Kỹ thuật nuôi trồng mộc nhĩ

KỸ THUẬT NUÔI TRỒNG MỘC NHĨ I. ĐẶC TÍNH SINH HỌC 1.1. Tên khoa học Mộc nhĩ (còn gọi là nấm tai mèo) có tên khoa học là Auricularia sp có nhiều loại khác nhau, loại cánh dày có lông. Auricularia polytricha, loại cánh mỏng A. auricularia. 1.2. Đặc điểm hình thái Mộc nhĩ có hình thái rất đặc biệt, cánh nấm chính là quả thể nấm trong đó có chứa các bào tử nấm và đến giai đoạn trưởng thành thì chúng phát tán bào tử bay len lỏi gặp điều kiện thuận lợi sợi nấm phát triển thành cánh nấm mộc nhĩ. 1.3. Nhiệt độ - Giai đoạn hệ sợi phát triển nhiệt độ thích hợp từ 20 - 300C. - Giai đoạn quả thể phát triển tốt nhiệt độ thích hợp từ 20 - 300C . 1.4. Độ ẩm - Độ ẩm cơ chất cho sợi nấm phát triển từ 60 - 65%. - Độ ẩm không khí cho quả thể phát triển từ 90 - 95%. 1.5. Dinh dưỡng Mộc nhĩ có hệ men Xenluloaza trực tiếp phân giải Xenlulo trên cây gỗ, mùn cưa,... Nó chuyển chúng từ dạng khó tiêu sang dạng dễ tiêu mà mộc nhĩ có khả năng hấp thụ được để phát triển II. QUY TRÌNH CÔNG NGHỆ TRỒNG MỘC NHĨ TRÊN NGUYÊN LIỆU MÙN CƯA 2.1. Sơ đồ quy trình: Để nguội, cấy giống Mùn cưa Ươm sợi Xử lý nước vôi, ủ đống Rạch, treo bịch Đảo và chỉnh ẩm Chăm sóc, thu hái chế biến Phối trộn, đóng bịch Hấp thanh trùng 2.2. Giải thích quy trình công nghệ: 2.2.1. Mùn cưa - Mùn cưa cao su: đặc chủng từ gỗ cây cao su. - Mùn cưa tạp: các loại gỗ tạp thân mềm không có tinh dầu. Phế loại từ các xưởng, nhà máy chế biến gỗ. 2.2.2. Xử lý nguyên liệu: Ủ đống - Hoà nước vôi có pH= 14. - Mùn cưa được sàng loại các đầu mặt và rác to - Theo tỷ lệ 1kg mùn cưa khô bổ sung thêm 1,2 lít nước vôi đảo đều để có độ ẩm đạt 60-65% (hoặc nắm 1 nắm nguyên liệu mùn cưa mở tay ra thấy nắm mùn cưa vỡ từ từ là độ ẩm đạt yêu cầu). - Sau khi đạt độ ẩm đưa vào ủ đống thời gian 7-8 ngày. - Ủ nguyên liệu để cho mùn cưa hút ẩm đều, sau này hấp bịch cho chín nguyên liệu. 2.2.3. Đảo và chỉnh độ ẩm - Sau thời gian ủ 7-8 ngày nhiệt độ đống ủ chỉ đạt 45-500C. - Đảo đống ủ từ ngoài vào trong, từ trong ra ngoài kiểm tra độ ẩm nguyên liệu đạt 60- 65%. - Ủ lại 7- 8 ngày. Dùng nilon đậy đống ủ lại. 2.2.4. Phối trộn nguyên liệu, đóng bịch - Đối với mùn cưa gỗ cao su và mùn cưa gỗ bồ đề thì phối trộn thêm 1% bột nhẹ. - Đối với mùn cưa gỗ tạp phối trộn thêm 1% bột nhẹ, 2% cám gạo hoặc thóc nghiền (bổ sung thêm dinh dưỡng). - Đóng bịch: Chuẩn bị: Túi nilon 19 x 37cm, 6kg/ 1 tấn nguyên liệu. Cổ nút nhựa (giống) 1000 cái/ 1 tấn nguyên liệu. Nắp đậy 1000 cái/ 1 tấn nguyên liệu. Bông nút: 6kg/ 1 tấn nguyên liệu. Phối trộn nguyên liệu đồng đều (Kiểm tra độ ẩm) sau đó đóng bịch. Bịch mùn cưa gỗ cao su, nặng 1,3 - 1,4kg. Bịch mùn cưa gỗ bồ đề, gỗ tạp nặng 1,2 - 1,3kg. Làm cổ nút và nút chặt bông, sau đó đậy nắp chụp. Yêu cầu của bịch sau khi đóng: căng, tròn. 2.2.5. Hấp thanh trùng (khử trùng) * 2 phương pháp: - Nồi hấp có áp suất: ở áp suất và nhiệt độ cao trong autoclave 1,2- 1,3atm; t0 = 115 - 1210C - Lò hấp thủ công: ở áp suất thường nhiệt độ 1000C. Bịch đưa vào hấp thanh trùng ở nồi hấp có áp suất 1,2 - 1,3 at thì hấp 3 - 4h (kể từ khi đạt áp suất). Bịch đưa vào lò hấp thủ công thì có nhiệt độ từ 95 - 1000C trong thời gian 6 - 8h (kể từ khi đạt nhiệt độ trong giữa bịch nấm). 2.2.6. Để nguội- cấy giống - Bịch sau khi hấp chín xong, có mùi thơm đưa ngay vào phòng cấy (phòng cấy riêng, vệ sinh sạch sẽ, đảm bảo vô trùng) thời gian để nguội bịch tới < 280C . - Cấy giống: Chuẩn bị giống: 1 túi giống que sắn có 75-80 que cấy được 75-80 bịch. Mở nút bông của bịch mộc nhĩ, gắp que giống cho vào giữa bịch, đậy nút bông trở lại và làm tiếp các bịch sau đó. + Giống mộc nhĩ trên hạt, 1 chai giống cấy được 30-35 bịch. + Giống mộc nhĩ phải trắng đều, thời gian từ 20 - 30 ngày kể từ ngày cấy giống. 2.2.7. Ươm sợi - Sau khi cấy giống xong xếp bịch vào nhà ươm sợi. Tuỳ theo thời tiết từng mùa để xếp bịch ươm. Quá trình ươm nên duy trì nhiệt độ phòng ươm từ 20-300C, không cần ánh sáng. Thời gian ươm sợi từ 25 - 30 ngày. Khi nào thấy sợi nấm mọc dầy kín bịch và trắng đều thì chuẩn bị rạch và treo bịch. 2.2.8. Rạch và treo bịch - Bịch mộc nhĩ trắng đều chuyển sang khu vực chăm sóc. Nhà nuôi trồng mộc nhĩ (có dây chịu lực) để treo bịch. Mỗi dây treo bịch được 7-8 bịch cách mặt đất 20cm cao đến 1,5 - 1,6m. Mỗi m2 treo được 20-25 dây. - Mỗi bịch rạch từ 12 - 15 vết rạch. Mỗi vết rạch từ 1,5 - 2cm (có thể rạch xiên, thẳng đứng). Treo bịch cho miệng túi xuống dưới, đáy bịch lên trên. - Tuỳ theo diện tích nhà nuôi trồng mà bố trí dây treo cho hợp lý và dễ chăm sóc. Tạo độ ẩm không khí gián tiếp bằng cách tưới nước xuống nền nhà. 2.2.9. Chăm sóc thu hái Sau khi treo bịch thời gian 10 - 15 ngày mộc nhĩ bắt đầu mọc chăm sóc tưới nước phụ thuộc vào thời tiết từng thời điểm cụ thể của những ngày đó. Duy trì nhiệt độ trong phòng nuôi từ 25 - 300C và độ ẩm không khí 90%. Cách tưới tốt nhất là dùng bình bơm hoặc hệ thống phun sương mù lên toàn bộ diện tích nuôi trồng (tránh dùng máy bơm trực tiếp lên bịch nấm làm gẫy dập cánh). - Từ khi mộc nhĩ mọc cho đến lúc thu hoạch là 15-20 ngày trước khi thu hoạch 2- 3 ngày không cần tưới nước. - Thu hái từng đợt và nên chọn thời tiết không mưa để thu hái. Thu hái đồng loạt. Sau khi thu hái phơi sấy và đưa vào bảo quản. - Năng suất đạt 1.000kg mộc nhĩ tươi/ 1 tấn nguyên liệu. Thời gian thu hái 2 - 3 tháng. Tuổi thu hái: 70-80% cánh mộc nhĩ mỏng, hình răng cưa. Phế thải sau thu hoạch mộc nhĩ đưa vào trồng nấm rơm hoặc nấm sò. III. QUY TRÌNH CÔNG NGHỆ TRỒNG MỘC NHĨ TRÊN GỖ 3.1. Sơ đồ quy trình Chọn gỗ Xử lý gỗ Tạo lỗ cấy giống Ươm sợi Chăm sóc, thu hái 3.2. Giải thích quy trình công nghệ 3.2.1. Chọn gỗ - Tất cả các loại gỗ thân mềm có nhựa trắng (không có tinh dầu, độc tố) đều trồng được mộc nhĩ. - Gỗ tươi có đường kính từ 5 - 20cm cắt đoạn dài từ 1 - 1,2m. 3.2.2. Xử lý gỗ - Hoà nước vôi đặc (pH= 14) quét lên 2 đầu cắt của khúc gỗ, quét lên các vết dập ngoài vỏ gỗ. - Gỗ chặt xuống không được dập vỏ, hoặc bị xầy xước bề mặt khúc gỗ. - Để gỗ trong nhà hoặc chỗ râm mát từ 10-15 ngày (tuỳ theo từng loại gỗ) cho ráo bớt nhựa (gỗ tái chết). 3.2.3. Tạo lỗ cấy giống *Tạo lỗ - Dùng búa chuyên dùng hoặc khoan để tạo lỗ đường kính lỗ 1 - 1,2cm, độ sâu 2 - 3cm. - Lỗ cách lỗ 10 - 12cm. Hàng cách hàng 7 - 10cm. - Các lỗ so le nhau. *Cấy giống - Giống mộc nhĩ trồng trên cây gỗ làm bằng môi trường mùn cưa. - Giống bảo đảm chất lượng có tuổi giống 28 - 30 ngày tuổi (kể từ ngày cấy giống). Sợi mọc kín túi. - Tra giống vào đầy lỗ, dùng phoi đậy vào nắp lỗ. - Dùng xi măng hoà đặc như bột trát lên miệng kín mặt lỗ. *Ươm sợi: - Sau khi tra giống xong, xếp gỗ vào khu vực ươm. Khu vực ươm phải sạch thông thoáng, có nhiệt độ từ 20 - 300C. - Xếp gỗ cách mặt đất 15 - 20cm và xếp theo hình khối có chiều cao 1,5m, chiều dài tuỳ theo số lượng gỗ. - Phía trên dùng bao tải hoặc cỏ gianh, lá cây phủ lên, hàng ngày tưới để giữ độ ẩm cho toàn bộ đống gỗ tạo điều kiện cho sợi phát triển. - Khoảng 15 - 20 ngày đảo đống gỗ (trên xuống, dưới lên, ngoài vào trong, trong ra ngoài). 3.2.5. Chăm sóc, thu hái - Sau khi ươm sợi từ 30 - 40 ngày sợi mộc nhĩ bắt đầu mọc lan khắp xung quanh thân gỗ, có màu trắng lấm chấm. - Chuyển các đoạn gỗ có mầm quả thể sang khu vực chăm sóc có đủ điều kiện cho nấm phát triển như ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm,... - Chế độ tưới 1-2 lần/ ngày để cánh mộc nhĩ phát triển đều. - Thu hái nấm theo từng đợt và kéo dài liên tục trong thời gian từ 6 - 8 tháng. - Năng suất bình quân đạt 25 - 30kg nấm mộc nhĩ khô/ 1m3 gỗ.