Công nghệ Blockchain và lĩnh vực ngân hàng

32 © Học viện Ngân hàng ISSN 1859 - 011X Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 193- Tháng 6. 2018 Công nghệ Blockchain và lĩnh vực ngân hàng QUẢN TRỊ NGÂN HÀNG & DOANH NGHIỆP Giang Thị Thu Huyền Ngày nhận: 08/05/2018 Ngày nhận bản sửa: 06/06/2018 Ngày duyệt đăng: 18/06/2018 Blockchain là một trong những công nghệ quan trọng trong cách mạng công nghệ lần thứ tư, nó cung cấp cho người dùng một hệ thống dữ liệu minh bạch, có thể truy cập, kiểm chứng dễ dàng, loại bỏ các chi phí không cần thiết, duy trì tính toàn vẹn, hiệu quả cũng như nâng cao mức độ tin tưởng và bảo mật. Sự xuất hiện của Blockchain đã mang đến nhiều tiện ích và tăng cường tính bảo mật cho ngân hàng. Công nghệ Blockchain vẫn đang trong giai đoạn sáng tạo phát triển, có nghĩa là phạm vi ứng dụng của Blockchain có thể chưa được khám phá đầy đủ. Mục tiêu của bài báo này là để làm rõ Blockchain là gì, phân tích hoạt động của nó, thảo luận về một số trường hợp sử dụng trong ngành ngân hàng, những thách thức của nó, cũng như đưa ra kết luận. Từ khóa: blockchain; bitcoin; hợp đồng thông minh; lĩnh vực ngân hàng 1. Khái niệm Blockchain và phương thức hoạt động Khái niệm Blockchain lockchain/ Block Chain (chuỗi khối) là một danh sách các bản ghi mở rộng theo thời gian, được gọi là các khối (blocks), các khối này được liên kết và bảo mật với nhau bằng băm (hash) mật mã. Mỗi khối thông thường chứa một băm mật mã của khối trước, thời gian và dữ liệu giao dịch. Theo thiết kế, một Blockchain có khả năng chống lại sự sửa đổi dữ liệu. Đó là «một sổ cái mở, phân tán có thể ghi lại các giao dịch giữa hai bên một cách hiệu quả và có thể kiểm chứng được”. Để sử dụng như một sổ cái phân tán, một Blockchain thường được quản lý bởi mạng ngang hàng có giao thức đồng thuận giao tiếp giữa các nút và xác thực các khối mới. Dữ liệu trong bất kỳ một khối nào sau khi ghi lại sẽ không thể bị thay đổi nếu không có sự thay đổi của tất cả các khối tiếp theo, nghĩa là đòi hỏi sự đồng thuận của đa số các nút mạng. Phương thức hoạt động của Blockchain Mỗi khối (block) bao gồm dữ liệu (data), băm (hash) và băm của khối trước khối đó (hash of previous block). + Data: dữ liệu được lưu trữ trong block, nó phụ thuộc vào loại block. Ví dụ: trong Bitcoin thì dữ liệu lưu trữ là thông tin chi tiết về một QUẢN TRỊ NGÂN HÀNG & DOANH NGHIỆP 33Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 193- Tháng 6. 2018 giao dịch như: người gửi, người nhận và tiền (coin). + Hash (băm): Mỗi block có một hash. Bạn có thể so sánh hash như vân tay. Nó giúp cho việc xác thực một block và tất cả các nội dung của block đó. Một hash là duy nhất cũng như vân tay của chúng ta vậy. Khi một block được tạo ra thì hash bắt đầu được tính toán. Bất kỳ thay đổi nào bên trong block sẽ dẫn đến sự thay đổi của hash. Nói cách khác, hash giúp phát hiện thay đổi của block. + Hash of previous block (băm của khối đằng trước): Giúp tạo ra chuỗi các khối (chain of block) và đó chính là công nghệ tạo ra một blockchain. Ví dụ: Giả sử có 3 khối như Hình 1. Hình 1. Chuỗi các Block mà Blockchain lưu trữ Nguồn: Manav Gupta, 2017 Ta thấy Hash of previous block của Block số 3 chỉ tới Hash của Block số 2, Hash of previous block của Block số 2 chỉ tới Hash của Block số 1, Hash of previous block của Block số 1 là đặc biệt vì nó không chỉ tới Block nào. Ta gọi Block số 1 là Genesis block (khối khởi tạo). Giả sử có gian lận ở Block số 2. Điều này dẫn đến Hash của Block số 2 bị thay đổi, giả sử là H62Y thay cho 6BQ1 như ban đầu. Hash of previous block của Block số 3 vẫn là 6BQ1, điều này làm cho Block số 3 có Hash of previous block không còn hợp lệ. Như vậy, chỉ cần thay đổi một Block sẽ làm cho tất cả các Block tiếp sau đó không còn hợp lệ như Hình 2. Tuy nhiên nếu chỉ dựa vào Hash thì chưa đủ để phòng ngừa gian lận. Các máy tính ngày nay có thể rất nhanh chóng tính toán hàng nghìn Hash trong vòng 1 giây. Kẻ xấu có thể gian lận với 1 Block và tính toán lại tất cả các Hash của các Block còn lại để làm cho Blockchain đó là hợp lệ. Để làm giảm gian lận thì Blockchain có cơ chế được gọi là Proof of work. Đó là cơ chế làm giảm việc tạo ra Block mới. Có thể lấy Bitcoin làm ví dụ, mất chừng 10 phút để tính toán và yêu cầu Proof of work khi thêm 1 Block mới vào chuỗi. Cơ chế này làm cho việc gian lận khó được thực hiện với Block bởi vì nếu gian lận với một Block thì cần phải tính toán Proof of work cho tất cả các Block tiếp theo. Ngoài ra, Blockchain có thêm cơ chế để đảm bảo an toàn, đó là tính toán phân tán. Thay vì sử dụng việc quản lý tập trung thì Blockchain sử dụng mạng ngang hàng (peer to peer) và bất kì ai đều có thể tham gia vào mạng. Khi một người nào đó tham gia vào mạng thì họ nhận được một bản sao đầy đủ của Blockchain. Các nút mạng có thể sử dụng việc này để kiểm chứng mọi việc vẫn theo thứ tự. Chúng ta sẽ xem điều gì xảy ra nếu một ai đó tạo ra một Block mới. Block mới này được gửi tới mọi người trên mạng ngang hàng. Lúc này mọi nút mạng sẽ kiểm chứng Block vừa được gửi tới để đảm bảo rằng Block đó không có gian lận hay giả mạo. Nếu Block được kiểm chứng là đúng thì tại mỗi nút mạng sẽ thêm Block này vào Blockchain của mình. Nghĩa là tất cả các nút đồng ý rằng Block mới thêm là hợp lệ và cùng đồng thuận (consensus). Trong trường hợp ngược lại thì các nút là không đồng thuận, Block gian lận/ giả mạo sẽ bị loại bỏ bởi các nút khác trong mạng. Hình 2. Chuỗi các Block mà Blockchain lưu trữ khi có gian lận Nguồn: Manav Gupta, 2017 Vì vậy, để gian lận 1 Block được thành công thì bạn cần gian lận với tất cả các Block trong chuỗi Blockchain, làm lại Proof of work QUẢN TRỊ NGÂN HÀNG & DOANH NGHIỆP 34 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàngSố 193- Tháng 6. 2018 với từng Block và có sự đồng thuận của các nút mạng trong mạng ngang hàng. Chỉ khi đó thì Block gian lận mới được chấp thuận. Tuy nhiên, điều này rất khó thực hiện bởi Blockchain thì không ngừng phát triển. Có thể hiểu Blockchain là sổ kế toán điện tử ghi lại tất cả các giao dịch theo một hệ thống toán học nhằm ngăn chặn việc can thiệp trái phép. Công nghệ Blockchain giúp tạo ra một hệ thống mà mọi giao dịch đều được ghi lại và mọi người trong hệ thống đều có thể xem và xác minh tính chính xác của thông tin. Mọi thông tin, mọi giao dịch đều được ghi lại trong các bước còn gọi là Block theo chuỗi thời gian. Blockchain đảm bảo rằng các Block đã ghi rồi thì sẽ không thể giả mạo hay thay đổi bởi bất kì ai, mỗi Block mới xuất hiện thì cả hệ thống sẽ biết được. Tính năng này giúp đảm bảo công bằng và minh bạch cho cả hệ thống. Blockchain lưu trữ dữ liệu trên hệ thống gồm hàng trăm, hàng nghìn thậm chí hàng triệu máy tính phân tán. Điều này có nghĩa là không có máy chủ cũng như không ai có quyền quản lý và sở hữu hệ thống mà toàn bộ máy tính trên hệ thống có quyền tương đương và giúp vận hành hệ thống. Nếu chỉ có một máy chủ thì chỉ cần tấn công vào máy chủ này là có thể đánh sập toàn bộ hệ thống, nhưng với mạng lưới phân tán của Blockchain, khi một máy bị tấn công thì chỉ máy đó bị ảnh hưởng, phần còn lại của hệ thống vẫn được đảm bảo an toàn. Điều này có nghĩa là hệ thống Blockchain an toàn hơn so với các hệ thống lưu trữ thông tin truyền thống. Đồng tiền điện tử Bitcoin sử dụng công nghệ Blockchain. Khác với các loại tiền truyền thống, Bitcoin không cần ngân hàng hay trung gian tài chính, thay vào đó mọi giao dịch của Bitcoin sẽ được xác minh trên toàn hệ thống và tránh nguy cơ lừa đảo vì mọi giao dịch đều được xác minh từ nhiều nguồn. Tuy nhiên Bitcoin chưa được công nhận ở nhiều quốc gia trong đó có Việt Nam và nó còn phụ thuộc vào tâm lý người đầu tư. Tiền ảo chỉ là một hình thức của Blockchain và nếu nhìn rộng ra thì Bockchain có nhiều tiềm năng hơn rất nhiều. 2. Ứng dụng và thách thức của Blockchain trong ngành Ngân hàng Các ngân hàng trên toàn cầu đã và đang đẩy mạnh phát triển các hệ thống thanh toán kỹ thuật số để đảm bảo cho các giao dịch tài chính được an toàn. Nếu giải pháp sử dụng công nghệ Blockchain được áp dụng trong các hệ thống này thì các ngân hàng có thể tiết kiệm hàng tỷ USD chi phí và ngăn chặn được các hành vi gian lận. Ngân hàng Hoàng gia Canada (RBC) đang thử nghiệm dùng Blockchain cho các khoản thanh toán giữa các chi nhánh ở Mỹ và Canada. CNBC đưa tin Hãng IBM đang xây dựng công nghệ Blockchain dành riêng cho 07 ngân hàng lớn nhất châu Âu (gồm Deutsche Bank, HSBC, KBC, Natixis, Rabobank, Societe Generale và Unicredit) để tăng hiệu quả giao thương quốc tế cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Ngân hàng Wells Fargo và Commonwealth Bank of Australia cũng từng dùng Blockchain để xử lý và thực hiện các chuyến xuất khẩu cotton từ Mỹ sang Trung Quốc Công nghệ Blockchain đang nổi lên như là cách thức để cho phép các tổ chức thực hiện và xác minh các giao dịch tài chính trên mạng ngay lập tức mà không cần xác thực tập trung. Theo cách thức truyền thống thì các giao dịch và thanh toán trong ngân hàng dựa vào xác thực tập trung hoặc thông qua trung gian để tạo ra/ cho phép thanh toán. Blockchain cho phép một mạng lưới các máy tính phân tán có thể đạt được sự đồng thuận mà không cần thông qua trung gian. 2.1. Khả năng ứng dụng Blockchain trong ngành ngân hàng - Hợp đồng thông minh (Smart contracts) là một giao thức đặc biệt nhằm xác minh, kiểm chứng, thực hiện đàm phán hoặc thực hiện hợp đồng. Hợp đồng thông minh cho phép thực hiện các giao dịch đáng tin cậy mà không có bên thứ ba. Các giao dịch này có thể theo dõi và không thể đảo ngược. Hợp đồng thông minh chứa tất cả thông tin về các điều khoản hợp đồng và thực hiện tất cả các hành động dự kiến một cách tự động. Hợp đồng thông minh có thể được lưu trữ trên một Blockchain. Lúc đầu, các tài sản và các điều khoản hợp đồng được mã hóa và đưa vào QUẢN TRỊ NGÂN HÀNG & DOANH NGHIỆP 35Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 193- Tháng 6. 2018 Block của một Blockchain. Hợp đồng này được phân phối và sao chép nhiều lần giữa các nút của nền tảng Blockchain. Sau khi kích hoạt, hợp đồng được thực hiện theo các điều khoản hợp đồng đã kí. Chương trình kiểm tra việc thực hiện các cam kết tự động. Hai đặc trưng của Blockchain trong hợp đồng thông minh là loại bỏ sự tham gia bên thứ ba và tăng cường an ninh, giảm giả mạo hoặc thay đổi trái phép. - Giảm thiểu gian lận (Reduction of Fraud): Chris Mager của BNY Mellon Treasury Services thừa nhận rằng “một trong những thách thức chính mà ngành ngân hàng đối mặt ngày nay là sự gia tăng của các gian lận và các cuộc tấn công trên mạng”. Theo cách truyền thống, sổ cái của ngân hàng được tạo ra trong một cơ sở dữ liệu tập trung, mọi thông tin đều được đặt ở một nơi và được bảo vệ bởi hệ thống công nghệ thông tin. Hacker và tội phạm mạng có thể tấn công các hệ thống an ninh này để thao tác với dữ liệu và gian lận. Bằng cách sử dụng Blockchain thì ngân hàng sẽ không chỉ thực hiện thanh toán theo thời gian thực mà còn minh bạch hoàn toàn, từ đó ngân hàng có thể phân tích và ngăn ngừa gian lận. Blockchain được kiểm tra ở mỗi bước của giao dịch, tất cả các dữ liệu được phân tích và xác minh trong quá trình giao dịch theo thời gian thực. Sổ cái Blockchain có thể ghi lại lịch sử tất cả các tài liệu chia sẻ và các hoạt động tuân thủ được thực hiện cho từng khách hàng của ngân hàng. Đây sẽ là một lợi thế so với các hệ thống thanh toán hiện tại. Tuy nhiên, cần phải có sự hợp tác của ngân hàng với các nhà quản lý và các công ty công nghệ để đạt được điều này trong Blockchain. Ngoài ra, ngân hàng cũng phải thấy rằng Blockchain vẫn chưa loại bỏ được tất cả các loại gian lận. Ví dụ như vào tháng 8/2016, gần 120000 đơn vị tiền tệ Bitcoin trị giá khoảng 72 triệu USD đã bị đánh cắp từ nền tảng trao đổi Bitfinex ở Hồng Kông. Bitcoin đã bị đánh cắp từ ví của người sử dụng. - Các nền tảng giao dịch (Trading Platforms): Một ngân hàng có thể thiết lập một nền tảng giao dịch dựa trên Blockchain. Công nghệ Blockchain cung cấp một môi trường tiềm năng để trao đổi tài sản. Blockchain có thể loại bỏ mối đe dọa hoặc nguy cơ gian lận và điều này cũng có thể áp dụng cho giao dịch. Hơn nữa, Blockchain cũng sẽ giải quyết các vấn đề như rủi ro hoạt động và chi phí hành chính vì nó có thể được làm minh bạch. Việc truy xuất nguồn gốc và lịch sử hồ sơ có thể tồn tại trên mỗi tài sản/ mặt hàng có giá trị được giao dịch sẽ đảm bảo và xác thực tất cả các cách thức thông qua chuỗi cung ứng. Trên thực tế, khi một mặt hàng có giá trị cao được tạo ra lần đầu tiên, một mã thông báo kỹ thuật số tương ứng được phát hành bởi một cơ quan có thẩm quyền nhằm xác nhận điểm xuất xứ của sản phẩm. Sau đó, mỗi khi sản phẩm được mua và bán thì mã thông báo kỹ thuật số được di chuyển để tạo ra một chuỗi quyền sở hữu thực tế. Mã kỹ thuật số hoạt động như một “giấy chứng nhận tính xác thực” ảo mà sẽ có lợi thế là nó khó lấy cắp hoặc giả mạo hơn là một mảnh giấy. Khi nhận được mã số kỹ thuật số, người nhận cuối cùng của sản phẩm đó sẽ có thể xác minh nguồn gốc sản phẩm. Tương tự, tính bất biến và tính duy nhất của kỹ thuật số vốn có trong Blockchain có khả năng cung cấp chuyển giao giá trị an toàn và đưa ra giải pháp cho vấn đề chứng thực tài chính. Thách thức của việc duy trì sự riêng tư của dữ liệu giữa các đối tác với các giao dịch thương mại cũng được khắc phục bằng cách sử dụng công nghệ Blockchain, trong đó mã thông báo dưới dạng mật mã được sử dụng để bảo vệ dữ liệu thương mại với các bên chỉ được phép truy cập thông tin được cấp phép với khoá an toàn. Điều này sẽ cho phép giữ bí mật của giao dịch, đặc biệt là giao dịch tài chính. - Thanh toán (Payments): Chris Huls của Rabobank nói rằng Blockchain có thể được sử dụng như là “cách khác để trả tiền cho nhau, không phụ thuộc vào SWIFT và các chương trình thanh toán khác”. Hệ thống thanh toán hiện tại luôn phải thông qua các ngân hàng và ngân hàng trung ương và đang chịu rất nhiều áp lực trước yêu cầu hiện đại hóa và giải quyết các vấn đề an toàn và an ninh. Ngoài việc tăng tốc độ chuyển tiền, Blockchain cũng có thể giúp các ngân hàng hoạt động liên tục, 24 giờ trong ngày, thanh toán nhanh hơn và dễ dàng hơn. Blockchain có thể được các ngân hàng sử dụng cho cách tiếp cận nguồn mở để thanh toán thay QUẢN TRỊ NGÂN HÀNG & DOANH NGHIỆP 36 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàngSố 193- Tháng 6. 2018 thế cho nhiều trung gian phổ biến trong thanh toán, qua đó tiết kiệm cho các tổ chức đối tác và khách hàng. Do đó Blockchain có thể được sử dụng để thanh toán theo thời gian thực trên toàn cầu, minh bạch hoàn toàn, giảm gian lận cũng như chi phí hợp lý. Vấn đề với công nghệ Blockchain tại thời điểm này là kết nối với các hệ thống khác, giao thức giữa các sổ cái sẽ phải được phát triển, thử nghiệm và đưa vào sử dụng như thế nào và thời gian bao lâu cũng như khả năng mở rộng. 2.2. Thách thức đối với ngành ngân hàng trong triển khai Blockchain Liệu rằng Blockchain có đủ tin cậy, có đảm bảo tính riêng tư hay không? Với một hệ thống sổ cái mở thì sẽ khó để đảm bảo sự riêng tư của dữ liệu khách hàng cho dù điều này có thể được giảm bớt bằng cách sử dụng các Blockchain riêng hoặc mã hóa. Bên cạnh đó, người dùng vẫn phải bận tâm về an ninh không gian mạng khi họ ủy thác dữ liệu cá nhân của mình cho một giải pháp Blockchain nào đó. Ngoài ra, câu hỏi về cách thức mà các giải pháp Blockchain có thể tích hợp với các hệ thống thanh toán của ngân hàng hiện tại (đặc biệt là trong hệ thống độc quyền). Để thực hiện chuyển đổi, cần phải có sự hợp tác và nhất trí giữa các bên liên quan và sẽ mất thời gian. Blockchain cũng phải đối mặt với quy định rất khác nhau của các tổ chức tài chính cũng như việc các quy định hoàn toàn có thể thay đổi theo thời gian. Hiện tại chưa có tiêu chuẩn hay tổ chức chịu trách nhiệm giám sát và điều chỉnh các giao thức Blockchain. Các tổ chức cần có thời gian để xây dựng các quy định được quốc tế chấp thuận. Cuối cùng, nếu áp dụng Blockchain thì cũng phải đặt ra thách thức về khả năng mở rộng, tốc độ giao dịch, quá trình xác minh và giới hạn dữ liệu trong việc áp dụng rộng rãi Bockchain. Chris Mager của BNY Mellon cho rằng có thể mất từ 7 đến 10 năm để phát triển một hệ thống thanh toán dựa trên Blockchain cho thanh toán thương mại, thanh toán liên ngân hàng 3. Kết luận Các ngân hàng sử dụng công nghệ Blockchain Tài liệu tham khảo 1. Chris Mager et. al (2016), four blockchain use cases for banking, Fintech network whitepaper 2. Luc Severeijns (2017), What is blockchain? How is it going to affect Business? Vrije Universiteit Amsterdam 3. Manav Gupta (2017), Blockchain for dummies, IBM Limited Edition, Published by John Wiley & Sons, Inc. 4. Valentina Gatteschi et. al (2018), Blockchain and Smart Contracts: Is the Technology Mature Enough? 5. https://tuoitre.vn/blockchain-lot-xacnganh-tai-chinh-ngan-hang-1398664.htm Thông tin tác giả Giang Thị Thu Huyền, Thạc sĩ Khoa Hệ thống Thông tin Quản lý, Học viện Ngân hàng Email: huyengtt@hvnh.edu.vn Summary Blockchain technology and banking industry Blockchain is one of the key technologies in the fourth technological revolution, providing users with a transparent, accessible, easily verified data system, eliminating unnecessary costs, maintaining the integrity, efficiency as well as enhancing the level of trust and security. The appearance of Blockchain has brought many benefits and enhanced security for the bank. Blockchain technology is still in its infancy, meaning that the scope of Blockchain's application may not be fully explored. The objective of this paper is to clarify what Blockchain is, analyze its activity, discuss some of the uses in the banking industry, its challenges, and make conclusions. Keywords: blockchain; bitcoin; smart contracts, banking industry. Huyen Thi Thu Giang, MSc. Management Information Systems (MIS) Faculty, Banking Academy xem tiếp trang 75 PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC 75Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 193- Tháng 6. 2018 dụng hồi quy với biến giả (đã đề cập ở Phần 1 của bài viết) để tìm kiếm bằng chứng thực nghiệm về tác động của một số nhân tố đến mức độ điều chỉnh số liệu nhằm tránh báo cáo lỗ và ổn định lợi nhuận. Bên cạnh đó, các bằng chứng thực nghiệm trong nghiên cứu này cũng cho thấy các NHTM có xu hướng điều chỉnh số and colleges and allows schools to be autonomous in developing enrollment plans. The number of candidates has decreased over the years, while increasing enrollment targets of universities and colleges has created pressure for universities and colleges to compete to improve quality, reputation, and job orientation in order to attract candidates. The research was conducted to develop a model that illustrates the factors that determines the choice of the BA’s undergraduate program of students. The results of multiple linear regression analyzed from 186 questionaire respondents of BA’s 1st year and 2nd year students show that the groups of factors that have the significant impact in descending order are: Fixed Characteristics of the insitute, Communication Efforts of the institue, Social influencers to the student’s choice of the institute, Individual Characteristics of the student. Based on the obtained results, the research team proposes recommendations to improve the effectiveness of the enrollment process for universities, colleges in general and for BA institute in particular. Keywords: Factors, bachelor program, enrollment, Banking Academy of Vietnam. Mai Ngoc Tran, MEc. Faculty of International Business, Banking Academy Huong Thi Thu Nguyen Student of K18KDQTA, Facult