liều cao hoặc khi hệ M-cholin bị ức chế (bởi atropin sulfat), acetylcholin tác dụng kích thích hạch, kích thích tuỷ th ư ợng thận (hệ N-cholin): - T ă ng nhịp tim, co mạch, t ă ng huyết áp. - Kích thích hô hấp qua phản xạ xoang cảnh - H ư ng phấn thụ cảm cholin vùng d ư ới vỏ và cấu trúc ở thân não gây t ă ng đ ộng kiểu parkinson. * áp dụng đ iều trị : Acetylcholin bị huỷ nhanh trong c ơ thể, tác dụng ngắn, đ ột ngột, ít dùng trong lâm sàng. 2.1.1.2. Các este cholin khác:  * Tác dụng: các thuốc có tác dụng giống acetylcholin nh ư ng tác dụng dài h ơ n acetylcholin. Do không bị cholinesterase phá huỷ. * Chỉ đ ịnh : - Bệnh t ă ng nhãn áp - Làm chậm nhịp tim trong các tr ư ờng hợp c ơ n nhịp nhanh kịch phát - Viêm đ ộng mạch ( bệnh Raynaud ) - Táo bón, tr ư ớng bụng, bí đ ái sau mổ * Thuốc : + Betanechol : + Carbachol 2.1.1.3. Các alcaloid: + Muscarin Có nhiều trong một số nấm đ ộc Tác dụng đ iển hình lên hệ thống hậu hạch phó giao cảm ( đư ợc goi là hệ muscarinic), mạnh h ơ n acetylcholin 5-6 lần, không bị cholinesterase phá huỷ. Không dùng chữa bệnh. Khi ngộ đ ộc sử dung atropin liều cao đ iều trị. + Pilocarpin hydrochlorid : Dung dịch 1 % và 5 %. Nhỏ mắtz đ iều trị t ă ng nhãn áp. 2.1.2. Thuốc ức chế hệ M-cholin Atropin (thuốc đ ộc bảng A) * Nguồn gốc : là alcaloid của lá cây cà đ ộc d ư ợc (Atropa belladona), thiên tiên sử, * Công thức: * Tác dụng: Atropin là chất đ ối kháng tranh chấp với acetylcholin ở receptor của hệ M-cholin. Chỉ với liều rất cao mới thấy tác dụng đ ối kháng này trên hệ N-cholin . + Trên mắt : - Làm giãn đ ồng tử , giảm khả n ă ng đ iều tiết sức nhìn, chỉ nhìn đư ợc từ xa. - Làm t ă ng nhãn áp: Do làm c ơ mi giãn, ống thông dịch của nhãn cầu bị ép lại (không dùng cho những bệnh nhân bị nhãn áp t ă ng). + Trên tuyến bài tiết : giảm tiết (n ư ớc bọt, mồ hôi, dịch dạ dày ruột) + Trên c ơ tr ơ n : Huỷ co thắt c ơ tr ơ n các tạng rỗng (dạ dày, ruột, đư ờng mật, đư ờng tiết niệu), Làm giảm nhu đ ộng khi ruột t ă ng nhu đ ộng, giãn phế quản khi phế quản đ ang bị co thắt. + Trên trung tâm hô hấp : kích thích nhẹ nên có thể dùng đ iều trị hen + Tim: liều thấp kích thích dây X : làm chậm nhịp tim. Liều cao : ức chế receptor muscarinic của tim, gây nhịp nhanh. + Mạch : làm giãn mạch da, còn lại nhiều hệ mạch không có dây phó giao cảm chi phối (ít ảnh h ư ởng tới huyết áp). + TKT Ư : ức chế hoạt tính các trung tâm vận đ ộng d ư ới vỏ, giảm bớt rối loạn tiền đ ình sau phẫu thuật tai trong, say sóng, say tàu xe. + Khi dùng liều cao : mạch nhanh, giãn đ ồng tử, liệt đ iều tiết mắt, da xung huyết khô, t ă ng mạnh nhiệt đ ộ c ơ thể, kích thích trên não, gây trạng thái thao cuồng ảo giác, sau đ ó gây hôn mê. * Chỉ đ ịnh : + Dùng làm thuốc tiền mê (.) + Giảm đ au do co thắt c ơ tr ơ n các c ơ quan rỗng ( đư ờng mật, tiết niệu, dạ dày, ruột), (ít dùng) + Nhỏ mắt, soi đ áy mắt hoặc đ iều trị viêm mống mắt, viêm giác mạc. + Điều trị nhiễm đ ộc nấm đ ộc, nhiễm đ ộc thuốc phong toả cholinesterase + Block nhĩ thất, tim đ ập chậm do c ư ờng phó giao cảm + Bệnh và hội chứng Parkinson (scopolamin) + Trong các c ơ n hen (hiện nay ít dùng) * Chống chỉ đ ịnh : + Bệnh t ă ng nhãn áp. + Bí đ ái do phì đ ại tuyến tiền liệt * Chế phẩm : + Atropin sulfat (hoặc base) : + Cồn thuốc Belladon , chứa 0,03 % alcaloid, + Cao khô Belladon , chứa 1,5 % alcaloid, uống 10mg-20mg/lần x 2 lần/ngày + Scopolamin tác dụng nh ư atropin nh ư ng thời gian ngắn h ơ n. + Homatropin (nguồn gốc tổng hợp) 2.2. Thuốc tác dụng trên hệ N-cholin 2.2.1. Thuốc kích thích hệ N-cholin Gồm nicotin và các thuốc t ươ ng tự. Nicotin là alcaloid của cây thuốc lá, thuốc lào, chiết xuất đư ợc từ n ă m 1828. Hút 1 đ iếu T.lá hấp thu 1 - 3 mg nicotin. * Tác dụng: + Tác dụng trên tim mạch : Gây tác dụng 3 pha: - Pha 1: Hạ huyết áp tạm thời. - Pha 2: T ă ng huyết áp mạnh - Pha 3: Hạ huyết áp kéo dài. + Trên hô hấp: kích thích làm t ă ng biên đ ộ và tần số. + Giãn đ ồng tử, t ă ng tiết dịch, t ă ng nhu đ ộng ruột. * C ơ chế tác dụng: + Lúc đ ầu: nicotin kích thích hạch phó giao cảm và trung tâm ức chế tim ở hành não, cho nên làm cho tim đ ập chậm và hạ huyết áp. + Sau đ ó: Nicotin kích thích hạch giao cảm, trung tâm vận mạch, làm tim đ ập nhanh, t ă ng huyết áp, t ă ng nhu đ ộng ruột. Kích thích tuỷ th ư ợng thận làm t ă ng tiết adrenalin, qua các recetor nhận cảm hoá học ở xoang đ ộng mạch cảnh kích thích phản xạ lên trung tâm hô hấp + Sau cùng: là giai đ oạn liệt sau khi bị kích thích quá mức làm hạ huyết áp kéo dài * Độc tính: + Nicotin rất đ ộc, liều chết khoảng 60 mg. + Có thể nhiễm đ ộc do tự tử, n đ ộc nghề nghiệp + Hút thuốc lá cũng gây nhiễm đ ộc cấp tính nhẹ hoặc n đ ộc mạn tính (quen thuốc, nghiện thuốc). * Các chế phẩm: + Nicotin : do đ ộc tính cao, không dùng trong đ iều trị, th ư ờng dùng đ ể nghiên cứu các thuốc tác dụng trên hạch. + Lobelin : là alcaloid của cây Lobelia inflata. Dùng đ ể kích thích hô hấp + Xititon: là alcaloid của cây Themopsis, tác dụng giống lobelin 2.2.2. Thuốc ức chế hệ N-cholin 2.2.2.1. Thuốc ức chế hệ N-cholin của hạch: thuốc phong toả hạch * Đặc đ iểm tác dụng chung: Thuốc ng ă n cản luồng xung đ ộng từ sợi tiền hạch tới sợi hậu hạch, Cạnh tranh với acetylcholin tại receptor ở màng sau sinap tại hạch Mỗi một c ơ quan th ư ờng nhận sự chi phối của cả hệ giao cảm và phó giao cảm, nh ư ng có một hệ chiếm ư u thế. Tác dụng của thuốc liệt hạch phụ thuộc vào tính ư u thế của từng hệ. Tác dụng cụ thể: Giãn mạch các đ ộng mạch nhỏ gây hạ huyết áp. Giãn tĩnh mạch gây ứ trệ tuần hoàn, giảm cung l ư ợng tim. Kích thích tim, làm cho tim đ ập nhanh. Giảm tr ươ ng lực và nhu đ ộng ruột gây táo bón Giảm tiết tuyến n ư ớc bọt gây khô miệng. * Tác dụng phụ: - Hạ huyết áp ở th ư thế đ ứng, rối loạn mạch não, mạch vành, giảm tiết niệu (do phong toả hạch giao cảm) - Giảm tiết dịch, giảm nhu đ ộng ruột, làm khô miệng, táo bón, giãn đ ồng tử (do phong toả hạch phó giao cảm) * Chỉ đ ịnh đ iều trị: - Bệnh t ă ng huyết áp - Hạ huyết áp đ iều khiển trong phẫu thuật - Phù phổi cấp. * Một số chế phẩm: - Tetra-ethyl-amoni (TEA) Tiêm bắp: 0,25 - 0,5 g /lần x 1 - 2 lần / ngày. - Hexametoni Tác dụng mạnh h ơ n TEA 10 đ ến 20 lần - Pentametazon (pendiomid) Tác dụng kéo dài khoảng 60 phút - Methioplegium (arfonad ) 2.2.2.2. Thuốc ức chế N-cholin ở c ơ vân (thuốc giãn c ơ vân) Cura và các chế phẩm giãn c ơ * Tác dụng : - Ng ă n luồng xung đ ộng thần kinh tới c ơ ở bản vận đ ộng c ơ vân làm giãn c ơ . - Các c ơ không liệt một lúc, mà thứ tự liệt nh ư sau: c ơ mi mắt, c ơ mặt, c ơ cổ, c ơ chi trên, c ơ chi d ư ới, c ơ bụng, c ơ liên s ư ờn, c ơ hoành (làm bệnh nhân ngừng hô hấp. - ức chế trung tâm hô hấp - Giãn mạch hạ huyết áp * Chỉ đ ịnh : - Làm thuốc giãn c ơ trong phẫu thuật ở vùng ngực, vùng bụng, vùng hố chậu và phẫu thuật chỉnh hình. - Trong chuyên khoa tai mũi họng, soi thực quản, gắp dị vật. - Sản khoa ( mổ lấy thai ) - Thuốc chống co giật (do uốn ván, nhiễm đ ộc strychnin) *Chống chỉ đ ịnh : nh ư ợc c ơ nặng. Các loại thuốc: + Loại tranh chấp với acetylcholin ở bản vận đ ộng: ( loại cura chống khử cực) Làm cho bản vận đ ộng không khử cực đư ợc Giải đ ộc bằng các thuốc phong toả cholinesterase - d-tubocurarin: là alcaloid có nguồn gốc thực vật. - Galamin (flaxedil, remyolan, tricuran), nguồn gốc TH + Loại tác đ ộng nh ư acetylcholin: (loại giống acetylcholin) Làm cho bản vận đ ộng khử cực quá mạnh, tr ư ớc khi làm liệt c ơ gây giật c ơ vài giây. Thuốc phong toả cholinesterase làm t ă ng đ ộc tính - Succinylcholin (myorelaxin ) - Decametoni bromid do đ ộc tính cao, hiện nay ít dùng 2.3. Thuốc phong toả cholinesterase * C ơ chế chung : - Cholinesterase là enzym thuỷ phân làm mất tác dụng của acetylcholin. - Các thuốc phong toả enzym cholinesterase bảo vệ acetylcholin và kéo dài thời gian tác dụng, - Gây các triệu chứng kích thích hệ cholinergic. * Phân loại : - Nhóm phong toả enzym có hồi phục - Nhóm phong toả enzym không hồi phục hoặc ít hồi phục. . 2.3.1. Nhóm phong toả cholinnesterase có hồi phục * Tác dụng: - Các thuốc tạo phức hợp với cholinesterase - Phức hợp không bền có thể bị thuỷ phân và enzym hoạt đ ộng trở lại. - Thuốc gián tiếp làm t ă ng hiệu lực của acetylcholin - Các thuốc này có tác dụng từ từ và hiệu lực kéo dài * Chỉ đ ịnh : + Bệnh t ă ng nhãn áp (glaucoma) + Liệt ruột, bí đ ái sau mổ + Nh ư ợc c ơ bẩm sinh do thiếu hụt acetylcholin + Teo c ơ , liệt c ơ , nh ư ợc c ơ thứ phát + Điều trị ngộ đ ộc cura * Chống chỉ đ ịnh : + Rối loạn dẫn truyền tim. + Hen phế quản. * Chế phẩm : + Physostigmin (eserin). Cấu trúc hoá học có amin bậc 3, nên có thể thấm vào thần kinh trung ươ ng + Prostigmin (neostigmin, proserin) Cấu trúc hoá học có amin bậc 4, nên không thấm vào thần kinh trung ươ ng ống 0,5 mg, tiêm d ư ới da 0,5 - 2mg /ngày Viên 15mg. Uống 1 - 2 viên / ngày (thuốc khó hấp thu qua đư ờng tiêu hoá, dễ bị dịch vị phá huỷ) + Galantamin (nivalin). Cấu trúc hoá học có amin bậc 3, nên dễ thấm vào thần kinh trung ươ ng ống 5 mg, tiêm d ư ới da 1 - 2 ống /ngày 2.3.2. Nhóm phong toả cholinnesterase không hồi phục - Enzym bị phosphoryl hoá rất bền vững, khó thuỷ phân đ ể hồi phục trở lại. Acetylcholin không đư ợc phân huỷ sẽ tràn ngập hệ cholinergic. - Triệu chứng nhiễm đ ộc: . Triệu chứng kích thích hệ M-cholin: Co đ ồng tử, xung huyết giác mạc, chảy n ư ớc mắt mũi, nôn, đ au bụng, ỉa lỏng, tim đ ập chậm, hạ huyết áp, ... . Triệu chứng kích thích hệ N- cholin: giật c ơ , cứng c ơ , liệt, đ ặc biệt liệt c ơ hô hấp. . Triệu chứng kích thích hệ TKT Ư : lú lấn, co giật toàn thân, mất phản xạ, nhịp thở Cheyne-Stoke, hôn mê. - Điều trị nhiễm đ ộc: . Thuốc huỷ hệ M-cholin: Atropin sulfat tiêm liều cao (dùng cho đ ến khi có triệu chứng nhiễm đ ộc atropin) . Thuốc hoạt hoá cholinesterase; plralidoxim (2-PAM) . Các biện pháp đ iều trị hỗ trợ: chống sốc, thở oxy, chống co giật, ... - Các chế phẩm: Chỉ có di-isopropyl-fluor-phosphat (DEP) đư ợc dùng trong y học, nhỏ mắt đ iều trị bệnh t ă ng nhãn áp. Các hợp chất phospho hữu c ơ dùng làm thuốc trừ sâu (parathion,...), chất đ ộc chiến tranh: (sarin, tabun, soma,....) 3. Thuốc tác dụng trên hệ adrenergic Chất trung gian hoá học của hệ adrenergic : là các catecholamin: - Noradrenalin ( Norepinephrine) : sản xuất ở đ ầu mút các sợi giao cảm, hậu hạch giao cảm. - Adrenalin ( Epinephrine) : sản xuất ở tuỷ th ư ợng thận. - Dopamin: sản xuất ở một số vùng trên thần kinh trung ươ ng. Receptor của hệ adrenergic : - Loại  : 1, 2 - Loại  : 1, 2 Receptor của adrenergic Sự kết hợp của Adrenalin và receptor Sự kết hợp của Adrenalin và receptors Catecholamines- Epinephrine (adrenalin) Norepinephrine (noradrenalin) 3.1. Thuốc c ư ờng hệ adrenergic 3.1.1. Thuốc c ư ờng receptor  và  3.1.1.1. Adrenalin ( đ ộc bảng A) + Tác dụng : tác dụng trên cả receptor  và  - Trên tim, mạch: Adrenalin làm cho tim đ ập nhanh, mạnh (receptor  ). Tác dụng này làm t ă ng áp lực đ ột ngột ở quai ĐM chủ và xoang ĐM cảnh, gây phản xạ giảm áp qua dây thần kinh Cyon va Hering làm c ư ờng TT dây X, làm tim đ ập chậm Co mạch 1 số vùng: mạch da, mạch tạng (receptor  ) Giãn mach một số vùng mạch c ơ vân, mạch phổi (  ) . Kết quả huyết áp tối đ a t ă ng nh ư ng tối thiểu giảm nên huyết áp trung bình không t ă ng. Trên ĐV nếu cắt dây X hoặc tiêm atropin sau đ ó dùng adrenalin thì tim đ ập nhanh mạnh và huyết áp t ă ng. - Trên phế quản: ít tác dụng trên phế quản ng ư ời bình th ư ờng, nh ư ng trên ng ư ời bị co thắt phế quản do hen, adrenalin làm giãn mạnh, Cắt c ơ n hen nặng, song bị mất tác dụng nhanh ở những lần dùng sau, nên th ư ờng không dùng đ ể đ iều trị hen phế quản. - Trên chuyển hoá : t ă ng huỷ glycogen gan đ ể tạo glucose dẫn tới t ă ng glucose máu, t ă ng chuyển hoá c ơ bản + Chỉ đ ịnh : - Ngừng tim đ ột ngột Tiêm vào tâm thất trái 0,5- 0,7 ml dung dịch adrenalin 0,1%, (có thể pha loãng trong 5 ml -10 ml dung dịch NM sinh lý), kết hợp bóp tim. - Đắp trực tiếp vào vết th ươ ng bên ngoài đ ể cầm máu - Trộn với thuốc tê (nồng đ ộ 1/200.000), làm t ă ng thời gian gây tê, t ă ng hiệu lực của thuốc tê khi, (co mạch tại chỗ, giảm hấp thu thuốc tê) + Chế phẩm : Adrenalin chlohydrat , ống 1ml = 1mg. 3.1.1.2. Noradrenalin ( đ ộc bảng A) : + Nguồn gốc : là chất trung gian hoá học của sợi hậu hạch giao cảm + Tác dụng : - Tác dụng kích thích trên cả receptor  và  nh ư ng chủ yếu trên receptor  , ít tác dụng trên receptor  . - Kích thích receptor  , nên co mạch t ă ng huyết áp (cả tối đ a và tối thiểu), huyết áp trung bình t ă ng. - ít tác dụng trên receptor  , nên ít ảnh h ư ởng đ ến nhịp tim vì vậy không gây phản xạ c ư ờng phế vị. - Tác dụng bền lâu h ơ n adrenalin, không có giai đ oạn giảm huyết áp. - Tác dụng giãn phế quản yếu. - Tác dụng trên dinh d ư ỡng và chuyển hoá đ ều kém adrenalin + Chỉ đ ịnh : - Thuốc cấp cứu nâng huyết áp trong tr ư ờng hợp truỵ tim mạch, sốc bỏng, sốc chấn th ươ ng, sốc do dị ứng. + Liều : ống 1ml = 1mg. Có thể tiêm tĩnh mạch nhỏ giọt 1 - 4 mg pha trong 250 - 500mg dung dịch glucose 5% /ngày, không tiêm bắp, không tiêm d ư ới da (vì tác dụng co mạch tại chỗ gây hoại tử). 3.1.1.3. Ephedrin ( đ ộc bảng B) thuốc c ư ờng giao cảm gián tiếp : + Nguồn gốc : - Là alcaloid từ cấy ma hoàng ( Ephedra equisetina ). - Nguồn gốc tổng hợp. + Tác dụng : - Tác dụng kích thích trên  và  nh ư ng yếu, tác dụng gián tiếp giải phóng catecholamin ra khỏi n ơ i dự trữ, một phần có tác dụng trực tiếp lên các receptor - Trên tim mạch: Tác dụng chận nh ư ng kéo dài, làm t ă ng huyết áp từ từ và kéo dài. Dùng đ iều trị hạ huyết áp. - Tác dụng ức chế MAO (mono-amin-oxydase) làm bền vững catecholamin ở hậu hạch giao cảm. - Giãn phế quản, kích thích trung tâm hô hấp. - H ư ng phấn nhẹ trên thần kinh trung ươ ng. + Chỉ đ ịnh : hen phế quản, viêm PQ co thắt + Chế phẩm : Ephedrin clohydrat hoặc sulfat - Viên 10 mg, uống 10 - 60 mg /ngày - ống tiêm 0,01 g ephedrin hydrochlorid t