Tổng quan về khu vực ven đô các thành phố lớn trong quá trình đô thị hóa nhanh

SË 103+104 . 202020 OVERVIEW OF SUBURBAN AREAS OF BIG CITIES IN THE QUICK URBANIZATION PROCESS Urbanization in suburban areas of big cities is a common phenomenon of urban growth process and has always been a concern in the national urban development strategy, especially in Asian cities that are experiencing rapid urbanization. In Vietnam, due to the expansion of inner-city areas and the implementation of large-scale construction projects, urbanization of suburban areas of big cities is complicated and fast in about last 30 years. As a result, the landscape of peri-urban areas is often confused and affects negatively on the environment - society - economy. This is a consequence of the suburban area’s legal policy and planning management tools being overlapping and conflicting. TOÅNG QUAN VEÀ KHU VÖÏC VEN ÑOÂ CAÙC THAØNH PHOÁ LÔÙN TRONG QUAÙ TRÌNH ÑOÂ THÒ HOÙA NHANH NCS. PHAÏm THò NHAÂm - ThS. PHAN THò VAÂN ANH Vieän Quy hoaïch ñoâ thò vaø noâng thoân quoác gia Ñoâ thò hoaù vuøng ven ñoâ thaønh phoá lôùn laø hieän töôïng phoå bieán cuûa quaù trình taêng tröôûng ñoâ thò vaø luoân ñöôïc quan taâm trong chieán löôïc phaùt trieån ñoâ thò quoác gia, nhaát laø caùc ñoâ thò chaâu AÙ ñang coù toác ñoä ñoâ thò hoaù cao. ÔÛ Vieät Nam, do vieäc môû roäng khu vöïc noäi ñoâ vaø thöïc hieän caùc döï aùn ñaàu tö xaây döïng quy moâ lôùn khieán quaù trình ñoâ thò hoaù khu vöïc ven ñoâ caùc thaønh phoá lôùn dieãn ra phöùc taïp vaø nhanh choùng trong khoaûng 30 naêm gaàn ñaây. Keát quaû laø hình thaùi caûnh quan vuøng ven ñoâ thöôøng bò loän xoän vaø aûnh höôûng baát caäp tôùi moâi tröôøng - xaõ hoäi - kinh teá; ñaây laø heä quaû cuûa chuû tröông phaùp lyù vaø coâng cuï quaûn lyù quy hoaïch khu vöïc ven ñoâ ñang bò choàng laán vaø xung ñoät laãn nhau. Töø khoùa: ñoâ thò hoaù, ven ñoâ, quy hoaïch ñoâ thò DIEÃN ÑAØN 21SË 103+104 . 2020 Môû ñaàu Thaùch thöùc chính cuûa vuøng ven ñoâ laø thieát laäp quy hoaïch caáu truùc khu vöïc ñoâ thò hoaù luoân bieán ñoäng ñeå khu vöïc ñoâ thò - noâng thoân cuøng tham gia vaøo quaù trình taùi caáu truùc neàn kinh teá. Thöïc teá khi trieån khai döï aùn taùi thieát caùc “thò traán”, hay phaùt trieån döï aùn môùi thöôøng phaûi ñieàu chænh quy hoaïch nhieàu laàn. Do vaäy, chính quyeàn luoân ñaët caâu hoûi laøm theá naøo ñeå toå chöùc phaùt trieån vuøng ven ñoâ theo muïc tieâu, maø vaãn ñoåi môùi daàn caáu truùc ñoâ thò hieän coù cuûa caùc thò traán cuõ naèm ñan xen giöõa nhaø ôû vaø caùc cô sôû coâng nghieäp ñang chòu söï thieáu huït nghieâm troïng caùc coâng trình haï taàng giao thoâng vaø coâng trình coâng coäng. Beân caïnh ñoù, vuøng ven ñoâ thaønh phoá lôùn bieåu hieän quaù trình môû roäng ranh giôùi ñoâ thò, tuy nhieân khoù xaùc ñònh ñöôïc ranh giôùi môû roäng roõ raøng ñeå quaûn lyù hieäu quaû. Söï phaùt trieån nhanh choùng ôû khu vöïc ven ñoâ thöôøng choáng laïi moïi hình thöùc hôïp nhaát caùc ñòa baøn thaønh chính quyeàn ñoâ thò lôùn; khi khoâng coù quyeát ñònh aùp ñaët töø chính quyeàn Trung öông, moái quan heä giöõa caùc ñòa baøn naøy laø “thöông löôïng” giöõa caùc chính quyeàn ñòa phöông. Treân thöïc teá, vuøng ven ñoâ coù ranh giôùi khoâng roõ raøng, khoâng ñöôïc ñònh nghóa trong caùc vaên baûn phaùp luaät ôû Vieät Nam. Vuøng ven ñoâ chöùa ñöïng nhieàu loaïi ranh giôùi quaûn lyù khaùc nhau, thöôøng choàng cheùo caùc coâng cuï quaûn lyù vaø thöôøng xuyeân thay ñoåi quy hoaïch, nhö: + Ranh giôùi noäi thò, ngoaïi thò; ngoaïi thaønh, noäi thaønh; + Ranh giôùi phaùt trieån ñoâ thò (hoaëc ranh giôùi taêng tröôûng ñoâ thò); + Ranh giôùi döï aùn phaùt trieån ñoâ thò. Coù theå thaáy, vuøng ven ñoâ thöôøng coù nhieàu chuû tröông phaùp lyù vaø coâng cuï quaûn lyù quy hoaïch bò choàng laán, xung ñoät laãn nhau, laøm cho caûnh quan vuøng ven ñoâ thöôøng bò loän xoän vaø thieáu söï quaûn lyù. Do vaäy, baøi vieát naøy seõ khoâng chæ xem xeùt khu vöïc ven ñoâ theo höôùng quaûn trò ñoâ thò maø coøn döïa treân hình thaùi khoâng gian vaø söï phaân boá cuûa maät ñoä daân cö. Ñoâ thò hoaù vaø môû roäng ñoâ thò caùc thaønh phoá lôùn ôû Vieät Nam Vuøng ven ñoâ thò lôùn caùc nöôùc Myõ vaø Taây AÂu taêng tröôûng nhanh choùng vaøo khoaûng ñaàu vaø giöõa theá kæ 20; ôû caùc nöôùc chaâu AÙ vaøo khoaûng giöõa vaø cuoái theá kæ 20, ôû caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ trong ñoù coù Vieät Nam baét ñaàu töø ñaàu theá kæ 21 ñeán nay. Ñoâ thò hoaù vuøng ven ñoâ laøm bieán ñoåi kinh teá noâng nghieäp noâng thoân trôû thaønh kinh teá dòch vuï - coâng nghieäp. Quaù trình ñoâ thò hoùa ôû Vieät Nam thôøi kyø ñaàu dieãn ra chaäm chaïp, trình ñoä ñoâ thò hoùa thaáp. Töø theá kæ III tröôùc Coâng nguyeân, thaønh Coå Loa ñöôïc coi laø ñoâ thò ñaàu tieân ôû nöôùc ta. Vaøo thôøi phong kieán, moät soá ñoâ thò ñöôïc hình thaønh ôû nhöõng nôi coù vò trí ñòa lí thuaän lôïi, vôùi caùc chöùc naêng chính laø haønh chính, thöông maïi, quaân söï. Theá kæ XI xuaát hieän thaønh Thaêng Long, sau ñoù laø caùc ñoâ thò: Phuù Xuaân, Hoäi An, Ñaø Naüng, Phoá Hieán ôû theá kæ XVI - XVIII. Thôøi Phaùp thuoäc, heä thoáng ñoâ thò nhoû beù, chöùc naêng chuû yeáu laø haønh chính, quaân söï. Ñeán nhöõng naêm 30 cuûa theá kæ XX môùi coù moät soá ñoâ thò lôùn ñöôïc hình thaønh nhö Haø Noäi, Haûi Phoøng, Nam Ñònh. Töø naêm 1945 ñeán naêm 1954, quaù trình ñoâ thò hoaù dieãn ra chaäm, caùc ñoâ thò khoâng coù söï thay ñoåi nhieàu. Töø naêm 1954 ñeán naêm 1975 ñoâ thò phaùt trieån theo hai xu höôùng khaùc nhau: ÔÙ mieàn Nam, chính quyeàn Saøi Goøn ñaõ duøng “ñoâ thò hoaù” nhö moät bieän phaùp ñeå doàn daân phuïc vuï chieán tranh. ÔÛ mieàn Baéc, ñoâ thò hoùa gaén lieàn vôùi quaù trình coâng nghieäp hoùa treân cô sôû maïng löôùi ñoâ thò ñaõ coù. Töø 1965 ñeán 1972, caùc ñoâ thò bò chieán tranh phaù hoaïi, quaù trình ñoâ thò hoaù chöõng laïi. Töø naêm 1975 ñeán nay, quaù trình ñoâ thò hoùa coù chuyeån bieán khaù tích cöïc. Tuy nhieân, cô sôû haï taàng cuûa caùc ñoâ thò (heä thoáng giao thoâng, ñieän, nöôùc, caùc coâng trình phuùc lôïi xaõ hoäi) vaãn coøn ôû möùc thaáp so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc vaø theá giôùi. Tæ leä daân thaønh thò taêng nhanh töø naêm 1986 sau khi thöïc hieän chính saùch Ñoåi môùi. Tuy nhieân, tæ leä daân thaønh thò coøn thaáp so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc. Phaân boá ñoâ thò khoâng ñeàu giöõa caùc vuøng. Vuøng trung du vaø mieàn nuùi Baéc Boä coù soá löôïng ñoâ thò nhieàu nhaát nöôùc ta nhöng chuû yeáu laø caùc ñoâ thò vöøa vaø nhoû vaø ít nhaát laø vuøng Ñoâng Nam Boä vôùi nhieàu ñoâ thò lôùn, ñoâng daân. Soá thaønh phoá lôùn coøn quaù ít so vôùi maïng löôùi ñoâ thò. Vieät Nam naèm ôû rìa bieån Ñoâng cuûa luïc ñòa Ñoâng Nam, caùc ñoâ thò lôùn naèm ôû vuøng ñoàng baèng chaâu thoå caùc con soâng lôùn vaø ven bieån. Quaù trình taêng tröôûng môû roäng khoâng gian ñoâ thò lôùn vaø söï bieán ñoäng cuûa vuøng ven ñoâ coù nhieàu ñieåm töông ñoàng vaø khaùc bieät veà töï nhieân, lòch söû, daân cö, theå cheá, trình ñoä phaùt trieån so vôùi caùc quoác gia khaùc. Caû nöôùc coù 5 ñoâ thò caáp quoác gia laø 5 thaønh phoá Trung öông, töông ñöông vôùi ñoâ thò vuøng: Haø Noäi, TP.HCM, Ñaø Naüng, Haûi Phoøng, Caàn Thô. Ngoaøi ra coù theâm moät soá ñoâ thò höôùng ñeán thaønh phoá Trung öông nhö Baéc Ninh, Vónh Phuùc, Bình Döông, Ñoàng Nai Vuøng ven ñoâ caùc ñoâ thò lôùn naøy ñang ngaøy caøng trôû neân quan troïng, tích luyõ nhieàu hoaït ñoäng kinh teá môùi vaø caïnh tranh maïnh meõ giöõa caùc hoaït ñoäng ñoâ thò - noâng thoân. Do yeáu toá lòch söû vaø chính trò, vuøng ven ñoâ thò lôùn ñöôïc phaân bieät laøm hai giai ñoaïn: - Giai ñoaïn tröôùc naêm 1986, ñoâ thò hoaù Vieät Nam taêng tröôûng chaäm. Maëc duø caùc vuøng ñoàng baèng chaâu thoå laø nôi taäp trung daân cö ñoâng ñuùc nhöng söï dòch cö töø noâng thoân ñeán ñoâ thò thaáp. Bôûi ñoäng löïc phaùt trieån caùc ñoâ thò chuû yeáu laø haønh chính, coâng nghieäp vaø dòch vuï phuï thuoäc vaøo neàn kinh teá keá hoaïch quy moâ nhoû. Do vaäy, vuøng ven ñoâ laø söï hoaø nhaäp daàn giöõa thaønh phoá vôùi vaønh ñai tieåu thuû coâng nghieäp xung quanh. Khoâng gian ñoâ thò môû roäng ñeán vuøng ven ñoâ lieân quan ñeán nguoàn löïc haïn heïp töø nguoàn ngaân saùch nhoû beù thöïc hieän quy hoaïch ñoâ thò vaø ñaát ñai cuûa nhaø nöôùc Trung öông hoaëc chính quyeàn ñòa phöông. - Giai ñoaïn sau naêm 1986, ñoâ thò hoaù Vieät Nam taêng tröôûng nhanh choùng nhôø hoäi nhaäp kinh teá vaø toaøn caàu hoaù. Ñieàu naøy khaùc bieät hoaøn toaøn vôùi taêng tröôûng ñoâ thò ôû caùc nöôùc phöông Taây ñaõ phaùt trieån qua giai ñoaïn coâng nghieäp hoaù. Dieãn bieán quaù trình ñoâ thò hoùa, qua chæ soá tyû leä soá daân thaønh thò so vôùi toång soá daân caû nöôùc khoâng thay ñoåi nhieàu töø tröôùc naêm 1986: 20,6% (1976); 19,2% (1979); 19,9% (1985) vaø 19,8% (1989). Cho ñeán naêm 2000, toác ñoä tyû leä daân thaønh thò baét ñaàu gia taêng nhanh choùng, leân 24,6% (2000); 27,5% (2005); 30,6% (2010); 33,6% (2015); 35,03% (2017)[4]. Caùc thaønh phoá ñaït daân soá treân 1 trieäu daân coù TP.HCM, Haø Noäi, Haûi Phoøng, Ñaø Naüng, Caàn Thô vaø Bieân Hoaø. Caùc ñoâ thò loaïi I tuy daân soá chöa ñaït quy moâ trieäu daân nhöng ñang coù xu höôùng ñoâ thò hoaù vuøng ven ñoâ. Giai ñoaïn 2010-2020, nhieàu thaønh phoá môû roäng khu vöïc noäi thò vaø ñöôïc naâng caáp töø loaïi II leân loaïi I. ≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝ SË 103+104 . 202022 Theo döï baùo quoác gia, tyû leä ñoâ thò hoaù toaøn quoác ñeán naêm 2035 ñaït 50-55% (naêm 2017 laø 35,03%)[4]. Vieät Nam laø quoác gia ñang phaùt trieån neân quaù trình ñoâ thò hoùa dieãn ra maïnh meõ ôû caùc vuøng ñoâ thò lôùn vaø khu vöïc noâng thoân ven ñoâ. Treân thöïc teá, caùc thaønh phoá tröïc thuoäc Trung öông nhö Haø Noäi, TP.HCM, Ñaø Naüng, Haûi Phoøng, Caàn Thô, caùc ñoâ thò loaïi I trong giai ñoaïn 2010-2020 coù xu höôùng môû roäng khoâng gian töø trung taâm loõi ñoâ thò ra ngoaïi vi. Khu vöïc ven caùc thaønh phoá lôùn thöôøng laø ñaàu moái gaén keát hoaït ñoäng saûn xuaát, thöông maïi giöõa hai thò tröôøng ñoâ thò - noâng thoân; cung caáp nguyeân lieäu, lao ñoäng cho ñoâ thò, laø nôi boá trí caùc ñaàu moái HTKT cuûa ñoâ thò cuõng nhö caùc coâng trình haï taàng kinh teá - xaõ hoäi vuøng, laø caàu noái lieân keát ñoâ thò trung taâm vôùi caùc ñoâ thò veä tinh khaùc trong vuøng ñoâ thò lôùn. Caùc thaùch thöùc maø vuøng ven ñoâ phaûi ñoái maët Veà moâi tröôøng Moâi tröôøng laø moät vaán ñeà caàn ñöôïc xem xeùt ñaàu tieân khi xeùt ñeán quaù trình ñoâ thò hoaù. Moät maët ñoâ thò hoaù laøm thay ñoåi nhanh choùng boä maët ñoâ thò vaø khu vöïc ven ñoâ. Maët khaùc noù cuõng laøm suy thoaùi moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi do söùc eùp taêng daân soá, söï pha troän loái soáng, thieáu ñaàu tö cho cô sôû haï taàng, quaûn lyù ñoâ thò yeáu keùm... Do moâi tröôøng sinh thaùi ven ñoâ coù tính löôõng cö, vöøa mang ñaëc ñieåm noâng nghieäp - noâng thoân vöøa mang ñaëc ñieåm ñoâ thò neân döôùi taùc ñoäng cuûa ñoâ thò hoaù heä sinh thaùi naøy seõ bò phaù vôõ. Chaúng haïn, caùc chaát thaûi coâng nghieäp vaø sinh hoaït, bao goàm caû chaát thaûi raén vaø loûng do khoâng ñöôïc xöû lyù hoaëc xöû lyù chöa toát seõ gaây oâ nhieãm khoâng khí vaø nguoàn nöôùc daãn ñeán suy thoaùi vaø oâ nhieãm moâi tröôøng, laøm maát ñi heä sinh thaùi töï nhieân voán coù cuûa khu vöïc ven ñoâ. Ñaát ñai ngoaïi thaønh ñang suy giaûm nhanh khi ñoâ thò hoaù cao. Taïi Haø Noäi, hieän nay ñaõ vöôït qua ngöôõng döï baùo: Chieán löôïc phaùt trieån ñoâ thò naêm 1998 döï kieán ñeán naêm 2020 ñaát ñoâ thò laø 450.000ha nhöng chæ ñeán 2005 ñaõ leân ñeán 480.000ha. Tình traïng naøy daãn ñeán thieáu kieåm soaùt ngoaïi thaønh, ven ñoâ. Quaûn lyù phaùt trieån ngoaïi thaønh hieän ñöôïc thöïc hieän theo cô cheá chung veà quaûn lyù cuûa chính quyeàn ñòa phöông. Quy hoaïch noâng thoân môùi ngoaïi thaønh ñöôïc trieån khai theo quy ñònh chung veà quy hoaïch noâng thoân môùi chung cuûa quoác gia. Chöa xaùc ñònh tieâu chí ñaëc thuø ñeå phuø hôïp, gaén vôùi quy hoaïch chung ñoâ thò. Khoâng gian noâng thoân ngoaïi thaønh vaø ñoâ thò coù söï raøng buoäc treân goùc ñoä sinh thaùi töï nhieân. Ñoâ thò caøng phaùt trieån thì baûn thaân noù caøng khoù töï caân baèng vaø ñaûm baûo ñöôïc yeáu toá moâi tröôøng, töï nhieân, khí haäu. Ñaëc bieät laø tính beàn vöõng moâi tröôøng tröôùc nhöõng bieán ñoåi khí haäu khoù löôøng. Ví duï nhö vieäc vôõ ñeâ soâng Buøi ôû Quoác Oai, Haø Noäi thaùng 10/2017 vöøa qua, naèm trong döï kieán "vôõ ñeâ theo keá hoaïch", haïn cheá söï taùc ñoäng cuûa luõ luït tôùi dieän roäng hôn ñaõ minh chöùng cho vai troø cuûa khu vöïc vuøng ven ñoái vôùi ñoâ thò trong vieäc giaûm thieåu caùc taùc ñoäng cuûa thaûm hoïa töï nhieân. Quan heä khoâng gian sinh thaùi naøy hieän chöa saün saøng phaùt huy ñöôïc vai troø tích cöïc cuûa noù maø caàn phaûi coù caùc chính saùch phaùt trieån, ñieàu tieát roõ reät. Ngöôøi laøm quy hoaïch ñang deã daõi boâi maøu xanh vaøo ñaát noâng nghieäp (thaäm chí caû khu ñaát ñieåm daân cö noâng thoân) vaø coi nhö ñaõ coù ñaát caây xanh, sinh thaùi hoã trôï cho ñoâ thò. Haønh lang xanh trong Quy hoaïch chung Haø Noäi laø moät ví duï. Nguyeân taéc phaùt trieån caùc khu vöïc coù caây xanh thuaàn, giaûm nhieät ñoâ thò, giaûm thieåu taùc ñoäng cuûa thaûm hoïa töï nhieân, taïo söï ña daïng sinh hoïc, thieát laäp caûnh quan sinh thaùi, noâng nghieäp saïch ñeå phuïc hoài caùc chu trình tuaàn hoaøn töï nhieân ñang bò phaù vôõ bôûi thuoác tröø saâu... ñaõ khoâng ñöôïc chæ roõ. Baûn thaân khu vöïc ngoaïi thaønh caùc yeáu toá sinh thaùi cuõng ñang suy giaûm thì sao coù theå hoã trôï ñöôïc cho ñoâ thò. Hình 1: Vuøng ven ñoâ ôû caùc ñoâ thò lôùn Vieät Nam. Nguoàn: Vieän Quy hoaïch ñoâ thò noâng thoân quoác gia (VIUP) 23SË 103+104 . 2020 Khoâng gian lieân keát sinh thaùi bò taùc ñoäng bôûi khoâng gian kinh teá. Noù laøm cho taát caû nhöõng yù töôûng toát ñeïp cuûa moät moâi tröôøng toång theå bò chia reõ quan ñieåm, caùi nhìn kinh teá cuïc boä thaéng theá. Neáu chæ nhìn cuïc boä 1ha ñaát ruoäng chuyeån thaønh 1ha ñaát troàng röøng treân goùc ñoä kinh teá seõ cho quan ñieåm raát khaùc so vôùi vieäc ñaùnh giaù chuùng treân caû lôïi ích sinh thaùi toång theå. Toùm laïi, ñoâ thò hoaù vuøng ven thöôøng dieãn ra ôû khu vöïc nhaïy caûm veà sinh thaùi moâi tröôøng, khoâng gian thieân nhieân xaâm laán. Caùc döï aùn ñaàu tö thöôøng khoâng ñoàng boä veà thôøi gian vaø vò trí ñòa lyù, neân khoâng gian thöôøng bò phaân maûnh vaø phaù vôõ caáu truùc laøng xaõ noâng thoân. Caûnh quan noâng nghieäp bò suy thoaùi do heä thoáng thuyû lôïi bò caét ñöùt, khoâng gian troáng goàm caùnh ñoàng, maûnh vöôøn, ao hoà thöôøng trôû thaønh nôi oâ nhieãm chöùa ñöïng raùc vaø nöôùc thaûi baån. Khoâng gian laøng xaõ truyeàn thoáng bò chia caét hoaëc phaùt trieån töï phaùt laøm nhaø ôû cho ngöôøi nhaäp cö, laøm cho chaát löôïng moâi tröôøng soáng noâng thoân ven ñoâ bò suy giaûm. Ñoâ thò hoùa khoâng chæ boù heïp ôû vieäc hình thaønh caùc ñoâ thò môùi trong ñoù coù coâng nghieäp - dòch vuï, maø chính xaùc hôn, ñoâ thò hoùa coøn coù nghóa laø coâng nghieäp hoùa caû khu vöïc noâng thoân, ñöa coâng nghieäp veà noâng thoân vaø caùc vuøng ven ñoâ thoâng qua vieäc thaønh laäp caùc xí nghieäp vöøa vaø nhoû ñeå thu huùt lao ñoäng noâng thoân, haïn cheá söï di ñoäng nhaân löïc töø noâng thoân vaøo thaønh thò. Ñoâ thò hoaù theo höôùng tích cöïc seõ thuùc ñaåy söï taêng tröôûng kinh teá vaø phaùt trieån xaõ hoäi cuûa khu vöïc ñoâ thò noùi rieâng vaø cuûa quoác gia noùi chung. Song, ñoâ thò hoaù cuõng coù nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc nhö laøm taêng khoaûng caùch giöõa giaøu vaø ngheøo, laøm suy thoaùi moâi tröôøng vaø caùc teä naïn xaõ hoäi. Do vaäy, ñeå ñaûm baûo söï phaùt trieån ñoâ thò beàn vöõng caàn giaûi quyeát ñoàng thôøi vaán ñeà taêng tröôûng kinh teá ñoâ thò vaø phaùt trieån xaõ hoäi, trong ñoù caàn chuù troïng giaûi quyeát caùc vaán ñeà veà phaân coâng lao ñoäng ñoâ thò vaø bình ñaúng trong vieäc tieáp caän vaø söû duïng caùc nguoàn löïc ñoâ thò, quaûn lyù coù hieäu quaû caùc nguoàn löïc töï nhieân vaø kinh teá, baûo veä moâi tröôøng vaø chaêm lo söùc khoeû cho coäng ñoàng. Veà xaõ hoäi Ñoâ thò hoùa ñaõ taùc ñoäng maïnh meõ vaøo ñôøi soáng moãi gia ñình noâng daân ven ñoâ. Söï bieán ñoåi loái soáng töø noâng thoân sang ñoâ thò, töø noâng daân sang thò daân laøm thay ñoåi caùc chuaån möïc vaên hoaù daãn ñeán söï thay ñoåi thaùi ñoä, haønh vi vaø caùch öùng xöû cuûa moãi cö daân ven ñoâ trong ñôøi soáng gia ñình vaø xaõ hoäi. Ñoâ thò hoaù coøn laøm bieán ñoåi caùc moái quan heä xaõ hoäi cuûa ngöôøi daân ven ñoâ. Chuùng khoâng coøn ñôn giaûn laø caùc moái quan heä hoï haøng, coäng ñoàng laøng xaõ maø laø caùc quan heä xaõ hoäi ña chieàu, phöùc taïp do söï pha troän nhieàu taàng lôùp daân cö vaø söï chuyeån ñoåi caùc moâ hình toå chöùc. Caùc nhoùm coäng ñoàng laøng xaõ seõ daàn ñöôïc thay theá baèng caùc coäng ñoàng môû vôùi caùc quan heä baéc caàu. Ñaây laø moät trong nhöõng ñaëc tröng cuûa coäng ñoàng ñoâ thò. Daân cö ñoâ thò taêng nhanh laø thöïc traïng song coù söï khaùc bieät: Taêng töï nhieân, di cö hoaëc môû roäng ñòa giôùi. Xeùt rieâng vôùi daân cö ngoaïi thaønh luoân laø ñoái töôïng deã bò toån thöông nhaát “chuyeån vaøo ñoâ thò hoaëc chuyeån ñoåi ngheà, hay ñaøo taïo laïi lao ñoäng ñeå thích hôïp vôùi lao ñoäng ñoâ thò, noâng nghieäp ñoâ thò maø khoâng di dôøi nôi ôû. Nguoàn lao ñoäng cuõng coù söï khaùc bieät so vôùi khu vöïc thuaàn noâng thoân, ñoù laø khoâng chæ cho hoaït ñoäng noâng nghieäp maø coøn cho ñoâ thò. Lao ñoäng tham gia khoâng chæ laø nhöõng luùc noâng nhaøn maø thöôøng xuyeân vôùi daïng lao ñoäng con laéc. Vôùi baùn kính khoaûng 30km trôû laïi, vieäc di chuyeån baèng xe maùy chæ maát döôùi 1 giôø thì khoâng phaûi laø khoaûng caùch quaù xa giöõa nôi ôû (noâng thoân) vaø nôi laøm vieäc (ñoâ thò). Söùc lao ñoäng ôû ñoâ thò ñöôïc traû cao hôn gaáp nhieàu laàn laø lyù do ñeå nguoàn lao ñoäng höôùng tôùi khu vöïc ñoâ thò. Lao ñoäng vuøng ngoaïi thaønh coù ba löïa choïn: Laøm vieäc taïi laøng xaõ, laøm vieäc taïi ñoâ thò (con laéc) vaø laøm vieäc taïi ñoâ thò (cö truù taïm thôøi). Thöïc teá vôùi lao ñoäng treû, söùc haáp daãn ñoâ thò lôùn neân taïi caùc laøng xaõ ngoaïi thaønh hieän nay chæ coøn lao ñoäng trung nieân, giaø vaø treû em. Vieäc chuyeån muïc ñích söû duïng ñaát cuõng laøm naûy sinh nhöõng maâu thuaãn xaõ hoäi vaø gia taêng baïo löïc do tranh giaønh ñaát ñai vaø do ñaát laø nguoàn sinh keá chính cuûa nhieàu hoä noâng daân vuøng ven ñoâ. Do ñaát ôû khu vöïc ven ñoâ ngaøy caøng trôû neân khan hieám, daãn ñeán giaù ñaát ôû ñaây ngaøy caøng taêng cao, taïo ra moät söùc eùp taâm lyù cho ngöôøi daân. Haäu quaû laø ngöôøi ngheøo coù theå seõ bò ñaåy ra xa hôn hoaëc bò doàn eùp vaøo caùc khu vöïc ñaát ñai ít giaù trò hay thieáu caùc dòch vuï coâng coäng vaø oâ nhieãm moâi tröôøng, xaõ hoäi trôû neân baát oån neáu vieäc maâu thuaãn vaø baïo löïc gia taêng. Quaù trình ñoâ thò hoaù cuõng daãn ñeán nhöõng thay ñoåi trong söï phaân coâng lao ñoäng, ñaëc bieät laø phaân coâng lao ñoäng veà giôùi ôû khu vöïc ven ñoâ. Do coù söï thay ñoåi trong vieäc söû duïng ñaát neân vai troø cuûa phuï nöõ trong caùc hoaït ñoäng sinh keá ñeå chuyeån caùc nguoàn löïc töï nhieân thaønh haøng hoaù kinh teá cuûa hoä gia ñình bò giaûm ñi vaø döôøng nhö taêng leân trong caùc thaønh phaàn kinh teá khoâng chính thöùc. Ñieàu naøy thöôøng thaáy ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, nôi phuï nöõ vaãn laø nhoùm deã bò toån thöông trong quaù trình chuyeån ñoåi ≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝ SË 103+104 . 202024 muïc ñích söû duïng ñaát do hoï bò haïn cheá cô hoäi ñeå baét ñaàu caùc hoaït ñoäng sinh keá thay theá, trong khi ñoù nam giôùi coù theå tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng ñoâ thò deã daøng