Bài giảng Lợi ích kinh tế và quan hệ phân phối thu nhập ở Việt Nam - Chương 1: Tổng quan về môn học

Lîi Ých kinh tÕ vµ QUAN HÖ ph©n phèi thu nhËp ë ViÖt Nam 1 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt KẾT CẤU  Chương 1: Tổng quan về môn học  Chương 2: Các lý thuyết về phân phối thu nhập  Chương 3: Thể chế phân phối thu nhập ở Việt Nam  Chương 4: Những vấn đề phân phối thu nhập ở Việt Nam hiện nay  Chương 5: Quan điểm và phương hướng hoàn thiện quan hệ phân phối ở Việt Nam 2 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt Mục tiêu của môn học *Kiến thức Trang bị cho người học các kiến thức cơ bản về lợi ích kinh tế, từ bản chất, nội dung, các hình thức, vai trò của lợi ích kinh tế; Quan hệ giữa lợi ích kinh tế và phân phối thu nhập, các hình thức phân phối thu nhập; Việc thực hiện các lợi ích kinh tế và phân phối thu nhập ở Việt Nam trong những năm qua. Trên cơ sở đó, người học có thể phân tích, lập luận, tranh luận những vấn đề liên quan đến lợi ích kinh tế và phân phối thu nhập (cấp độ 3).3 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt *Kỹ năng và thái độ cá nhân, nghề nghiệp  Với những kiến thức được trang bị, người học có kỹ năng phân tích, tổng hợp và đánh giá vấn đề thực hiện lợi ích kinh tế và phân phối thu nhập ở Việt Nam trong những năm qua.  Người học hiểu rõ những ưu thế của việc tiếp cận dưới góc độ Kinh tế chính trị các vấn đề liên quan đến lợi ích kinh tế; nghiêm túc trong học tập và nghiên cứu khoa học (cấp độ 3). 4 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt *Kỹ năng và thái độ xã hội  Người học có khả năng phân tích, đánh giá khách quan các hiện tượng kinh tế - xã hội dưới góc độ lợi ích kinh tế;  Có khả năng truyền đạt, trao đổi, tranh luận các vấn đề liên quan đến lợi ích kinh tế;  Có khả năng nhận thức và bảo vệ lợi ích xã hội (cấp độ 3). 5 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt *Năng lực áp dụng kiến thức vào thực tiễn Người học có khả năng vận dụng kiến thức đã học để nghiên cứu, giải thích các vấn đề liên quan đến các lợi ích kinh tế ở nước ta hiện nay (cấp độ 3). 6 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt Chương 1: Tổng quan về môn học 1.1. Khái luận về lợi ích kinh tế 1.1.1.Bản chất lợi ích kinh tế -Để thoả mãn các nhu cầu, con người phải tiến hành sx. Sự phát triển của llsx quyết định mức độ thoả mãn các nhu cầu của con người và phương thức thoả mãn các nhu cầu đó. -Phương thức và mức độ thoả mãn các nhu cầu của con người còn tuỳ thuộc vào địa vị của con người ta trong hệ thống các quan hệ sản xuất xã hội. 7 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 8Nhu cầu Phương thức Mức độ Quan hệ sản xuất Lực lượng sản xuất CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt *Khái niệm: Lợi ích kinh tế là phương thức và mức độ thoả mãn các nhu cầu vật chất của con người; được quy định bởi trình độ phát triển của lực lượng sản xuất và địa vị của các chủ thể kinh tế trong hệ thống các quan hệ sản xuất xã hội. 9 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt *Những đặc trưng chủ yếu của lợi ích kinh tế : - Do trình độ phát triển của lực lượng sản xuất quyết định. - Phụ thuộc vào quan hệ sản xuất, trong đó quan hệ sở hữu tư liệu sản xuất giữ vai trò quyết định. - Là quan hệ xã hội, là quan hệ giữa con người với nhau trong thụ hưởng kết quả của quá trình sản xuất. - Là phạm trù lịch sử. Lợi ích kinh tế luôn vận động, do lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất không ngừng vận động, biến đổi. 10 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 1.1.2.Các hình thức lợi ích kinh tế +Tương ứng với mỗi loại chủ thể là một hình thức lợi ích kinh tế: lợi ích cá nhân, lợi ích tập thể, lợi ích giai cấp, lợi ích nhà nước, lợi ích quốc gia, dân tộc... +Các lợi ích kinh tế thống nhất với nhau vì: • Chủ thể này có thể là bộ phận cấu thành của chủ thể khác. • Các chủ thể có thể hành động theo cùng một phương hướng nhất định để thực hiện lợi ích của mình. Do đó, lợi ích của chủ thể này được thực hiện thì lợi ích của chủ thể khác cũng trực tiếp hoặc gián tiếp được thực hiện. 11 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt +Các lợi ích kinh tế mâu thuẫn với nhau vì: - Các chủ thể có thể hành động theo những phương thức khác nhau để thực hiện các lợi ích của mình. Sự khác nhau đó đến mức đối lập thì trở thành mâu thuẫn. - Tại một thời điểm, lượng của cải mà xã hội có được là xác định. Thu nhập của chủ thể này tăng lên thì thu nhập của chủ thể khác giảm xuống. +Khi có mâu thuẫn thì việc thực hiện lợi ích này có thể sẽ làm tổn hại đến các lợi ích khác. Mâu thuẫn về lợi ích kinh tế là cội nguồn của các xung đột xã hội. Điều hoà mâu thuẫn giữa các lợi ích kinh tế là yêu cầu khách quan của phát triển kinh tế - xã hội. 12 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 13 Lợi ích nhóm và nhóm lợi ích là gì? Lợi ích nhóm và nhóm lợi ích: tốt hay xấu? CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt  “Nhóm lợi ích” có thể hiểu là nhóm người có chức quyền câu kết với nhau nhằm trục lợi cá nhân, điều này là trái với luật pháp, ảnh hưởng đến lợi ích chính đáng của người khác, đi ngược với lợi ích của đất nước, của nhân dân. Thái độ của Đảng và Nhà nước với “nhóm lợi ích” đã được xác định rất rõ ràng là kiên quyết loại bỏ “nhóm lợi ích” ra khỏi đời sống xã hội. Thủ tướng NGUYỄN TẤN DŨNG (Phát biểu tại cuộc tiếp xúc cử tri Hải Phòng ngày 4-12-2012) 14 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt  Gần đây báo chí và dư luận hằng ngày đề cập đến những “nhóm lợi ích”, đâu đó có hành vi thâu tóm quyền lực kinh tế làm lòng dân không yên... Rõ ràng thực tế đang đặt ra những yêu cầu cao đối với công tác quản lý nhà nước, chống lại tệ quan liêu, trì trệ, tham nhũng, “lợi ích nhóm” hay lợi ích cục bộ của ngành này, ngành khác; phải có những tiêu chí mới để đánh giá cán bộ trên cơ sở hiệu quả thực chất, vì lợi ích chung, chứ không phải những quy định mà người ta có thể lợi dụng theo ý muốn của mình. Chủ tịch nước TRƢƠNG TẤN SANG (Trong bài “Mãi mãi là sao sáng dẫn đường”, Quân đội Nhân dân ngày 13-12-2012) 15 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 1.1.3.Các hệ thống lợi ích kinh tế trong nền kinh tế thị trường + Các lợi ích kinh tế của các chủ thể trong cùng một hệ thống quan hệ sản xuất có quan hệ hữu cơ với nhau, tuỳ thuộc vào nhau, tạo thành hệ thống lợi ích kinh tế. + Trong nền kinh tế nhiều thành phần có nhiều kiểu quan hệ sản xuất nên có nhiều hệ thống lợi ích kinh tế. - Trong các thành phần kinh tế dựa trên chế độ công hữu về tư liệu sản xuất có hệ thống 3 lợi ích: Lợi ích cá nhân - lợi ích tập thể - lợi ích nhà nước 16 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt - Trong khu vực kinh tế cá thể, tiểu chủ có hệ thống 2 lợi ích: Lợi ích cá nhân - lợi ích NN - Trong khu vực kinh tế có vốn ĐTNN có hệ thống 4 lợi ích: Người lđộng - chủ dn - Tập thể dn - nhà nước - Trong các hình thức kinh tế dựa trên sở hữu hỗn hợp (cty cổ phần, cty liên doanh...) sẽ có hệ thống các lợi ích kinh tế đan xen. 17 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt * Các hệ thống lợi ích kinh tế có quan hệ, tác động lẫn nhau. Việc thực hiện các lợi ích ở hệ thống này sẽ ảnh hưởng đến các lợi ích ở hệ thống khác. * Lợi ích cá nhân là cơ sở, nền tảng của các lợi ích khác vì: Thứ nhất nhu cầu cơ bản, sống còn trước hết thuộc về các cá nhân, quyết định hoạt động của các cá nhân; con người hành động trước hết để thỏa mãn các nhu cầu của mình. Thứ hai, cá nhân cấu thành các chủ thể khác. 18 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt *Trong thời kỳ trước đổi mới, lợi ích kinh tế ở Việt Nam bị biến dạng:  Lợi ích cá nhân bị coi nhẹ.  Lợi ích nhà nước bị đồng nhất với lợi ích xã hội và bị thổi phồng. 19 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt * Nguyên nhân:  Trình độ thấp kém của nền kinh tế.  Chống ngoại xâm.  Thiết chế xã hội.  Đạo đức truyền thống. 20 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 1.1.4.Vai trò của lợi ích kinh tế *Lợi ích kinh tế là động lực của các hoạt động kinh tế, của sự phát triển xã hội. Người lao động phải tích cực làm việc, nâng cao tay nghề, cải tiến công cụ lao động; Chủ doanh nghiệp phải tìm cách nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực, đáp ứng các nhu cầu, thị hiếu của khách hàng... thúc đẩy sự phát triển của lực lượng sản xuất. -Để thực hiện lợi ích, các chủ thể kinh tế đấu tranh với nhau để thực hiện quyền làm chủ đối với tư liệu sản xuất. Đó là cội nguồn sâu xa của các cuộc đấu tranh giữa các giai cấp trong lịch sử. -Hiện nay, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta là: coi lợi ích kinh tế là động lực của các hoạt động kinh tế; phải tôn trọng lợi ích cá nhân chính đáng. 21 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt *Quan hệ giữa lợi ích kinh tế và các lợi ích khác -Ngoài lợi ích kinh tế, con người còn có các lợi ích khác: chính trị, văn hóa -Lợi ích kinh tế là cơ sở đảm bảo các lợi ích khác. 22 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt *Lợi ích kinh tế là điều kiện duy trì quan hệ giữa các chủ thể. - Các chủ thể kinh tế có lợi ích riêng và lợi ích chung. - Lợi ích chung sẽ gắn kết các chủ thể kinh tế với nhau. 23 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 1.1.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến lợi ích kinh tế 24 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 1.1.6. Th-íc ®o viÖc thùc hiÖn lîi Ých kinh tÕ -Thu nhËp. Thu nhËp cña ng-êi lao ®éng lµ tiÒn l-¬ng; thu nhËp cña doanh nghiÖp lµ lîi nhuËn; thu nhËp cña nhµ n-íc lµ thuÕ. - Quan t©m ®Õn lîi Ých cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ chÝnh lµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng cao thu nhËp cho hä. 25 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 1.2. Quan hệ phân phối thu nhập 1.2.1. Bản chất của quan hệ phân phối  Kết quả của phân phối biểu hiện trực tiếp mức độ thực hiện các lợi ích kinh tế.  Tính chất, đặc điểm của quan hệ sở hữu tư liệu sản xuất quyết định tính chất, đặc điểm của quan hệ phân phối.  Quan hệ phân phối có vị trí độc lập tương đối, tác động trở lại quan hệ sở hữu. Nếu phân phối thu nhập công bằng, hợp lý sẽ có tác dụng củng cố quan hệ sở hữu về tư liệu sản xuất và ngược lại, sẽ làm xói mòn, thậm chí phá hoại quan hệ sở hữu tư liệu sản xuất. 26 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 1.2.2. Những nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến quan hệ phân phối 27 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 1.2.3. Các hình thức thu nhập *Tiền lương 28 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt +Những nguyên tắc xác định tiền lương: 29 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt *Lîi nhuËn 30 Lîi nhuËn lµ ®éng lùc quan träng thóc ®Èy nÒn kinh tÕ t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn. Lµ h×nh thøc thu nhËp cã ®-îc tõ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t-, lµ thu nhËp cña c¸c nhµ ®Çu t- (doanh nghiÖp, hé gia ®×nh...). CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt *Lợi tức - Là phần thu nhập mà người sở hữu tiền tệ có được do nhượng quyền sử dụng tiền tệ của mình cho doanh nghiệp và các chủ thể khác. - Lợi tức bao gồm: lãi suất tiền gửi và lợi tức cổ phần. Vì là thu nhập, lợi tức có tác dụng to lớn trong việc huy động vốn. Lợi tức càng cao thì khả năng huy động vốn càng lớn. - Trong thời kỳ các quan hệ thị trường chưa phát triển, nhà nước thường quy định trần lãi suất. Điều đó làm cho lãi suất mang tính chủ quan. Khi nền kinh tế thị trường phát triển cao, lãi suất sẽ được xác định bằng các tác nhân của thị trường. 31 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt *TiÒn cho thuª, chuyÓn nh-îng nhµ, ®Êt • Lµ thu nhËp cã ®-îc do chuyÓn nh-îng quyÒn sö dông nhµ, ®Êt. • Sù tån t¹i cña h×nh thøc thu nhËp nµy cã t¸c dông lµm cho ®Êt ®ai, nhµ cöa ®-îc ph©n bæ l¹i ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n. • H×nh thøc thu nhËp nµy cã thÓ lµm gia t¨ng gi·n c¸ch vÒ møc sèng gi÷a c¸c tÇng líp d©n c-. 32 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt *Thu nhập từ các quỹ tiêu dùng công cộng • Thu nhập của một bộ phận dân cư dưới các hình thức như: tiền trợ cấp, tiền bảo hiểm, lương hưu... và các khoản chi trả khác. • Từ các quỹ tiêu dùng xã hội, các thành viên xã hội còn được hưởng các dịch vụ công cộng về văn hoá, y tế, giáo dục... không phải trả tiền hoặc chỉ phải trả một phần. • Trong các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế - xã hội còn có quỹ phúc lợi chung và các thành viên đều được hưởng phúc lợi này. 33 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 1.2.4. Thể chế phân phối thu nhập *Khái niệm thể chế • Adam Smith là người đề xướng kinh tế học cổ điển với lý thuyết "bàn tay vô hình". • Lý thuyết khẳng định ý nghĩa của trao đổi và giao dịch trên thị trường, trong đó đã chỉ ra rằng sự phát triển kinh tế phụ thuộc vào "những luật chơi” hay các thể chế ràng buộc các mối quan hệ sản xuất, trao đổi. 34 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt  Đến năm 1914 định nghĩa đầu tiên về thể mới xuất hiện với tác giả là Thorstein Veblen: Thể chế là quy chuẩn của hành vi hoặc các quy tắc xác định hành vi trong tình huống cụ thể, được các thành viên của một nhóm xã hội thừa nhận và tuân thủ. Về cơ bản, sự tuân thủ các quy tắc đó là do bản thân tự kiểm soát hoặc do quyền lực bên ngoài khống chế.  A.Schmid (1972) cho rằng: Thể chế là tập hợp các mối quan hệ được quy định giữa mọi người; các mối quan hệ này xác định quyền của một người trong tương quan với quyền của nhiều người khác và xác định quyền lợi và trách nhiệm của con người nói chung. 35 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt • Douglass C.North (1990) cho r»ng: ThÓ chÕ lµ nh÷ng "quy t¾c cña trß ch¬i" x· héi, hay lµ nh÷ng giíi h¹n ®-îc v¹ch ra trong ph¹m vi kh¶ n¨ng vµ hiÓu biÕt cña con ng-êi, h×nh thµnh nªn mèi quan hÖ qua l¹i cña con ng-êi. Do ®ã, chóng "kÕt cÊu” nªn nh÷ng kÝch thÝch vÒ mÆt chÝnh trÞ, x· héi vµ kinh tÕ. • ThÓ chÕ bao gåm nh÷ng rµng buéc phi chÝnh thøc (nh÷ng ®iÒu ®-îc thõa nhËn hay bÞ cÊm ®o¸n theo phong tôc, tËp qu¸n, truyÒn thèng vµ ®¹o lý) vµ nh÷ng quy t¾c chÝnh thøc (hiÕn ph¸p, luËt, hoÆc c¸c quy chÕ kh¸c,...) vµ c¸c c¬ chÕ b¶o ®¶m hiÖu lùc thùc thi chóng. • Theo North, vai trß chÝnh cña thÓ chÕ trong mét x· héi lµ lµm gi¶m bít sù bÊt æn ®Þnh th«ng qua viÖc t¹o nªn cÊu tróc v÷ng ch¾c cho c¸c mèi t-¬ng t¸c qua l¹i cña con ng-êi. ThÓ chÕ lµ mét sù s¸ng t¹o cña con ng-êi, do con ng-êi ph¸t triÓn vµ lµm thay ®æi chóng. V× vËy, lý thuyÕt cña thÓ chÕ ph¶i b¾t ®Çu tõ c¸c c¸ nh©n. 36 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt •Theo Lin vµ Nugent (1995), thÓ chÕ lµ mét hÖ thèng c¸c quy t¾c hµnh xö do con ng-êi s¸ng t¹o ra ®Ó qu¶n lý vµ ®Þnh h×nh c¸c t-¬ng t¸c gi÷a con ng-êi víi nhau, th«ng qua ®ã gióp hä h×nh thµnh nh÷ng kú väng vÒ nh÷ng ®iÒu mµ ng-êi kh¸c sÏ lµm. • => Râ rµng lµ, tuy cã sù kh¸c biÖt trong c¸ch diÔn gi¶i song c¸c kh¸i niÖm ®· nªu ë trªn ®Òu thèng nhÊt ë mét ®iÓm lµ coi "thÓ chÕ” lµ mét "bé quy t¾c" hoÆc chuÈn mùc vÒ hµnh vi cña con ng-êi, cã t¸c dông ®iÒu tiÕt c¸c quan hÖ qua l¹i gi÷a con ng-êi víi nhau. 37 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt -N¨m 2001, Sokolof ®· ®-a ra mét ®Þnh nghÜa më réng tiÕp c¸c quan niÖm vÒ thÓ chÕ, trong ®ã, «ng cho r»ng: thÓ chÕ lµ khung khæ chÝnh trÞ vµ ph¸p lý t¹o ra nh÷ng nguyªn t¾c vµ luËt lÖ c¬ b¶n cho sù ho¹t ®éng cña c¸c c¸ nh©n vµ c«ng ty; nh÷ng tæ chøc mang tÝnh tù nguyÖn hoÆc hîp t¸c gi÷a c¸c chñ thÓ cã t¸c ®éng ®Õn b¶n chÊt vµ tæ chøc cña sù trao ®æi; c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ vµ niÒm tin cã ¶nh h-ëng tíi hµnh vi kinh tÕ th«ng qua t¸c ®éng cña chóng ®èi víi sù s½n lßng tham gia vµ tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c cña thÞ tr-êng vµ ®èi víi néi dung cña hµng ho¸, dÞch vô. - Nh- vËy, trong ®Þnh nghÜa nµy, néi hµm cô thÓ c¸c "bé quy t¾c" nµy ®· phÇn nµo ®-îc ®Þnh d¹ng râ h¬n; c¸c chñ thÓ cña thÓ chÕ kh«ng chØ lµ nh÷ng "con ng-êi" víi t- c¸ch lµ mét c¸ thÓ mµ cßn bao gåm c¶ c¸c tæ chøc, c¸c "tËp thÓ" ng-êi. 38 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt •Kinh tế học thể chế có hai trường phái chủ yếu là: kinh tế học thể chế cũ (Old Institutional Economics) và kinh tế học thể chế (New Institutional Economics). • Kinh tế học thể chế cũ tập trung nghiên cứu vai trò của luật pháp, của quyền sở hữu, sự hình thành các tổ chức, các thế lực kinh tế, các giao dịch kinh tế và sự phân bổ thu nhập. •Kinh tế học thể chế cũ cho rằng thể chế chính là những quy trình mang tính chính thức hoặc phi chính thức để giải quyết những xung đột/mâu thuẫn. 39 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt  Kinh tÕ häc thÓ chÕ míi tËp trung nghiªn cøu, xem xÐt hµnh vi cña con ng-êi kÕt hîp víi lý luËn vÒ quyÒn së h÷u, chi phÝ giao dÞch vµ th«ng tin bÊt ®èi xøng.  Theo quan ®iÓm cña kinh tÕ häc thÓ chÕ míi, thÓ chÕ ®-îc hiÓu lµ nh÷ng c«ng cô ®Ó lµm gi¶m c¸c chi phÝ c¬ héi vµ chi phÝ th«ng tin vµ ë ®©y, nh÷ng c«ng cô lµ tËp hîp c¸c quy t¾c, luËt lÖ, ®-îc h×nh thµnh d-íi d¹ng chÝnh thøc hoÆc phi chÝnh thøc.  Nh- vËy, c¶ hai tr-êng ph¸i kinh tÕ häc thÓ chÕ, mÆc dï ®øng ë hai gãc ®é nghiªn cøu kh¸c nhau, song vÒ c¬ b¶n kh«ng cã sù ®èi lËp khi xem xÐt b¶n chÊt cña kh¸i niÖm thÓ chÕ. 40 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt • N¨m 2003, Ng©n hµng thÕ giíi ®-a ra kh¸i niÖm vÒ thÓ chÕ: "nh÷ng quy t¾c vµ tæ chøc, gåm c¶ c¸c chuÈn mùc kh«ng chÝnh thøc, phèi hîp hµnh vi con ng-êi". • HÖ thèng chuÈn mùc kh«ng chÝnh thøc bao gåm c¶ lßng tin vµ c¸c gi¸ trÞ x· héi ®Õn c¸c c¬ chÕ vµ m¹ng l-íi phèi hîp kh«ng chÝnh thøc. • HÖ thèng thÓ chÕ chÝnh thøc bao gåm: luËt ph¸p, c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kh¸c, c¸c thñ tôc còng nh- c¸c chñ thÓ chÞu tr¸ch nhiÖm x©y dùng, söa ®æi gi¶i thÝch, thi hµnh c¸c luËt lÖ vµ quy chÕ. • Do c¸c thÓ chÕ ®iÒu khiÓn hµnh vi con ng-êi nªn mét khi nã ho¹t ®éng tèt th× sÏ cho phÐp con ng-êi lµm viÖc víi nhau hiÖu qu¶, cïng hîp t¸c trong lËp kÕ ho¹ch cho b¶n th©n, gia ®×nh vµ céng ®ång nãi chung. Ng-îc l¹i, nÕu chóng ho¹t ®éng yÕu kÐm hoÆc kh«ng hiÖu qu¶ th× sÏ g©y ra sù mÊt lßng tin hoÆc t×nh tr¹ng bÊt æn ®Þnh trong nhiÒu lÜnh vùc. 41 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt • ë ViÖt Nam, kh¸i niÖm vÒ thÓ chÕ tuy còng ®· ®-îc ®Ò cËp tõ nhiÒu n¨m nay vµ còng ®-îc thÓ hiÖn qua nhiÒu c¸ch ®Þnh nghÜa kh¸c nhau. • T¹i cuéc Héi th¶o khoa häc tæ chøc t¹i Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh (th¸ng l0/2004) víi chñ ®Ò "X©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN ë ViÖt Nam", nhiÒu nhµ khoa häc ®· ®-a ra nhiÒu quan niÖm vÒ thÓ chÕ: - GS.TS. §ç ThÕ Tïng cho r»ng “thÓ chÕ gåm nh÷ng ®¹o luËt, luËt lÖ, ®iÒu lÖ, quy t¾c, thñ tôc, tËp qu¸n ®-îc thõa nhËn chung mµ mäi ng-êi ph¶i tu©n theo; c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cïng nh÷ng ®Þnh chÕ cña nã vµ yÕu tè v¨n ho¸ h×nh thµnh tõ thùc tiÔn”. - TSKH. TrÇn NguyÔn Tuyªn: "thÓ chÕ bao gåm c¸c quy ®Þnh, quy t¾c, luËt ph¸p, ®iÒu lÖ, vµ c¸c chÕ tµi xö lý vi ph¹m; bé m¸y nhµ n-íc tõ trung -¬ng ®Õn ®Þa ph-¬ng, c¸c yÕu tè, v¨n ho¸, t©m lý, thãi quen, tr×nh ®é tri thøc". 42 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt • TS. Lª Ngäc Tßng l¹i cho r»ng "nãi ®Õn thÓ chÕ ph¶i nãi ®Õn c¸c luËt lÖ, quy ®Þnh ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi, c¸c tæ chøc vËn hµnh x· héi nãi chung, nÒn kinh tÕ nãi riªng vµ coi häc thuyÕt ph¸t triÓn, ®-êng lèi chÝnh trÞ vµ ®-êng lèi kinh tÕ lµ mét néi dung quan träng cña thÓ chÕ”. • TS. NguyÔn Kh¾c Thanh ®· ®Þnh nghÜa ng¾n gän “thÓ chÕ lµ con ®-êng, c¸ch thøc ®i ®Õn môc tiªu”. 43 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt • Trong cuèn Tõ ®iÓn ViÖt Nam (do Hoµng Phª chñ biªn n¨m 1992), thÓ chÕ ®-îc ®Þnh nghÜa lµ "nh÷ng quy ®Þnh, luËt lÖ cña mét chÕ ®é x· héi, buéc mäi ng-êi ph¶i tu©n theo". • Cßn c¸c t¸c gi¶ cña ®Ò tµi KX-01-06 ®· ®-a ra kh¸i niÖm "thÓ chÕ lµ mét c¸ch thøc x· héi x¸c lËp khung khæ, trËt tù, trong ®ã diÔn ra c¸c quan hÖ gi÷a con ng-êi vµ c¬ chÕ, quy chÕ, quyÒn lùc, quy t¾c, luËt lÖ vËn hµnh cña trËt tù x· héi ®ã". • Theo ®Þnh nghÜa nµy, thÓ chÕ cã thÓ ®-îc hiÓu lµ c¸i lµm thµnh khung khæ trËt tù cho c¸c quan hÖ cña con ng-êi, ®Þnh vÞ c¬ chÕ thùc thi vµ giíi h¹n cña c¸c