Thị trường chứng khoán - Chương 1: Tổng quan về thị trường tài chính và thị trường chứng khoán

4/13/2016 1 Khoa Tài chính – Ngân hàng, Trường ĐH CN Tp.HCM  Tổng quan về thị trường tài chính.  Tổng quan về thị trường chứng khoán. 2 NỘI DUNG CHÍNH 3 4/13/2016 2  Cơ sở hình thành thị trường tài chính  Khái niệm và phân loại thị trường tài chính  Vai trò của thị trường tài chính trong nền kinh tế thị trường.  Sự hình thành và phát triển thị trường tài chính Việt Nam 4 NỘI DUNG CHÍNH PHẦN 1 Thuvienvatly.com Sơ đồ: Hệ thống tài chính nước ta trong điều kiện nền kinh tế với cơ chế thị trường có sự quản lý của NN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP TÍN DỤNG TC HỘ GIA ĐÌNH VÀ TỔ CHỨC XH BẢO HIỂM THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH CƠ SỞ HÌNH THÀNH THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH Sự phát triển của các hình thái thị trường tài chính:  Hình thức giản đơn nhất: quan hệ vay mượn trực tiếp giữa các tầng lớp dân cư hoặc quan hệ tín dụng thương mại giữa các doanh nghiệp.  Hình thức thứ hai: thông qua các tổ chức tài chính trung gian như Ngân hàng thương mại, các tổ chức tín dụng, các công ty tài chính.  Hình thức thứ ba: chủ thể đại diện cho nhu cầu vốn đầu tư chủ động tìm kiếm nguồn vốn đầu tư bằng cách phát hành các chứng từ có giá. 6 4/13/2016 3  Laø thò tröôøng trong ñoù caùc loaïi voán ngaén haïn, trung haïn, daøi haïn, ñöôïc chuyeån töø nôi “thöøa” sang nôi “thieáu” ñeå ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån neàn kinh teá xaõ hoäi.  Laø nôi gaëp gôõ giöõa nhöõng beân coù nguoàn voán dö thöøa vôùi nhöõng beân coù nhu caàu söû duïng chuùng. KHÁI NIỆM THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH  Bản chất của thị trường tài chính là nơi diễn ra sự luân chuyển vốn, giao lưu vốn trong xã hội BẢN CHẤT THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH  Chöùc naêng quan troïng nhaát cuûa TTTC : daãn nguoàn taøi chính (huy động vốn  nguồn vốn lớn  tài trợ cho các chủ thể có nhu cầu) - theå hiện khaû naêng cung öùng nguoàn taøi chính ñeán nhöõng chuû theå caàn nguoàn taøi chính;  Chöùc naêng kích thích tieát kieäm vaø ñaàu tö;  Chöùc naêng hình thaønh giaù caùc taøi saûn taøi chính;  Chöùc naêng taïo tính thanh khoaûn (khaû naêng chuyeån ñoåi thaønh tieàn) cho taøi saûn taøi chính. CHỨC NĂNG CỦA THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH 4/13/2016 4  Vậy vai trò của TTTC là: Tạo lập nguồn vốn cho nền kinh tế; Góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của nền kinh tế; Đẩy nhanh quá trình tự do hóa tài chính và hội nhập quốc tế. VAI TRÒ CỦA THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH Caên cöù vaøo Phaân thaønh Noäi dung Hình thöùc huy động voán (Hay tính chất chuyên môn hóa của thị trường TT công cụ nợ - Là thị trường trong đó người cần huy động vốn dựa trên việc phát hành các công cụ nợ như: trái phiếu, tín phiếu, kỳ phiếu,... TT công cụ vốn - Là thị trường trong đó người cần huy động vốn dựa trên việc phát hành các cổ phiếu. TT công cụ phái sinh - Là thị trường phát hành và mua đi bán lại các chứng khoán phái sinh – đây là những công cụ tài chính cao cấp như: chứng quyền, quyền chọn, hợp đồng tương lai, CẤU TRÚC CỦA THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH Caên cöù vaøo Phaân thaønh Noäi dung Caáp baäc thò tröôøng (Hay cơ cấu thị trường) TT caáp 1 (TT sơ cấp) - Là thị trường mua bán các chứng khoán mới phát hành. TT caáp 2 (TT thứ cấp) - Laø nôi dieãn ra caùc hoaït ñoäng giao dòch mua baùn caùc loaïi CK ñaõ ñöôïc phaùt haønh ôû TT caáp1. CẤU TRÚC CỦA THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH 4/13/2016 5 Caên cöù vaøo Phaân thaønh Noäi dung Kyø haïn coâng cuï nôï (Hay thời hạn luân chuyển vốn) TT tieàn teä - Laø nôi caùc coâng cuï nôï ngaén haïn coù kyø haïn döôùi TT voán - Laø nôi caùc coâng cuï trung vaø daøi haïn coù kyø haïn treân 1 naêm ñöôïc mua baùn, goàm: coå phieáu, traùi phieáu, caùc hôïp ñoàng vay theá chaáp CẤU TRÚC CỦA THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH CẤU TRÚC CỦA THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH Các điều kiện cần thiết để hình thành TTTC  Nền kinh tế hàng hoá phát triển, tiền tệ ổn định;  Các công cụ tài chính phải đa dạng;  Hình thành và phát triển các tổ chức trung gian tài chính;  Hoàn thiện hệ thống cơ sở pháp lý;  Xây dựng được cơ sở vật chất kỹ thuật;  Cần có đội ngũ các nhà kinh doanh, các nhà quản lý am hiểu kiến thức của thị trường tài chính;  15 4/13/2016 6 Các định chế tài chính trung gian Ngân hàng thương mại • Công ty tài chính • Công ty bảo hiểm • Công ty đầu tư • Công ty cho thuê tài chính Tổ chức tín dụng phi ngân hàng Thuvienvatly.com Ngân hàng thương mại Thuvienvatly.com Công ty tài chính Thuvienvatly.com 4/13/2016 7 Thuvienvatly.com Công ty bảo hiểm Thuvienvatly.com Bảo hiểm Bảo Việt Thuvienvatly.com 4/13/2016 8 Bảo Việt nhân thọ Thuvienvatly.com Quỹ đầu tư Thuvienvatly.com Quỹ đầu tư cổ phiếu năng động Bảo Việt (BVFED) Quỹ đầu tư chứng khoán Bảo Việt (BVF1) Công ty cho thuê tài chính Thuvienvatly.com 4/13/2016 9 1, TTTC cung cấp các nguồn vốn có kỳ hạn trong bao lâu? 2, Trình bày các chức năng của TTTC? 3, Vai trò của TTTC trong nền kinh tế thị trường hiện nay? 4, Trình bày các yếu tố cơ bản của TTTC? 5, Trình bày cấu trúc của TTTC? CÂU HỎI ÔN TẬP PHẦN 1 6, Trong nền kinh tế thị trường, cung cầu về vốn được thực hiện dưới những hình thức nào? 7, Trong nền kinh tế thị trường, hàng hóa của TTTC là gì? 8, Cuộc khủng hoảng tài chính ở Thái Lan xảy ra vào năm nào? 9, Thuật ngữ “Eurodollars” hàm ý gì? 10, Trình bày vị trí và vai trò của thị trường chứng khoán đối với TTTC? CÂU HỎI ÔN TẬP PHẦN 1 CÁC WEBSITE SINH VIÊN CẦN NGHIÊN CỨU 1. Uỷ ban chứng khoán nhà nước – ssc.gov.vn 2. Sở giao dịch chứng khoán TP HCM – hsx.vn 3. Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội – hnx.vn Thuvienvatly.com 4/13/2016 10 28 29 30 Nội dung chính phần 2  Quá trình hình thành và phát triển của TTCK  Khái niệm, bản chất  Vai trò và chức năng của TTCK trong nền kinh tế thị trường.  Cơ chế điều hành và giám sát  Các thành phần tham gia TTCK  Nguyên tắc hoạt động  Cơ cấu của TTCK trong nền kinh tế thị trường hiện đại  Mục tiêu và nguyên nhân khách quan thành lập TTCK Việt Nam  Những hành vi tiêu cực trên thị trường 4/13/2016 11 Quá trình hình thành và phát triển của TTCK  Giữa thế kỷ 15, đã có hình thức sơ khai của thị trường chứng khoán.  Năm 1453 diễn ra buổi họp đầu tiên với qui mô lớn tại lữ quán của gia đình Vanber ở Bruges (Bỉ), có bảng hiệu hình 3 túi da với một từ tiếng Pháp “Bourse” – “ Mậu dịch trường”.  Năm 1547, thành phố Bruges mất đi sự phồn vinh, “Mậu dịch trường” bị sụp đổ  chuyển sang thị trấn Antwerpen (Auvers) (Bỉ). 31 Quá trình hình thành và phát triển của TTCK  Vào cuối thế kỷ 16, Tây Ban Nha xâm chiếm Antwerpen, mậu dịch trường Antwerpen sụp đổ.  Đầu thế kỷ 17 (1608), TTCK Amsterdam được thành lập. TTCK các nước lân cận tập trung tại đây.  1875 – 1913 là thời kỳ huy hoàng nhất của TTCK thế giới. Ngày 3/9/1929 TTCK lên mức cao nhất: 381,17 điểm 32 Quá trình hình thành và phát triển của TTCK Ngày 24/10/1929, “ ngày thứ 5 đen tối” giá cổ phiếu rớt thẳng đứng, TTCK giảm 11% Ngày 29/10/1929, “ngày thứ 3 đen tối” TTCK giảm 12%, mở đầu cho cuộc khủng hoảng TTCK NewYork. Kéo theo các TTCK Tây Âu, Bắc Âu, Nhật Bản cũng khủng hoảng theo.  Sau chiến tranh thế giới thứ II, các TTCK phục hồi và phát triển mạnh trở lại.  Năm 1987 cuộc khủng hoảng tài chính xảy ra  TTCK thế giới một lần nữa bị sụp đổ. 33 4/13/2016 12  Hai năm sau, TTCK thế giới lại đi vào ổn định.  Tháng 7/1997, TTCK thế giới lại tiếp tục chao đảo, bắt đầu từ cuộc khủng hoảng tài chính ở Thái Lan.  Đến cuối năm 1997, trên thế giới có trên 160 sở giao dịch chứng khoán rải khắp các châu lục.  Ngày 11/9/2001, trung tâm thương mại thế giới bị sụp đổ , một lần nữa làm cho TTCK thế giới bị ảnh hưởng. 34 Quá trình hình thành và phát triển của TTCK Khái niệm chứng khoán  Chứng khoán là chứng chỉ hoặc bút toán ghi sổ, xác nhận các quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu chứng khoán đối với tài sản hoặc vốn của tổ chức phát hành, gồm: trái phiếu, cổ phiếu, chứng chỉ quỹ đầu tư và chứng khoán phái sinh. Hoặc:  Chứng khoán là các công cụ thể hiện quyền sở hữu trong một công ty (cổ phiếu), quyền chủ nợ với một công ty, một chính phủ hay chính quyền địa phương (trái phiếu) và các công cụ khác phát sinh trên cơ sở các công cụ đã có (chứng khoán phái sinh). 35 Khái niệm TTCK  TTCK là một bộ phận của thị trường vốn dài hạn, thực hiện cơ chế chuyển vốn trực tiếp từ nhà đầu tư sang nhà phát hành, qua đó thực hiện chức năng của thị trường tài chính là cung ứng nguồn vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế. 36 4/13/2016 13 Bản chất của TTCK  TTCK phản ánh các quan hệ trao đổi, mua bán quyền sở hữu về vốn.  TTCK là hình thái phát triển cao của nền sản xuất hàng hóa. 37 Thuvienvatly.com Chức năng của TTCK  Huy động vốn đầu tư cho nền kinh tế  Cung cấp môi trường đầu tư cho công chúng  Tạo môi trường giúp Chính phủ thực hiện các chính sách kinh tế vĩ mô 39 4/13/2016 14 Vai trò của TTCK trong nền kinh tế thị trường  Tạo tính thanh khoản cho các chứng khoán  Đánh giá hoạt động của các doanh nghiệp  Hỗ trợ và thúc đẩy các công ty cổ phần ra đời và phát triển  Thu hút vốn đầu tư nước ngoài 40 Cơ chế điều hành và giám sát Các tổ chức tự quản  Sở giao dịch: bao gồm các CTCK thành viên  Hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán: đảm bảo lợi ích chung của TTCK Cơ quan quản lý của chính phủ  Bộ Tài chính • Ủy bản chứng khoán nhà nước  Các bộ và cơ quan ngang bộ phối hợp  Các Ủy ban nhân dân các cấp phối hợp Thuvienvatly.com Các thành phần tham gia TTCK Nhà phát hành Nhà đầu tư Nhà môi giới – các công ty chứng khoán Thuvienvatly.com 4/13/2016 15 Nguyên tắc hoạt động của TTCK Nguyên tắc trung gian Nguyên tắc cạnh tranh Nguyên tắc công khai: Thuvienvatly.com Cơ cấu của TTCK  Căn cứ vào phương diện pháp lý của hình thức tổ chức thị trường (Căn cứ vào phương thức hoạt động của thị trường)  Căn cứ vào tính chất phát hành hay quá trình lưu hành của chứng khoán (Căn cứ vào sự luân chuyển các nguồn vốn)  Căn cứ vào phương thức giao dịch  Căn cứ vào đặc điểm các loại hàng hóa lưu hành trên thị trường chứng khoán 44 Cơ cấu của TTCK Căn cứ vào phương diện pháp lý của hình thức tổ chức thị trường (Căn cứ vào phương thức hoạt động của thị trường):  TTCK tập trung (hay còn gọi là: TTCK chính thức, Sở giao dịch chứng khoán).  TTCK phi tập trung ( hay còn gọi là: TTCK phi chính thức, thị trường OTC). 45 4/13/2016 16 Cơ cấu của TTCK TTCK tập trung (hay còn gọi là: TTCK chính thức, Sở giao dịch chứng khoán):  Tại SGDCK, các giao dịch được tập trung tại một địa điểm, các lệnh được chuyển tới sàn giao dịch và tham gia vào quá trình ghép lệnh để hình thành nên phiên giao dịch.  Chỉ có các loại chứng khoán đủ tiêu chuẩn niêm yết mới được giao dịch tại đây. 46 Cơ cấu của TTCK TTCK phi tập trung ( hay còn gọi là: TTCK phi chính thức, thị trường OTC):  Thị trường OTC là thị trường phi tập trung cùng với thị trường tập trung tạo nên một thị trường chứng khoán hoàn chỉnh.  Thị trường OTC là một thị trường có tổ chức dành cho những chứng khoán không niêm yết trên SGDCK.  Thị trường OTC không có địa điểm giao dịch chính thức, thay vào đó các nhà môi giới (công ty chứng khoán) kết nối các giao dịch qua mạng máy tính diện rộng giữa các công ty chứng khoán và trung tâm quản lý hệ thống. 47 Cơ cấu của TTCK Căn cứ vào tính chất phát hành hay quá trình lưu hành của chứng khoán (Căn cứ vào sự luân chuyển các nguồn vốn)  TTCK sơ cấp  TTCK thứ cấp 48 4/13/2016 17 Cơ cấu của TTCK TTCK sơ cấp:  Là thị trường mua bán các chứng khoán mới phát hành. Trên thị trường này, vốn từ nhà đầu tư sẽ được chuyển sang nhà phát hành thông qua việc nhà đầu tư mua các chứng khoán mới phát hành.  Thị trường sơ cấp là nơi duy nhất mà các chứng khoán đem lại vốn cho người phát hành.  Là thị trường tạo vốn cho đơn vị phát hành và đồng thời cũng tạo ra hàng hóa cho thị trường giao dịch. 49 Cơ cấu của TTCK TTCK thứ cấp:  Là nơi giao dịch các chứng khoán đã được phát hành trên thị trường sơ cấp.  Là thị trường chuyển nhượng quyền sở hữu chứng khoán.  Thị trường thứ cấp đảm bảo tính thanh khoản cho các chứng khoán đã phát hành. 50 Cơ cấu của TTCK Căn cứ vào phương thức giao dịch  Thị trường giao ngay (Spot market)  Thị trường tương lai (Future market) 51 4/13/2016 18 Cơ cấu của TTCK Căn cứ vào phương thức giao dịch 52 Thị trường giao ngay Thị trường tương lai  Còn gọi là thị trường thời điểm, tức là thị trường thực hiện việc giao dịch mua bán chứng khoán theo giá thỏa thuận của ngày giao dịch.  Việc thanh toán và giao hoán sẽ diễn ra tiếp sau đó 2 ngày làm việc.  Là thị trường mua bán chứng khoán theo một hợp đồng định sẵn giá cả được thỏa thuận trong ngày giao dịch.  Việc thanh toán và giao hoán sẽ diễn ra trong một kỳ hạn nhất định trong tương lai. Cơ cấu của TTCK Căn cứ vào đặc điểm các loại hàng hóa lưu hành trên thị trường chứng khoán:  Thị trường cổ phiếu  Thị trường trái phiếu  Thị trường các công cụ có nguồn gốc chứng khoán 53 Mục tiêu thành lập TTCK Việt Nam  Nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn.  Mở rộng nền tảng của quyền sở hữu của cải tài chính và bất động sản.  Tạo điều kiện cho nhiều người sử dụng vốn đầu tư, đảm bảo sẵn sàng các nguồn vốn cho đầu tư dài hạn.  Mở rộng các dịch vụ tài chính thông qua các định chế tài chính.  Tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư nước ngoài. 54 4/13/2016 19 Nguyên nhân khách quan thành lập TTCK  Sự phân công lao động xã hội ngày càng cao theo hướng chuyên môn hóa các ngành nghề  đòi hỏi các yếu tố sản xuất, vốn giao lưu luân chuyển càng nhiều  phải thành lập TTCK.  Vì nền kinh tế thị trường  việc giao lưu, luân chuyển các yếu tố sản xuất đó phải thông qua thị trường  phải thành lập TTCK.  Quá trình quốc tế hóa nền kinh tế ngày càng cao  phải thành lập TTCK. 55 Các hành vi tiêu cực trên TTCK  Đầu cơ chứng khoán, lũng đoạn thị trường  Bán khống  Mua bán nội gián  Thông tin sai sự thật  Làm thiệt hại lợi ích người đầu tư 56 Câu hỏi ôn tập phần 2 Câu 1: TTCK bắt đầu hình thành vào thời điểm nào? Câu 2: “Ngày thứ 5 đen tối mở đầu cho cuộc khủng hoảng TTCK NewYork. Kéo theo các TTCK Tây Âu, Bắc Âu, Nhật Bản cũng khủng hoảng theo”, là ngày nào? Câu 3: Thời kỳ huy hoàng nhất của TTCK là khoảng thời gian nào? Câu 4: Ở VN, phiên giao dịch đầu tiên của TTCK diễn ra vào năm nào? Câu 5: Phiên họp đầu tiên của TTCK diễn ra tại đâu? 57 4/13/2016 20 Câu hỏi ôn tập phần 2 Câu 6: Nêu đặc điểm và phân biệt sự khác nhau của TTCK sơ cấp và TTCK thứ cấp? Câu 7: Cuộc khủng hoảng tài chính ở Thái Lan đã làm cho TTCK thế giới bị chao đảo diễn ra vào năm nào? Câu 8: Các yếu tố cần thiết cho sự hình thành TTCK? Câu 9: Bản chất của TTCK là gì? Câu 10: Những mặt hạn chế của TTCK? 58 Kiểm tra 1. “Ngày thứ 5 đen tối mở đầu cho cuộc khủng hoảng TTCK NewYork. Kéo theo các TTCK Tây Âu, Bắc Âu, Nhật Bản cũng khủng hoảng theo”, là ngày nào? 2. Ở VN, phiên giao dịch đầu tiên của TTCK diễn ra vào năm nào? 3. Nêu đặc điểm và phân biệt sự khác nhau của TTCK sơ cấp và TTCK thứ cấp? Thuvienvatly.com 1. “Ngày thứ 3 đen tối mở đầu cho cuộc khủng hoảng TTCK NewYork” là ngày nào? 2. Ở VN, phiên giao dịch đầu tiên của TTCK diễn ra vào năm nào? 3. Nêu chức năng và vai trò của thị trường chứng khoán? Thuvienvatly.com Kiểm tra 4/13/2016 21 61 Kết thúc phần 2 – chương 1