Xây dựng phần mềm học giải phẫu DT04 phiên bản A.1.0.1

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch 2012 96 XÂY DỰNG PHẦN MỀM HỌC GIẢI PHẪU DT04 PHIÊN BẢN A.1.0.1 Hồ Nguyễn Anh Tuấn*, Trần Tiến Tài**, Tăng Quang Thái***, Trần Thanh Tùng****, Phạm Đăng Diệu* TÓM TẮT Giải phẫu học là một môn hình thái học cần nhiều phương tiện hỗ trợ trực quan sinh động. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy và học giải phẫu là cần thiết trong thời đại hiện nay (3,4,5). Trên thế giới đã có nhiều phần mềm hỗ trợ bằng tiếng Anh, tuy nhiên vẫn chưa có phần mềm bằng tiếng Việt, đáp ứng được nhu cầu học giải phẫu của sinh viên y khoa trong nước. Mục tiêu: Thiết lập mối tương tác giữa các chi tiết thông qua hệ thống mô hình – giải phẫu tử thi tập trung phần chi dưới. Đối chiếu các chi tiết tương ứng với hình vẽ Atlas Netter phiên bản tiếng Việt (12). Tích hợp ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm lý thuyết. Xây dựng phần mềm với công cụ FLASH. Phần mềm DT04 phiên bản A.1.0.1 dung lượng 200mb với định dạng Adobe Flash CS4 dễ cài đặt và sử dụng, hỗ trợ học trực tuyến. Phần mềm với các tính năng tương tác giữa các chi tiết trên mô hình và xác, đối chiếu với hình vẽ trong Atlas Netter, cung cấp các thông tin giải phẫu khái quát, các điểm ứng dụng lâm sàng chính, các thuật ngữ giải phẫu tiếng Anh. Hệ thống trắc nghiệm phong phú với mã nguồn mở, có khả năng xáo trộn câu hỏi và câu trả lời, gợi ý câu trả lời, bảng tồng hợp kết quả. Truy cập website trực tuyến để được tư vấn hỗ trợ hoặc tải tài liệu lý thuyết, giúp người học chủ động trong việc học. Phần mềm còn đơn giản, bước đầu chỉ mới đáp ứng nhu cầu học tập của học viên năm thứ nhất. Cần bổ sung và mở rộng thêm các đối tượng khác. Từ khóa: Phần mềm, giải phẫu, trắc nghiệm, flash, chi dưới. ABSTRACT ANATOMICAL LEARNING SOFTWARE DT04 VERSION A.1.0.1 Ho Nguyen Anh Tuan, Tran Tien Tai, Tang Quang Thai, Tran Thanh Tung, Pham Dang Dieu * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 1 - 2012: 96 - 103 Anatomy is the branch of morphology that needs more accessory equipments for studying. Applied technological techniques in teaching and studying are so necessary at the present. There are so many English softwares and programs on the world, however there is still not the Vietnamese language one. Objectives: Making the interaction of anatomical details relationship between images of plastic models and cadavers focusing on lower limb region. Comparison with the figures of Altas Netter Integrating the multiple choice questions test within software. Making software using Adobe Flash program. DT04 software version A.1.0.1 based on Adobe Flash CS4 with 200mb capacity is easy to set up and control. It supports the comparison among of the plastic models, cadavers and Atlas, the anatomy explanations or tips, clinical focus, and anatomic terminology. MCQs tests are so abundant with the random questions and answers, giving the hints, and the report. Accessing to website: dt04group.com, the learners have more opportunities for studying. It is still simple software, just focus on the first year students. It requires more developments and updates in the future. Keywords: software, anatomy, MCQs test, flash, lower limb. * Bộ môn Giải phẫu – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch ** Bộ môn Sinh lý – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch *** Khoa Hiếm muộn – Bệnh viện Hùng Vương **** Y2009, Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch Tác giả liên lạc: BS. Hồ Nguyễn Anh Tuấn ĐT: 0988436380 Email: hnat1503@yahoo.com Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 Nghiên cứu Y học Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch 2012 97 ĐẶT VẤN ĐỀ Giải phẫu học là môn học hình thái, với các tài liệu in thông thường, học viên phải hình dung những cấu trúc 3 chiều từ hình ảnh minh họa 2 chiều. Điều này gây nhiều khó khăn cho người học. Hiện nay, việc thiếu thốn về phương tiện dạy và học giải phẫu là rất lớn, ngay cả đối với các trường đại học y khoa có thế mạnh về các môn cơ bản và giải phẫu như Đại học Y Dược thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch với số lượng mô hình đa dạng, phong trào hiến xác tốt. Đây cũng là một áp lực lớn đối với các trường đại học – cao đẳng y khoa khác trong cả nước. Bên cạnh đó, chi phí mô hình cũng như chi phí xử lý thi hài tốn kèm, thời gian sử dụng không cao, khó bảo quản nguyên vẹn qua nhiều năm học. Thêm vào đó, thói quen học của đại đa số sinh viên y còn thụ động, tính tự học chưa cao mà phần lớn là do thiếu các phương tiện học tập. Chính vì vậy, việc sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học giải phẫu là định hướng phát triển đúng đắn và yêu cầu thiết thực trong tình hình hiện nay(3,4,5). Bước đầu đã có những phần mềm ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học giải phẫu trên thế giới có thể kể ra như(1,2,6,8,11): A.D.A.M Interactive Anatomy, Netter Clinical Anatomy,Tuy nhiên, các phần mềm này vẫn còn mang tính đại trà, chưa thật sự chuyên sâu, chưa phù hợp với mục tiêu dạy và học tại Việt Nam. Bên cạnh đó, các phần mềm chủ yếu sử dụng tiếng nước ngoài cũng là một rào cản lớn cho người học có thể tiếp cận và học tập một cách dễ dàng. Trong khi đó, ở Việt Nam các phần mềm dạy học giải phẫu còn hạn chế, chủ yếu chỉ mới dừng lại ở các dạng multimedia như các tài liệu bài giảng bằng powerpoint, các video hướng dẫn,(13,14,16). Gần đây, đã có một số phần mềm 3D về học giải phẫu của các đơn vị tư nhân. Nhưng nội dung chưa thực sự phong phú và còn mang tính rời rạc, độ chính xác về học thuật Giải phẫu chưa cao. Dựa trên năng lực sẵn có, kinh nghiệm xây dựng giáo trình dạy học Powerpoint cũng như tài nguyên sẵn có tại bộ môn, chúng tôi tiến hành xây dựng “PHẦN MỀM HỌC GIẢI PHẪU DT04 PHIÊN BẢN A.1.0.1”. ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Nghiên cứu phần mềm ứng dụng. Đối tượng nghiên cứu Hệ thống mô hình của bộ môn giải phẫu trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch. Hệ thống thi hài được phẫu tích và hệ thống thiết đồ của bộ môn giải phẫu trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch. Phương pháp Tham khảo hệ thống mô hình chi dưới của bộ môn và tiến hành chụp ảnh các phần tương ứng với hình ảnh trong Atlas bằng máy chụp hình kỹ thuật số. Phẫu tích một cách có hệ thống các vùng chi dưới trên thi hài được bảo quản và xử lý bằng dung dịch formalin 5% tại bộ môn theo tài liệu Grant’s dissection(21) bằng bộ phẫu tích cơ bản. Tiến hành chụp ảnh trên thi hài các vùng tương ứng theo hình ảnh trong Atlas bằng máy chụp hình kỹ thuật số. Quay phim, lồng tiếng quá trình phẫu tích một số vùng chi dưới bằng máy quay và máy ghi âm kỹ thuật số. Trích xuất các video hướng dẫn phẫu tích của Cố GS.BS Nguyễn Quang Quyền (14). Xây dựng nội dung chú thích các chi tiết theo giáo trình của bộ môn: Giải phẫu học tập I của cố GS. Nguyễn Quang Quyền(13), Giải phẫu chi trên chi dưới của PGS.TS. Phạm Đăng Diệu(16), Atlas Netter phiên bản Việt Nam(12). Thu thập dữ liệu giải phẫu học ứng dung. Dịch các thuật ngữ giải phẫu sang tiếng Anh. Xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm lý thuyết 1 lựa chọn – 5 đáp án. Xây dựng website tư vấn - hỗ trợ trực tuyến. Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch 2012 98 Phương tiện thu thập số liệu Máy chụp ảnh kỹ thuật số DSLR Canon EOS 350D. Máy quay phim kỹ thuật số chuẩn HD Sony HDR XR 100E. Bộ dụng cụ phẫu tích cơ bản. Máy Scan, vải xanh, decal xanh, chân máy chụp ảnh, đất sét cố định mẫu vật. Phương pháp xử lý số liệu Xử lý các hình ảnh chụp bằng phần mềm Photoshop CS4. Xử lý các đoạn video clip bằng phần mềm ProShow Gold. Xây dựng mối tương tác giữa các chi tiết bằng phần mềm Adobe Flash Profession CS4. Xậy dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm bằng định dạng XML. Mã hóa các cấu trúc lệnh cho phần mềm bằng ngôn ngữ Action Script và Java Script. KẾT QUẢ Xây dựng nội dung phần mềm phiên bản A.1.0.1. Phần mềm có file cài đặt (file setup) duy nhất, dung lượng 200mb. Sau khi cài đặt sẽ bung ra các thư mục gồm: Thư mục chính gồm 2 file: dt04.fla – file nội dung và dt04.swf – file chạy. Thư mục video hướng dẫn phẫu tích. Thư mục câu hỏi trắc nghiệm: các file xml. Tất cả các thư mục trên sẽ được chép vào ổ cứng máy tính, đồng thời phần mềm sẽ tạo biểu tượng ngoài màn hình desktop. Phần mềm gồm các trang chính: + Trang giới thiệu: giới thiệu sơ lược phần mềm, có nút chọn để vào trang chủ. Hình 1: Minh họa trang giới thiệu. + Trang chủ: gồm có các nút chọn các phần tương ứng: Giới thiệu, Nội dung, Trắc nghiệm, Hướng dẫn, Liên hệ. Hình ảnh mô hình các vùng cần khảo sát với chú thích dẫn đến trang nội dung. Nút tìm kiếm nhanh các vùng chính. + Trang nội dung: có 3 cửa sổ chính: - Cửa sổ trên: trích xuất thông tin về chi tiết giải phẫu, nhóm tác giả phần mềm. - Cửa sổ giữa (cửa sổ nội dung chính): Gồm nhiều phần theo phân chia trong sách bài giảng Giải phẫu học(13). Hình 2: Minh họa trang chủ. Mỗi phần gồm 1 bộ ba hình ảnh: Hình chụp mô hình. Hình chụp thi hài. Hình vẽ Atlas đối chiếu. Trong trường hợp có nhiều hình chụp mô Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 Nghiên cứu Y học Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch 2012 99 hình và thi hài, nút chuyển hình sẽ trích xuất các hình có cùng nội dung. Nút phóng to, thu nhỏ, nút thiết đồ giúp trích xuất các hiệu ứng tương tự. - Cửa sổ dưới: phần chú thích phần giải phẫu đang khảo sát, các nút hỗ trợ: nút video clip phẫu tích, nút tổng hợp, nút giải phẫu học ứng dụng, số trang, nút về trang chủ. Hình 3: Minh họa video hướng dẫn phẫu tích. Chú thích các chi tiết giải phẫu Các hình được tô bằng công cụ Paint trong Adobe flash ở các chi tiết giống nhau với các màu giống nhau. Các chi tiết được chú thích bằng tiếng Việt, cung cấp các thông tin giải phẫu khái quát của chi tiết đó dựa trên sách bài giảng giải phẫu(16). So sánh đối chiếu với chi tiết tương ứng trên hình vẽ Atlas Netter phiên bản tiếng Việt(12). Cung cấp các thông tin về giải phẫu học ứng dụng theo tài liệu chuẩn(22). Dịch sang tiếng Anh các thuật ngữ giải phẫu trong phần tổng hợp. Xây dựng các hiệu ứng tương tác giữa các chi tiết bằng công nghệ FLASH. Sử dụng các công cụ tạo hiệu ứng trong Adobe flash CS 4 để thiết lập tương tác giữa các chi tiết. Khi rê chuột vào một chi tiết ở một trong 3 hình (Hình vẽ – Mô hình – Thi hài) thì chi tiết tương tự ở 2 hình còn lại sẽ hiện lên với màu sắc tương ứng. Khi bấm chuột vào chi tiết đó, tên chú thích giải phẫu sẽ hiện ra. Hình 4: Minh họa tính tương tác giữa các hình. Trong phần tổng hợp, khi rê chuột vào các chú thích trong khung chính, các chi tiết tương ứng trên cả 3 hình sẽ hiện lên, đồng thời chú thích bằng tiếng Anh cũng sẽ được hiện ra. Hình 5: Minh họa nút tổng hợp và chú thích tiếng Anh. Xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm tích hợp trong phần mềm Sử dụng định dạng XML để xây dựng file trắc nghiệm mẫu. Nhập hệ thống câu hỏi trắc nghiệm theo file mẫu. Sử dụng ngôn ngữ Action Script trong Adobe flash để lập trình file trắc nghiệm với các yêu cầu: Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch 2012 100 Xáo trộn câu hỏi và câu trả lời. Có nút gợi ý đáp án đúng. Có bảng tổng hợp kết quả. Có nút truy cập trang chủ để tải thông tin lý thuyết. A B Hình 6: Minh họa tính năng trắc nghiệm lý thuyết (A): câu hỏi trắc nghiệm với nút gợi ý đi kèm, (B): bảng tổng hợp kết quả. BÀN LUẬN Xây dựng nội dung phần mềm phiên bản A.1.0.1. Phần mềm DT04 phiên bản A.1.0.1 là phiên bản miễn phí, với dung lượng nhỏ 200mb, cài đặt dễ dàng trên các máy vi tính có hỗ trợ flash adobe hoặc sử dụng các phần mềm đọc file flash cơ bản. Đây cũng là phần mềm miễn phí, cài đặt trên 98% hệ thống máy tính trên thế giới(20). Phần mềm giải phẫu học trực tuyến(18), để sử dụng người học phải cài đặt thêm phần mềm Quicktime mới có thể theo dõi được. Phần mềm chúng tôi với dung lượng file nhỏ, nên có thể học tập trực tuyến trên mạng không đòi hỏi cài đặt phức tạp. Kết quả này được ghi nhận trong nghiên cứu của TS Vũ và công sự(9). So với các phần mềm khác(1,2,6,8,11) phần mềm DT04 sử dụng ngôn ngữ chính là tiếng Việt thuận tiện cho người học trong nước tham khảo và sử dụng. Học phần chi trên - chi dưới với nhiều chi tiết phức tạp khó nhớ, nên phần mềm này giúp đơn giản hóa, thông qua hệ thống trực quan các mô hình, thi hài với sự đánh dấu của hệ thống màu. Phần mềm cũng cung cấp các thông tin giải phẫu mang tính khái quát giúp người học dễ nhớ, dễ hình dung dựa trên tài liệu giáo khoa(13,16). Hình 7: Minh họa phần mềm chạy trên mạng internet. Nguồn: Thêm vào đó, thông qua phần mềm người học có thể biết thêm tên tiếng Anh của các thuật ngữ giải phẫu học. Các nút hỗ trợ phong phú phóng to, thu nhỏ, thiết đồ giúp người học có nhiều cách tiếp cận và thu nhận kiến thức. Lồng ghép các đoạn video clip hướng dẫn phẫu tích theo từng vùng tương ứng so với các phần mềm khác chỉ riêng biệt hoặc hình vẽ hoặc phim phẫu tích. Dựa trên tài liệu(22), chúng tôi cũng cung cấp một số thông tin giải phẫu học ứng dụng nhưng chưa thật sự đầy đủ vì phải lồng ghép với các bộ môn lâm sàng để đưa ra thông tin chính xác hơn. Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 Nghiên cứu Y học Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch 2012 101 A B Hình 8: Minh họa thông tin giải phẫu học ứng dụng (A) và giải phẫu học thiết đồ (B). Chú thích các chi tiết giải phẫu Các chú thích các chi tiết trên 3 đối tượng được tham khảo theo sách bài giảng Giải phẫu học của cố GS. Nguyễn Quang Quyền(13) và Bài giảng Chi trên chi dưới của PGS. Phạm Đăng Diệu(16) có hiệu chỉnh một số chi tích chưa chính xác trong hình vẽ và mô hình. Trong nghiên cứu của Susana(19), tác giả cho thấy việc sử dụng các phương tiện học tập cơ bản: thi hài, mô hình bên cạnh các công cụ hỗ trợ như hình vẽ, phần mềm sẽ giúp ích cho việc nâng cao chất lượng học và thi giải phẫu. Tác giả Gurpreet(7) nhận định Atlas Netter(11) rất hữu ích cho việc học giải phẫu, tuy nhiên vẫn còn một số chi tiết chưa thật sự rõ ràng, khó quan sát trên thực tế. Chúng tôi cũng tiến hành đối chiếu giữa các chi tiết giải phẫu trên mô hình – thi hài và hình ảnh Atlas tương ứng giúp người học có thể phát hiện, phân biệt các chi tiết có thể gây nhầm lẫn, khó xác định trên mô hình hoặc thi hài. Chúng tôi cũng đã đưa ra một số ý kiến chủ quan về các chi tiết chưa phù hợp khi đối chiếu với hình vẽ Netter, trong phần chú thích thông tin. Việc sử dụng bộ hình ảnh thi hài, mô hình có sự so sánh, đối chiếu với hình vẽ trong Atlas giúp cho sinh viên có thể đối chiếu thu thập thông tin một cách thuận lợi trên các phương tiện trực quan bắt buộc trong quá trình học. Xây dựng các hiệu ứng tương tác giữa các chi tiết bằng công nghệ FLASH. Cũng như nhận định của một số tác giả trong việc sử dụng công nghệ FLASH xây dựng phần mềm hỗ trợ học tập(15,9). Chúng tôi nhận thấy đây là một trong những công cụ khá hữu hiệu, với nhiều tính năng phong phú. Công cụ hỗ trợ của FLASH thiết lập mối tương tác giữa các chi tiết phong phú, sinh động(20). Điều này giúp cho người học dễ hiểu, dễ hình dung và thao tác. Công nghệ Flash cho file nhỏ, có thể sử dụng trên nhiều phương tiện truyền thông phổ biến như: máy vi tính, điện thoại di động, máy tính bảng(15,9,20). Chính vì vậy, phần mềm có thể hỗ trợ học tập trong nhiều điều kiện và hoàn cảnh khác nhau. Thông qua hệ thống các nút sẽ giúp người học hiểu rõ hơn đối với các vùng khó quan sát hoặc có thể biết được các chi tiết quan trọng cần phải nhớ trong vùng. Sử dụng các hiệu ứng có sẵn(20), giúp cho người học có thể học thêm thuật ngữ giải phẫu tiếng Anh, chiếm phần lớn thuật ngữ tiếng Anh chuyên ngành. Công cụ Flash cũng giúp cho việc bố trí, sắp xếp các frame nội dụng, các frame nút, frame chú thích trong các library giúp cho việc truy xuất thông tin một cách nhanh chóng và dễ dàng trong việc phát triển thêm các ứng dụng khác trong tương lai(9,20). Tuy nhiên, đây là lần đầu xây dựng phần Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch 2012 102 mềm flash nên chúng vẫn còn hạn chế nên chưa xây dựng được nhiều hiệu ứng phong phú, thêm vào đó chúng tôi còn khó khăn trong việc xây dựng các cấu trúc mã hóa phần mềm. Xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm tích hợp trong phần mềm Ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm được xây dựng dựa trên các câu hỏi trắc nghiệm phổ biến trong các sách giáo khoa và sách tham khảo. Việc câu hỏi được tích hợp vào phần mềm giúp người học có thêm phương tiện tư học, tự đánh giá thông qua hệ thống mạng máy tính hoặc mạng internet. So với phần mềm trắc nghiệm giải phẫu trực tuyến(10), thì phần mềm chúng tôi sử dụng file XML định dạng UNICODE UTF-8, với dung lượng nhỏ hơn. Với việc sử dụng lệnh Action Script, chúng tôi cũng viết các đoạn mã hỗ trợ cho các tính năng xáo trộn các câu hỏi giúp người học không học tủ, làm quen với cách thi kết thúc học phần lý thuyết. Các đoạn mã cho hệ thống nút hỗ trợ như nút gợi ý, bảng tổng hợp kết quả giúp cho người học có thể tham khảo, đối chiếu, nâng cao khả năng tự học và nghiên cứu để rút ra câu trả lời đúng. Hình 8: Minh họa file câu hỏi trắc nghiệm với định dạng XML. Hệ thống câu hỏi được xây dựng theo định dạng XML, với cấu trúc đơn giản, dễ soạn thảo và lưu trữ, kích thước file nhỏ, giúp cho việc mở rộng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm một cách dễ dàng và nhanh chóng. Trong phần mềm ED Quiz(9), tác giả cũng sử dụng định dạng XML tương tự để xây dựng file trắc nghiệm của mình. Thông qua ứng dụng Notepad có sẵn trong Windows(9,20), người sử dụng có thể in file trắc nghiệm dưới dạng giấy thông thường. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT Phần mềm DT04 là phần mềm học giải phẫu bằng tiếng Việt, với nhiều tính năng phong phú, dễ cài đặt và sử dụng. Người học có thể học tại nhà hoặc thông qua hệ thống mạng internet. Phần mềm giúp người học đối chiếu giữa các chi tiết trên mô hình – thi hài có sự so sánh với hình vẽ trong atlas netter, đồng thời tích hợp hệ thống câu hỏi trắc nghiệm lý thuyết giúp người học có thể tự học và tự lượng giá kiến thức của mình. Phần mềm cũng cung cấp các thông tin giải phẫu khái quát, các thông tin giải phẫu học ứng dụng. Thêm vào đó, phần mềm cũng liên kết với website nhằm hỗ trợ, tư vấn cũng như cung cấp các bài giảng lý thuyết giải học phẫu cần thiết cho người sử dụng. Tuy nhiên, do chỉ mới là phiên bản thử nghiệm đầu tiên nên các thông tin chưa thật sự đầy đủ, chi tiết, đối tượng phục vụ chính chủ yếu là các học viên y khoa năm thứ nhất. Bên cạnh đó, phần mềm bước đầu chỉ mới hỗ trợ cho việc học giải phẫu ở vùng chi dưới, chưa tổng hợp hết các nội dung của môn hình thái học. Trong tương lai, phần mềm cần phải chỉnh sửa bổ sung thêm nhiều nội dung để đáp ứng nhu cầu phục vụ cho nhiều đối tượng khác nhau thông qua nhiều phiên bản khác, và thay thế dần các hình ảnh trong Atlas Netter bằng hình vẽ của nhóm tác giả để bảo đảm vấn đề bản quyền. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Acland RD. (2003). Acland’s DVD Video Atlas of Human Anatomy, DVD edition, Lippincott Williams & Wilkins, ISBN - 10: 0781740673. 2. Berkovitz B. (2003). Primal 3D Interactive Series Complete Human Anatomy, 3rd edition, Primal Pictures, English, ISBN – Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 Nghiên cứu Y học Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đ