Giải pháp hạn chế tín dụng đen ở Việt Nam

73 GIẢI PHÁP HẠN CHẾ TÍN DỤNG ĐEN Ở VIỆT NAM Vũ Văn Thực * TÓM TẮT * TS. Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn thành phố hồ Chí Minh, Chi nhánh Tân Bình Tín dụng đen còn gọi là tín dụng phi chính thức, một dạng tín dụng hoạt động không qua hệ thống các tổ chức tín dụng chính thức. Thời gian qua, tín dụng phi chính thức có nhiều diễn biến phức tạp, ảnh hưởng xấu đến đời sống kinh tế xã hội của một số địa phương. Bài viết tìm hiểu về thực trạng tín dụng đen ở nước ta trong thời gian qua, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm hạn chế loại hình tín dụng này trong giai đoạn tới Từ khóa: tín dụng đen, tín dụng phi chính thức SOLUTIONS TO RESTRICT THE DEVELOPING OF THE BLACK CREDIT IN VIỆTNAM ABSTRACT “Black credit” is referred toa term as an informal credit which is not operated through formal credit institutions. Up to now, the Black credit has causedcountless negative impacts on the socio-economic life incertain localities in Vietnam. This paper’s purpose is to explore the situation of the black credit in our country recently, which urges us to find solutionsto restrict the developing of this unofficial credit in the future. Key words: Black credit, informal credit 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Tín dụng đen, hay còn gọi là tín dụng phi chính thức luôn tồn tại song song với tín dụng chính thức. Xét trên một góc độ nhất định thì tín dụng phi chính thức cũng có mặt tích cực của nó như đáp ứng nhu cầu vốn trong sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng của một bộ phận dân cư do hệ thống tín dụng chính thức chưa đáp ứng được. Tuy nhiên, cũng cần phải khẳng định rằng dưới tác động mạnh mẽ của ma lực đồng tiền, tín dụng phi chính thức đang thoát ly khỏi tầm kiểm soát của Nhà nước, tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro và đổ vỡ luôn rình rập đối với loại hình tín dụng này. Những năm qua, tín dụng đen đã có nhiều diễn biến phức tạp, tình trạng vỡ nợ “tín dụng đen” liên tục xảy ra, khiến nhiều gia đình khuynh gia, bại sản, ảnh hưởng xấu đến trật tự an ninh xã hội của nhiều địa phương trong cả nước. Do đó, rất cần có những nghiên cứu đề xuất giải pháp nhằm hạn chế tín dụng đen, qua đó giúp nền tài chính Việt Nam phát triển bền vững, an toàn, lành mạnh, góp phần đảm bảo an ninh trật tự xã hội của đất nước 2. THỰC TRẠNG TÍN DỤNG ĐEN Ở VIỆT NAM Tín dụng đen ở nước ta không phải mới xuất hiện gần đây mà đã hình thành từ rất lâu, song gần đây đã có chiều hướng gia tăng, đã có không ít vụ đổ bể, đòi nợ theo kiểu xã hội đen, giải pháp hạn chế tín dụng đen ở Việt nam 74 Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật hệ lụy của nó không chỉ là làm méo mó, hủy hoại nền kinh tế, mà còn liên quan đến cả sức khỏe và tính mạng con người. Tín dụng đen đang có chiều hướng diễn biến phức tạp, nó không chỉ phát triển ở vùng nông thôn mà còn len lỏi đến nhiều ngõ ngách của nhiều thành phố, thị xã, thị trấn trong cả nước; không chỉ những người lao động nghèo mà còn có cả các doanh nghiệp, thậm chí là những người có chức vụ ở bộ máy nhà nước cũng dính vào tín dụng đen. Theo thống kê chưa đầy đủ, từ năm 2010-2014, cả nước liên tiếp xảy ra hàng trăm vụ vỡ nợ lớn với thiệt hại lên tới hàng ngàn tỷ đồng, ảnh hưởng đến nhiều cá nhân, gia đình, tổ chức, cụ thể cả nước đã xảy ra 6.367 vụ việc, trong đó có 41 vụ giết người, 318 vụ cố ý gây thương tích, 588 vụ cướp tài sản, 1.089 vụ cưỡng đoạt tài sản, 1.707 vụ lừa đảo chiếm đoạt tài sản, 2.496 vụ lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, 104 vụ hủy hoại tài sản, con số trên chắc chắn chưa phản ánh hết được thực trạng tín dụng đen ở Việt Nam[3]. Dưới đây là một số vụ tín dụng đen điển hình ở một số địa phương trong cả nước: Ngay tại Thủ đô Hà Nội, tín dụng đen cũng có nhiều tiềm ẩn, có thể kể ra đây một vài vụ tín dụng đen như: ngày 23-6-2017, cơ quan cảnh sát điều tra Công an TP Hà Nội đã bắt quả tang 6 đối tượng do Nguyễn Thị Duyên, trú tại phường Duyên Hải, TP Lào Cai cầm đầu đã có hành vi cưỡng đoạt tài sản của một phụ nữ ở quận Long Biên, TP. Hà Nội. Trước đó, vào cuối năm 2015, nạn nhân vay của Duyên 300 triệu đồng và trả lãi 5.000 đồng/1 triệu/ngày; thật kinh khủng, chỉ sau 18 tháng, món nợ vay từ 300 triệu đồng đã lên tới 1,5 tỷ đồng. Khi người vay có biểu hiện mất khả năng thanh toán nợ, Nguyễn Thị Duyên đã huy động một số đối tượng lưu manh đến đe dọa “chặt chân”, “đập nát nhà” và dùng loa công suất lớn để đòi nợ.[7] Qua các mối quan hệ xã hội, bà H, trú tại phố Trần Khát Chân, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội quen biết với Cao Hoàng Khánh, trú tại quận Hai Bà Trưng, Hà Nội và đặt vấn đề muốn vay tiền của Khánh, sau đó tại một quán cà phê, nhóm của Khánh hướng dẫn bà H viết giấy vay nợ số tiền 12 triệu đồng. Tuy nhiên, số tiền thực tế mà bà H nhận về chỉ là 10 triệu đồng, có nghĩa là tiền lãi bà H phải chịu 2 triệu đồng. Khánh đưa ra quy định, bà H sẽ phải đóng mỗi ngày 200.000 đồng cho nhóm của Khánh liên tục trong vòng 60 ngày, sau khi trả nợ cũ bà tiếp tục vay thêm 2 lần nữa với tổng số tiền hơn 17 triệu đồng; do có việc đi thăm bà con ở xa nên bà không liên lạc và cũng không đóng tiền họ hàng ngày cho Khánh trong thời gian này. Nghĩ rằng bà H cố tình trốn tránh việc trả tiền, Khánh đã chỉ đạo nhóm đệ tử liên tiếp khủng bố gia đình con nợ bằng cách mang keo, chất bẩn đổ vào nhà bà này. Sau khi bà H trở về Hà Nội tiếp tục đóng họ cho Khánh mỗi ngày 200.000 đồng, nhưng chỉ được 10 ngày, do không còn khả năng chi trả, bà H đành xin Khánh cho khất nhưng Khánh không đồng ý. Ngay lập tức, đối tượng này đã phóng xe máy đến tìm bà H. Khi nhìn thấy bà H đi bộ một mình ở đầu ngõ, Khánh đã chửi bới, tát bà H và yêu cầu bà ngày hôm sau phải trả đủ 400.000 đồng cho Khánh.[8] Vào đầu năm 2017, bà Đ.T.T.V, ngụ tại Quận 10, TP.Hồ Chí Minh có vay 7 triệu đồng của nhóm tín dụng đen, đến hạn nhưng bà V không có tiền trả nên đã bỏ trốn. Ngay sau đó, chủ nợ điều đàn em đến nhà bà V để đòi nợ, không gặp bà V họ đã bắt ông T.T.Ch, ngụ tại Quận 10, TP. Hồ Chí Minh là anh ruột của bà V trả nợ thay. Khi bị ông Ch từ chối nhóm này đã liên tục gọi điện thoại, nhắn tin đe dọa tính mạng của ông Ch. Không dừng lại ở đó, tối ngày 2.4, Hoàng Ngọc Tiến, 22 tuổi, ngụ Hà Nội, tạm trú Quận 2, TP. Hồ Chí Minh cùng 5 thanh niên mang mã tấu, roi điện truy sát làm 75 bị thương ông Ch. và anh T.C.L là cháu ruột ông Ch, rất may Công an Phường 13, Quận 10, TP. Hồ Chí Minh đã kịp thời có mặt để giải quyết vụ việc, nếu không hậu quả không biết sẽ còn đi đến đâu.[5] Một con nợ khác là Ông H, một chủ nhà hàng ở đường Lê Hồng Phong, Quận 10, TP. Hồ Chí Minh ban đầu vay nóng của T vài trăm triệu đồng làm ăn nhưng thất bại, chỉ trong thời gian ngắn số nợ đã lên hơn 1 tỉ đồng, T định “siết nhà” của ông H, nhưng nhà này thuộc sở hữu người khác nên T kéo đàn em đến nhà hàng quậy phá, đến nhà đánh đập cả ba của ông H, đến nước này Ông H. buộc phải sang lại nhà hàng để trả nợ cho T.[5] Thời gian qua, dư luận vẫn còn rất bất bình khi xem clip nhóm đòi nợ đã dùng gạch đá tấn công nhà anh Đ.M.P trên đường Phan Văn Trị, Q.Bình Thạnh, TP. Hồ Chí Minh chỉ vì em gái anh P vay nhóm này 100 triệu đồng, cộng thêm lãi suất vay là 150 triệu đồng, mặc dù em gái anh P không ở chung, nhưng nhóm người này vẫn vô cớ xông vào nhà, ép anh P phải trả nợ thay cho em gái anh; thấy quá vô lý, anh P mời nhóm này ra thì bất ngờ họ tấn công rồi còn lấy gạch, khung sắt ném vào cửa kính nhà anh P.[5] Một vụ vay tín dụng đen khác xảy ra ở TP. Hồ Chí Minh là vụ của ông Hoàng, thấy bạn bè đầu tư đất ở quận 2, 9, Thủ Đức chỉ sau một, hai tháng kiếm lãi bạc tỷ nên cũng muốn thử một phen với hy vọng kiếm chút ít lời. Tuy nhiên, thế chấp nhà để vay ngân hàng thì không chứng minh được mục đích vay và thu nhập nên ông quyết định vay 3 tỷ đồng ở bên ngoài với lãi suất 8%/tháng, thời gian vay là 3 tháng.Vay được tiền ông Hoàng hùn với một người bạn mua khu đất vườn rộng 3.000m2 ở phường Long Phước, quận 9 với giá 6 tỷ đồng. Ông Hoàng nuôi hy vọng sau một, hai tháng bán lại kiếm lãi 1 triệu đồng/m2 thì khi trả nợ xong cũng còn kiếm lời cả tỷ đồng.Tuy nhiên, khi chuyển nhượng đất xong thì cơn sốt đất bong bóng cũng xì hơi dần, đất bán chẳng ai mua, ông Hoàng đành mất trắng căn nhà trị giá hơn 6 tỷ đồng của cha mẹ cho khi ông lập gia đình. [6]. Tháng 7.2016, một chủ cây xăng ở Bình Dương đã vay của T. “bờm” hơn 1 tỉ đồng, đến hạn nợ chủ cây xăng phải trả cho T lên đến 5 tỉ đồng( cả gốc và lãi), để được yên ổn làm ăn, chủ cây xăng đành phải thế chấp giấy tờ nhà vay tiền để trả để trả nợ cho T, nếu không T cho người đến “siết cây xăng”. [5] Chị Thúy, làm ở một nhà hàng ở Quận 1, TP. Hồ Chí Minh, sau khi công việc làm cảm thấy ổn định hơn, nghĩ đến căn nhà dột nát ở dưới quê đang trong mùa mưa lũ nên khi được quản lý gợi ý vay tiền gởi về quê, chị đã nhờ quản lý đứng ra bảo lãnh vay 30 triệu đồng, dù lãi suất lên đến 30%/tháng; vay xong chị phải è cổ ra để trả nợ với lãi suất cắt cổ như trên.[6] Ông Rmah Yi ở thôn Ama H’Lăk,xã Chư Mố, huyện Krông Pa, Gia Lai đi vay của 1 người trong xã số tiền 60 triệu đồng. Song không may ông bị tai nạn giao thông, không còn khả năng lao động nữa nên cho người khác thuê đất. Nhiều năm nay, mặc dù số tiền ông trả cho chủ nợ rất lớn, nhưng tiền nợ vẫn còn hơn 65 triệu đồng. Ở cùng thôn với Rmah Yi, gia đình anh Ksor Thun cũng cùng chung số phận. Năm 2012 do bị mất mùa, anh Thun không có tiền đầu tư cho vụ trồng mì mới nên vợ chồng anh phải đi vay của một người kinh doanh trong làng 40 triệu đồng, lãi suất 30.000 đồng/triệu/tháng. Sau hơn 5 năm làm ăn vất vả để dồn lực để trả nợ nhưng số nợ vẫn còn tới hơn 43 triệu đồng, đắng cay hơn nông sản làm ra anh đều buộc phải bán cho chủ nợ với giá thấp hơn thị trường từ 5-7 giá. Ông Nay Nam, cư trú tại buôn Ơi Múi, xã Chư Gu, huyện Krông Pa của chủ nợ số tiền giải pháp hạn chế tín dụng đen ở Việt nam 76 Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật có 4 triệu đồng, cộng với số tiền nợ vay để đầu tư vào cây mì, lãi suất hàng năm phải trả cho chủ nợ lên đến gần 200 triệu đồng; do không đủ tiền trả, gia đình ông đành gán khu đất rẫy hơn 4.000m2 và còn bị chủ nợ đến siết thêm 9 con bò, cuộc sống khốn khổ của anh đã khổ ngày càng khốn khổ hơn.[4] Con nợ tín dụng đen khá đa dạng về thành phần, nhân thân, họ không chỉ là người nông dân, buôn bán nhỏ, doanh nhân mà còn có người có chức vụ nhất định trong các cơ quan, doanh nghiệp, điển hình Vụ bà Trương Thị Hải Yến, Chủ tịch Hội đồng quản trị trường Trung học phổ thông Dân lập Phương Nam, Hà Nội, hay con nợ từng được tín nhiệm bầu vào cơ quan đại diện ở địa phương, như bà Lê Thị Thúy Giám đốc Công ty TNHH Hanh Thúy, đại biểu Hội đồng nhân dân tỉnh Hải Dương khóa XV, vay của người dân huyện Nam Sách hơn 160 tỷ đồng nhưng bị vỡ nợ.[2] 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HẠN CHẾ TÍN DỤNG ĐEN Hệ lụy tín dụng đen đối với xã hội là rất lớn, nó không chỉ ảnh hưởng đến bản thân của người đi vay mà còn ảnh hưởng xấu đến trật tự an ninh xã hội của đất nước. Nhằm hạn chế tín dụng đen, chúng tôi đề xuất một số giải pháp sau: Một là, sửa đổi và hoàn thiện các văn bản pháp luật có liên quan đến hoạt động tín dụng đen nhằm quản lý, ngăn chặn và xử lý những hệ quả nguy hiểm của loại hình tín dụng này. Các qui định của pháp luật hình sự về phát hiện, điều tra và xử lý các hành vi vi phạm về tín dụng đen cần được sửa đổi phù hợp để xử lý nghiêm minh các vi phạm pháp luật liên quan đến tín dụng đen nhằm đảm bảo tính răn đe đối với các đối tượng cho vay nặng lãi. Hai là, mở rộng, phát triển hệ thống tài chính vi mô và đơn giản hóa thủ tục cho vay: nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân hàng chính sách xã hội, huy động tối đa nguồn lực trong và ngoài nước cho ngân hàng chính sách xã hội có thêm nhiều tiềm lực về vốn để cho vay đối với các đối tượng chính sách. Tiếp tục phát triển các tổ chức tài chính vi mô để người dân, doanh nghiệp có thể dễ dàng tiếp cận nguồn vốn của các tổ chức này; mở rộng hệ thống ngân hàng và quỹ tín dụng nhân dân đến vùng sâu, vùng xa; mở rộng đối tượng cho vay không cần bảo đảm tài sản nhằm thực hiện một số mục tiêu chính sách, xã hội. Bên cạnh đó, các tổ chức tín dụng cần xem xét đơn giản hóa thủ tục hồ sơ cho vay đối với khách hàng, qua đó, tạo điều kiện cho doanh nghiệp, cá nhân dễ dàng tiếp cận được các nguồn vốn vay chính thống, hạn chế tình trạng vay nóng. Ba là, chính quyền, đoàn thể phối hợp với các cơ quan báo chí tăng cường tuyên truyền, phổ biến kiến thức pháp luật đến các tầng lớp dân cư nhằm nâng cao nhận thức của người dân, từ đó giúp người dân nhận thức rõ kiến thức pháp luật; hỗ trợ phổ biến các thông tin về tín dụng chính thức để người dân tiếp cận nguồn vốn từ các tổ chức tín dụng. Bên cạnh đó, chính quyền cần tăng cường thanh, kiểm tra ngành nghề kinh doanh nhạy cảm như dịch vụ cầm đồ, xử lý nghiêm các chủ kinh doanh vi phạm pháp luật liên quan đến tín dụng đen. Bốn là, các cơ quan chức năng cần tăng cường xử lý vi phạm bằng biện pháp hành chính, trường hợp tái phạm có thể chuyển qua xử lý hình sự: phát hiện sớm các vi phạm và cần xử lý hành chính thật mạnh tay, liên tục đối với các đối tượng vi phạm, trường hợp đối tượng tái phạm nhiều lần cần chuyển qua hình sự để xử lý theo qui định của pháp luật. Năm là, lực lượng chức năng, nòng cốt là lực lượng công an chủ động phối hợp với các tổ dân phố, thôn, bản để nắm bắt tình hình cho 77 vay tín dụng đen, kịp thời phát hiện những dấu hiệu tín dụng đen, từ đó tham mưu, đề xuất với cấp ủy, chính quyền địa phương các cấp về các biện pháp xử lý, ngăn chặn ngay khi phát hiện. Sáu là, sửa đổi, bổ sung các quy định về xử phạt vi phạm hành chính không chỉ đối với hành vi cho vay nặng lãi của người dân, mà còn đối với hành vi huy động vốn lãi suất cao. Đối với hành vi cho vay lãi suất cao hơn mức lãi suất trần từ gấp ba hoặc bốn lần so với qui định của pháp luật thì tịch thu sung vào công quỹ toàn bộ tiền lãi thu lợi bất chính. Tóm lại: hạn chế tín dụng đen giúp cho thị trường tín dụng phát triển an toàn, lành mạnh, đảm bảo an ninh trật tự xã hội là một trong những nhiệm vụ quan trọng của Đảng và Nhà nước ta trong các giai đoạn phát triển. Bài viết đã tìm hiểu thực trạng tín dụng đen ở nước ta trog thời gian qua, qua đó đề xuất một số giải pháp nhằm hạn chế tín dụng đen. Hy vọng rằng những giải pháp được đề xuất nếu được triển khai áp dụng đồng bộ sẽ hạn chế tín dụng đen tại Việt Nam trong thời gian tới, qua đó góp phần đảm bảo an ninh trật tự xã hội, giúp cho một bộ phận người dân có cuộc sống tốt đẹp hơn. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. Trần Huy (2016). Sóng ngầm “tín dụng đen”. Công an nhân dân [2]. Đỗ Cảnh Thìn (2016) Ảnh hưởng của “tín dụng đen” và giải pháp phòng ngừa, đấu tranh, đảm bảo an ninh trật tự. Tạp chí cảnh sát nhân dân [3]. doi/trao-doi-binh-luan/giai-phap-ngan- chan-tin-dung-den-73758.htm [4]. lot-nong-dan-ngheothong-long-lai-suat- siet-co-828515.html [5]. https://thanhnien.vn/thoi-su/hai-hung-tin- dung-den-863137.html [6]. tin-dung-den-o-Sai-thanh-437903/ [7]. https://baomoi.com/xu-ly-triet-de-tin-dung- den/c/22703868.epi [8]. Nguyên Hương (2017). Đánh sập hàng loạt ổ tín dụng đen ở Hà Thành. Báo Phụ Nữ giải pháp hạn chế tín dụng đen ở Việt nam