Giáo trình Hoá phân tích - Luận văn, đồ án, luan van, do an

Giáo trình “ Hoá phân tích ” này ñược biên soạn trên cơsở ñềcương môn học chính thức dùng cho khối ngành Nông- Lâm- Ngưnghiệp ñã ñược Trường ðại học Nông nghiệp I duyệt (Quyết ñịnh Qð25/2004/Qð-ðH1 ngày 14. 1. 2004). Giáo trình nhằm cung cấp cho sinh viên những kiến thức cơbản vềHoá phân tích và dành cho sinh viên khối Nông Lâm Ngưnghiệp. ðểtiếp thu ñược những nội dung trình bày trong giáo trình, yêu cầu sinh viên phải có kiến thức vềtoán học cao cấp, toán xác suất thống kê, vật lí học, hoá học ñại cương, hoá học vô cơvà hoá học hữu cơ.

132 trang | Chia sẻ: lamvu291 | Lượt xem: 1488 | Lượt tải: 2

Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Giáo trình Hoá phân tích, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Bégi¸odôcv®ot¹o Tr−êng§¹ihäcn«ngnghiÖpHNéi -------------------------- Pgs.ts. NGUY N TR ƯNG S ƠN (Ch biên) Nguy n Th H ng Linh, Bùi Th V ĩnh Gi¸otr×nh HOÁ PHÂN TÍCH Năm 2007 Tr ưng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Hoá Phân tích………………………………………… 1 Li nói ñu Giáo trình “ Hoá phân tích ” này ñưc biên so n trên c ơ s ñ c ươ ng môn h c chính th c dùng cho kh i ngành Nông- Lâm- Ng ư nghi p ñã ñưc Tr ưng ði h c Nông nghi p I duy t (Quy t ñnh Q ð 25/2004/Q ð-ðH1 ngày 14. 1. 2004). Giáo trình nh m cung c p cho sinh viên nh ng ki n th c c ơ b n v Hoá phân tích và dành cho sinh viên kh i Nông Lâm Ng ư nghi p. ð ti p thu ñưc nh ng n i dung trình bày trong giáo trình, yêu c u sinh viên ph i có ki n th c v toán h c cao c p, toán xác su t th ng kê, v t lí h c, hoá h c ñi c ươ ng, hoá h c vô c ơ và hoá h c h u c ơ. Dù ñã r t c g ng ñ cho giáo trình có nhi u thông tin, d ñc và d ti p thu, song, không th tránh kh i nh ng khi m khuy t, chúng tôi r t mong nh n ñưc nh ng í ki n ñóng góp c a b n ñc và ñng nghi p ñ khi tái b n giáo trình ñưc hoàn thi n h ơn. Hà N i, 2006 Các tác gi Tr ưng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Hoá Phân tích………………………………………… 2 Bng kí hi u Kí hi u Ti ng Vi t A ñ h p th quang C nng ñ D mt ñ quang ð ñươ ng l ưng gam E th ñin c c, hi u ñin th E% ph n tr ăm chi t e electron e% sai s ph n tr ăm I cưng ñ ánh sáng Ind ch th K hng s cân b ng K’ hng s cân b ng bi u ki n, h ng s cân b ng th c nghi m L ph i t , ligand l chi u dài l lít λ bưc sóng ánh sáng M nng ñ mol/lít (n ng ñ phân t gam) M kim lo i M M khèil−îngmolph©ntö(ph©ntögam),khèi l−îngmolion(iongam), N nång®é®−¬ngl−înggam p lg ppb métphÇntØ ppm métphÇntriÖu Q hÖsèph©nbè q tØsèph©nbè T tÝchsètan T% ®étruyÒnquang TKHH tinhkhiÕtho¸häc TKPT tinhkhiÕtph©ntÝch TK tinhkhiÕt w khèil−îng Tr ưng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Hoá Phân tích………………………………………… 3 Mc l c Trang Li nói ñu 1 Bng kí hi u 2 Ch ươ ng I: Các khái ni m c ơ b n c a Hoá phân tích 6 1. Hoá phân tích và vai trò c a nó 6 2. Phân lo i ph ươ ng pháp phân tích 6 2.1. Phân lo i theo b n ch t c a ph ươ ng pháp phân tích 6 2.2. Phân lo i theo kh i l ưng và l ưng ch a c a ch t phân tích trong m u 8 2.3. Ch n l a ph ươ ng pháp phân tích 8 3. Các b ưc c ơ b n trong Hoá phân tích 8 4. L y m u và x lí m u phân tích 9 4.1. L y m u 9 4.2. L p h s ơ m u 10 4.3. Khoáng hoá m u 10 5. Hoá phân tích ñnh tính 11 5.1. Phân tích ñnh tính các h p ch t vô c ơ b ng ph ươ ng pháp hoá h c 11 5.2. Phân tích ñnh tính các h p ch t h u c ơ b ng ph ươ ng pháp hoá h c 16 5.3. Phân tích ñnh tính các h p ch t b ng ph ươ ng pháp công c 17 6. Hoá phân tích ñnh l ưng 18 7. D ng c , thi t b ño và hoá ch t 18 7.1. D ng c thu tinh 18 7.2. Thi t b ño 19 7.3. Hoá cht s ch, n ưc c t 21 8. M t s lo i n ng ñ dung d ch th ưng dùng trong Hoá phân tích 21 Câu h i ôn t p, bài t p 23 Ch ươ ng II: Phân tích kh i l ưng 24 1. Các khái ni m c ơ b n trong phân tích kh i l ưng 24 1.1. Ph ươ ng pháp tách 24 1.2. Ph ươ ng pháp ch ưng c t ho c ñt cháy 24 1.3. Ph ươ ng pháp nhi t phân 1.4. Ph ươ ng pháp k t t a (Ph ươ ng pháp phân tích kh i l ưng k t t a) 25 2. Ph ươ ng pháp phân tích kh i l ưng k t t a 26 2.1. Yêu c u c a d ng k t t a 26 2.2. Yêu c u c a d ng cân 30 2.3. S gây b n k t t a 31 2.3. M t s k ĩ thu t trong ph ươ ng pháp phân tích kh i l ưng k t t a 32 2.4. M t s ng d ng c th 35 2.5. Ưu nh ưc ñim c a ph ươ ng pháp phân tích kh i l ưng k t t a 37 Câu h i ôn t p, bài t p 38 Ch ươ ng III: Phân tích th tích 39 1. Nh ng khái ni m c ơ b n v phân tích th tích 39 2. Yêu c u c a ph n ng chu n ñ 40 3. Phân lo i ph ươ ng pháp chu n ñ 41 3.1. Phân lo i ph ươ ng pháp chu n ñ theo lo i ph n ng 41 Tr ưng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Hoá Phân tích………………………………………… 4 Trang 3.2. Phân lo i ph ươ ng pháp theo cách ti n hành chu n ñ 43 4. Cách pha dung d ch tiêu chu n 45 5. Cách tính k t qu phân tích 47 6. ðưng chu n ñ 48 6.1. ðnh ngh ĩa 48 6.2. ðưng chu n ñ trung hoà 48 6.3. ðưng chu n ñ oxi hoá kh 63 6.4. ðưng chu n ñ k t t a 67 6.5. ðưng chu n ñ t o ph c 70 6.6. Nh n xét chung v ñưng chu n ñ. ng d ng c a ñưng chu n ñ 73 7. Ch th 74 7.1. Phân lo i ch th 75 7.2. Kho ng ñi màu c a ch th 75 7.3. Nguyên t c ch n ch th 77 8. Các phép chu n ñ th ưng dùng 78 8.1. Chu n ñ trung hoà 78 8.2. Chu n ñ oxi hoá kh 79 8.3. Chu n ñ k t t a 83 8.4. Chu n ñ complexon 85 9. Ưu nh ưc ñim c a ph ươ ng pháp phân tích th tích 88 Câu h i ôn t p, bài t p 89 Ch ươ ng IV: Phân tích công c 91 1. Phân lo i ph ươ ng pháp 91 1.1. Nhóm các ph ươ ng pháp quang h c 91 1.2. Nhóm các ph ươ ng pháp ñin t 92 1.3. Nhóm các ph ươ ng pháp tách 92 1.4. Nhóm các ph ươ ng pháp nhi t 92 2. Ph ươ ng pháp quang ph h p th phân t vùng t ngo i và ánh sáng nhìn th y 92 2.1. C ơ s lí thuy t c a ph ươ ng pháp so màu 93 2.2. Yêu c u ñi v i ph c ch t màu 95 2.3. Ph h p th và ch n b ưc sóng ño 97 2.4. ðo so màu 99 3. Ph ươ ng pháp ño ñin th 101 3.1. ðt v n ñ 101 3.2. ðin c c 101 3.3. ðo ñin th 103 3.4. ng d ng ph ươ ng pháp ño ñin th trong phân tích 104 4. Ph ươ ng pháp chi t 105 4.1. Khái ni m 105 4.2. Chi t ch t r n b ng ch t l ng 105 4.3. Chi t ch t l ng b ng ch t l ng 105 Câu h i ôn t p, bài t p 106 Ch ươ ng V: Sai s trong Hoá phân tích 108 1. Sai s 108 1.1. Phân lo i sai s 108 Tr ưng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Hoá Phân tích………………………………………… 5 1.2. Bi u di n k t qu phân tích và sai s 103 2. Lí thuy t v sai s 111 3. ð ñúng, ñ chính xác và ñ tin c y c a k t qu phân tích 112 3.1. ð ñúng 112 3.2. ð chính xác 112 3.3. ð tin c y 112 4. Tính toán sai s h th ng 113 4.1. Sai s h th ng do s cân b ng c a ph n ng hoá h c gây nên 113 4.2. Sai s h th ng do ch th gây nên 114 Câu h i ôn t p, bài t p 116 Tài li u tham kh o 117 Các b ng ph l c 118 Tr ưng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Hoá Phân tích………………………………………… 6 CHƯƠ NG I CÁC KHÁI NI M CƠ BN CA HOÁ PHÂN TÍCH 1. HOÁ PHÂN TÍCH VÀ VAI TRÒ CA NÓ Hoá phân tích là môn khoa h c ng d ng s d ng các ki n th c c a Hoá vô c ơ, Hoá h u c ơ, Hoá lí, Hoá sinh, V t lí... nh m tr l i câu h i v t ch t nghiên c u ñưc c u to t các thành ph n nào và hàm l ưng c a t ng thành ph n ñó là bao nhiêu. Hoá phân tích ñã ñưc s d ng t r t lâu trong Hoá h c nói chung. Song, ph i t th k 17, v i nh ng c ơ s b t ñu t các công trình c a R. Boyl và sau ñó là c a M. V. Lomonosov, A. L. Lavoisier và R. Fresen, Hóa phân tích m i tr thành m t ngành khoa hc riêng bi t. Trong nh ng th k ti p theo, các nhà khoa h c ñã không ng ng phát tri n ngành h c này theo h ưng phân tích nhanh h ơn, chính xác h ơn, t ñng hoá h ơn và giá thành r h ơn. Chính vì th , ngoài các ph ươ ng pháp phân tích hoá h c thông th ưng, các ph ươ ng pháp phân tích b ng công c ñã phát tri n m nh m và tr thành b ph n không th thi u c a phân tích hi n ñi nh ư các ph ươ ng pháp: quang ph , s c kí, c c ph … Trong th c t , Hoá phân tích thâm nh p vào nhi u l ĩnh v c khoa h c và là công c nghiên c u c a chúng; ngoài ra, nó c ũng chi m m t v trí quan tr ng trong s n xu t. Hoá phân tích th ưng ñưc chia thành hai ph n Hoá phân tích ñnh tính và Hoá phân tích ñnh l ưng. Nhi m v c a Hoá phân tích ñnh tính là xác ñnh v t ch t nghiên cu ñưc c u t o t các thành ph n nào, còn c a Hoá phân tích ñnh l ưng là xác ñnh hàm l ưng c a các thành ph n c u t o nên v t ch t nghiên c u. 2. PHÂN LO I PH ƯƠ NG PHÁP PHÂN TÍCH Có nhi u ph ươ ng pháp phân tích, ñ ti n cho s ch n l a, trong Hoá phân tích, th ưng chia các ph ươ ng pháp phân tích theo hai cách: d a trên b n ch t c a ph ươ ng pháp phân tích và hàm l ưng ch t c n phân tích ch a trong m u. 2.1. Phân lo i theo bn ch t c a ph ươ ng pháp phân tích Khi phân tích, th ưng s d ng các tính ch t hoá h c, tính ch t v t lí và các công c ño khác nhau ñ ti n hành phân tích. Do ñó, có các ph ươ ng pháp: phân tích hoá h c, phân tích hoá lí, phân tích v t lí, phân tích sinh hoá… Các ph ươ ng pháp này ñưc chia thành 3 nhóm chính: - Ph ươ ng pháp phân tích hoá h c. - Ph ươ ng pháp phân tích b ng công c . - Ph ươ ng pháp phân tích sinh hoá. Trong ñó các ph ươ ng pháp phân tích hoá h c và phân tích b ng công c là thông dng nh t. a. Ph ươ ng pháp phân tích hoá h c Th ưng ñưc g i ng n g n là phân tích hoá h c, ñây, s d ng các ph n ng hoá hc thích h p ñ phân tích ch t c n xác ñnh. Ví d , khi xác ñnh Cl - dùng ph n ng: - - Cl + AgNO 3 = AgCl ↓ + NO 3 , (trong môi trưng axit HNO 3) tr ng Tr ưng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Hoá Phân tích………………………………………… 7 S xu t hi n k t t a tr ng cho bi t trong m u có ion clorua, còn kh i l ưng k t ta cho bi t hàm l ưng c a ion clorua trong m u. Ph n ng trên ñưc g i là ph n ng phân tích , dung d ch AgNO 3 ñưc g i là dung d ch thu c th . Ph ươ ng pháp phân tích hoá h c có ưu ñim: có ñ chính xác cao, d ng c phân tích ñơ n gi n. Tuy nhiên, trong phân tích dùng m t ñ quan sát các hi n t ưng ñã x y ra, nên ph ươ ng pháp có ñ nh y không cao, ch có th phân tích ñưc các ch t khi hàm lưng c a nó trong m u l n h ơn 10 -2 % ( bng B. I.1 ), ngoài ra không th t ñng hoá ñưc quá trình phân tích. Trong nhóm các ph ươ ng pháp hoá h c có các ph ươ ng pháp: ph ươ ng pháp phân tích kh i l ưng (ch ươ ng II) và ph ươ ng pháp phân tích th tích (ch ươ ng III). b. Ph ươ ng pháp phân tích b ng công c Còn ñưc g i ng n g n là phân tích công c (ch ươ ng IV). G m các ph ươ ng pháp phân tích hoá lí và phân tích v t lí. *Ph ươ ng pháp hoá lí ñây, dùng các công c ñ ño các ñi l ưng v t lí có liên quan ñn ph n ng hoá hc ñã x y ra. Ví d : dùng ñin c c b c ñ ño ñin th dung d ch c a ph n ng gi a ion - Cl và AgNO 3 nói trên, giúp theo dõi ñưc di n bi n c a ph n ng… Ph ươ ng pháp hoá lí có ñ nh y khá cao, cho phép xác ñnh ñưc các m u v i hàm l ưng c a ch t phân tích -6 nh t i 10 % ( bng B.1.1 ). Ví d : phươ ng pháp so màu, ph ươ ng pháp c c ph … * Ph ươ ng pháp v t lí ñây, s d ng các công c ñ ño các ñi l ưng v t lí có liên quan ñn thành phn cn phân tích. Ph ươ ng pháp có ñ nh y r t cao, cho phép phân tích các thành ph n r t -8 -9 nh trong m u, ch chi m kho ng 10 - 10 % ( bng B.1.1 ). Bng B. 1.1: Gi i h n xác ñnh c a m t s ph ươ ng pháp phân tích Ph ươ ng pháp Hàm l ưng ch t c n phân tích (%) _____________________________________ 10 2 10 0 10 -3 10 -6 10 -9 10 - 12 Kh i l ưng, chu n ñ --------------- Cc ph ------------------ Quang ph phát x --------------------- Quang ph ng n l a ----------------------------- Quang ph h p ph --------------------- Quang ph h p ph nguyên t ----------------------------- Quang ph hu ỳnh quang ----------------------------- Quang ph kh i ------------------------- Phân tích phóng x ------------------------------- - Vi ph ươ ng pháp v t lí có th ñng th i xác ñnh ñnh tính và ñnh l ưng nhi u ch t (ph ươ ng pháp c c ph , ph ươ ng pháp quang ph r ơn ghen, quang ph phát x , quang ph h p th nguyên t , các ph ươ ng pháp s c kí….) và ñôi khi không c n ph i phá hu m u (ph ươ ng pháp quang ph r ơn ghen, quang ph phát x …). Ph ươ ng pháp phân tích công c có ưu ñim: Tr ưng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Hoá Phân tích………………………………………… 8 - Có ñ nh y cao nên có th dùng ñ phân tích m u v i kh i l ưng nh ho c m u có ch a l ưng nh thành ph n c n phân tích. - Có kh n ăng t ñng hóa cao. Song, nh ưc ñim c a nhóm ph ươ ng pháp này là máy ño r t ñt ti n và chi phí v n hành máy ño l n, ñã h n ch ph n nào s ph c p c a chúng. 2.2. Phân lo i theo kh i l ưng và l ưng ch a c a ch t phân tích trong mu Da vào kh i l ưng m u l y phân tích và l ưng ch a c a ch t phân tích trong mu, ñã xây d ng các ph ươ ng pháp ghi trong b ng B.2.1. Bng B.2.1: Phân lo i các ph ươ ng pháp phân tích theo l ưng m u phân tích Tên ph ươ ng pháp Lưng ch a ch t phân tích Lưng (g) m u (g) Thành ph n thô lu ng Thành ph n Mi Cũ Chính Ph vi l ưng (1-100%) (0,01-1%) ≤≤≤≤ 0,01% Gram Th ưng l ưng ≥ 10 -1 ≥ 10 -3 ≥ 10 -5 10 -5 Xentigram Bán vi lu ng 10 -2 - 10 -1 10 -3 - 10 -1 10 -5 - 10 -3 ≤ 10 -5 Miligram Vi l ưng 10 -4 - 10 -2 10 -6 - 10 -2 10 -8 - 10 -4 ≤ 10 -5 Microgram Siêu vi l ưng ≤ 10 -4 ≤ 10 -4 ≤ 10 -6 ≤ 10 -5 2.3. Ch n l a ph ươ ng pháp phân tích Khi phân tích, tu ỳ theo yêu c u v ñ chính xác, ñiu ki n phòng phân tích c ũng nh ư hàm l ưng thành ph n c n phân tích có trong m u v t, kh i l ưng m u v t c ũng nh ư ng ưng xác ñnh c a ph ươ ng pháp mà ch n ph ươ ng pháp thích h p. Nguyên t c chung: lưng m u nhi u, hàm l ưng l n dùng ph ươ ng pháp kém nh y và ng ưc l i l ưng m u ít, hàm l ưng bé dùng ph ươ ng pháp có ñ nh y cao. Ví d : phươ ng pháp quang ph thích hp cho xác ñnh 10 -6 - 10 -8 gam ch t c n phân tích, song, ph ươ ng pháp chu n ñ thích hp cho vi c xác ñnh các hàm l ưng c gam, xentigam ch t. Vi các m u ch a ch t c n phân tích v i l ưng quá nh ñôi khi vn ph i làm giàu mu tr ưc khi phân tích. 3. CÁC BƯC CƠ BN TRONG HOÁ PHÂN TÍCH Quá trình phân tích bao g m 4 b ưc: 1 - L y m u 2 - ðư a ph n c n phân tích v d ng mà qua ñó có th ti n hành phân tích ñnh tính ho c phân tích ñnh l ưng thông qua theo dõi m t s tính ch t v t lí, hoá h c thích hp. 3 - ðo xác ñnh 4 - Tính toán k t qu . Tr ưng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Hoá Phân tích………………………………………… 9 Bưc 1: L y m u là vi c làm r t quan tr ng, làm sao l y ñưc m u ñi di n cho vt c n phân tích (m c 4 ch ươ ng I, trang 10), ñ k t qu phân tích ph n ánh ñúng tính ch t c a m u. Bưc 2: Bao g m các công ñon nh nh ư chuy n m u thành dung d ch (m c 4 ch ươ ng I, trang 12), tách các thành ph n gây nhi u, chuy n thành ph n c n xác ñnh sang dng mà có th phân tích ñnh tính ho c xác ñnh ñnh l ưng nó. Ví d : xác ñnh ion Cu 2+ 2+ 2+ di ñng trong ñt, chi t ion Cu t ñt b ng axit HNO 3 1M r i tách ion Cu dưi d ng 2+ ph c ch t tan [Cu(NH 3)4] , sau ñó chuy n ph c ch t amo ñng sang d ng ph c ch t Cu - dithizon (màu ñ) trong môi tr ưng axit ñ ño xác ñnh b ng ph ươ ng pháp so màu. Bưc 3: Chính là ño các ñi l ưng v t lí nh ư kh i l ưng, th tích, c ưng ñ màu, ñ d n ñin… (các ch ươ ng II, III, IV) có liên quan ñn tính ch t và hàm l ưng c a thành ph n c n xác ñnh. Ví d : ðo c ưng ñ màu ñ c a ph c màu Cu - dithizon nói trên. Bưc 4: T các giá tr ño ñưc c a ñi l ưng v t lí c n theo dõi suy ra k t qu v ñnh tính c ũng nh ư ñnh l ưng c a thành ph n c n phân tích. 4. L Y MU VÀ X LÍ MU PHÂN TÍCH Mt nhi m v quan tr ng khi ti n hành phân tích là l y m u và x lí m u phân tích, nh ng công vi c này th ưng gây ra sai s , ñôi khi sai s này còn l n h ơn nhi u so vi sai s do ph ươ ng pháp phân tích gây nên. Do ñó, vi c l y m u và x lí m u c n tuân th ñúng qui trình và ñúng yêu c u phân tích. 4.1. L y m u Trong phân tích, r t ít khi có th phân tích toàn b v t th c n nghiên c u. Ví d : khi nghiên c u tính ch t nông hoá c a m t th a ru ng, thành ph n dinh d ưng c a m t kho th c ăn gia súc không th mang phân tích toàn b ñt c a th a ru ng ho c c kho th c ăn ñó… Do v y, ñ k t qu phân tích có í ngh ĩa th c ti n c n ti n hành trên mu ñi di n (m u trung bình). M u ñi di n là m u ch a thành ph n và t l hàm l ưng gi ng nh ư v t th c n phân tích. Tuy nhiên, khó có th l y ñưc m u ñi di n ñáp ng yêu cu trên mà ch có th l y ñưc m u có tính ch t g n ñúng v i yêu c u ñó mà thôi. Mu phân tích r t ña d ng v nhi u m t nh ư v tr ng thái t n t i, v ñ ñng nh t, cũng nh ư kh i l ưng c a m u. Vì th , ñ l y ñưc m u ñi di n c n tuân th m t s nguyên t c l y m u cho t ng lo i ñi t ưng. * V t th phân tích có kh i l ưng nh : Vi v t th có kh i l ưng nh , có th phân tích toàn b , thì m u l y là toàn b v t th . Ví d : V t máu, m u b nh ph m nh ư n ưc dãi c a v t nuôi… * V t th ñng tính: Là các v t th mà m i ñim thành ph n và hàm l ưng c a ch t c n phân tích là nh ư nhau. Ví d : vt th c n phân tích là hoá ch t s ch, m u v t là dung d ch… Trong tr ưng h p này, có th l y m u b t c ñim nào c a vt th . Ví d : khi phân tích hàm lưng axit HCl trong dung d ch, có th dùng pipet hút dung d ch b t c v trí nào trong bình ch a. * V t th không ñng tính: Khi v t th c n phân tích có kh i l ưng l n và không ñng tính, thì vi c l y m u da trên nguyên t c l y m u nhi u ñim r i tr n l i v i nhau ñ ñưc m u ñi di n. Tuy nhiên, vi c l y nhi u hay ít ñim ph thu c vào tr ng thái c a v t c n phân tích. Tr ưng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Hoá Phân tích………………………………………… 10 ði v i ch t khí, do tính linh ñng l n c a các phân t ch t khí, kh i khí d ñng nh t hoá trên toàn b không gian, nên có th ch c n l y m u m t ñim b t kì. Trong tr ưng h p riêng bi t, không ñm b o tính ñng nh t c a kh i khí thì l y m u nhi u ñim r i tr n l i, ví d , khi l y m u nghiên c u nh h ưng c a ch t khí th i t ng khói lò cao. ði v i ch t l ng, do tính linh ñng c a các phân t ch t l ng c ũng khá l n, nên khi l y m u ch c n l y m t s l ưng ñim m u v a ph i theo t ng và theo khu v c r i tr n l i ñ ñưc m u ñi di n. ði v i ch t r n, v nguyên t c chung ph i l y m u nhi u ñim r i tr n l i, sao cho kh i l ưng m u ñt yêu c u. M i ñim l y m t l ưng ít nh t ph i b ng 3 l n kh i lưng c a h t to nh t và l ưng m u l y ch chi m kho ng 1% kh i l ưng c a toàn b các ñim tr n l i. N u kh i l ưng m u t các ñim v ưt quá kh i l ưng c n l y thì dùng k ĩ thu t chia t ư ñ gi m b t. Kĩ thu t chia t ư là: ñp ho c thái m u thành các h t nh , mnh nh , r i vun ñng thành kh i hình tr . Chia kh i tr thành 4 ph n b ng nhau, b ñi hai ph n ñi di n và tr n ñu 2 ph n còn l i v i nhau. N u ph n còn l i v n quá l n, ti p tc s d ng k ĩ thu t chia t ư ñ gi m