Nghiên cứu mô hình “Làng đô thị” tại Việt Nam hướng tới phát triển bền vững

SË 103+104 . 202046 “Laøng ñoâ thò - Urban village” laø moät moâ hình phaùt trieån ñoâ thò ñaõ ñöôïc nghieân cöùu saâu veà lyù luaän vaø ñöa vaøo thöïc tieãn töø hôn 3 thaäp nieân qua taïi nhieàu quoác gia treân theá giôùi. Taïi Vieät Nam, thuaät ngöõ “laøng ñoâ thò” ñöôïc söû duïng nhieàu trong caùc nghieân cöùu veà quy hoaïch môû roäng ñoâ thò, nhöng veà quan ñieåm vaø ñaëc thuø moâ hình phaùt trieån, “laøng ñoâ thò” taïi Vieät Nam laïi raát khaùc so vôùi “laøng ñoâ thò” treân theá giôùi. Vì vaäy, baøi baùo naøy muoán laøm roõ khaùi nieäm, ñaëc ñieåm moâ hình “laøng ñoâ thò” ôû Vieät Nam trong söï so saùnh vôùi moâ hình “laøng ñoâ thò” treân theá giôùi, töø ñoù cuûng coá caùc quan ñieåm lyù luaän veà “laøng ñoâ thò” taïi Vieät Nam, höôùng tôùi phaùt trieån beàn vöõng trong tieán trình ñoâ thò hoaù. I. Khaùi nieäm, moâ hình “Laøng ñoâ thò” treân theá giôùi 1.1 Khaùi nieäm “laøng ñoâ thò” Theo quan ñieåm quy hoaïch vaø thieát keá ñoâ thò taïi caùc nöôùc phaùt trieån, thì khaùi nieäm “laøng ñoâ thò” ñöôïc hieåu nhö sau: “Laøng ñoâ thò laø moät moâ hình phaùt trieån ñoâ thò RESEARCH ON THE MODEL OF “URBAN VILLAGE” IN VIETNAM TOWARDS SUSTAINABLE DEVELOPMENT “Urban village” is an urban development model that has been studied theorerically and practically for over three decades in many countries around the world. In Vietnam, the term “urban village” is used extensively in reseaches on urban planning and urban management, but the concept and characteristics of the “urban village” model in Vietnam are totally different from the concept that has been apply in developed countries. Therefore, this paper aims to clarify the concept and characteristics of Vietnam’s “urban village” model in comparison with the international “urban village” model, thereby strengthening the theoretical framework on “urban village” in Vietnam. In order to maintain and redevelop “urban villages” in a sustainable way, it is very essential to study the interaction between “urban villages” and surrounding new urban development areas to find out suitable approach that bridging the gap between different urban development models in terms of institutional, spatial and social aspect while enhancing the core values of “urban village” model to establish the “ sense of place” for the urban areas. Keywords: urban village model, urbanization, urban sprawl, new urban development areas, Vietnam. NGHIEÂN CÖÙU MOÂ HÌNH “LAØNG ÑOÂ THÒ” TAÏI VIEÄT NAM HÖÔÙNG TÔÙI PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG DIEÃN ÑAØN TS. KTS. TAÏ QUyØNH HOA Giaûng vieân Khoa Kieán truùc Quy hoaïch - Tröôøng Ñaïi hoïc Xaây döïng 47SË 103+104 . 2020 ñöôïc ñaëc tröng bôûi nhaø ôû maät ñoä trung bình, phaân vuøng söû duïng hoãn hôïp, giao thoâng coâng coäng toát vaø nhaán maïnh vaøo vieäc ñi boä vaø tieáp caän khoâng gian coâng coäng”[11]. Khaùi nieäm laøng ñoâ thò chính thöùc ra ñôøi ôû Anh nhöõng naêm 80 cuûa theá kyû XX vôùi söï thaønh laäp Nhoùm caùc laøng ñoâ thò - Urban Village Group (vieát taét laø UVG). Döôùi aùp löïc töø UVG, khaùi nieäm naøy ñaõ ñöôïc öu tieân trong chính saùch quy hoaïch quoác gia cuûa Anh giai ñoaïn 1997-1999[7]. Ñaây laø moâ hình boå sung cho nhöõng quan nieäm thoáng trò quy hoaïch vaø kieán truùc ñoâ thò nhöõng naêm 1950-1960, gaén vôùi vieäc ñeà cao vai troø quan troïng cuûa khu vöïc noäi ñoâ. Ñaây cuõng laø moâ hình ñöôïc cho laø coù khaû naêng giaûi quyeát ñöôïc caên beänh xaõ hoäi ñaëc tröng cho chuû nghóa ñoâ thò hieän ñaïi, nhö vieäc phaùt trieån ñöôøng cao toác, ñöôøng saét treân cao, caùc khu nhaø cao taàng vaø vieäc môû roäng ñoâ thò moät caùch traøn lan (Hình 1,2,3). Muïc ñích phaùt trieån moâ hình laøng ñoâ thò laø: 1) Giaûm söï phuï thuoäc vaøo xe hôi vaø thuùc ñaåy söû duïng xe ñaïp, ñi boä vôùi quy moâ phuø hôïp baùn kính coù theå ñi boä ñöôïc; 2) Möùc ñoä töï chuû cao, söû duïng ñaát hoãn hôïp trong ñoù tích hôïp ñöôïc caùc chöùc naêng ôû, laøm vieäc, thöông maïi dòch vuï vaø vui chôi giaûi trí trong cuøng moät khu vöïc; 3) Taïo ra moät moâi tröôøng an toaøn, thuaän tieän vaø 4) Taïo ñieàu kieän cho caùc toå chöùc coäng ñoàng phaùt trieån maïnh meõ vaø töông taùc vôùi nhau, naâng cao nieàm töï haøo vaø baûn saéc coäng ñoàng. 1.2 Ñaëc ñieåm moâ hình laøng ñoâ thò Laøng ñoâ thò ñöôïc thieát laäp döïa treân 10 nguyeân taéc: 1) Moïi hoaït ñoäng trong taàm ñi laïi 10 phuùt; 2) Tính keát noái cao cuûa maïng löôùi giao thoâng chaát löôïng; 3) Dòch vuï tích hôïp ñaùp öùng nhu caàu ña daïng; 4) Coâng trình kieán truùc phöùc hôïp vaø nhaø ôû ñôn leû keát hôïp; 5) Thieát keá ñoâ thò tieän nghi, thaåm myõ vaø nhaân vaên höôùng ñeán coäng ñoàng; 6) Caáu truùc ñoâ thò roõ raøng vôùi khu vöïc trung taâm vaø vuøng vaønh ñai; 7) Caùc nguyeân taéc thieát keá cuûa chuû nghóa Ñoâ thò môùi ñöôïc aùp duïng ñaày ñuû ôû caùc khu vöïc taäp trung; 8) Khuyeán khích söû duïng phöông tieän giao thoâng coâng coäng hoaëc khoâng gaây oâ nhieãm do phaùt thaûi; 9) Phaùt trieån beàn vöõng döïa treân coâng ngheä sinh thaùi; 10) Toân troïng giaù trò caùc heä thoáng töï nhieân vaø taùc ñoäng cuûa caùc hoaït ñoäng ñoâ thò ñeán moâi tröôøng ôû möùc toái thieåu. Nhöõng nguyeân taéc naøy ñöôïc keát hôïp cuøng nhau vì moät cuoäc soáng coù chaát löôïng cao. Moâ hình “laøng ñoâ thò” ñöôïc trieån khai nhieàu taïi quoác gia phaùt trieån, bôûi taïi caùc quoác gia naøy, caùc ngaønh coâng nghieäp ñoäc haïi ngaøy caøng giaûm do ñöôïc di dôøi ñeán caùc quoác gia thuoäc nhoùm nöôùc ñang phaùt trieån. Beân caïnh ñoù laø söï xuaát hieän neàn kinh teá dòch vuï (Service economy). Ñieàu naøy cho pheùp trong moâ hình “laøng ñoâ thò” hình ≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝ Hình 1: Quy hoaïch chung laøng ñoâ thò Kelvin Grove - Brisbane - UÙc (nguoàn [3]) Hình 2: Ñoà aùn quy hoaïch laøng ñoâ thò Stockpot, Manchester, Anh (nguoàn [8]) Hình 3: Laøng ñoâ thò Grainger taïi Newcastle, Anh (nguoàn [4]) Hình 4: Sô ñoà nguyeân taéc phaùt trieån moâ hình “laøng ñoâ thò” SË 103+104 . 202048 thaønh caùc khu chöùc naêng söû duïng hoãn hôïp giöõa ôû vaø laøm vieäc, thöông maïi dòch vuï maø khoâng gaây baát lôïi cho cö daân. Moâ hình “laøng ñoâ thò” ñöôïc xem laø moät giaûi phaùp boå sung cho caùc moâ hình phaùt trieån ñoâ thò taïi nhieàu thaønh phoá, ñaëc bieät laø naâng caáp vaø môû roäng ñoâ thò. Caùc quan ñieåm ñöông ñaïi veà “laøng ñoâ thò” vaø moâ hình phaùt trieån coù lieân quan chaët cheõ vôùi Chuû nghóa ñoâ thò môùi (New Urbanism)[10] vaø quan ñieåm taêng tröôûng thoâng minh (Smart Growth) ñöôïc khôûi xöôùng taïi Hoa Kyø. Ñaây laø moät traøo löu thieát keá ñoâ thò nhaèm thuùc ñaåy thoùi quen thaân thieän vôùi moâi tröôøng baèng caùch taïo ra caùc khu phoá coù theå ñi boä, chöùa nhieàu loaïi coâng vieäc vaø nhaø ôû. Traøo löu naøy phaùt sinh cuõng vaøo ñaàu nhöõng naêm 1980 nhö moâ hình “laøng ñoâ thò” vaø coù aûnh höôûng ñeán phaùt trieån baát ñoäng saûn, quy hoaïch ñoâ thò vaø chieán löôïc söû duïng ñaát cuûa caùc thaønh phoá. Tuy nhieân, nhieàu chuyeân gia ñoâ thò laïi cho raèng, ñaây khoâng phaûi khaùi nieäm môùi, maø ñôn giaûn chæ laø söï phuïc hoài laïi caùc yù töôûng ñaõ phoå bieán trong quy hoaïch ñoâ thò töø tröôùc nhaèm muïc ñích giöõ gìn moâi tröôøng thieân nhieân trong söï baønh tröôùng ñoâ thò ñang dieãn ra quaù maïnh nhö nhieàu thaäp kyû qua, vaø phuø hôïp vôùi xu theá phaùt trieån chung cuûa xaõ hoäi gaén vôùi söï xuaát hieän cuûa neàn kinh teá dòch vuï vaø gia taêng taàng lôùp trung löu. II. Laøng ñoâ thò taïi Vieät Nam 2.1. Khaùi nieäm “laøng ñoâ thò” taïi Vieät Nam Hieän töôïng “laøng ñoâ thò” raát phoå bieán taïi Vieät Nam (cuõng nhö taïi Trung Quoác vaø caùc quoác gia coù ñaëc ñieåm töông ñoàng), khaùc vôùi laøng ñoâ thò taïi caùc quoác gia phaùt trieån. Khaùi nieäm “laøng ñoâ thò” ôû Vieät Nam ñöôïc hieåu theo nghóa ñen “laøng trong ñoâ thò”- laø nhöõng ngoâi laøng noâng thoân toàn taïi ôû caû vuøng ngoaïi oâ vaø trung taâm cuûa caùc thaønh phoá lôùn Vieät Nam trong quaù trình ñoâ thò hoaù nhanh choùng. Laøng ñoâ thò thöôøng ñöôïc bao boïc bôûi caùc khu ñoâ thò môùi (KÑTM) hoaëc caùc khu vöïc phaùt trieån caùc chöùc naêng môùi cuûa ñoâ thò nhö trung taâm vaên hoaù, thöông maïi dòch vuï, vui chôi giaûi trí Laøng ñoâ thò coøn ñöôïc bao quanh bôûi caùc coâng trình cao taàng, cô sôû haï taàng giao thoâng vaø caùc coâng trình hieän ñaïi khaùc. Laøng ñoâ thò thöôøng coù maät ñoä daân cö cao, cô sôû haï taàng chöa ñöôïc ñaùp öùng ñaày ñuû, ñöôøng xaù nhoû heïp ñöôïc phaùt trieån döïa treân heä thoáng ñöôøng thoân, xoùm cuõ trong laøng. Daân cö cuûa laøng ñoâ thò phaàn lôùn coù goác gaùc töø caùc laøng noâng nghieäp truyeàn thoáng (Hình 5, 6, 7). Coù theå nhaän thaáy söï toàn taïi cuûa caùc laøng ñoâ thò taïi Vieät Nam nhö laø moät heä quaû cuûa quaù trình ñoâ thò hoaù nhanh choùng caùc khu vöïc laøng ≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝ Baûng 1: So saùnh söï khaùc bieät cuûa moâ hình “laøng ñoâ thò” ôû caùc nöôùc phaùt trieån vaø ôû Vieät Nam Hình 5: Laøng Xian, moät ngoâi “laøng ñoâ thò” bò nhaán chìm do söï môû roäng thaønh phoá taïi Quaûng Chaâu - Trung Quoác (Nguoàn [1]) Hình 6: Laøng ñoâ thò Trieàu Khuùc vaø Yeân Xaù, keà caän vôùi KÑTM Vaên Quaùn (Nguoàn : [6]) Hình 7: Laøng ñoâ thò bò bao vaây bôûi söï phaùt trieån traøn lan cuûa KÑTM Linh Ñaøm vaø tuyeán ñöôøng vaønh ñai 3 (Nguoàn: [2]) 49SË 103+104 . 2020 xaõ noâng nghieäp keà caän noäi ñoâ vaø söï chuyeån ñoåi muïc ñích söû duïng ñaát noâng nghieäp. Moät dieän tích raát lôùn ñaát noâng nghieäp tröôùc ñaây thuoäc veà caùc laøng xaõ ñaõ bò chuyeån ñoåi thaønh ñaát quy hoaïch phaùt trieån caùc KÑTM hay caùc trung taâm thöông maïi, dòch vuï, saûn xuaát coâng nghieäp lôùn. Caùc laøng xaõ bò co cuïm, bò bao boïc vaø bò laán chieám daàn bôûi söï phaùt trieån traøn lan cuûa caùc KÑTM - nhö chieác voøi baïch tuoäc len loûi vaøo chieám noát nhöõng khoaûng xanh cuûa laøng xaõ coøn soùt laïi, thu heïp daàn ranh giôùi cuûa caùc ngoâi laøng trong ñoâ thò. Moät soá caâu hoûi ñöôïc ñaët ra nhö: Söï toàn taïi cuûa moâ hình “laøng ñoâ thò” Vieät Nam coù phuø hôïp vôùi caùc nguyeân taéc quy hoaïch phaùt trieån ñoâ thò ñöông ñaïi hay khoâng? Neáu vaãn duy trì söï toàn taïi cuûa caùc laøng ñoâ thò, thì phaûi quy hoaïch vaø quaûn lyù phaùt trieån theo nhöõng nguyeân taéc naøo ñeå höôùng tôùi söï phaùt trieån beàn vöõng? 2.2. Ñaùnh giaù moâ hình “laøng ñoâ thò” Vieät Nam treân caùc nguyeân taéc quy hoaïch phaùt trieån ñoâ thò ñöông ñaïi Ñeå traû lôøi caâu hoûi thöù nhaát, coù theå xem xeùt moâ hình “laøng ñoâ thò” ñoái chieáu vôùi caùc nguyeân taéc quy hoaïch ñoâ thò ñöông ñaïi döïa treân 5 khía caïnh: 1) Baûo veä caùc nguoàn löïc ñaát ñai, naêng löôïng vaø caùc nguoàn löïc töï nhieân khaùc; 2) Baûo toàn vaø phaùt huy caùc giaù trò vaên hoaù coát loõi; 3) Keát noái vôùi caùc khu vöïc phaùt trieån môùi caû veà haï taàng vaø caûnh quan; 4) Coäng ñoàng gaén keát; 5) Cô cheá quaûn lyù, kieåm soaùt, vaän haønh. 1) Baûo veä caùc nguoàn löïc ñaát ñai, naêng löôïng vaø caùc nguoàn löïc töï nhieân khaùc Trong traøo löu quy hoaïch phaùt trieån ñoâ thò thoâng minh (Smart growth) luoân nhaán maïnh nguyeân taéc duy trì, khoâi phuïc vaø toân taïo ñöôïc caùc heä sinh thaùi töï nhieân cuõng nhö nhöõng vuøng caûnh quan ñaëc tröng töï nhieân ñöôïc taïo bôûi ñòa hình, khí haäu, hình thöùc canh taùc Caùc nguyeân taéc naøy ñeàu ñeà cao vieäc taïo laäp caân baèng sinh thaùi ñoâ thò, gaén vôùi vieäc söû duïng vaø khai thaùc taøi nguyeân. Trong ñoù, vieäc söû duïng taøi nguyeân thieân nhieân ôû caùc khu vöïc ñoâ thò thöôøng vöôït xa khaû naêng töï phuïc hoài cuûa heä sinh thaùi töï nhieân. Ñieàu naøy ñaët ra caùc yeâu caàu vaø giaûi phaùp veà baûo toàn töï nhieân, kieåm soaùt maät ñoä xaây döïng, chöùc naêng söû duïng ñaát, hình thaønh caùc khoâng gian môû (caây xanh, maët nöôùc) vaø thuùc ñaåy caùc giaûi phaùp taùi taïo taøi nguyeân (naêng löôïng taùi taïo, taùi söû duïng nöôùc, chaát thaûi). Laøng truyeàn thoáng veà cô baûn laø moät khu daân cö noâng nghieäp, xung quanh laø vöôøn, ruoäng, maët nöôùc ao, soâng. Trong laøng, dieän tích khoâng gian môû chieám tyû leä lôùn. Moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi caân baèng vôùi töï nhieân vaø hoøa laøm moät vôùi töï nhieân. “Laøng ñoâ thò” nay phaàn lôùn khoâng coøn heä sinh thaùi thöïc vaät, ñoäng vaät vaø caûnh quan sinh thaùi töï nhieân xung quanh, do ñaát ñai ñaõ bò chuyeån ñoåi cho muïc ñích xaây döïng. Veà maët lyù thuyeát, “laøng ñoâ thò” phaûi laø moät daïng khoâng gian môû cho ñoâ thò, vuøng ñeäm giöõa ñoâ thò vaø noâng thoân vôùi caûnh quan töï nhieân ñaëc thuø (maët nöôùc, soâng hoà, caây xanh). Song taïi ñaây do thieáu kieåm soaùt, khoâng gian môû bò thu heïp, taøi nguyeân ñaát, nöôùc, thaûm thöïc vaät bò khai thaùc, tieàm aån oâ nhieãm ñe doïa moâi tröôøng soáng. Ñaây coù theå coi laø ñieåm yeáu nhaát cuûa moâ hình “laøng ñoâ thò” Vieät Nam. 2) Baûo toàn vaø phaùt huy caùc giaù trò vaên hoaù coát loõi Laøng xaõ hieän höõu trong caùc khu vöïc quy hoaïch phaùt trieån môùi laø nôi chöùa ñöïng nhöõng giaù trò vaên hoùa, nhaân vaên vaø caùc tieàm löïc kinh teá ña daïng cuûa ñoâ thò. Trong quaù trình quy hoaïch phaùt trieån ñoâ thò, luoân coù söï tieáp nhaän theo chieàu roäng cuûa vaên hoùa môùi (vaên hoùa coâng nghieäp, dòch vuï, lieân keát) vaø söï keát tinh theo chieàu saâu cuûa vaên hoùa truyeàn thoáng (vaên hoùa noâng nghieäp). Vieäc baûo toàn caùc giaù trò vaên hoaù truyeàn thoáng vaø phaùt huy vaên hoaù môùi seõ taïo ra moät söï caân baèng vôùi truyeàn thoáng, ñaûm baûo cho söï phaùt trieån beàn vöõng. Laøng truyeàn thoáng xöa laø nôi toân troïng, tích tuï truyeàn thoáng vaên hoùa vaø löu truyeàn töø ñôøi naøy sang ñôøi khaùc. Caùc daáu hieäu vaø bieåu töôïng cuûa truyeàn thoáng vaên hoùa gaén vôùi ñöùc tin, ñieàu kieän töï nhieân, hoaøn caûnh xaõ hoäi, vaät lieäu vaø coâng ngheä saün coù. “Laøng ñoâ thò” nay, duø naèm trong ranh giôùi ñoâ thò, song vaãn mang ñaäm truyeàn thoáng noâng thoân. Caùc hoä daân trong laøng vaãn coøn löu giöõ ñöôïc caùc baûn saéc vaên hoùa nhaát ñònh cuûa hoä gia ñình noâng nghieäp. Neáu gìn giöõ ñöôïc vaên hoùa truyeàn thoáng, “laøng ñoâ thò” seõ trôû thaønh moät ñieåm töïa, keát noái vôùi vaên hoùa hieän ñaïi ñöôïc hình thaønh trong caùc KÑTM xung quanh vaø taïo neân söï caân baèng vôùi truyeàn thoáng trong toaøn ñoâ thò. “Laøng ñoâ thò” laø nôi coù moät soá ñoâng cö daân töø nôi khaùc ñeán, deã daãn ñeán caùc yeáu toá vaên hoùa truyeàn thoáng cuûa laøng xöa bò laõng queân vaø daàn luïi taøn. Neáu khoâng löu giöõ ñöôïc yeáu toá vaên hoùa truyeàn thoáng, “laøng ñoâ thò” chæ coøn laø moät khu vöïc phaùt trieån chaát löôïng thaáp trong ñoâ thò. 3) Keát noái vôùi caùc khu vöïc phaùt trieån môùi caû veà haï taàng vaø caûnh quan Ñaây laø moät nguyeân taéc mang tính taát yeáu vaø ñöôïc khaúng ñònh khoâng chæ trong chuû nghóa Ñoâ thò môùi (New Urbanism), traøo löu Ñoâ thò thoâng minh (smart growth) maø caû trong Quy chuaån Xaây döïng Vieät Nam veà quy hoaïch xaây döïng, nhöng laïi thöôøng xuyeân bò boû qua. Trong quaù trình ñoâ thò hoaù, ngoaøi vieäc ñaàu tö xaây döïng ñoàng boä heä thoáng keát caáu haï taàng kyõ thuaät, yeáu toá caân baèng veà giao thoâng laø heát söùc caàn thieát, nhaán maïnh ñeán vieäc hình thaønh heä thoáng giao thoâng tích hôïp vaø caân baèng giöõa phöông thöùc ñi boä, xe ñaïp, xe maùy, oâ toâ, xe bus, taøu ñieän; caân baèng thoâng qua vieäc phaân chia caùc tuyeán haøng lang vaän chuyeån haøng hoùa vaø caùc tuyeán khoâng coù xe cô giôùi tieáp caän caùc cô sôû haï taàng kinh teá vaø xaõ hoäi ñoâ thò. Laøng truyeàn thoáng coù heä thoáng giao thoâng chuû yeáu laø ñi boä vaø xe thoâ sô vôùi caùc tuyeán ñöôøng coù maët caét heïp. “Laøng ñoâ thò” laø nôi töï phaùt caûi taïo heä thoáng giao thoâng tröôùc ñaây cho phuø hôïp vôùi nhu caàu hieän ñaïi. Taïi ñaây khoâng coù khaùi nieäm veà caùc tuyeán haønh lang cho vaän chuyeån haøng hoùa hay cho ngöôøi ñi boä. Xeùt treân khía caïnh caûnh quan, laøng xaõ truyeàn thoáng tröôùc ñaây vôùi dieän tích ñaát caây xanh vaø maët nöôùc phuïc vuï saûn xuaát noâng nghieäp ñöôïc nhìn nhaän nhö laø nhöõng “laù phoåi xanh” cho ñoâ thò. Trong quaù trình ñoâ thò hoaù, dieän tích ñaát caây xanh caûnh quan noâng nghieäp ngaøy caøng bò thu heïp, keát noái caûnh quan giöõa caùc khu vöïc phaùt trieån môùi vaø “laøng ñoâ thò” ngaøy caøng bò giaùn ñoaïn. Caûnh quan kieán truùc giöõa khu vöïc phaùt trieån môùi vaø caùc laøng ñoâ thò cuõng coù nhieàu ñieåm khaùc bieät, daãn ñeán hieän töôïng “ñöùt gaõy” veà caûnh quan kieán truùc. Neáu nhö caùc laøng xaõ thieân veà phaùt trieån theo chieàu ngang vôùi nhöõng kieán truùc thaáp taàng daøn traûi ñeàu trong phaïm vi laõnh thoå thì caùc KÑTM laïi chuû yeáu phaùt trieån theo chieàu ñöùng vôùi haøng loaït nhöõng chung cö cao taàng, hoaëc laø phaân boá taäp trung taïi loõi KÑTM, hoaëc phaân boá ngoaøi SË 103+104 . 202050 rìa taïo neân moät “töôøng raøo” kieán truùc phaân bieät KÑTM vôùi caùc laøng xaõ xung quanh[5]. 4) Coäng ñoàng gaén keát Trong quy hoaïch ñoâ thò hieän ñaïi luoân chuù troïng ñeán caùc nguyeân taéc ñeå taêng cöôøng töông taùc coäng ñoàng vaø taïo ra moät coäng ñoàng gaén keát. Chuû nghóa ñoâ thò thoâng minh (Principles of intelligent urbanism - PIU) cuõng ñöa ra nguyeân taéc nhaán maïnh vieäc hình thaønh caùc khu vöïc coâng coäng vôùi nhieàu caáp khaùc nhau phuø hôïp vôùi möùc töông taùc caù nhaân, baïn beø, hoä gia ñình, coäng ñoàng vaø xaõ hoäi. Taïi ñaây coù nhieàu loaïi khoâng gian coâng coäng nhö quaûng tröôøng, saân theå thao, ñòa ñieåm trình dieãn, ñöôøng daïo laø nôi ai cuõng coù theå tieáp caän töï do bôûi khoâng coù raøo caûn veà vaät theå hay kinh teá vaø xaõ hoäi. Baûn chaát cuûa nhieàu nguyeân taéc quy hoaïch vaø thieát keá ñoâ thò cuûa chuû nghóa Ñoâ thò môùi cuõng nhaèm muïc ñích taêng cöôøng töông taùc coäng ñoàng vôùi vieäc giôùi thieäu moät moâ hình mang tính coäng ñoàng cao hôn, ít giao thoâng baèng xe oâ toâ, ít oâ nhieãm moâi tröôøng hôn. Caùc coâng trình khuyeán khích coù tyû leä thaân thieän vôùi con ngöôøi (human scale). Caùc khoâng gian coâng coäng naøy thuùc ñaåy hoaït ñoäng töông taùc, gaén keát xaõ hoäi vaø cung caáp cho cö daân ñoâ thò nhieàu cô hoäi (ngoaøi maïng xaõ hoäi) ñeå hoï gaëp gôõ, giao tieáp vôùi nhau, hình thaønh neân nhöõng coäng ñoàng vôùi nhöõng nhoùm ngöôøi cuøng sôû thích, chia seû caùc coâng vieäc xaõ hoäi vaø haønh vi vaên hoùa. Roäng hôn, töông taùc xaõ hoäi laø cô hoäi cho coâng daân trong ñoâ thò hieåu xaõ hoäi vaø tham gia caùc quyeàn löïc xaõ hoäi, khôûi nguoàn cho vieäc hình thaønh caùc taàng lôùp tinh hoa môùi trong xaõ hoäi. Laøng xöa laø nôi raát coi troïng töông taùc xaõ hoäi. Taát caû caùc thaønh vieân trong laøng ñöôïc keát noái vôùi nhau trong moät coäng ñoàng gia toäc, doøng hoï, ngheà nghieäp, tín ngöôõng, laøng xoùm, thoâng qua caùc ñòa ñieåm nhö ñình, chuøa laøng, leã hoäi Caùc khoâng gian coäng ñoàng trong laøng ñöôïc quaûn lyù bôûi coäng ñoàng, nôi maø ngöôøi daân nhaän dieän ra nhau, chia seû caùc taøi nguyeân vaên hoùa chung, theå hieän nieàm tin vaøo caùi chung, söï töï do vaø saùng taïo cuûa moãi caù nhaân trong coäng ñoàng. “Laøng ñoâ thò” nay giaûm suùt yeáu toá töông taùc xaõ hoäi. Thaønh phaàn daân cö trong “laøng ñoâ thò” ngaøy caøng ña daïng, coù nguoàn goác, xuaát xöù khaùc nhau neân ít coù giao löu, tieáp xuùc. Moïi quan heä xaõ hoäi ñöôïc giaûi quyeát theo caùi lyù, thieáu söï traân troïng, ñoaøn keát vaø tình thöông yeâu gaén boù nhö vaên hoùa xöa. Maëc duø naèm trong ñoâ thò, song trong “laøng ñoâ thò” thieáu nhieàu caùc khoâng gian coâng coäng vaø dòch vuï coâng coäng nhö trong caùc KÑTM. Tuy nhieân, phaàn lôùn caùc “laøng ñoâ thò” vaãn giöõ ñöôïc caùi loõi giaù trò ñeå gaén keát coäng ñoàng, thoâng qua caùc coâng trình toân giaùo tín ngöôõng vaø khoâ