Bài giảng Kinh tế công cộng - Chương 5.1: Phạm vi ảnh hưởng của thuế ai thực sự nộp thuế - Lê Thị Nhàn

19-Oct-15 1 BÀI 5 PHẠM VI ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ AI THỰC SỰ NỘP THUẾ Le T. Nhan Khoa Kinh tế quốc tế - Trường ĐH Ngân hàng 19-Oct-15 2 MỤC TIÊU CHƯƠNG Thuế là một trong những công cụ mà Chính phủ dùng để can thiệp vào thị trường. Chương này nhằm mục tiêu giúp chúng ta hiểu rõ khi thuế được áp dụng, ai sẽ là người gánh chịu thuế đó? Người mua hay người bán hay cả hai cùng chia sẻ gánh nặng thuế này. 19-Oct-15 3 NỘI DUNG CHƯƠNG  Thuế và một số vấn đề liên quan đến thuế;  Phạm vi ảnh hưởng của thuế trên TTcạnh tranh;  Phạm vi ảnh hưởng của thuế trên TT độc quyền;  Phạm vi ảnh hưởng của thuế trên TT độc quyền nhóm; 19-Oct-15 Kinh tế học công cộng - by Le Trung Nhan 4 PHẦN I THUẾ VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ LIÊN QUAN VỀ THUẾ 19-Oct-15 2 19-Oct-15 5 THUẾ LÀ GÌ? Có nhiều cách hiểu khác nhau về thuế. Đơn giản nhất, thuế là khoản tiền/hiện vật mà cá nhân/tổ chức buộc phải nộp cho NN theo mức quy định. Tuy nhiên, đứng ở các góc độ khác nhau, thuế còn có thể hiểu theo nhiều cách khác nhau. 19-Oct-15 6 THUẾ LÀ GÌ? Trên góc độ người thu thuế, thuế là khoản thu tập trung của NN để đáp ứng các nhu cầu chi tiêu cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của NN. Trên góc độ người nộp thuế, thuế là khoản đóng góp bắt buộc mà mỗi tổ chức/cá nhân có nghĩa vụ đóng góp cho NN theo luật định. 19-Oct-15 7 THUẾ LÀ GÌ? Trên góc độ kinh tế học, thuế được xem là một biện pháp đặc biệt, theo đó, NN sử dụng quyền lực của mình để chuyển một phần NL từ KVTN sang KVCC nhằm thực hiện các chức năng KT – XH của NN. 19-Oct-15 8 CÁC TÍNH CHẤT CỦA THUẾ Là khoản trích nộp của cá nhân/tổ chức cho NN; Là khoản đóng góp bắt buộc mà không gắn liền với một lợi ích cụ thể; Là nguồn thu chung và phân bổ thông qua chi tiêu của Chính phủ 19-Oct-15 3 19-Oct-15 9 THUẾ SUẤT VÀ CƠ SỞ THUẾ Thuế suất (tax rate): Cơ sở thuế (tax base): Doanh thu thuế (tax revenue): 19-Oct-15 10 CHỨC NĂNG CỦA THUẾ Tạo nguồn thu cho ngân sách NN để đáp ứng nhu cầu chi tiêu của Chính phủ; Phân bổ nguồn lực, phân phối lại thu nhập; Là công cụ quản lý kinh tế vĩ mô 19-Oct-15 11 PHÂN LOẠI THUẾ Có nhiều cách phân loại khác nhau:  Thuế khoán (lump-sum tax)  Thuế đơn vị (per-unit tax):  Thuế là một khoản tiền cố định ($) lên một đơn vị hàng hóa (specific excise tax or unit tax); và  Thuế là một tỷ lệ % cố định của giá bán (ad- valorem tax). 19-Oct-15 12 PHÂN LOẠI THUẾ  Lump-sum tax is a fixed tax that is owed by everyone and is not subject to anything taxpayers can change.  It is independent of income, consumption, or wealth.  MC stays the same;  Output stays the same;  Profit decreases. 19-Oct-15 4 19-Oct-15 13 PHÂN LOẠI THUẾ Per-unit tax:  Unit tax/excise tax/specific tax: a unit tax adds to the price by a fixed $ amount.  Ad-valorem tax: add a fixed percentage to the price of a good.  MC shifts up;  Output decreases;  Price increases; 19-Oct-15 14 PHÂN LOẠI THUẾ Thuế trực thu – Thuế gián thu Thuế trực thu: ? 19-Oct-15 15 PHÂN LOẠI THUẾ Thuế trực thu – Thuế gián thu Thuế gián thu:? 19-Oct-15 16 TÍNH CHẤT CỦA MỘT HỆ THỐNG THUẾ Thiết kế một hệ thống thuế tốt là mục tiêu của nhiều quốc gia. Thế nào là một hệ thống thuế tốt? Các tính chất của một hệ thống thuế tốt? 19-Oct-15 5 19-Oct-15 17 TÍNH CHẤT CỦA MỘT HỆ THỐNG THUẾ Một hệ thống thuế tốt cần có các tính chất: Hiệu quả kinh tế; Chi phí hành chính; Tính linh hoạt; Trách nhiệm chính trị; Sự công bằng. 19-Oct-15 18 TÍNH CHẤT CỦA MỘT HỆ THỐNG THUẾ Hiệu quả kinh tế Điều này có nghĩa một hệ thống thuế không nên can thiệp vào việc phân bổ NL một cách có hiệu quả. Nói cách khác, hệ thống thuế đảm bảo tính hiệu quả KT khi hệ thống thuế càng ít gây ra méo mó và tổn thất vô ích trong PLXH. 19-Oct-15 19 TÍNH CHẤT CỦA MỘT HỆ THỐNG THUẾ Đơn giản về mặt hành chính Khi hệ thống thuế tốt thì các chi phí liên quan đến việc quản lý hệ thống thuế sẽ giảm. 19-Oct-15 20 TÍNH CHẤT CỦA MỘT HỆ THỐNG THUẾ Tính linh hoạt Điều này có nghĩa là một hệ thống thuế cần linh hoạt thay đổi khi bối cảnh KT-CT-XH có sự thay đổi nhưng không gây ra sự xáo trộn lớn của hệ thống thuế (có liên quan đến cơ quản quản lý thuế và người nộp thuế). 19-Oct-15 6 19-Oct-15 21 TÍNH CHẤT CỦA MỘT HỆ THỐNG THUẾ Tính trách nhiệm về mặt chính trị Hệ thống thuế đảm báo tính trách nhiệm về mặt chính trị là hệ thống thuế không vì lợi ích nhóm thiểu số đặc biệt, hoặc một đa số có thể vì lợi ích riêng mà làm thiệt hai cho thiểu số. 19-Oct-15 22 TÍNH CHẤT CỦA MỘT HỆ THỐNG THUẾ Tính công bằng Tính công bằng của một hệ thống thuế tốt thể hiện ở hệ thống thuế đó cần đảm bảo cả công bằng theo chiều ngang và công bằng theo chiều dọc. 19-Oct-15 Kinh tế học công cộng - by Le Trung Nhan 23 PHẦN II PHẠM VI ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ Trên thị trường cạnh tranh 19-Oct-15 24 PHẠM VI ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ  Tax incidence is the study of the effects of tax policies on prices and the distribution of utilities.  What happens to market price when a tax is introduced or changed?  Increase tax on cigarettes by $1 per pack 19-Oct-15 7 19-Oct-15 25 PHẠM VI ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ Thế nào là Phạm vi ảnh hưởng của thuế (tax incidence)? 19-Oct-15 26 PHẠM VI ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ  Phạm vi ảnh hưởng của thuế (tax incidence) là thuật ngữ chỉ cách thức mà theo đó gánh nặng thuế được chia sẻ giữa các bên tham gia trên thị trường.  Khi chính phủ đánh thuế vào một hàng hóa, ai thực sự là người phải chịu gánh nặng thuế? Có phải là người mua hàng hóa không? Có phải là người bán hàng hóa không? Hoặc nếu người mua và người bán cùng chia sẻ gánh nặng thuế, điều gì quyết định cách thức mà gánh nặng thuế sẽ được chia sẻ? 19-Oct-15 27 TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH Đặc điểm của TT cạnh tranh? 19-Oct-15 28 TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH Thuế đánh vào người bán: Hình vẽ 19-Oct-15 8 19-Oct-15 29 TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH Thuế đánh vào người bán: Ai chịu thuế nhiều hơn? • Nếu cầu kém co giãn so với cung: 19-Oct-15 30 TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH Thuế đánh vào người bán: Ai chịu thuế nhiều hơn? Nếu cầu co giãn nhiều hơn so với cung: 19-Oct-15 31 TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH Thuế đánh vào người bán: Xác định tiền thuế •Tổng thuế? •Thuế người mua nộp? •Thuế người bán nộp? • Cầu hoàn toàn không co giãn TRANSLATED by Le T. Nhan TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH 19-Oct-15 9 Cầu co giãn hoàn toàn TRANSLATED by Le T. Nhan TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH 19-Oct-15 34 TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH Thuế đánh vào người bán: Ví dụ minh họa 1) Tìm hàm cầu, hàm cung. Tìm TTCB. 2) Chính phủ đánh thuế vào hãng 5$/đvsp. Xác định tax incidence? P QD QS 15 50 35 16 48 38 17 46 41 18 44 44 19 42 47 20 40 50 21 38 53 22 36 56 19-Oct-15 35 TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH Thuế đánh vào người mua: Hình vẽ 19-Oct-15 36 TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH Thuế đánh vào người mua: Ai chịu thuế nhiều hơn? • Nếu cầu kém co giãn so với cung: 19-Oct-15 10 19-Oct-15 37 TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH Thuế đánh vào người mua: Ai chịu thuế nhiều hơn? Nếu cầu co giãn nhiều hơn so với cung: 19-Oct-15 38 TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH Thuế đánh vào người mua: Xác định tiền thuế •Tổng thuế NN? • Tổng thuế người mua nộp? • Tổng thuế người bán nộp? 19-Oct-15 Kinh tế học công cộng - by Le Trung Nhan 39 PHẦN III PHẠM VI ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ Trên thị trường độc quyền 19-Oct-15 40 TAX INCIDENCE – TT ĐỘC QUYỀN Đặc điểm của TT độc quyền? 19-Oct-15 11 19-Oct-15 41 TAX INCIDENCE – TT ĐỘC QUYỀN Hình vẽ 19-Oct-15 42 TAX INCIDENCE – TT ĐỘC QUYỀN Ai chịu thuế? 19-Oct-15 43 TAX INCIDENCE – TT ĐỘC QUYỀN A’ B Price Quantity0 P1 Q1Q2 P2 D1 D2 S= MC MR1 MR2 A Tax B’ Cân bằng trên thị trường độc quyền TRANSLATED by Le T. Nhan 19-Oct-15 Kinh tế học công cộng - by Le Trung Nhan 44 PHẦN IV PHẠM VI ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ Trên thị trường độc quyền nhóm 19-Oct-15 12 19-Oct-15 45 TAX INCIDENCE – TT ĐỘC QUYỀN NHÓM Đặc điểm của TT độc quyền nhóm?  Thị trường độc quyền nhóm là thị trường mà ở đó DN có sức mạnh thị trường thông qua việc định giá sản phẩm của mình, tuy nhiên khả năng định giá của các DN không mạnh bằng DN độc quyền thuần túy. 19-Oct-15 46 TAX INCIDENCE – TT ĐỘC QUYỀN NHÓM  Thị trường độc quyền nhóm có một số đặc điểm khá gần giống với thị trường độc quyền nên tác động của thuế và phạm vi ảnh hưởng của thuế cũng được xem xét và phân tích giống như ở thị trường độc quyền